Te Manatu ʼa Te ʼAtua ʼo ʼUhiga Mo Te Maʼuli

1. Ko ai ʼaē neʼe ina fakatupu te ʼu meʼa maʼuli fuape?

NEʼE ʼui e te polofeta ko Selemia: “Ko Sehova ʼe ko te ʼAtua moʼoni. Ko ia ko te ʼAtua maʼuli.” (Selemia 10:10) Pea tahi ʼaē meʼa, ko Sehova ʼAtua ʼe ko te Tupuʼaga ʼo te ʼu meʼa maʼuli fuape. Neʼe ʼui fēnei e te kau ʼāselo kiā te ia: “Nee ke fakatupu ia meafuape, pea nee ke finegalo ke natou mauli pea nee fakatupu ai natou.” (Apokalipesi 4:11) ʼI tana hiva fakavikiviki ki te ʼAtua, neʼe ʼui fēnei e te Hau ko Tavite: “ ʼE maʼu iā te koe te matapuna ʼo te maʼuli.” (Pesalemo 36:9) Koia ko te maʼuli ʼe ko he meʼa ʼofa mai te ʼAtua.

2. Koteā ʼaē ʼe fai e Sehova moʼo taupau totatou maʼuli?

² ʼE toe taupau foki totatou maʼuli e Sehova. (Gaue 17:28) ʼE ina foaki mai te meʼa kai, te vai, te ʼaele ʼaē ʼe tou mānava kiai, pea mo te kele ʼaē ʼe tou māʼuʼuli ai. (Gaue 14:​15-17) ʼE fai e Sehova ia te ʼu meʼa fuli ʼaia ke tou leleiʼia te maʼuli. Kae ke feala hatatou maʼu te ʼu lelei fuli ʼo te maʼuli, ʼe tonu ke tou ako te ʼu lao ʼa te ʼAtua pea mo tou fakalogo kiai.​—Isaia 48:​17, 18.

TOU FAKAʼAPAʼAPA KI TE MAʼULI

3. Neʼe koteā te manatu ʼa Sehova ki te fakapogi ʼo Apele?

³ ʼE loto e te ʼAtua ke tou fakaʼapaʼapa ki totatou maʼuli pea mo te maʼuli ʼo te hahaʼi. Ohage la, ʼi te temi ʼo Atama mo Eva, neʼe ʼita tanā tama ko Kaino ki tona tēhina veliveli ko Apele. Neʼe fakatokaga age e Sehova kiā Kaino ʼaki tona ʼita ʼe ina fakahoko anai he agahala mamafa, kae neʼe mole fia fakalogo ia Kaino ki te fakatokaga ʼaia. ‘Neʼe ʼoho ai ki tona tēhina pea ina matehi.’ (Senesi 4:​3-8) Neʼe tauteaʼi e Sehova ia Kaino ʼi tana fakapogi tona tēhina.​—Senesi 4:​9-11.

4. ʼI te Lao ʼa Moisese, koteā te manatu ʼaē neʼe fakahā e te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te maʼuli?

⁴ Hili te ʼu taʼu e 2 400, neʼe foaki e Sehova ki te hahaʼi ʼo Iselaele ia te ʼu lao ke tokoni kiā nātou ke nātou fai age he tauhi ʼe ina leleiʼia. Mai te ʼaluʼaga ʼaē neʼe foaki te ʼu lao ʼaia ki te polofeta ko Moisese, koia ʼe tau fakahigoaʼi ai ko te Lao ʼa Moisese. ʼE ʼi ai te folafola ʼi te Lao neʼe ʼui fēnei ai: “ ʼAua naʼa ke fakapō.” (Teutalonome 5:17) ʼAki te folafola ʼaia, neʼe tonu ke mahino ki te kau Iselaele, ʼe faka maʼuhigaʼi e te ʼAtua ia te maʼuli ʼo te tagata pea ʼe tonu ki te hahaʼi ke nātou faka maʼuhigaʼi ia te maʼuli.

5. ʼE tonu ke tou faka ʼuhiga feafeaʼi ia te fakatō fatu?

