“Neʼe Faipalalau Mo Natou ʼo Fakatafito Ki Te ʼu Tohi Taputapu”

1, 2. Ko ai ʼae neʼe alu ki Filipe ʼi Tesalonika, pea kotea ʼae neʼe natou manatu ki ai?

NEʼE mavae ia Paulo mo Silasi pea mo Timoteo ʼi Filipe ʼo olo ki Tesalonika, ʼae ʼe vaha ia kilometa ʼe 130. ʼE natou haʼele ʼi te ala neʼe fai e te kau Loma, pea ʼe hahaʼi ia natou ʼe faifagona ʼi te ala ʼaia, ko ni kau solia, mo ni kau faikoloa, mo ni hahaʼi gaue, ʼe natou feoloʼaki lalo, peʼe mo ni asino, peʼe mo ni saliote. ʼE mole faigafua tanatou faifagona, tafito kia Paulo mo Silasi, ʼuhi ko ʼonā lavea ʼi te ta ʼo naua ʼi Filipe.​—Gaue 16:22, 23.

² Neʼe lagi natou faifaipalalau ʼi te ala ke ʼaua naʼa natou tokagaʼi te loaloaga ʼo tanatou faifagona. Neʼe natou manamanatu ki te temi ʼae neʼe papitema ai ia te tagata leʼo Filipe pea mo tona kiʼi famili. Neʼe ko he aluʼaga neʼe natou lotomalohi ai ke natou hoko atu tanatou fakamafola te folafola ʼa te ʼAtua. Kae ʼi tanatou fakaovi atu ki te kolo ko Tesalonika, neʼe lagi natou feʼekeʼaki pe ʼe fakatalitali leleiʼi anai natou e te kau Sutea. ʼE gaohi koviʼi anai koa natou, mo ta natou ohage ko te kau Filipe?

3. He koʼe ʼe maʼuhiga ke tou vakavakaʼi pe neʼe maʼu feafeaʼi e Paulo ia te lototoʼa ke faifakamafola?

³ Ki muli age, neʼe faitohi leva ia Paulo ki te kau Kilisitiano ʼo Tesalonika ʼo ina ui fenei: “Ohage pe ko te meʼa ʼae kua kotou iloʼi, hili tamatou mamahi pea mo tomatou gaohi koviʼi ʼi Filipe, neʼe foaki mai e te ʼAtua te lototoʼa ke matou fakaha atu te logo lelei, logo la te lahi ʼo te ʼu fakafeagai.” (1 Tes. 2:2) ʼE ha ʼi ʼana palalau tana tuʼania te kau Tesalonika, ʼuhi ko te ʼu aluʼaga ʼae neʼe hoko ʼi Filipe. ʼE ke logoʼi la te meʼa ʼae neʼe logoʼi e Paulo? ʼE faigataʼa koa kia koe tau fakamafola te logo lelei? Neʼe falala ia Paulo kia Sehova, ʼe ina fakalotomalohiʼi anai ia ia, pea ʼe ina foaki anai ki ai ia te lototoʼa. Kapau ʼe ke ako tona faʼifaʼitaki ʼe ke fai anai ohage ko ia.​—1 Ko. 4:16.

“Neʼe Faipalalau . . . ʼo Fakatafito Ki Te ʼu Tohi Taputapu” (Gaue 17:1-3)

4. He koʼe ʼe feala ke tou ui neʼe mole nofo pe Paulo vahaʼa tolu ʼi Tesalonika, kae neʼe fuafualoa atu?

⁴ ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu neʼe faifakamafola ia Paulo ʼi te sinakoka ʼi Tesalonika ʼi te ʼu Sapato ʼe 3. ʼE mole fakaʼuhiga leva neʼe nofo vahaʼa ʼe 3 pe ʼi Tesalonika. ʼE mole iloʼi pe ko ʼanafea ʼae neʼe ina fai ai tana ʼuluaki ʼaʼahi ki te sinakoka, ʼi tana tau atu ki Tesalonika. Kae ʼe ha ʼi tana ʼu tohi ʼae neʼe ina fai ki te kau Tesalonika, neʼe gaue pea mo ʼona kaumeʼa ke feala hanatou totogi tanatou meʼa taupau maʼuli. (1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8) Kae tuʼa lua te olo age ʼa te ʼu tehina ʼo Filipe ʼo ʼavage hanatou meʼa kai. (Flp. 4:16) Koia ʼe mahalo neʼe mole nofo pe ia Paulo ia vahaʼa 3 ʼi Tesalonika, kae neʼe fuafualoa atu.

