Ohage ko tona fakatotonu e Sesu, neʼe kua tau atu ia Petelo mo Soane ki Selusalemi moʼo teuteuʼi te Pasikate. Ki muli age, neʼe olo ki ai ia Sesu mo te ʼu apositolo ʼae ʼe toko hogofulu. Neʼe ko te hili hoʼata, pea neʼe kamata to te laʼa ʼi te potu uesite kaʼe hifo Sesu mo ʼana tisipulo ʼi te Moʼuga ʼo Oliveto. Neʼe ko te sio fakaʼosi ʼaia ʼa Sesu ki te kolo, ʼo kaku pe anai ki tona ʼosi fakatuʼuake.

Neʼe tau atu leva ia Sesu mo ʼana tisipulo ki te kolo pea natou olo ai ki te ʼapi ʼae neʼe tonu ke natou kai ai te Pasikate. Neʼe natou hake ki te koga fale ʼae neʼe tuʼu ʼi te fata. Neʼe kua ʼosi teuteuʼi ai ia meʼa fuli ki tanatou kai. Neʼe fakatalitali ia Sesu ki te ʼaho ʼaia, he neʼe ina ui fenei: “Neʼe au fakaʼamu lahi ke au kai te Pasikate ʼaeni mo koutou ʼi muʼa ʼo taku mamahi.”—Luka 22:15.

ʼI he ʼu lauʼi taʼu ʼi muʼa atu, neʼe kua liliu ko he talatisio te feʼaveʼaki ʼo he ʼu ipu vino e te hahaʼi ʼae neʼe kau ki te Pasikate. Koia, hili tana toʼo he ipu, neʼe fai e Sesu he fakafetaʼi pea mo ina ui fenei: “Kotou toʼo te ipu ʼaeni pea mo kotou feʼaveʼaki ia koutou, he ʼe au tala atu kia koutou: ʼE mole au toe inu anai ki te vino ʼaeni ʼo kaku ki te hoko mai ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua.” (Luka 22:17, 18) Neʼe ha lelei ai neʼe kua ovi mai te temi ʼae ke mate ai.

Lolotoga tanatou kai ia te Pasikate, neʼe fai e Sesu he meʼa fakapunamaʼuli. Neʼe tuʼu ake, ʼo ina huʼi ʼona kofu tuʼa pea neʼe ina toʼo te tauveli. Neʼe ina huaʼi leva he moʼi vai ki te pesini ʼae neʼe hili ovi age ki ai. ʼI te agamahani, neʼe ko ia ʼae neʼe faifakaafe ʼae neʼe tonu ke tokaga ke fufulu, lagi e he tagata faifekau, te ʼu vaʼe ʼo te kau fakaafe. (Luka 7:44) ʼI te lakaga ʼaeni, neʼe mole he tahi neʼe faifakaafe, koia neʼe fai ai e Sesu te gaue ʼaia. Neʼe feala pe ki he tahi ʼi te kau apositolo ke ina fai te gaue ʼaia, kaʼe neʼe mole he tahi neʼe ina fai. Neʼe kei natou maʼu koa he ʼu manatu fakataupiepie? Tatau aipe pe neʼe kotea ʼanatou manatu, kaʼe neʼe natou ufiufi ʼi te fufulu e Sesu ʼonatou vaʼe.

Neʼe ui fenei e Petelo ʼi te haʼu ʼa Sesu kia ia: “Kailoa, ʼe mole ke fufulu anai ʼoku vaʼe.” Neʼe tali fenei e Sesu ki ai: “Kapau ʼe mole au fufulu ʼou vaʼe, pea ʼe mole ke kau mo au.” Neʼe ui fenei e Petelo kia te ia: “ ʼAliki, ke mole gata ʼaki pe ʼoku vaʼe, kaʼe ke ke toe fufulu mo ʼoku nima pea mo toku ʼulu.” Neʼe lagi punamaʼuli ia ia ʼi te tali ʼaeni neʼe fai age e Sesu: “Ko ʼae kua maʼanu, ʼe kua maʼa katoa ia, koia ʼe ʼaoga pe ia ke fufulu ʼona vaʼe. Pea ʼe kotou maʼa, kaʼe ʼe mole ko koutou fuli.”—Soane 13:8-10.

Neʼe fufulu e Sesu te ʼu vaʼe ʼo te toko 12, ʼo kau ai mo te ʼu vaʼe ʼo Sutasi Isekaliote. ʼI tana ʼosi tui ʼona kofu tuʼa pea mo toe heka ki te laupapa, neʼe fehuʼi fenei e Sesu: “ ʼE kotou mahino koa ki te meʼa ʼae neʼe au fai kia koutou? ʼE kotou ui ko au ko he tagata faiako pea mo kotou fakahigoaʼi au ‘ ʼAliki,’ pea ʼe kotou moʼoni. Koia, kapau ko au, ʼae ko te ʼAliki pea mo te tagata faiako, neʼe au fufulu ʼokotou vaʼe, pea ʼe tonu foki mo koutou ke kotou fefufuluʼaki ʼokotou vaʼe. Koteʼuhi neʼe au tuku atu te faʼifaʼitaki, ohage pe ko taku fai kia koutou, ke kotou toe fai feia mo koutou. ʼE au tala moʼoni atu kia koutou, ʼe mole lahi age he tagata kaugana ʼi tona pule, pea ko ia ʼae neʼe fekauʼi mai ʼe mole lahi age ia ʼi ʼae neʼe ina fekauʼi mai ia ia. Kapau ʼe kotou iloʼi te ʼu faʼahi ʼaia, ʼe kotou fiafia mo kapau ʼe kotou fai.”—Soane 13:12-17.

Neʼe fakaha ai e Sesu, ʼi hona aluʼaga taulekaleka, he ako ʼo ʼuhiga mo te tauhi ʼo te hahaʼi ʼaki te agavaivai. ʼE mole tonu ki te ʼu tisipulo ʼa Sesu ke natou fia maʼu tuʼulaga, ʼo natou manatu ʼe natou maʼuhiga pea ke tauhi natou e te hahaʼi. Kailoa ia, kaʼe ʼe tonu ke natou mulimuli ki te faʼifaʼitaki ʼa Sesu. ʼE mole ko tona fakaʼuhiga ʼae ke natou haga fufulu te ʼu vaʼe ʼo te hahaʼi, kaʼe ke natou lotolelei ʼo tauhi fakatatau te hahaʼi fuli ʼaki te agavaivai.

ʼI te po ʼaia, neʼe fakaha e Sesu ki ʼana apositolo he ako ʼo ʼuhiga mo te agavaivai, ʼi tana fufulu ʼonatou vaʼe. Pea lagi hili tanatou kai te Pasikate, neʼe ina fakaʼaogaʼi te ʼu palalau fakakikite ʼae neʼe fai e Tavite, ʼo ina ui fenei: “Ko ia foki ae nee au tokalelei mo ia, ia ia ae nee ina mau taku falala pea nee ina kai taku pane e ina hiki tona mulivae kia au.” Pea neʼe ina fakamahino fenei: “ ʼE lavakiʼi anai au e he tahi ia koutou.”—Pesalemo 41:10; Soane 13:18, 21.

Neʼe fesioʼaki te kau apositolo pea neʼe natou tahi fehuʼi fenei kia te ia: “ ʼE ko au koa, ʼAliki?” Maʼia mo Sutasi Isekaliote neʼe ina fai age te fehuʼi ʼaia. Neʼe uga e Petelo ia Soane, ʼae neʼe heka ʼo ovi kia Sesu ʼi te laupapa, ke ina fehuʼi age pe ko ai. Neʼe falele ia Soane kia Sesu, ʼo ina fehuʼi fenei age: “ ʼAliki, ko ai ia ia ʼaia?”—Mateo 26:22; Soane 13:25.

Neʼe tali fenei e Sesu: “ ʼE ko ia ʼae ka au foaki anai ki ai te moʼi pane ʼae ʼe au pekeʼi ki te pa.” Pea ʼi tana ʼosi pekeʼi te moʼi pane ki te pa ʼi te laupapa, neʼe ina foaki kia Sutasi, pea mo ina ui fenei age: “ ʼE mavae te Foha ʼo te tagata, ohage pe ko te meʼa ʼae neʼe tohi ʼo ʼuhiga mo ia, kaʼe malaʼia ki te tagata ʼae ʼe ina lavakiʼi te Foha ʼo te tagata! Neʼe lelei age ke ʼaua naʼa tupu ia te tagata ʼaia.” (Soane 13:26; Mateo 26:24) Neʼe ulu leva ia Satana ia Sutasi. Ko te tagata ʼaia, kua aga fakakaka, neʼe fakalogo katoa ki te Tevolo ʼo fai te meʼa ʼae neʼe loto ki ai, pea neʼe liliu ai ko “te foha ʼo te fakaʼauha.”—Soane 6:64, 70; 12:4; 17:12.

Neʼe ui fenei age e Sesu kia Sutasi: “Ko te meʼa ʼae ʼe ke fai, fai fakavilivili.” ʼUhi ʼae neʼe nofo ia Sutasi mo te kesi falā, neʼe manatu ai e te ʼu apositolo ʼae, neʼe ui fenei e Sesu ki ai: “ ‘Alu ʼo totogi mai maʼa tatou te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga ki te ʼaho lahi,’ peʼe ke ina foaki he meʼa ki te kau masisiva.” (Soane 13:27-30) Kaʼe neʼe alu Sutasi ia ʼo lavakiʼi ia Sesu.

ʼI te po ʼaia ʼo te kai ʼo te Pasikate, neʼe fakatuʼu e Sesu he toʼotoʼoga foʼou. Neʼe ina toʼo te pane, pea neʼe fakafetaʼi, pea ina tofitofi, pea ina foaki ki ʼana apositolo ke natou kai. Neʼe ina ui fenei: “ ʼE fakata e te pane ʼaeni toku sino, ʼae ka foaki maʼa koutou. Kotou haga fai te faʼahi ʼaeni moʼoku fakamanatu.” (Luka 22:19) Neʼe kai ai te kau apositolo.

Neʼe toʼo leva e Sesu te ipu vino, pea neʼe fakafetaʼi, pea feʼaveʼaki ia natou. Neʼe natou iinu fuli ki te ipu, pea neʼe ui fenei age e Sesu: “ ʼE fakata e te ipu ʼaeni te fuakava foʼou ʼae ʼe fakatafito ki toku taʼataʼa ʼae ka liligi anai maʼa koutou.”—Luka 22:20.

Neʼe fakatuʼu ai e Sesu te taumafa moʼo fakamanatu ʼo tona mate, pea ʼe tonu anai ke fai e ʼana tisipulo ʼi te taʼu fuli, ʼi te ʼaho 14 ʼo Nisani. ʼE fakamanatu ai anai te meʼa ʼae neʼe fai e Sesu pea mo tana Tamai, ke feala ki te hahaʼi tui ke natou hao mai te popula ki te agahala pea mo te mate. ʼE fakamaʼuhigaʼi e te taumafa ʼaia te fakaʼateainaʼi moʼoni ʼo te hahaʼi tui, ʼo lahi age ia ʼi te fakaʼuhiga ʼo te Pasikate ki te kau Sutea.