⁵ Kae feafeaʼi ki te maʼuli ʼo he kiʼi tamasiʼi ʼe kei fuafatuʼi? ʼI te Lao ʼa Moisese, neʼe fai he tūʼa ki he tahi neʼe mate ai he tamasiʼi ʼe kei fuafatuʼi. Ei, māʼia mo te maʼuli ʼo he tamasiʼi ʼe kei fuafatuʼi ʼe maʼuhiga kiā Sehova. (Ekesote 21:​22, 23; Pesalemo 127:3) Ko tona faka ʼuhiga, ʼe kovi te fakatō fatu.

6. He koʼe ʼe mole tonu ke tou fēhihiʼa ki te hahaʼi?

⁶ Ko te fakaʼapaʼapa ki te maʼuli ʼe pipiki kiai totatou ʼofa ʼaē ki te hahaʼi. ʼE ʼui fēnei ʼi te Tohi-Tapu: “Ko ae e fehia ki tona tehina, ko he tagata e fakapo, pea e koutou iloi, e mole he tagata fakapo e ina mau te mauli heegata e mauli ia te ia.” (1 Soane 3:15) Kapau ʼe tou fia maʼuli ʼo heʼegata, pea ʼe tonu ke tou pulihi ʼi totatou loto ia te fehiʼa ki te hahaʼi, koteʼuhi ko te fehiʼa ʼe ko te tupuʼaga ʼaia ʼo te agamālohi. (1 Soane 3:​11, 12) Koia ʼe maʼuhiga ke tou ako te feʼofaʼofani.

7. Koteā ʼihi aga ʼaē ʼe hā ai ko te hahaʼi ʼe mole nātou fakaʼapaʼapa ki te maʼuli?

⁷ E feafeaʼi hatatou fakaʼapaʼapa ki totatou maʼuli? ʼI te agamāhani ʼe mole fia mamate te hahaʼi, kae ʼe ʼi ai ʼihi hahaʼi ʼe nātou fakatupu tuʼutāmaki ki tonatou maʼuli ʼuhi pe ko te fia fai ki te ʼu fakafiafia. Ohage la, tokolahi te hahaʼi ʼe nātou suluka, mo kai pata, peʼe nātou fakaʼaogaʼi te toloke ke nātou maʼu ai honatou fīmālie. Ko te ʼu taʼi meʼa ʼaia ʼe kovi ki te sino pea ʼi te agamāhani ʼe mamate ai te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe nātou fakaʼaogaʼi. Ko he tahi ʼe ina fakaʼaogaʼi tuʼumaʼu te ʼu meʼa ʼaia ʼe mole fakaʼapaʼapa ia ki te maʼuli. ʼE ko he ʼu aga heʼemaʼa kiā mata ʼo te ʼAtua. (Loma 6:19; 12:1; 2 Kolonito 7:1) Ke tali tatatou tauhi ki te ʼAtua, ʼe tonu ke tou līʼaki te aga ʼaia. ʼE lagi faigataʼa te līʼaki ʼo te ʼu aga ʼaia, kae ʼe lava tokoni mai ia Sehova. Pea ʼe ina leleiʼia tatatou faiga ʼaē ke tou fakaʼaogaʼi lelei totatou maʼuli ohage ko he meʼa ʼofa taulekaleka mai ia ia.