Neʼe ui e Sesu ko tona taʼataʼa “ ʼe tonu ke liligi maʼa te tokolahi, ke fakamolemole ai te ʼu agahala.” ʼE kau ʼana apositolo agatonu pea mo te tahi ʼu tisipulo agatonu ʼi te hahaʼi tokolahi ʼae ka fakamolemole anai ʼanatou agahala. Pea ʼe ko natou anai ʼae ka fakatahi mo Sesu ʼi te Puleʼaga ʼo tana Tamai.—Mateo 26:28, 29.

ʼI tona po fakaʼosi mo ʼana apositolo, neʼe fufulu e Sesu ʼonatou vaʼe, moʼo fakaha kia natou he ako maʼuhiga, ke natou tauhi te hahaʼi ʼaki he agavaivai. He koʼe neʼe to lelei te ako ʼaia? He neʼe ʼi ai tonatou vaivaiʼaga. Neʼe natou tauhi fakamalotoloto ki te ʼAtua, kaʼe neʼe kei natou fia iloʼi pe ko ai ʼae ʼe lahi age ia natou. (Maleko 9:33, 34; 10:35-37) ʼI te po ʼaia, neʼe toe ha ai tonatou vaivaiʼaga.

Neʼe hoko ʼi te kau apositolo he “fefihiʼaki pe ko ai ʼae ʼe lahi age ia natou.” (Luka 22:24) ʼE mahino ia, neʼe lotomamahi ia Sesu ʼi tana sio ki tanatou toe kē feia. Kotea ʼae neʼe ina fai?

Neʼe mole munaʼi e Sesu te kau apositolo, kaʼe ʼaki he faʼa kataki, neʼe ina fakamahino fenei kia natou: “Ko te ʼu hau ʼo te ʼu puleʼaga ʼe natou puleʼi ia te hahaʼi, pea ʼe fakahigoaʼi ia natou ʼae ʼe natou takitaki natou ko he ʼu Tagata Manavaʼofa. Kaʼe ʼe mole tonu ke kotou feia. . . . Koteʼuhi ko ai ʼae ʼe lahi age, ko ia ʼae ʼe kai peʼe ko ia ʼae ʼe ina tauhi te hahaʼi?” Pea neʼe fakamanatuʼi age e Sesu kia natou te faʼifaʼitaki ʼae neʼe ina tuku tuʼumaʼu kia natou, ʼo ina ui fenei: “Kaʼe ʼe au nofo ʼi te lotolotoiga ʼo koutou ohage ko he tahi ʼe ina tauhi koutou.”—Luka 22:25-27.

Logo la ʼonatou vaivaiʼaga, kaʼe neʼe nonofo tuʼumaʼu pe te kau apositolo mo Sesu ʼi te ʼu aluʼaga faigataʼa ʼae neʼe tau mo ia. Koia, neʼe ina ui fenei: “ ʼE au fai mo koutou ia he fuakava, ohage pe ko te fai e taku Tamai ia he fuakava mo au, ki he puleʼaga.” (Luka 22:29) Ko te ʼu tagata ʼaia neʼe ko te ʼu tisipulo agatonu ʼa Sesu. Neʼe ina fakapapau age kia natou, ʼaki te fuakava ʼae ʼe ina fai mo natou, ʼe natou kau anai ki te Puleʼaga pea ʼe natou kaugā hau anai mo ia.

Logo la neʼe maʼu e te kau apositolo te ʼamanaki taulekaleka ʼaia, kaʼe neʼe kei natou kakano pea mo agahala. Neʼe ui fenei e Sesu kia natou: “Neʼe ui e Satana ʼe ina loto ke ina fai kia koutou te meʼa ʼae ʼe fai e te tagata moka ina toʼo kehe te tegaʼi fulumeto mai tona kili.” (Luka 22:31) Neʼe ina fai te fakatokaga ʼaeni: “ ʼI te po ʼaeni, ʼe kotou liakī fuli anai ia au, he ʼe kua tohi fenei: ‘ ʼE au taʼi anai te tagata tauhi ovi pea ʼe mavetevete anai te faga ovi.’ ”—Mateo 26:31; Sakalia 13:7.

ʼAki he lotofalala, neʼe ui fenei e Petelo: “ ʼE mole au liakī anai ia koe, tatau aipe pe ʼe natou liakī fuli anai ia koe!” (Mateo 26:33) Neʼe ui age e Sesu kia Petelo, ʼi muʼa ʼo te ʼuʼua tuʼa lua ʼa te moa ʼi te po ʼaia, ʼe fakafisi anai Petelo kia te ia. Kaʼe neʼe toe hoko atu fenei e Sesu: “Neʼe au hufakiʼi koe, ke ʼaua naʼa vaivai tau tui, kaʼe ka toe malohi tau tui, fakalotomalohiʼi ʼou tehina.” (Luka 22:32) Kaʼe neʼe tali fakamalotoloto fenei age e Petelo: “Kailoa, ʼe mole au fakafisi anai kia te koe tatau aipe pe ʼe tonu ke au mate mo koe.” (Mateo 26:35) Neʼe toe palalau feia pe mo te ʼu apositolo ʼae.

Neʼe ui fenei e Sesu ki ʼana tisipulo: “ ʼE au nofo mo koutou ʼi he kiʼi temi nounou. ʼE kotou kumi anai au. Pea ohage pe ko taku ui ki te kau Sutea, ʼe au toe ui fenei atu kia koutou ʼi te temi nei: ‘Ko te potu ʼae ʼe au alu anai ki ai ʼe mole feala ke kotou ʼomai ki ai.’ ” Neʼe ina hoko atu fenei: “ ʼE au foaki atu kia koutou he fakatotonu foʼou, ke kotou feʼofaʼaki. Ohage pe ko taku ʼofa ʼae kia koutou, ke kotou toe feʼofaʼaki mo koutou. ʼAki te faʼahi ʼaia, ʼe iloʼi anai e te hahaʼi fuli ko koutou ko ʼaku tisipulo, mo kapau ʼe kotou feʼofaʼaki.”—Soane 13:33-35.

ʼI te logo ʼa Petelo ki te ui ʼae ʼa Sesu ʼe nofo anai mo natou ʼi he kiʼi temi nounou pe, neʼe ina fehuʼi fenei: “ ʼAliki, ʼe ke alu kifea?” Neʼe tali fenei e Sesu: “Ko te potu ʼae ʼe au alu ki ai, ʼe mole feala ʼi te temi nei ke ke mulimuli mai ia te au, kaʼe ʼe ke mulimuli mai anai ki ʼamuli.” ʼI te mole mahino ʼa Petelo ki ʼana palalau, neʼe ina ui fenei kia Sesu: “ ʼAliki, he koʼe ʼe mole feala ʼi te temi nei ke au mulimuli ia te koe? ʼE au foaki anai toku maʼuli maʼa koe.”—Soane 13:36, 37.

Neʼe talanoa leva ia Sesu ki te temi ʼae neʼe ina fekauʼi ai ʼana apositolo ke natou olo ʼo faifakamafola ʼi Kalilea, pea neʼe mole tonu ke natou toʼo hanatou kato falā peʼe ko hanatou kato fafaʼo meʼa kai. (Mateo 10:5, 9, 10) Neʼe ina fehuʼi fenei: “Neʼe kotou hala koa ʼi he meʼa?” Neʼe natou tali fenei age: “Kailoa.” Kaʼe kotea leva te meʼa ʼae neʼe tonu ke natou fai ʼi te ʼu ʼaho ka hoko mai? Neʼe fakatotonu fenei e Sesu kia natou: “Ko ʼae ʼe ʼi ai hana kato falā ke ina toʼo, ʼo feia mo he kato fafaʼo meʼa kai, pea ko ʼae ʼe mole ʼi ai hana heleta, ke ina fakatau tona kofu tuʼa pea ke ina totogi hana heleta. Koteʼuhi ʼe au tala atu, ʼe tonu ke fakahoko ia te au te folafola ʼaeni kua tohi: ‘Neʼe lau ia ia mo natou ʼae ʼe manukinuki ki te lao.’ Pea ko te meʼa ʼaeni ʼo ʼuhiga mo au ʼe lolotoga hoko.”—Luka 22:35-37.

Neʼe talanoa ia Sesu ʼo ʼuhiga mo te temi ʼae ka tutuki ai anai ki he pou, fakatahi mo te kau agakovi, peʼe ko natou ʼae ʼe manukinuki ki te lao. Hili te faʼahi ʼaia, ʼe kovi anai te fakatagaʼi ʼo ʼana tisipulo. Neʼe natou manatu kua natou teuteu ki ai, he neʼe natou ui fenei: “ ʼAliki, koʼeni heleta ʼe lua.” Neʼe ina ui fenei age kia natou: “Pea kua feʼauga.” (Luka 22:38) Mole fualoa ki muli age, neʼe fakaha age e Sesu kia natou he tahi age ako maʼuhiga, ʼi te temi ʼae neʼe fakaʼaogaʼi ai e te tahi ʼi te ʼu apositolo he heleta ʼi te ʼu heleta ʼaia.

Neʼe kei nofo pe ia Sesu mo te kau apositolo ʼi te koga fale fata hili te taumafa fakamanatu, pea neʼe ina fakalotomalohiʼi fenei natou: “Ke ʼaua naʼa hoha ʼokotou loto. Kotou tui ki te ʼAtua pea mo kotou toe tui mai kia te au.”—Soane 13:36; 14:1.

Neʼe fakaha e Sesu ki te kau apositolo agatonu he tupuʼaga ke mole natou hoha moka mavae anai. Neʼe ina ui fenei: “ ʼI te ʼapi ʼo taku Tamai, ʼe lahi ai te ʼu nofoʼaga. . . . Moka au alu ʼo teuteuʼi he nofoʼaga maʼa koutou, ʼe au toe liliu mai anai pea mo fakatalitali koutou ʼi toku ʼapi, ke feala ke kotou nonofo mo koutou ʼi te faʼahi ʼae ʼe au nofo ai.” Kaʼe neʼe mole mahino ki te kau apositolo neʼe talanoa ʼo ʼuhiga mo tana alu ʼae ki selo. Koia, neʼe ui fenei e Tomasi: “ ʼAliki, ʼe mole matou iloʼi pe ʼe ke alu kifea. ʼE lava feafeaʼi hamatou iloʼi ia te ala?”—Soane 14:2-5.