8. He koʼe ʼe tonu ke tou tōkakaga tuʼumaʼu ʼo puipui te maʼuli?

⁸ Kapau ʼe tou fakaʼapaʼapa ki te maʼuli, pea ʼe tou tōkakaga tuʼumaʼu anai ʼo puipui totatou maʼuli. ʼE mole tou fakaʼaoʼaoganoa anai, ʼe tou tōkakaga anai naʼa tou fai he meʼa ke tuʼutāmaki ai totatou maʼuli ʼuhi pe ko he meʼa ʼe tou leleiʼia, ohage la ko te ʼuli motokā fakaʼaoʼaoganoa pea mo te fai ʼo te ʼu faigaoʼi agamālohi peʼe ko te ʼu faigaoʼi ʼaē ʼe fakatupu tuʼutāmaki ki totatou maʼuli. (Pesalemo 11:5) Neʼe ʼui fēnei ʼi te lao ʼa te ʼAtua ki te Iselaele ʼāfea: “Kapau ʼe ke laga hou ʼapi foʼou [ʼaki he faʼahiga ʼato fakaheketālaʼa], pea ʼe tonu foki ke ke faʼu he kiʼi kaupā moʼo ʼā ʼo te ʼato, ke mole hoko he ligi toto ʼi tou ʼapi heʼe feala ki he tahi ke tō mai ai.” (Teutalonome 22:8) ʼO mulimuli ki te pelesepeto ʼaē ʼe tuʼu ʼi te lao ʼaia, tou tokaga ke lelei te tuʼuga ʼo totatou ʼapi, naʼa tūkia ai he tahi, peʼe toka ai he tahi ʼo lavea kovi. Kapau ʼe ʼi ai hakotou motokā, koutou tōkakaga ʼo vakavakaʼi fakalelei naʼa ʼe ʼi ai he meʼa ʼe feala ke fakatupu ai he tuʼutāmaki. Ke ʼaua naʼa liliu tokotou ʼapi peʼe ko takotou motokā, ko he meʼa ʼe koutou tuʼutāmaki ai peʼe fakatupu tuʼutāmaki.

9. Kapau ʼe tou fakaʼapaʼapa ki te maʼuli, ʼe tou gaohi feafeaʼi anai te ʼu manu?

⁹ Kae e feafeaʼi te maʼuli ʼo te ʼu manu? ʼE toe taputapu foki mo te maʼuli ʼo te ʼu manu kiā mata ʼo te Tupuʼaga. ʼE fakagafua e te ʼAtua ke matehi te ʼu manu moʼo taupau maʼuli pea moʼo faʼu ʼaki he ʼu meʼa vala, peʼe moʼo puipui ʼo kita. (Senesi 3:21; 9:3; Ekesote 21:28) Kae ʼe kovi te gaohi koviʼi ʼo te ʼu manu peʼe ko tonatou matehi ʼuhi pe ko he gaoʼi peʼe ko he meʼa ʼe tou leleiʼia, pea ʼe fakahā ʼaki tatatou mole fakaʼapaʼapa ki te taputapu ʼo te maʼuli.​—Tāʼaga Lea 12:10.

TOU FAKAʼAPAʼAPA KI TE TOTO

10. Neʼe fakahā feafeaʼi e te ʼAtua ia te pikipikiga ʼo te maʼuli pea mo te toto?

¹⁰ ʼI te ʼosi fakapogi e Kaino tona tēhina ko Apele, neʼe ʼui fēnei e Sehova kiā Kaino: “Ko te toto ʼo tou tēhina, ʼe kalaga mai te kele kiā te au.” (Senesi 4:10) ʼI te palalau ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te toto ʼo Apele, neʼe palalau ʼo ʼuhiga mo te maʼuli ʼo Apele. Neʼe toʼo e Kaino te maʼuli ʼo Apele, koia neʼe tonu ai ke tauteaʼi ia Kaino. Neʼe hage ko te toto ʼo Apele, peʼe ko tona maʼuli, ʼaē neʼe kalaga kiā Sehova ke fakahoko te faitotonu. Neʼe toe fakahā te pikipikiga ʼo te maʼuli pea mo te toto ʼi te hili ʼo te Tulivio ʼi te temi ʼo Noe. ʼI muʼa ʼo te Tulivio, neʼe kai pe te tagata ki te ʼu fuaʼi ʼakau, mo te ʼu lauʼakau. ʼI te hili ʼo te Tulivio, neʼe ʼui fēnei e Sehova kiā Noe mo tona ʼu foha: “Ko te manu fuli pe ʼaē ʼe maʼuli ʼe feala anai hakotou kai. Ohage ko te vao ʼakau, ei ʼe au foaki atu te ʼu meʼa fuli ʼaia.” Kae neʼe tapuʼi fēnei e te ʼAtua: “Gata pe ki te kakano pea mo tona nefesi [peʼe ko tona maʼuli]​—tona toto​—ʼe mole tonu ke koutou kai.” (Senesi 1:29; 9:​3, 4) ʼE mahino lelei mai, ʼe tatau kiā Sehova ia te maʼuli pea mo te toto.

11. Ko te faʼahiga fakaʼaogaʼi feafeaʼi ʼo te toto ʼaē neʼe tapuʼi e te ʼAtua talu mai te temi ʼo Noe?

¹¹ ʼE tou fakaʼapaʼapa ki te toto ʼo mole tou kai. ʼI te Lao ʼaē neʼe foaki e Sehova ki te kau Iselaele, neʼe ina fakatotonu fēnei ai: “Kapau ko he tahi . . . ʼe ina maʼu ʼi tana kapu manu he manu peʼe ko he manulele ʼe feala tona kai, pea ʼe tonu anai ke ina liligi tona toto pea mo ʼuʼufi ʼaki te efu. . . . Neʼe au ʼui fēnei ki te ʼu foha ʼo Iselaele: ‘ ʼE mole tonu anai ke koutou kai ki te toto ʼo he faʼahiga kakano kehekehe.’ ” (Levitike 17:​13, 14) Ko te tapuʼi ʼaia e te ʼAtua ia te kai ʼo te toto, ʼaē neʼe ʼuluaki fai kiā Noe ia taʼu e 800 ki muʼa atu, neʼe kei tonu ke mulimuli kiai tana kau atolasio. Neʼe mahino lelei te manatu ʼa Sehova: Neʼe feala ki Tana ʼu kaugana ke nātou kai te kanoʼi manu, kae mole nātou kai mo tona toto. Neʼe tonu ke nātou liligi te toto ki te kele​—ohage ko he fakaliliu ʼo te maʼuli ʼo te manu ki te ʼAtua.

12. Koteā te fakatotonu ʼo ʼuhiga mo te toto neʼe foaki e te laumālie maʼoniʼoni ʼi te ʼuluaki sēkulō, pea ʼe kei ʼaoga pe koa ʼi te temi nei?

¹² Neʼe fai te fakatotonu feiā ki te kau Kilisitiano. Neʼe fakatahitahi te kau ʼapositolo mo te tahi kau tagata takitaki ʼi te kau tisipulo ʼo Sesu ʼi te ʼuluaki sēkulō, ke nātou vakavakaʼi pe ko te ʼu fakatotonu fea ʼaē neʼe tonu ke mulimuli kiai te kokelekasio faka Kilisitiano kātoa. Neʼe nātou tāʼofi tahi te manatu ʼaenī: “Kua tonu e te Laumalie-Maonioni mo matou, e mole he tahiʼage mea ke fakamamafa kia koutou gatape ki te u mea aeni: koutou fakaateaina mai te u failaulau ki te u taulaʼatua, mai te toto, mo kanoimanu totoʼia [ʼaē neʼe mole fakaʼalu tona toto] pea mo te folonikasio.” (Gaue 15:​28, 29; 21:25) Koia ʼe tonu ke ‘tou fakafisi ki te toto.’ Kiā mata ʼo te ʼAtua, ʼe maʼuhiga ke tou mulimuli ki te fakatotonu ʼaia ohage pe ko tatatou fakafisi ki te tauhi tamapua pea mo te ʼu aga heʼeʼaoga.

13. Koutou fakaʼaogaʼi he faʼifaʼitaki moʼo fakahā ko te tapu ʼo ʼuhiga mo te toto ʼe fakakau kiai mo te ʼu foʼi huki toto.

¹³ Ko te tapu ʼo ʼuhiga mo te toto, ʼe pipiki koa kiai ia te ʼu foʼi huki toto? Ei. Tou toʼo he faʼifaʼitaki: Kapau la ʼe tapuʼi atu e he tōketā takotou fakaʼaogaʼi ia te kava. ʼE faka ʼuhiga pe koa ʼe tapu takotou ʼinu he moʼi kava, kae ʼe gafua hakotou fai he ʼu foʼi huki moʼo fakahū te kava ʼaia ki tokotou sino? Kailoa ia! ʼO toe feiā pe mo te fakafisi ki te toto, ko tona faka ʼuhiga ke mole tou fakahū ki totatou sino. Koia ko te fakatotonu ʼaē ke tou fakafisi ki te toto, ʼe faka ʼuhiga ke ʼaua naʼa tou tuku he tahi ke ina ʼai he foʼi huki toto ki ʼotatou ʼu ʼua.