Neʼe tali fenei e Sesu: “Ko au te ala, mo te moʼoni pea mo te maʼuli.” ʼE feala pe ke hu he tahi ki te ʼapi ʼo tana Tamai, ʼae ʼe ʼi selo, mo kapau ʼe ina tali ia Sesu, mo ʼana akonaki pea mo mulimuli ki tana faʼifaʼitaki. Neʼe ui fenei e Sesu: “ ʼE mole he tahi ʼe haʼu ki te Tamai kaʼe ʼe mole fakalaka ia te au.”—Soane 14:6.

Neʼe fagono fakalelei ia Filipo pea neʼe ina kole fenei: “ ʼAliki, fakaha mai kia matou ia te Tamai pea ʼe matou feʼauga ai.” Neʼe lagi loto e Filipo ke fakaha age he fakailoga mai te ʼAtua, ohage ko te ʼu meʼa ʼae neʼe ha kia Moisese, mo Elia pea mo Isaia. Kaʼe neʼe sisio te kau apositolo ki he meʼa neʼe lelei age ia ʼi te ʼu meʼa ʼaia neʼe ha. Neʼe fakamaʼuhigaʼi e Sesu te faʼahi ʼaia, ʼi tana ui fenei: “Filipo, talu mai fualoa mo taku fakatahi mo koutou, heʼeki pe la ke iloʼi au? Ko ʼae kua sio kia te au, kua toe sio ia ki te Tamai.” Neʼe faʼifaʼitakiʼi lelei e Sesu te ʼuluagaaga ʼo te Tamai. Koia, ko tanatou maʼuʼuli mo Sesu pea mo tokagaʼi tana aga, neʼe hage pe ko hanatou sisio ki te Tamai. ʼE mahino ia, ʼe maʼoluga age te Tamai ʼi te ʼAlo, he neʼe ui fenei e Sesu: “Ko te ’u faʼahi ʼae ʼe au palalau atu ki ai, ʼe mole ko ʼaku manatu.” (Soane 14:8-10) Neʼe tokagaʼi e te kau apositolo, neʼe fakamoʼoni e Sesu ko te ʼu meʼa ʼae neʼe ina akoʼi age kia natou neʼe haʼu mai tana Tamai.

Neʼe sisio ia te kau apositolo ʼa Sesu ki tana fai he ʼu gaue fakaofoofo pea neʼe natou logo ki tana tala ia te logo lelei ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Neʼe ina ui fenei leva kia natou: “Ko ʼae ʼe tui kia te au, ʼe ina fakahoko anai te ’u gaue ʼae ʼe au fai. Pea ʼe ina fakahoko anai he ’u gaue ʼe lalahi age ʼi ʼaeni.” (Soane 14:12) Neʼe mole fia ui e Sesu ʼe fakaofoofo age anai te ʼu milakulo ʼae ka natou fai ʼi ʼae neʼe ina fai. Kaʼe ʼe fualoa age anai tanatou faifakamafola, ʼi he telituale ʼe lahi age anai, pea ki he hahaʼi ʼe kaugā malie age anai.

Ka mavae anai ia Sesu, ʼe mole ina liʼakina anai natou, he neʼe ina fakapapau fenei: “Kapau ʼe kotou kole he meʼa ʼi toku huafa, ʼe au fakahoko anai.” Pea tahi ʼae, neʼe ina ui fenei: “ ʼE au kole anai ki te Tamai pea ʼe ina foaki atu anai he tahi age tokoni, ke nofo mo koutou ʼo talu ai, ia te laumalie ʼo te moʼoni.” (Soane 14:14, 16, 17) Neʼe ina fakapapau age ʼe foaki anai kia natou te laumalie maʼoniʼoni, te tahi age tokoni ʼae neʼe talanoa ki ai. Neʼe hoko te faʼahi ʼaia ʼi te ʼaho ʼo te Penikosite.

Neʼe ui fenei e Sesu: “ ʼE kei toe te kiʼi temi siʼi pea ʼe mole toe sio anai te malamanei kia te au, kaʼe ʼe kotou sisio anai kia te au, koteʼuhi ʼe au maʼuli pea ʼe kotou maʼuʼuli anai.” (Soane 14:19) ʼE ha anai Sesu kia natou ʼaki he sinoʼi tagata hili tona fakatuʼuake, pea ki muli age, ʼe ina fakatuʼuake anai natou ke natou fakatahi mo ia ʼi selo.

Neʼe fakaha leva e Sesu te moʼoni ʼaeni: “Ko ʼae ʼe ina tali ʼaku fakatotonu pea mo mulimuli ki ai, ʼe ko ia ʼaia ʼe ʼofa ia te au. Pea ko ʼae ʼe ʼofa ia te au, ʼe ʼofainaʼi anai e taku Tamai, pea ʼe au ʼofa anai ki ai pea mo au ha lelei anai ki ai.” Pea neʼe fehuʼi fenei age e te apositolo ko Sutasi, ʼae ʼe toe higoa ko Tateo: “ ʼAliki, kotea te tupuʼaga ʼo tau fia ha lelei mai kia matou kaʼe mole ki te malamanei?” Neʼe tali fenei age e Sesu: “Kapau ʼe ʼofa he tahi ia te au, ʼe mulimuli anai ki taku folafola pea ʼe ʼofa anai taku Tamai ia ia . . . Ko ʼae ʼe mole ʼofa ia te au, ʼe mole mulimuli ia ki ʼaku folafola.” (Soane 14:21-24) ʼO mole hage ko ʼana tisipulo, ʼe mole fakamoʼoni anai ia te malamanei ʼe ko Sesu te ala, mo te moʼoni, pea mo te maʼuli.

Ka mavae anai ia Sesu, ʼe lava manatuʼi feafeaʼi anai e ʼana tisipulo te ʼu meʼa fuli ʼae neʼe ina akoʼi age kia natou? Neʼe fakamahino fenei e Sesu: “Ko te tokoni, ia te laumalie maʼoniʼoni, ʼae ka foaki atu anai e te Tamai ʼi toku huafa, ʼe ina akoʼi atu anai kia koutou ia meʼa fuli pea ʼe ina fakamanatuʼi atu anai ia meʼa fuli neʼe au tala atu.” Neʼe fakalotofimalie ai ki te kau apositolo, he neʼe kua natou sisio ki te malohi ʼaupito ʼo te laumalie maʼoniʼoni. Neʼe hoko atu fenei e Sesu: “ ʼE au tuku atu te tokalelei, ʼe au foaki atu toku tokalelei. . . . Ke ʼaua naʼa hoha ʼokotou loto pea mo kotou matataku.” (Soane 14:26, 27) Neʼe mole he tupuʼaga ke hoha te kau tisipulo, he ʼe takitaki pea mo puipui anai natou e te Tamai ʼa Sesu.

Mole fualoa, pea ʼe natou sisio anai ʼe feala ki te ʼAtua ke ina puipui tana hahaʼi. Neʼe ui fenei e Sesu: “ ʼE haʼu ia te pule ʼo te malamanei, pea ʼe mole feala ke ina puleʼi au.” (Soane 14:30) Neʼe feala ke ulu te Tevolo ia Sutasi pea ina puleʼi ia ia. Kaʼe neʼe mole maʼu e Sesu he vaivaiʼaga ke feala ke fakaʼaogaʼi e Satana moʼo fakamamaʼo ia ia mai te ʼAtua. Pea ʼe mole feala anai ki te Tevolo ke ina taʼofi ia Sesu ʼi te mate. Kotea tona tupuʼaga? Neʼe ui fenei e Sesu: “ ʼE au fai pe ia te meʼa ʼae neʼe fakatotonu mai e te Tamai ke au fai.” Neʼe tui papau ʼe fakatuʼuake anai ia ia e tana Tamai.—Soane 14:31.

ʼI tana faipalalau fakahagatonu mo ʼana apositolo agatonu, neʼe fakalotomalohiʼi natou e Sesu. Neʼe kua lagi fakalaka te maʼupo. Neʼe fai leva e Sesu he lea fakatata fakalotomalohi.

Neʼe ina kamata fenei: “Ko au ia te fuʼu vite moʼoni pea ʼe ko taku Tamai ia te tagata gaue vite.” (Soane 15:1) Neʼe tatau tana lea fakatata ʼaia mo te ʼu palalau neʼe fai ki muʼa atu ʼo ʼuhiga mo te puleʼaga ʼo Iselaele, ʼae neʼe fakahigoa ko te fuʼu vite ʼa Sehova. (Selemia 2:21; Oseo 10:1, 2) Kaʼe neʼe liakī e Sehova te puleʼaga ʼaia. (Mateo 23:37, 38) Koia, neʼe ko he manatu foʼou ʼae neʼe talanoa ki ai Sesu. ʼE ko ia te fuʼu vite ʼae neʼe tokaga ki ai tana Tamai, talu mai tana fakanofo ia Sesu ʼaki te laumalie maʼoniʼoni ʼi te taʼu 29 H.T.S. Kaʼe neʼe fakaha e Sesu ʼe mole fakata pe te fuʼu vite kia ia, he neʼe ina ui fenei:

“Ko te ʼu vaʼa fuli ʼae ia au pea ʼe mole fua, ʼe ina [taku Tamai] tuʼusi ia. Pea ko te ’u vaʼa fuli ʼae ʼe fua, ʼe ina fakamaʼa ia ke feala hana fua ʼo lahi age. . . . Ohage pe ko te vaʼa ʼae ʼe mole feala ke fua mo kapau ʼe mole pipiki ki te fuʼu vite, ʼe toe feia mo koutou mo kapau ʼe mole kotou fakatahi mo au. Ko au ia te fuʼu vite pea ko koutou te ʼu vaʼa.”—Soane 15:2-5.

Neʼe fakapapau e Sesu ki ʼana tisipulo agatonu, ʼe ina foaki anai he tokoni, ʼae ko te laumalie maʼoniʼoni, ʼi tana ʼosi mavae. Hili ʼaho ʼe nimagofulu-ma-tahi, neʼe foaki ki te kau apositolo pea mo ʼihi atu te laumalie ʼaia, pea neʼe natou liliu ai ko te ʼu vaʼa ʼo te fuʼu vite. Pea ʼe tonu anai ke fakatahi mo Sesu te ʼu “vaʼa” fuli. Kotea tona tupuʼaga?

Neʼe ina fakamahino fenei: “Ko ʼae ʼe fakatahi mo au pea mo au fakatahi mo ia, ko ia ʼaia ʼe fua ʼo lahi, koteʼuhi kapau ʼe kotou to kehe mai ia te au, ʼe mole kotou lava fai he meʼa.” Ko ʼana tisipulo agatonu, ʼae ʼe fakata e te ʼu “vaʼa,” ʼe natou fua anai ʼo lahi, ʼaki tanatou faʼifaʼitakiʼi te ʼu kalitate ʼo Sesu, mo tanatou faʼafai ʼo palalau ki te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua, pea mo tanatou fai he ʼu tisipulo ʼe kaugā malie age. Kaʼe ʼe feafeaʼi mo kapau ʼe mole fakatahi he tahi mo Sesu pea ʼe mole fua? Neʼe fakamahino fenei e Sesu: “Kapau ʼe mole fakatahi he tahi mo au, ʼe liakī anai.” ʼI te tahi age faʼahi, neʼe ui fenei e Sesu: “Kapau ʼe kotou fakatahi mo au pea mo nofo ʼaku folafola mo koutou, kotou kole ia meʼa fuli ʼe kotou loto ki ai pea ʼe foaki atu anai kia koutou.”—Soane 15:5-7.