14, 15. Kapau ʼe ʼui e te ʼu tōketā ʼe tonu ke ʼai he foʼi huki toto ki he Kilisitiano, ʼe tali feafeaʼi anai e he Kilisitiano ia te faʼahi ʼaia pea koteā tona tupuʼaga?

¹⁴ Kae e feafeaʼi age la mo kapau ʼe lavea kovi he Kilisitiano peʼe tonu ke fai hona tafa lahi? Kapau la ʼe ʼui e te ʼu tōketā ʼe tonu ke ʼai ki ai hona foʼi huki toto naʼa mate. ʼE moʼoni ʼe mole fia mate he Kilisitiano. Kae ʼi tana faiga ʼaē ke ina faka maʼuhigaʼi te meʼa ʼofa ʼo te ʼAtua ʼaē ko te maʼuli, ʼe ina tali anai he tahi faitoʼo ʼe mole fakaʼaogaʼi ai te toto. ʼE ina kumi anai te taʼi faʼahiga faitoʼo ʼaia peʼe maʼu, pea ʼe ina tali anai he ʼu puleʼaki kehekehe moʼo fetogi ʼo te toto.

¹⁵ ʼE maumauʼi anai koa e te Kilisitiano ia te lao ʼa te ʼAtua ʼuhi pe ko hana fia fakaloaloaga ʼo tona maʼuli ʼi te tuʼu ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼaenī? Neʼe ʼui fēnei e Sesu: “Ko ae e ina fia haofaki tona mauli, e ina pulihiʼi anai, pea ko ae e ina pulihi tona mauli uhi ko au, e ina mau anai ia.” (Mateo 16:25) ʼE mole tou fia mamate. Kae kapau neʼe tou faiga ke tou hāofaki totatou maʼuli ʼi te temi nei ʼo tou maumauʼi te lao ʼa te ʼAtua, ʼe feala ke mole tou maʼu ia te maʼuli heʼegata. Kae ʼe tou aga fakapotopoto anai ʼo falala ki te lelei ʼo te lao ʼa te ʼAtua, ʼo tou falala kātoa tatau aipe peʼe tou mamate ʼuhi ko he faʼahiga meʼa pe, ʼe manatuʼi anai tatou e te Matapuna ʼo te maʼuli ʼi te fakatuʼuake, pea mo ina toe foaki mai anai te meʼa ʼofa taulekaleka ʼaē ko te maʼuli.​—Soane 5:​28, 29; Hepeleo 11:6.

16. Koteā ʼaē kua fakatotonu ke fai e te kau kaugana ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te toto?

¹⁶ ʼI te temi nei, ko te kau kaugana agatonu ʼa te ʼAtua ʼe nātou fakatotonu ke nātou muliʼi tana takitaki ʼo ʼuhiga mo te toto. ʼE mole nātou fakaʼaogaʼi anai te toto ʼi hona faʼahiga gaohi kehekehe. Pea ʼe mole nātou tali anai te toto moʼo faitoʼo ʼo nātou.a ʼE nātou tui papau ʼe ʼiloʼi lelei e te Tupuʼaga ʼo te toto ia te meʼa ʼaē ʼe lelei kiā nātou. ʼE koutou tui mo koutou ki te faʼahi ʼaia?

TE FAʼAHIGA FAKAʼAOGAʼI LELEI PE E TAHI ʼO TE TOTO

17. ʼI te Iselaele ʼāfea, neʼe koteā te faʼahiga fakaʼaogaʼi pe e tahi ʼo te toto neʼe tali e Sehova ʼAtua?