Neʼe toe talanoa leva ia Sesu ki he manatu neʼe ina fakaha tuʼa lua, ʼae ke mulimuli ʼana tisipulo ki ʼana fakatotonu. (Soane 14:15, 21) Neʼe feala ke natou fakamoʼoni ʼe natou fai te faʼahi ʼaia, ʼaki tanatou fakaha te faʼahi maʼuhiga ʼae neʼe talanoa ki ai Sesu, ʼi tana ui fenei: “Kapau ʼe kotou mulimuli ki ʼaku fakatotonu pea ʼe kotou nonofo anai ʼi toku ʼofa, ohage ko au neʼe au mulimuli ki te ’u fakatotonu ʼa te Tamai pea mo au nofo ʼi tona ʼofa.” Kaʼe neʼe mole gata pe ki tanatou ʼoʼofa kia Sehova ʼAtua pea mo tona ʼAlo. Neʼe ui fenei e Sesu: “Koʼeni taku fakatotonu, ke kotou feʼofaʼaki ohage pe ko taku ʼofa ʼae ia koutou. ʼE mole he tahi ʼe lahi age tona ʼofa ʼi te ʼofa ʼa he tahi ʼe ina foaki tona maʼuli ʼo ʼuhiga mo ʼona kaumeʼa. Ko koutou ko ʼoku kaumeʼa mo kapau ʼe kotou fai ia te meʼa ʼae ʼe au fakatotonu atu.”—Soane 15:10-14.

Neʼe kei toe pe he ʼu kiʼi hola, pea ʼe fakaha anai e Sesu tona ʼofa ʼaki tana foaki tona maʼuli maʼa natou fuli ʼe tui kia te ia. ʼAki te faʼifaʼitaki ʼaia neʼe ina tuku, ʼe tonu ke feʼofaʼaki ʼana tisipulo pea mo natou lotolelei ke natou foaki tonatou maʼuli maʼa ʼihi. ʼE iloʼi anai pe ko ai natou ʼi tanatou feʼofaʼaki, ohage ko tona ui fenei e Sesu ʼi muʼa atu: “ ʼAki te faʼahi ʼaia, ʼe iloʼi anai e te hahaʼi fuli ko koutou ko ʼaku tisipulo, mo kapau ʼe kotou feʼofaʼaki.”—Soane 13:35.

Neʼe tonu ke tokagaʼi e te kau apositolo te ui ʼae e Sesu ko natou ko ʼona “kaumeʼa.” Neʼe ina fakaha age tona tupuʼaga, ʼo ina ui fenei: “ ʼE au fakahigoaʼi koutou ko ʼoku kaumeʼa koteʼuhi neʼe au fakaha atu kia koutou ia meʼa fuli neʼe au logo ki ai mai taku Tamai.” Neʼe ko he toe pilivilesio lahi tanatou liliu ko he ʼu kaumeʼa lelei ʼo Sesu pea mo tanatou iloʼi te ʼu meʼa ʼae neʼe fakaha age e te Tamai kia te ia. Kaʼe ke natou maʼu te pilivilesio ʼaia, neʼe tonu ke natou “haga fua.” Kapau ʼe natou fai feia, neʼe ui e Sesu, ʼe “foaki [anai] e te Tamai ia meʼa fuli ʼe [natou] kole age ʼi [tona] huafa.”—Soane 15:15, 16.

Ko te feʼofaʼofani ʼo ʼana tisipulo, ʼae ko te ʼu “vaʼa,” ʼe tokoni anai kia natou ke natou katakiʼi te ʼu meʼa ʼae ka ʼamanaki hoko kia natou. Neʼe fakatokaga age Sesu ʼe fehiʼa anai te malamanei kia natou, kaʼe neʼe ina fakalotofimalieʼi fenei natou: “Kapau ʼe fehiʼa ia te malama ʼaeni ia koutou, ʼe kotou iloʼi ai neʼe fehiʼa ia te au ʼi muʼa ʼo tana fehiʼa ia koutou. Ka na pau la neʼe kotou kau ki te malama ʼaeni, ʼe natou leleiʼia anai koutou. Kaʼe ʼe fehiʼa ia te malama ʼaeni ia koutou, koteʼuhi ʼe mole kotou kau ia natou.”—Soane 15:18, 19.

Neʼe hoko atu e Sesu tana fakamahino pe koʼe ʼe fehiʼa anai te malamanei kia natou, ʼo ina ui fenei: “ ʼE natou fai anai ia te ʼu meʼa fuli ʼaia kia koutou ʼuhi ko toku huafa, koteʼuhi ʼe mole natou iloʼi ia Ia ʼae neʼe ina fekauʼi mai au.” ʼI tona ʼuhiga moʼoni, neʼe ui e Sesu, ko te ʼu milakulo ʼae neʼe ina fai neʼe fakatuʼā ai natou ʼae neʼe fehihiʼa kia te ia. Neʼe ina ui fenei: “Ka na pau la neʼe mole au fai ʼi te lotolotoiga ʼo natou ia he ’u gaue neʼe heʼeki fai e he tahi age, neʼe mole natou agahala. Kaʼe ʼi te lakaga nei, kua natou sisio kia au pea mo natou fehihiʼa ia au pea mo taku Tamai.” ʼI tona fakahagatonu, neʼe hoko te lea fakapolofeta ʼaki tanatou fehiʼa ʼaia.—Soane 15:21, 24, 25; Pesalemo 35:19; 69:5.

Neʼe toe fai e Sesu te fakapapau ʼae ʼe ina foaki anai he tokoni, ʼae ko te laumalie maʼoniʼoni. ʼE feala ke maʼu e te kau tisipulo fuli ia te malohi ʼaia pea ʼe feala ke tokoni age ke natou fua, peʼe ke natou “fakamoʼoni ʼo ʼuhiga mo [ia].”—Soane 15:27.

Neʼe ʼamanaki mavae ia Sesu mo te kau apositolo mai te koga fale fata ʼae neʼe natou fai ai te kai ʼo te Pasikate. Neʼe lahi te ʼu tokoni neʼe foaki e Sesu kia natou, pea neʼe ina ui fenei leva: “Neʼe au tala atu te ʼu faʼahi ʼaia ke ʼaua naʼa kotou tukia.” He koʼe neʼe to lelei ke ina fai te fakatokaga ʼaia? Neʼe ina ui fenei age: “ ʼE fakamavae anai koutou mai te sinakoka. ʼE hoko mai te hola, ko ʼae ka ina matehi anai koutou, ʼe manatu anai ia ʼe ina fai he tauhi taputapu ki te ʼAtua.”—Soane 16:1, 2.

Neʼe lagi tuʼania te kau apositolo ʼi te ʼu palalau ʼaia ʼa Sesu. Logo la, ʼi muʼa atu, neʼe fakaha age e Sesu ʼe fehiʼaʼinaʼi anai natou e te malama, kaʼe neʼe heʼeki ina ui fakahagatonu age ʼe matehi anai natou. Kotea tona tupuʼaga? Neʼe ina ui fenei: “Neʼe mole au fakaha atu te ʼu faʼahi ʼaia ʼi te kamata koteʼuhi neʼe au nofo mo koutou.” (Soane 16:4) Koia, ʼi muʼa leva ʼo tana mavae, neʼe ina fai age te fakatokaga ʼaeni. ʼE feala anai ke tokoni kia natou ke ʼaua naʼa natou tukia ki muli age.

Neʼe hoko atu fenei e Sesu: “ ʼE au alu kia Ia ʼae neʼe ina fekauʼi mai au. Kaʼe ʼe mole he tahi ia koutou ʼe ina fehuʼi mai: ‘ ʼE ke alu kifea?ʼ ” ʼI muʼa atu, ʼi te po pe ʼaia, neʼe natou fakalavelave age pe ʼe alu anai kifea. (Soane 13:36; 14:5; 16:5) Kaʼe ʼi tanatou tuʼania ʼuhi ko te meʼa ʼae neʼe ina ui age ʼo ʼuhiga mo te ʼu fakataga ka hoko kia natou, neʼe kua manatu tafito pe natou ki tonatou lotomamahi. Koia ʼae neʼe mole natou faifehuʼi ai ʼo ʼuhiga mo te kololia ʼae ka maʼu anai pea mo tona fua ki te kau atolasio moʼoni. Neʼe ui fenei e Sesu: “ ʼUhi neʼe au fakaha atu te ʼu faʼahi ʼaia kia koutou, kua kotou lotomamahi ʼaupito.”—Soane 16:6.

Neʼe fakamahino fenei e Sesu: “ ʼE au mavae ke fua lelei kia koutou. Koteʼuhi kapau ʼe mole au mavae, ʼe mole haʼu anai ia te tokoni kia koutou, kaʼe kapau ʼe au mavae, ʼe au fekauʼi mai anai ia ia kia koutou.” (Soane 16:7) ʼE lava foaki pe anai e Sesu te laumalie maʼoniʼoni ki ʼana tisipulo, mo kapau ʼe mate pea mo alu ki selo. ʼE feala anai ke ina foaki te tokoni ʼaia ki tana hahaʼi ʼi te kele katoa.

ʼE “foaki anai [e te laumalie maʼoniʼoni] he ʼu fakamoʼoni ki te malama ʼaeni ʼo ʼuhiga mo te agahala, mo te faitotonu pea mo te fakamau.” (Soane 16:8) ʼEi, ʼe fakaha lelei anai e te laumalie maʼoniʼoni te mole tui ʼa te malama ʼaeni ki te ʼAlo ʼo te ʼAtua. Ko te alu ʼae ʼa Sesu ki selo ʼe ko he fakamoʼoni anai ʼo tana faitotonu, pea ʼe fakaha ai anai pe koʼe ʼe tonu ke fakamauʼi pea mo fakatuʼā ia Satana, “te pule ʼo te malama ʼaeni.”—Soane 16:11.

Neʼe hoko atu fenei e Sesu: “ ʼE kei lahi te ʼu faʼahi ʼe tonu ke au tala atu, kaʼe ʼe mole feala ke kotou mahino ki ai ʼi te temi nei.” Kaʼe ka ina foaki anai ia te laumalie maʼoniʼoni, ʼe taki anai natou e te laumalie ke natou “mahino katoa ki te moʼoni,” pea mo maʼuʼuli ʼo mulimuli ki te moʼoni ʼaia.—Soane 16:12, 13.

Neʼe mole mahino ia te kau apositolo ki te ʼu palalau ʼaeni neʼe fai e Sesu: “ ʼE kei toe he kiʼi temi siʼi pea ʼe mole kotou toe sisio anai kia te au, pea tahi, ʼe kei toe he kiʼi temi siʼi pea ʼe kotou sisio anai kia te au.” Neʼe natou feuiʼaki pe kotea te fakaʼuhiga ʼo ʼana palalau. Neʼe tokagaʼi e Sesu neʼe natou fia fakafehuʼi ia ia ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia, koia neʼe ina fakamahino fenei: “ ʼE au tala moʼoni atu kia koutou, ʼe kotou fetagihi mo lauga anai, kaʼe ʼe fakafiafia anai ia te malama ʼaeni. ʼE kotou lotomamahi anai, kaʼe ʼe liliu anai tokotou lotomamahi ko hokotou fiafia.” (Soane 16:16, 20) ʼI te hili hoʼata pe ʼaia, ka matehi anai ia Sesu, ʼe fiafia anai te kau takitaki lotu kaʼe lotomamahi te kau tisipulo. Kaʼe ka fakatuʼuake anai ia Sesu, ʼe liliu anai tonatou lotomamahi ko honatou fiafia. Pea ʼe hoko atu anai tonatou fiafia moka ina foaki age anai kia natou te laumalie maʼoniʼoni ʼo te ʼAtua.

ʼI tana fakatatau ia te aluʼaga ʼo te kau apositolo ki te fafine ʼe mamahi fanau, neʼe ui fenei e Sesu: “Ko he fafine, moka fanau, ʼe ina logoʼi tona lotomamahi koteʼuhi kua hoko mai tona temi fanau. Kaʼe ka ina fanauʼi tana tamasiʼi, ʼe mole kei ina manatuʼi tona mamahi ʼuhi ko tona fiafia ʼi te kua tupu mai ʼo tana tamasiʼi ki te malama ʼaeni.” Pea neʼe fakalotomalohiʼi fenei e Sesu ʼana apositolo: “ ʼO toe feia mo koutou, ʼe kotou logoʼi ʼi te temi nei ia te lotomamahi, kaʼe ʼe au toe sio anai kia koutou, pea ʼe kotou lotofiafia anai, pea ʼe mole toʼo anai e he tahi ia tokotou fiafia.”—Soane 16:21, 22.

ʼO kaku mai ki te temi ʼaia, neʼe heʼeki fai e te kau apositolo he ʼu kole ki te ʼAtua ʼi te huafa ʼo Sesu. Neʼe ina ui fenei leva: “ ʼI te ʼaho ʼaia, ʼe kotou fai anai ni kole ki te Tamai ʼi toku huafa.” He koʼe ʼe tonu anai ke natou fai feia? ʼE mole ʼuhi he ʼe mole fia tali e te Tamai ki ʼanatou faikole. Neʼe fakamahino fenei e Sesu: “ ʼE ʼofa te Tamai ia koutou, he neʼe kotou ʼoʼofa kia te au . . . te fakafofoga ʼo te ʼAtua.”—Soane 16:26, 27.

ʼAki te ʼu palalau fakalotomalohi ʼaia ʼa Sesu, neʼe lagi lotofalala ai te kau apositolo ʼo natou ui fenei: “ ʼE matou tui neʼe ke haʼu mai te ʼAtua.” Logo la tanatou fai te ʼu palalau ʼaia, kaʼe ki muli age ʼe natou lotovaivai anai. ʼI tona fakahagatonu, neʼe fakaha e Sesu te meʼa ʼae ka hoko mai, ʼo ina ui fenei: “ ʼE hoko mai te hola pea kua hoko mai ia, ʼe kotou tahi mavete anai ki tona loto fale pea ʼe kotou tuku tokotahi anai au.” Kaʼe neʼe ina fakapapau fenei age: “Neʼe au fakaha atu ia te ʼu faʼahi ʼaia, ke feala ke kotou maʼu ia te tokalelei ʼaki ia au. ʼI te malama ʼaeni, ʼe kotou tau anai mo ni mamahi, kaʼe kotou kataki. Kua au malo ʼi te malama ʼaeni.” (Soane 16:30-33) Koia, ʼe mole liakī anai natou e Sesu. Neʼe tui papau ia ʼe feala ke natou toe malo mo natou ʼi te malama ʼaeni, ohage pe ko ia, ʼaki tanatou fakahoko agatonu ia te finegalo ʼo te ʼAtua logo la te ʼu faiga ʼa Satana mo tona malama ke natou maumauʼi tanatou nonofo agatonu.

Neʼe ʼofa mamahi ia Sesu ki ʼana apositolo, koia neʼe ina teuteuʼi ai natou ki tana mavae ʼae kua ovi mai. Pea neʼe hiki ake leva e Sesu ʼona mata ki te lagi, ʼo faikole fenei ki tana Tamai: “Fakakololiaʼi tou ʼalo, ke feala ki tou ʼalo ke ina fakakololiaʼi koe, koteʼuhi neʼe ke foaki age kia te ia te pule ki te kakano fuape, ke feala hana foaki ia te maʼuli heʼe gata kia natou fuli ʼae neʼe ke foaki age kia te ia.”—Soane 17:1, 2.

ʼE mahino ia, neʼe fakaha ai e Sesu ʼe maʼuhiga tafito ke fakakololiaʼi te ʼAtua. Kaʼe ʼe fakalotofimalie foki te ʼamanaki ʼae neʼe talanoa ki ai Sesu, ʼae ko te maʼuli heʼe gata. ʼI te kua foaki age e te ʼAtua kia Sesu “te pule ki te kakano fuape,” ʼe feala ai anai ke ina foaki ki te malamanei katoa te ʼu lelei ʼo tona sakilifisio. Kaʼe ʼe ko ʼihi hahaʼi pe ʼae ka natou maʼu te ʼu lelei ʼaia. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe foaki pe anai e Sesu te ʼu lelei ʼo tona sakilifisio kia natou ʼae ʼe natou mulimuli ki ʼana palalau ʼaeni: “Koʼeni ia te fakaʼuhiga ʼo te maʼuli heʼe gata, ke natou ako ke natou iloʼi ia koe, te ʼAtua moʼoni pe ʼe tahi pea mo ia ʼae neʼe ke fekauʼi mai, ia Sesu Kilisito.”—Soane 17:3.

ʼE tonu ke ako he tahi ke ina iloʼi lelei ia te Tamai pea mo te ʼAlo, ke ina maʼu he ʼu felogoʼi lelei mo naua. ʼE tonu ke tatau ʼana manatu mo te ʼu manatu ʼa te Tamai pea mo tona ʼAlo. Pea ʼe tonu ke faiga malohi ke ina faʼifaʼitakiʼi ʼonā kalitate ʼi tana felogoʼi mo te hahaʼi. ʼE tonu foki ke mahino kia ia ʼe maʼuhiga age te fakakololiaʼi ʼo te ʼAtua ʼi te maʼu e te hahaʼi ia te maʼuli heʼe gata. Neʼe toe talanoa Sesu ki te manatu ʼaia ʼi tana ui fenei:

“Neʼe au fakakololiaʼi koe ʼi te kele, ʼo au fakaʼosi ia te gaue ʼae neʼe ke foaki mai ke au fai. Pea ʼi te temi nei, Tamai, fakakololiaʼi au ʼi ʼou tafa ʼaki ia te kololia ʼae neʼe au maʼu ʼi ʼou tafa ʼi muʼa ʼo te fakatupu ʼo te malama ʼaeni.” (Soane 17:4, 5) ʼEi, neʼe kole e Sesu ke ina toe maʼu te kololia ʼae neʼe ina maʼu ʼi selo, hili tona fakatuʼuake.

Kaʼe neʼe mole galoʼi e Sesu te ʼu meʼa ʼae neʼe ina fai ʼi tana minisitelio. Neʼe faikole fenei: “Neʼe au fakaha ia tou huafa ki te hahaʼi ʼae neʼe ke foaki mai ʼi te malama ʼaeni. Neʼe ko tau hahaʼi, pea neʼe ke foaki mai, pea neʼe natou mulimuli ki tau folafola.” (Soane 17:6) Neʼe mole fakaʼaogaʼi pe e Sesu ʼi tana minisitelio ia te huafa ʼo te ʼAtua, ʼae ko Sehova. Kaʼe neʼe tokoni ki ʼana apositolo ke natou iloʼi te fakaʼuhiga ʼo te huafa ʼaia, ʼae ko te ʼu kalitate ʼo te ʼAtua pea mo tana aga ki te hahaʼi.

Neʼe ako e te kau apositolo ke natou iloʼi ia Sehova, mo te ʼu gaue ʼo tona ʼAlo, pea mo te ʼu meʼa ʼae neʼe akoʼi e Sesu. ʼAki he agavaivai, neʼe ui fenei e Sesu: “ ʼI te temi ʼae neʼe au foaki age ai kia natou te ʼu folafola ʼae neʼe ke foaki mai, neʼe natou tali pea neʼe natou iloʼi papau neʼe au haʼu ohage ko tou fakafofoga, pea neʼe natou tui neʼe ke fekauʼi mai au.”—Soane 17:8.

Pea neʼe fakamoʼoni Sesu ki te kehekehe ʼo ʼana tisipulo pea mo te hahaʼi ʼo te malama ʼaeni, ʼi tana ui fenei: “ ʼE au faikole ʼo ʼuhiga mo natou. ʼE mole au faikole ʼo ʼuhiga mo te malama ʼaeni, kaʼe ʼo ʼuhiga mo natou ʼae neʼe ke foaki mai, koteʼuhi ʼe ko tau hahaʼi . . . Tamai maʼoniʼoni, puipui natou ʼuhi ko tou huafa ʼae neʼe ke foaki mai, ke feala hanatou liliu ʼo tahi ohage ko taua ʼe ta tahi. . . . Neʼe au taupau natou pea neʼe mole fakaʼauha he tahi, gata pe ki te foha ʼo te fakaʼauha,” ia Sutasi Isekaliote, ia ia ʼae ka ina lavakiʼi anai ia Sesu.—Soane 17:9-12.

Neʼe hoko atu fenei e Sesu tana faikole: “Neʼe fehiʼa ia te malama ʼaeni ia natou . . . ʼE mole au kole atu ke ke toʼo kehe natou ʼi te malama ʼaeni, kaʼe ke ke puipui natou ʼuhi ko te Agakovi. ʼE mole natou kau ʼi te malama ʼaeni, ohage ko au ʼe mole au kau ʼi te malama ʼaeni.” (Soane 17:14-16) Neʼe maʼuʼuli te kau apositolo pea mo te tahi ʼu tisipulo ʼi te malama, ʼae ʼe puleʼi e Satana, kaʼe neʼe mole tonu ke natou kau ki ai pea mo mulimuli ki ʼanatou aga ʼae ʼe kovi. ʼO feafeaʼi?