¹⁷ Neʼe fakahāhā lelei ʼi te Lao ʼa Moisese ia te fakaʼaogaʼi lelei pe e tahi ʼo te toto. ʼO ʼuhiga mo te tauhi ʼaē neʼe fakamaʼua ki te kau Iselaele ʼo te temi muʼa, neʼe fakatotonu fēnei e Sehova: “Ko te maʼuli ʼo te kakano ʼe maʼu ʼi te toto pea ko au, neʼe au ʼai te toto maʼa koutou ki te ʼaletale, moʼo mōlaga ki ʼokotou maʼuli, koteʼuhi ko te toto ʼaē ʼe fai mōlagaʼi.” (Levitike 17:11) ʼI te ʼu temi ʼaē neʼe agahala ai te kau Iselaele, neʼe lava fakamolemole tanatou agahala mokā nātou mōlagaʼi he manu pea mo liligi he koga ʼo tona toto ki te ʼaletale ʼi te tapenakulo peʼe ki muli mai ʼi te ʼaletale ʼo te fale lotu ʼo te ʼAtua. Neʼe ko te ʼu faʼahiga fai sakilifisio ʼaia ʼaē neʼe gafua ai ke fakaʼaogaʼi te toto.

18. Koteā te ʼu lelei pea mo te ʼu tapuakina ʼe tou lava maʼu ʼi te liligi e Sesu ia tona taʼataʼa?

¹⁸ Ko te kau Kilisitiano moʼoni ʼe mole kei nātou fakalogo ki te Lao ʼa Moisese, pea ʼe mole kei nātou mōlagaʼi he ʼu sākilifisio manu pea mo nātou ʼai te toto ʼo te ʼu manu ki he aletale. (Hepeleo 10:1) Kae ko te fakaʼaogaʼi ʼo te toto ʼi te aletale ʼi te temi ʼo te Iselaele ʼāfea, neʼe ko he fakamelomelo ʼaia ʼo te sākilifisio maʼuhiga ʼo te ʼAlo ʼo te ʼAtua, ia Sesu Kilisito. Ohage ko tatatou vakaʼi ʼi te Kapite 5 ʼo te tohi ʼaenī, neʼe foaki e Sesu tona maʼuli maʼa tatou ʼo ina liligi tona taʼataʼa ohage he sākilifisio. Pea neʼe hake ki te lagi pea ina foaki ʼo talu ai ki te ʼAtua ia te maʼuhiga ʼo tona taʼataʼa ʼaē neʼe ina liligi. (Hepeleo 9:​11, 12) Ko te tafitoʼaga ʼaia moʼo fakamolemole tatatou ʼu agahala pea kua feala kiā tatou ke tou maʼu ia te maʼuli heʼegata. (Mateo 20:28; Soane 3:16) Neʼe maʼuhiga ʼaupito ia te fakaʼaogaʼi ʼaia ʼo te taʼataʼa! (1 Petelo 1:​18, 19) ʼE hoki feala pe ke hāofaki tatou mo kapau ʼe tou tui ki te maʼuhiga ʼo te taʼataʼa ʼa Sesu ʼaē neʼe ina liligi.

19. Koteā ʼaē ʼe tonu ke tou fai ke tou “maʼa mai te taataa o te tagata fuape”?

¹⁹ ʼE tou fakafetaʼi lahi kiā Sehova ʼAtua ki te meʼa ʼofa ʼaē ko te maʼuli! Pea ko te meʼa ʼofa ʼaia ʼe tonu ke ina uga tatou ke tou palalau ki te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te faigamālie ʼaē ke nātou maʼu te maʼuli heʼegata ʼaki tanatou tui ki te sākilifisio ʼa Sesu. Ko te loto ʼaē ʼa te ʼAtua ke māʼuʼuli ia te hahaʼi, ʼe ina uga anai ia tatou ke tou fakahā te fakatuʼutuʼu ʼofa ʼaia ʼaki he lototoʼa pea mo he faʼafai. (Esekiele 3:​17-21) Kapau ʼe tou fakahoko fakalelei totatou maʼua ʼaia, ʼe tou lava ʼui anai ohage ko te ʼapositolo ko Paulo: “E au maʼa mai te taataa o te tagata fuape. Koteuhi nee mole au taofi te finegalo o te Atua, nee au fakaha ia kia koutou katoa.” (Gaue 20:​26, 27) Ko tatatou palalau ki te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua pea mo tana ʼu fakatuʼutuʼu, ʼe ko te faʼahiga fakahā lelei ʼaia ʼe tou faka maʼuhigaʼi te maʼuli pea mo te toto.