Neʼe tonu ke natou maʼoniʼoni, ko tona fakaʼuhiga ke tuku keheʼi natou ke natou tauhi ki te ʼAtua. Neʼe feala te faʼahi ʼaia ʼaki tanatou maʼuliʼi te ʼu moʼoni ʼae ʼe maʼu ʼi te Koga Tohi-Tapu Fakahepeleo pea mo te ʼu moʼoni ʼae neʼe akoʼi totonu age e Sesu. Neʼe faikole fenei ia Sesu: “Fakamaʼoniʼoniʼi natou ʼaki ia te moʼoni, ko tau folafola ʼe ko te moʼoni.” (Soane 17:17) Ki muli age, ʼaki te takitaki ʼa te ʼAtua, neʼe tohi e ʼihi kau apositolo he ʼu tohi neʼe toe kau leva ki “te moʼoni,” ʼae ʼe feala ke tokoni ki te fakamaʼoniʼoniʼi he tahi.

Kaʼe ki muli age, ʼe ʼi ai anai he tahi age hahaʼi ka natou tali “te moʼoni.” Koia neʼe mole faikole pe Sesu “maʼa natou ʼaeni [te toko 11 apositolo], kaʼe ʼo ʼuhiga mo natou foki ʼae ka tui anai kia te [ia] ʼuhi ko tanatou faiakonaki.” Kotea ʼae neʼe kole e Sesu maʼa natou fuli ʼaia? “Ke feala hanatou liliu fuli ʼo tahi, ohage ko koe Tamai, ʼe ke fakatahi mo au pea ʼe au fakatahi mo koe, pea ke feala mo natou ke natou fakatahi mo taua.” (Soane 17:20, 21) ʼE manatu tahi ia Sesu mo tana Tamai ʼo ʼuhiga mo meʼa fuli. Koia neʼe kole ai e Sesu ke toe feia mo ʼana tisipulo.

ʼI muʼa atu pe, neʼe fakaha e Sesu kia Petelo pea mo te tahi ʼu apositolo ʼe alu anai ʼo teuteuʼi he nofoʼaga maʼa natou, ko tona fakaʼuhiga he nofoʼaga ʼi selo. (Soane 14:2, 3) Pea neʼe toe palalau leva Sesu ki te faʼahi ʼaia ʼi tana faikole fenei: “Tamai, ʼe au loto ʼo ʼuhiga mo natou ʼae neʼe ke foaki mai ke natou fakatahi mo au ʼi te faʼahi ʼae ʼe au nofo ai, ke feala hanatou sisio ki toku kololia ʼae neʼe ke foaki mai, koteʼuhi neʼe ke ʼofa ia te au ʼi muʼa ʼo te kamataʼaga ʼo te malamanei.” (Soane 17:24) Neʼe ina fakamoʼoni ai, ʼe ʼofa te ʼAtua ki te ʼAlo ʼulu tokotahi, ʼae neʼe liliu ko Sesu Kilisito, talu mai fualoa, ʼi muʼa ʼo te maʼu e Atama mo Eva tanā ʼu fanau.

Neʼe fakaʼosi e Sesu tana faikole, ʼo ina toe fakamaʼuhigaʼi te huafa ʼo tana Tamai pea mo te ʼofa ʼo te ʼAtua ki te kau apositolo pea mo natou ʼae ka tali anai ki “te moʼoni.” Neʼe ina ui fenei: “Neʼe au fakaha age tou huafa pea ʼe au haga fakaha anai, ke feala ke nofo ia natou te ʼofa ʼae neʼe ke fakaha mai pea ke au fakatahi mo natou.”—Soane 17:26.

Neʼe fakaʼosi e Sesu tana faikole mo ʼana apositolo agatonu. “Pea ʼi tanatou ʼosi hiva ni fakavikiviki, neʼe natou olo ai ki te Moʼuga ʼo Oliveto.” (Maleko 14:26) Neʼe natou olo ki te ʼoloto ʼae neʼe higoa ko Setesemani, ʼi te faʼahi esite, ʼae neʼe tau alu ki ai ia Sesu.

ʼI tanatou tau atu ki te ʼoloto matalelei ʼaia neʼe lahi ai te ʼu fuʼu oliveto, neʼe tuku ai e Sesu te ʼu apositolo ʼe toko valu. Lagi neʼe natou nonofo ovi ki te huʼaga ʼo te ʼoloto, he neʼe ina ui fenei age: “Kotou nonofo ʼi heni kaʼe au alu ki he age ʼo faikole.” Neʼe toʼo e Sesu mo ia te ʼu apositolo ʼe toko tolu, ia Petelo, mo Sakopo, pea mo Soane, pea neʼe natou olo mamaʼo atu ʼi te loto ʼoloto. Neʼe ina logoʼi ia he tuʼania lahi pea neʼe ina ui fenei ki te foʼi toko tolu: “ ʼE au lotomamahi ʼaupito. Kotou nonofo ʼi heni pea mo kotou ʼalaʼala mo au.”—Mateo 26:36-38.

Neʼe fakamamaʼo atu ia Sesu ia natou, “ ʼo tulolo ifo pea mo kamata faikole.” ʼI te lakaga maʼuhiga ʼaia, kotea ʼae neʼe kole e Sesu ki te ʼAtua? Neʼe faikole fenei: “Tamai, ko meʼa fuli ʼe feala kia te koe, ke ke fakamamaʼo atu te ipu ʼaeni ia te au. Kaʼe ke mole fai ki toku finegalo, kaʼe ki tou finegalo.” (Maleko 14:35, 36) Neʼe fakaʼuhiga koa neʼe mole kei ina fia foaki tona maʼuli ko he totogi maʼa te hahaʼi? Kailoa ia.

ʼI muʼa atu, neʼe sio ifo Sesu mai selo ki te mamahi ʼaupito ʼa te hahaʼi ʼae neʼe matehi e te kau Loma. ʼI tana maʼuli leva ʼi te kele, neʼe logoʼi e Sesu te ʼu meʼa ʼae ʼe logoʼi e te hahaʼi, ʼo feia mo te mamahi, pea neʼe tuʼania ai ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼae ka hoko kia te ia. Kaʼe neʼe lahi age tana hoha, he neʼe feala ke laukovi te hahaʼi ki te huafa ʼo tana Tamai ʼi tana mate ohage ko he tagata agakovi. Neʼe kei toe pe ni kiʼi hola, pea tautau anai ia ia ʼi te pou ohage ko he tahi neʼe pauʼu ki te ʼAtua.

ʼI te ʼosi faikole fualoa ʼa Sesu, neʼe toe liliu pea neʼe ina maʼu atu te ʼu apositolo ʼe toko tolu ʼe natou momoe. Neʼe ina ui fenei kia Petelo: “Neʼe mole pe la kotou lava ʼalaʼala mo au ʼi he hola katoa? Kotou nonofo ʼalaʼala pea mo faikole tuʼumaʼu, ke ʼaua naʼa kotou to ki te fakahala.” Neʼe mahino kia Sesu neʼe toe lahi foki te hoha ʼa te ʼu apositolo, pea neʼe natou gaʼegagaʼe. Koia, neʼe ina hoko atu fenei: “ ʼE moʼoni, ʼe tuʼu te loto, kaʼe ʼe vaivai te kakano.”—Mateo 26:40, 41.

Neʼe toe alu ia Sesu, ko tona tuʼa lua ʼaia, pea neʼe ina kole ki te ʼAtua ke ina fakamamaʼo atu “te ipu ʼaeni.” ʼI tana toe liliu mai, neʼe ina toe maʼu atu pe te ʼu apositolo ʼe toko tolu ʼe natou momoe, kaʼe neʼe mole natou faikole ke ʼaua naʼa natou to ki te fakahala.ʼI te palalau age ʼa Sesu, neʼe “mole natou iloʼi pe kotea te tali ke natou fai age kia te ia.” (Maleko 14:40) Neʼe toe alu leva ia Sesu, ko tona tuʼa tolu ʼaia, pea neʼe tuʼutuli ifo ʼo faikole.

Neʼe tuʼania ʼaupito ia Sesu ʼo ʼuhiga mo te laukovi ʼae ka fai anai e te hahaʼi ki te huafa ʼo tana Tamai, ʼuhi ko tana mate ohage ko he tagata agakovi. Kaʼe neʼe fagono Sehova ki te ʼu faikole ʼo tona ʼAlo, pea neʼe fekauʼi e te ʼAtua he ʼaselo ke ina fakalotomalohiʼi ia ia. Logo aipe te faʼahi ʼaia, kaʼe neʼe haga faikole mamahi ia Sesu ki tana Tamai, ʼei, “neʼe hoko atu tana faikole ʼo fakamalotoloto age.” Neʼe lahi ʼaupito tana lotohoha. Neʼe ko he kavega mamafa ʼae neʼe ʼamo e Sesu. Neʼe fakalogo tona maʼuli heʼe gata ʼo ia totonu pea mo ʼae ʼo te hahaʼi tui ki te meʼa ʼae ka ina fai. ʼI tona fakahagatonu, neʼe “liliu tona kakava ohage ko he ʼu mosiʼi toto neʼe to ki te kele.”—Luka 22:44.

ʼI te toe liliu age ʼa Sesu ki ʼana apositolo, ko te tuʼa tolu ʼaia, neʼe ina toe maʼu atu natou ʼe natou momoe. Neʼe ina ui fenei: “He koʼe ʼe kotou momoe pea mo malolo ʼi te lakaga maʼuhiga ʼaeni? Kua ovi mai te hola ʼae ka tuku ai te Foha ʼo te tagata ki te ʼu nima ʼo te kau agahala. Kotou tutuʼu ake kaʼe tou olo. Kua ovi mai ia ia ʼae ka ina lavakiʼi au.”—Mateo 26:45, 46.

Neʼe kua fakalaka te maʼupo. ʼI muʼa atu, neʼe tukuʼaki e te kau pelepitelo ke natou foaki kia Sutasi ia foʼi piesi siliva ʼe 30 ke ina lavakiʼi ia Sesu. Koia, neʼe taki ai e Sutasi te kau pelepitelo pule pea mo te kau Faliseo ʼe kaugā malie, ke natou maʼu ia Sesu. Neʼe olo fakatahi mo natou he kutuga solia Loma pea mo tonatou kamutoa.

ʼE mahino ia, ʼi te ui age e Sesu kia Sutasi ke alu lolotoga te kai ʼo te Pasikate, neʼe alu atu aipe ki te kau pelepitelo pule. (Soane 13:27) Neʼe natou fakamaʼopoʼopo ʼanatou tagata leʼo, ʼo feia mo he kutuga solia. Neʼe lagi taki muʼa natou e Sutasi ki te koga fale ʼae neʼe fai ai e Sesu mo ʼana apositolo te Pasikate. Pea neʼe fakalaka leva te hahaʼi kaugā malie ʼaia ʼi te Liuʼa ʼo Kitelone, ʼo natou olo ki te ʼoloto. Neʼe natou ʼomai mo ʼanatou mahafu pea mo he ʼu malama, ʼi tanatou fia maʼu ia Sesu.

ʼI te taki e Sutasi te hahaʼi kaugā malie ʼaia ʼi te Moʼuga ʼo Oliveto, neʼe ina iloʼi lelei te faʼahi ʼae neʼe nofo ai ia Sesu. Lolotoga te vahaʼa kua hili atu, neʼe nonofo ia Sesu mo te kau apositolo ʼi Petania kaʼe neʼe natou faifagona teitei pe ʼi te ʼaho fuli ki Selusalemi, pea neʼe natou tau tutuʼu ʼi te ʼoloto ʼo Setesemani. Kaʼe neʼe kua poʼuli, pea neʼe lagi nofo Sesu ʼi te fakapoʼuli, ʼi te ʼu lalo fuʼu oliveto ʼo te ʼoloto. Koia, ʼe iloʼi feafeaʼi anai e te kau solia ia Sesu, he neʼe lagi heʼeki natou sisio ki ai ʼi muʼa atu? Neʼe foaki e Sutasi he fakailoga ke natou iloʼi ai ia Sesu. Neʼe ina ui fenei: “Ko ia ʼae ʼe au ʼuma anai ki ai, ʼe ko ia ʼae ʼe kotou kumi. Kotou puke pea ke ʼave ia ia e te kau leʼo.”—Maleko 14:44.

ʼI tana taki ia te hahaʼi ki te ʼoloto, neʼe sio ia Sutasi kia Sesu mo ʼana apositolo pea neʼe alu fakahagatonu kia ia. Neʼe ui fenei e Sutasi: “Malō, ʼAliki,” pea neʼe ʼuma mamahi kia te ia. Neʼe fehuʼi fenei age e Sesu: “He koʼe ʼe ke ʼi heni?” (Mateo 26:49, 50) Neʼe tali pe ia Sesu ki tana fehuʼi, ʼo ina ui fenei: “Sutasi, ʼe ke lavakiʼi koa te Foha ʼo te tagata ʼaki he ʼuma?” (Luka 22:48) Kaʼe neʼe mole kei tokaga ia Sesu kia ia ʼae neʼe ina lavakiʼi ia ia.

Neʼe hoho leva ia Sesu ki te malama, pea ina fehuʼi fenei: “Ko ai ʼae ʼe kotou kumi?” Neʼe tali fenei e te hahaʼi kia te ia: “Ko Sesu, te tagata Nasaleti.” ʼAki he lototoʼa neʼe ui fenei e Sesu: “ ʼE ko au ia ia.” (Soane 18:4, 5) ʼI te mole iloʼi e te ʼu tagata te meʼa ʼae ka hoko, neʼe natou fetokaʼi ki te kele.

Neʼe mole fakaʼaogaʼi e Sesu te faigamalie ʼaia ke hola ʼi te poʼuli, kaʼe neʼe ina toe fehuʼi atu pe ko ai ʼae ʼe natou kumi. ʼI tanatou toe ui age “ko Sesu, te tagata Nasaleti,” neʼe ina toe hoko atu fenei: “Kua au ui atu ʼe ko au ia ia. Kapau ʼe ko au ʼae ʼe kotou kumi, kotou tuku te ʼu tagata ʼaeni ke olo.” Maʼia ʼi te lakaga faigataʼa ʼaia kaʼe neʼe manatuʼi e Sesu te ʼu palalau ʼae neʼe ina fai ki muʼa atu, ʼe mole puli anai he tahi ia natou. (Soane 6:39; 17:12) Neʼe puipui e Sesu ʼana apositolo agatonu, pea neʼe mole he tahi neʼe puli “gata pe ki te foha ʼo te fakaʼauha,” ia Sutasi. (Soane 18:7-9) Koia neʼe ina kole ai ke tuku age ke olo ʼana tisipulo agatonu.

Neʼe tutuʼu ake te kau solia ʼo olo kia Sesu, pea neʼe mahino ai te kau apositolo ki te meʼa ʼae ka hoko. Neʼe natou fehuʼi fenei age: “ ʼAliki, ʼe tonu koa ke matou taʼi ʼaki ʼamatou heleta?” (Luka 22:49) ʼI muʼa ʼo te tali age ʼa Sesu, neʼe tohoʼi e Petelo te heleta ʼi te ʼu heleta ʼe lua ʼae neʼe ʼaumai e te kau apositolo. Neʼe ina ʼohofi ia Malekusi te kaugana ʼa te pelepitelo lahi, pea ina tuʼusi tona taliga mataʼu.

Kaʼe neʼe fa ia Sesu ki te taliga ʼo Malekusi, ʼo ina fakamalolo. Neʼe ina fakaha ai he ako maʼuhiga, ʼi tana fakatotonu fenei age kia Petelo: “Toe ʼai tau heleta ki tona ʼaiʼaga, koteʼuhi ko natou fuli ʼae ʼe natou toʼo te heleta ʼe natou mamate anai ʼi te heleta.” Neʼe tali e Sesu ke puke ia ia, he neʼe ina fakamahino fenei: “ ʼE hoko feafeaʼi anai te ʼu Folafola ʼae ʼe ui ai ʼe tonu ke feia?” (Mateo 26:52, 54) Neʼe ina hoko atu fenei: “ ʼE mole tonu koa la ke au inu te ipu ʼae neʼe foaki mai kia au e te Tamai?” (Soane 18:11) Neʼe tali e Sesu ia te finegalo ʼo te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo ia, tatau aipe pe neʼe tonu ke mate.

Neʼe ui fenei e Sesu ki te hahaʼi tokolahi: “Ko au koa ko he tagata kaihaʼa ke kotou ʼomai ʼo puke au mo he ʼu heleta pea mo he ʼu koga ʼakau? ʼI te ʼaho fuli neʼe au heka ʼi te fale lotu ʼo faiakonaki ai, kaʼe neʼe mole kotou puke au. Kaʼe kua hoko te ʼu meʼa fuli ʼaia ke fakahoko ai te ʼu folafola ʼae neʼe tohi e te kau polofeta.”—Mateo 26:55, 56.

Ko te kau solia, mo te kamutoa pea mo te ʼu tagata leʼo ʼo te fale lotu ʼo te kau Sutea neʼe natou puke ia Sesu pea natou haʼi ia ia. ʼI te sisio ʼa te kau apositolo ki te meʼa ʼaia, neʼe natou feholaki. Kaʼe neʼe ʼi ai “te tupulaga,” lagi ko te tisipulo ko Maleko, neʼe fakatahi ki te hahaʼi ke feala hana mulimuli ia Sesu. (Maleko 14:51) Neʼe iloʼi te tupulaga ʼaia e te hahaʼi, pea neʼe natou faigaʼi ke natou puke ia ia, kaʼe neʼe ina liakī tona kofu lino kaʼe hola.

Hili te haʼi ʼo Sesu ohage ko he tagata agakovi, neʼe ʼave leva ia ia kia Anasi. Neʼe ko ia te pelepitelo lahi ʼi te temi ʼae neʼe kei tupulaga ai Sesu, ʼi tana faipalalau mo te kau faiako ʼi te fale lotu. (Luka 2:42, 47) Ki muli age ko ʼihi foha ʼo Anasi neʼe natou gaue ohage ko he ʼu pelepitelo lahi, pea ʼi te lakaga leva ʼaeni ko Kaifa te ʼohoana ʼo tona ʼofafine ʼae neʼe ina maʼu te tuʼulaga ʼaia.

ʼI te lolotoga nofo ʼa Sesu io Anasi, neʼe maʼu ai e Kaifa he temi moʼo fakatahitahiʼi te Sanetualio. Neʼe ko te toko 71 ʼae neʼe kau ki te fakamauʼaga ʼaia, pea neʼe kau ai te pelepitelo lahi pea mo ʼihi neʼe natou maʼu ia te tuʼulaga ʼaia ʼi muʼa atu.

Neʼe fakafehuʼi e Anasi ia Sesu “ ʼo ʼuhiga mo ʼana tisipulo pea mo tana faiakonaki.” Neʼe tali fenei age e Sesu: “Neʼe au palalau fakahaha ki te hahaʼi fuli. Neʼe au faiakonaki tuʼumaʼu ʼi te ʼu sinakoka pea mo te fale lotu, ʼae ʼe fakatahitahi ai te kau Sutea fuli, pea neʼe mole au tala fakafufu he meʼa. He koʼe ʼe ke fakafehuʼi au? Fakafehuʼi ia natou ʼae neʼe logo ki te ʼu meʼa ʼae neʼe au fakaha age kia natou.”—Soane 18:19-21.

Neʼe tuʼu ai te tagata leʼo ʼo te fale lotu, pea neʼe ina pāki ia Sesu pea neʼe ina ui fenei: “ ʼE ko tau taʼi tali palalau koa ʼaia ki te pelepitelo pule?” Kaʼe ʼi te iloʼi e Sesu neʼe mole ina fai he meʼa kovi, neʼe ina tali fenei age: “Kapau neʼe au palalau kovi, pea fakaha mai tona kovi. Kaʼe kapau neʼe moʼoni ʼaku palalau, he koʼe ʼe ke pāki au?” (Soane 18:22, 23) Neʼe fekau leva e Anasi ke ʼave ia Sesu kia Kaifa, te ʼohoana ʼo tona ʼofafine.

Neʼe kua fakatahitahi ia natou fuli ʼae neʼe kau ki te Sanetualio, ia te pelepitelo lahi mo te kau takitaki Sutea pea mo te kau sekelipa, ʼi te ʼapi ʼo Kaifa. Neʼe mole gafua ʼi te lao ke fai he fakamau feia ʼi te po ʼo te Pasikate, kaʼe logo la te faʼahi ʼaia, neʼe mole taʼofi ai tanatou fia fakahoko tanatou fakatuʼutuʼu kovi.

Neʼe ko he ʼu tagata kaka. Hili te fakatuʼuake e Sesu ia Lasalo, neʼe fakatuʼutuʼu e te Sanetualio ke natou matehi ia Sesu. (Soane 11:47-53) Pea ʼi he ʼu kiʼi ʼaho ki muʼa atu, neʼe fonofono te kau takitaki lotu ke natou puke pea mo matehi ia Sesu. (Mateo 26:3, 4) ʼEi, neʼe heʼeki kamata tona fakamauʼi kaʼe neʼe hage pe kua fakatuʼā ia ia ki te mate.

ʼO hilifaki ki tanatou fono ʼaia kaʼe neʼe mole gafua ʼi te lao, neʼe faigaʼi e te kau pelepitelo pule pea mo ʼihi ʼo te Sanetualio ke natou maʼu he hahaʼi ʼe natou fai anai he ʼu fakamoʼoni loi, ke tukugakoviʼi ai ia Sesu. Neʼe natou maʼu te tokolahi kaʼe neʼe mole alu tahi ʼanatou fakamoʼoni. Pea neʼe ʼomai leva he foʼi toko lua pea mo nā ui fenei: “Neʼe matou logo ki tana ui fenei: ‘ ʼE au holoʼi anai te fale lotu ʼae neʼe laga e te tagata, pea ia ʼaho ʼe tolu ʼe au toe laga anai he tahi age fale lotu ʼe mole laga e te tagata.’ ” (Maleko 14:58) Kaʼe maʼiape la mo te ʼu tagata ʼaia, neʼe mole tatau ʼanā fakamoʼoni.

Neʼe fehuʼi fenei age e Kaifa kia Sesu: “ ʼE mole hau tali ki ai? ʼE mole ke logo koa la ki te ʼu tukugakovi ʼae ʼe fai e te ʼu tagata ʼaeni ʼo ʼuhiga mo koe?” (Maleko 14:60) Neʼe mole fai e Sesu hana tali ʼo ʼuhiga mo te tukugakovi hala ʼae neʼe fai e te ʼu tagata neʼe mole alu tahi ʼanā fakamatala. Koia neʼe fai leva e te Pelepitelo Lahi ko Kaifa he tahi puleʼaki.

Neʼe iloʼi e Kaifa neʼe mole leleiʼia e te kau Sutea moka lau e he tahi ʼe ko ia te ʼAlo ʼo te ʼAtua. Ki muʼa atu, ʼi te temi ʼae neʼe fakahigoaʼi ai e Sesu te ʼAtua ko tana Tamai, neʼe fia matehi ia ia e te kau Sutea he neʼe natou manatu neʼe ina “fakatatau ai ia ia ki te ʼAtua.” (Soane 5:17, 18; 10:31-39) ʼI te iloʼi e Kaifa te faʼahi ʼaia, neʼe ina fai ai te ʼu palalau kaka ʼaeni kia Sesu: “ ʼE au fakatotonu atu ia muʼa ʼo te ʼAtua maʼuli, kapau ko koe ko Kilisito, te ʼAlo ʼo te ʼAtua, fakaha mai kia matou!” (Mateo 26:63) ʼE mahino ia, neʼe kua fakamoʼoni ia Sesu ʼe ko ia te ʼAlo ʼo te ’Atua. (Soane 3:18; 5:25; 11:4) ʼI te lakaga leva ʼaeni, ka na pau la neʼe nofo fakalogologo, neʼe feala ai ke natou manatu neʼe ko he fakamoʼoni ʼaia ʼe mole ko ia ko te ʼAlo ʼo te ʼAtua pea mo Kilisito. Koia, neʼe ui fenei e Sesu: “ ʼEi ko au, pea ʼe kotou sisio anai ki te Foha ʼo te tagata ʼe heka ʼi te toʼomataʼu ʼo te malohi pea ʼe haʼu ʼi te ʼu ʼao ʼo te lagi.”—Maleko 14:62.

Pea neʼe haeʼi atu aipe e Kaifa ʼona kofu pea mo kalaga fenei: “Ko tana ia pauʼu! ʼE mole kei ʼaoga mai he tahi age ʼu tagata fakamoʼoni. Kua kotou logo ki tana pauʼu. Kotea la takotou manatu?” Neʼe fai e te Sanetualio ia he fakatuʼā ʼe heʼe faitotonu, ʼo natou ui fenei: “ ʼE tonu ke matehi.”—Mateo 26:65, 66.

Neʼe natou kamata manukinukiʼi ia Sesu pea mo hoka ia ia. Ko ʼihi neʼe natou fepaʼaki ia ia pea natou ʼanuʼanuhi ʼona fofoga. ʼI tanatou ʼosi pulouʼi ʼona fofoga pea mo fepaʼaki ia ia, neʼe natou vaʼi ia ia ʼo natou ui fenei age: “Fakaha mai kia matou ko koe ko he polofeta pea mo ke ui mai pe ko ai ʼae neʼe ina ta koe.” (Luka 22:64) Koia ʼi te po ʼaia, neʼe gaohi koviʼi ia te ʼAlo ʼo te ʼAtua ʼi he faifakamau neʼe mole gafua ʼi te lao.

ʼI te temi ʼae neʼe puke ai ia Sesu ʼi te ʼoloto ʼo Setesemani, neʼe liakī ia ia e te kau apositolo kaʼe natou feholaki ʼi tanatou matataku. Kaʼe neʼe tutuʼu te foʼi toko lua ʼi tanā feholaki ʼaia. Neʼe ko Petelo “pea mo te tahi tisipulo,” ʼe mahino ia, neʼe ko te apositolo ko Soane. (Soane 18:15; 19:35; 21:24) Neʼe lagi nā maʼu atu ia Sesu ʼi tona ʼave ki te ʼapi ʼo Anasi. Pea ʼi te fekau e Anasi ke ʼave ia Sesu ki te Pelepitelo Lahi ko Kaifa, neʼe muliʼi e Petelo mo Soane ia Sesu mai mamaʼo. Neʼe lagi nā matataku naʼa toe matehi mo naua, kaʼe neʼe nā toe fia iloʼi foki te meʼa ʼae ka hoko ki tonā Pule.

Neʼe iloʼi lelei e te pelepitelo lahi ia Soane pea neʼe feala ai ke hu ki te malaʼe ʼo te ʼapi ʼo Kaifa. Kaʼe neʼe nofo ia Petelo ʼi tuʼa ʼi te matapa ʼo kaku ki te liliu mai ʼa Soane ʼo palalau ki te taʼahine faifekau ʼae neʼe leʼo matapa. Pea neʼe fakagafua ai leva kia Petelo ke hu ki loto.

Neʼe momoko te po ʼaia, pea ko natou ʼae neʼe ʼi te malaʼe neʼe natou tafu he afi. Neʼe heheka ia Petelo mo natou ʼo fakamafana pea mo “vakaʼi pe kotea ʼae ka hoko” ʼo ʼuhiga mo te fakamauʼi ʼo Sesu. (Mateo 26:58) Pea ʼi te malama ʼo te afi, neʼe sio lelei ai te taʼahine faifekau ʼae neʼe leʼo matapa kia Petelo. Neʼe ina fehuʼi fenei age kia ia: “ ʼE mole koa la ke kau mo koe ʼi te ʼu tisipulo ʼa te tagata ʼaia?” (Soane 18:17) Neʼe mole ko ia tokotahi pe ʼae neʼe ina iloʼi ia Petelo mo tukugakoviʼi ia ia takua neʼe fakatahi mo Sesu.—Mateo 26:69, 71-73; Maleko 14:70.

Neʼe mole ʼamanaki ia Petelo ʼe hoko anai he meʼa feia. Koia neʼe ina faigaʼi ke ʼaua naʼa iloʼi ia ia pea neʼe fakaovi ai ki te matapa. Neʼe fakafisi ia Petelo neʼe fakatahi mo Sesu, ʼo ina ui fenei: “ ʼE mole au iloʼi ia ia pea ʼe mole au mahino ki te ʼu meʼa ʼae ʼe ke palalau ki ai.” (Maleko 14:67, 68) Pea neʼe ina toe ui fenei: “Malaʼia kia au mo kapau ʼe au loi!”—Mateo 26:74.

Lolotoga te temi ʼaia, neʼe kei hoko atu pe ia te fakamauʼi ʼo Sesu, lagi ʼi he faʼahi ʼo te ʼapi ʼo Kaifa ʼae neʼe haga tona fakaheketalaʼa ki te malaʼe. Pea ko Petelo mo ʼihi atu, ʼae neʼe fakatalitali ʼi lalo, neʼe lagi natou sisio ki te feoloʼaki ʼa natou ʼae neʼe ʼomai ʼo fakamatala ia te faifakamau ʼaia.

Neʼe natou iloʼi neʼe loi ia Petelo ʼuhi ko tana faʼahiga palalau ʼae neʼe hage ko he Kalilea. Pea neʼe ʼi ai he tahi ʼi te kutuga ʼaia neʼe kaiga mo Malekusi, ia ia ʼae neʼe tuʼusi e Petelo tona taliga. Koia neʼe ina fai ai kia Petelo te tukugakovi ʼaeni: “Neʼe mole koa la au sio kia koe ʼi te ʼoloto mo ia?” ʼI te fakafisi ki ai ʼa Petelo, neʼe ko tona tuʼa tolu ʼaia, neʼe ʼuʼua ia te moa, ohage ko tona fakakikite e Sesu.—Soane 13:38; 18:26, 27.

ʼI te lakaga ʼaia, neʼe lagi kua tuʼu ia Sesu ʼi te fakaheketalaʼa ʼae neʼe haga ki te malaʼe. Neʼe maliu te ʼAliki ʼo sio fakahagatonu kia Petelo, ʼo lagi mamahi ʼaupito ai ia Petelo ʼi tona loto. Neʼe ina manatuʼi ai te meʼa ʼae neʼe ui age e Sesu ʼi te ʼu kiʼi hola ki muʼa atu ʼi te koga fale fata. Ke ke fakakaukauʼi age muʼa pe neʼe feafeaʼi te loto ʼo Petelo ʼi tana mahino ki te meʼa ʼae neʼe ina fai. Neʼe hu ia Petelo ki tuʼa ʼo tagi mamahi ai.—Luka 22:61, 62.

He koʼe neʼe hoko te faʼahi ʼaia? Neʼe lava feafeaʼi kia Petelo, ʼae neʼe falala ki tona malohi ʼi te faʼahi fakalaumalie pea mo tana agatonu, hana fakafisi ki tona Pule? Neʼe ʼave keheʼi e te hahaʼi te ʼu palalau ʼa Sesu, pea neʼe natou lau neʼe ko he tagata agakovi. Pea ʼi te temi ʼae neʼe feala ai ke palalau ia Petelo moʼo haofaki te tagata ʼae neʼe mole ina fai he meʼa ʼe kovi, neʼe lituʼa ia kia Ia ʼae neʼe ina maʼu “te ʼu folafola ʼo te maʼuli heʼe gata.”—Soane 6:68.

Ko te aluʼaga fakaʼofaʼofa ʼae neʼe hoko kia Petelo, ʼe ha ai te faʼahi ʼaeni: Ko he tahi ʼe tui mo tauhi fakamalotoloto ki te ʼAtua ʼe feala ke tukia, mo kapau ʼe mole nofo teuteu ki te ʼu ʼahiʼahi pea mo te ʼu fakahala ʼae ʼe hoko fakapunamaʼuli. ʼOfa pe ke liliu te meʼa ʼae neʼe hoko kia Petelo ko he fakatokaga ki te ʼu kaugana fuli ʼa te ʼAtua.