5. Kotea ʼae neʼe loto e Paulo ke fai e te hahaʼi ʼae neʼe fagono ki ʼana akonaki?

⁵ Neʼe lototoʼa ia Paulo ʼo faifakamafola, neʼe palalau kia natou fuli ʼae neʼe fakatahitahi ʼi te sinakoka. Pea ohage ko tana fai mahani, “neʼe faipalalau mo natou ʼo fakatafito ki te ʼu Tohi Taputapu, ʼo ina fakaʼaogaʼi te ʼu tohi ʼaia moʼo fakamahino pea mo fakamoʼoni neʼe tonu ke mamahi ia Kilisito pea ke fakatuʼuake mai te kau mate. Pea neʼe ina ui fenei: ‘Ko Sesu ʼae ʼe au talanoa atu ki ai, ʼe ko ia ia Kilisito.’ ” (Gaue 17:2, 3) ʼE tou tokagaʼi neʼe mole faiga ia ke fetagihi te hahaʼi, kae neʼe loto ke natou fakakaukau ki ʼana palalau. Neʼe iloʼi e Paulo, ko natou ʼae ʼe ʼomai mahani ki te sinakoka ʼe natou iloʼi lelei te ʼu Tohi Taputapu pea mo natou fakaʼapaʼapa ki ai. Kae neʼe mole natou mahino lelei ki ai. Koia neʼe ina fakamahino ai kia natou pea mo fakamoʼoni ʼaki te ʼu Tohi Taputapu, ko Sesu ʼo Nasaleti ʼe ko te Mesia, peʼe ko te Kilisito ʼae neʼe fakapapauʼi mai.

6. Neʼe feafeaʼi te faiakonaki ʼa Sesu, pea kotea ʼona fua?

⁶ Neʼe muliʼi e Paulo ia te faʼifaʼitaki ʼae neʼe tuku mai e Sesu, neʼe ina fakatafito tana ʼu akonaki ki te ʼu Tohi Taputapu. Koia lolotoga tana faifakamafola, neʼe fakamahino e Sesu ki ʼana tisipulo, ʼaki te ʼu Tohi Taputapu, neʼe tonu ke haʼu te Foha ʼo te tagata ʼo mamahi, mo mate pea ke toe fakatuʼuake ki te maʼuli. (Mat. 16:21) Hili tona fakatuʼuake, neʼe toe ha ki ʼana tisipulo. Neʼe feala ki te aluʼaga ʼaia ke fakamoʼoni ai ki ʼana palalau. Kae neʼe ina toe fia fai he tahi ʼu fakamoʼoni ʼaki te ʼu Tohi Taputapu. ʼE fakamatala fenei ʼi te Tohi-Tapu tana faipalalau mo ʼihi ʼi ʼana tisipulo: “ ʼO kamata ʼaki ia Moisese pea mo te kau Polofeta fuli, neʼe ina fakamahino age kia naua te ʼu folafola ʼo ʼuhiga mo ia ʼi te ʼu Tohi Taputapu katoa.” Kotea tona fua? Neʼe ui fenei e te ʼu tisipulo: “Neʼe mole vela koa la ʼotā loto ʼi tana palalau mai ʼi te ala pea mo tana fakamahino lelei mai te ʼu Tohi Taputapu?”​—Luka 24:13, 27, 32.

7. He koʼe ʼe maʼuhiga ke tou fakatafito tatatou akonaki ki te Tohi-Tapu?

⁷ Ko te Folafola ʼa te ʼAtua ʼe malohi ʼaupito. (Hep. 4:12) Koia ʼe tou fakatafito ai tatatou ʼu faiakonaki ki te Tohi-Tapu, ohage pe ko tona fai e Sesu, mo Paulo pea mo te kau apositolo. ʼE tou fakamahino te Tohi-Tapu ki te hahaʼi pea mo tokoni kia natou ke natou fakakaukauʼi. ʼE tou avahi ia te Tohi-Tapu moʼo fakaha kia natou te ʼu fakamoʼoni ki te ʼu meʼa ʼae ʼe tou palalau ki ai. Koia ka tou fakaʼaogaʼi lahi ia te Tohi-Tapu, ʼe tou fakaha ai ko te logo ʼae ʼe tou tala ʼe mole ʼa tatou, ʼe mole ko te ʼu manatu ia ʼa tatou kae ko te ʼu akonaki ʼe haʼu mai te ʼAtua. Pea ʼe tuha ia mo te falala. Koia ʼe tou fakaha ai ia te logo ʼo te Tohi-Tapu ʼaki he lototoʼa, ohage ko tona fai e Paulo.

“Neʼe Tui ʼIhi” (Gaue 17:4-9)

8-10. (1) Neʼe tali feafeaʼi ia te kau Tesalonika te logo lelei? (2) He koʼe neʼe maheheka ʼihi kau Sutea kia Paulo? (3) Kotea ʼae neʼe fai e ʼona fili?

⁸ Neʼe kua sio ia Paulo ki te moʼoni ʼo te fakatokaga ʼae neʼe fai e Sesu: “ ʼE mole lahi age he kaugana ʼi tona pule. Kapau neʼe natou fakatagaʼi au, ʼe natou toe fakatagaʼi anai mo koutou. Kapau neʼe natou mulimuli ki taku folafola, ʼe natou toe mulimuli anai ki takotou folafola.” (Soa. 15:20) ʼI tana ʼi Tesalonika, neʼe sio ki ʼihi neʼe natou tali leleiʼi ʼana akonaki, pea ko ʼihi neʼe natou fakafisi ki ai. Neʼe tohi fenei e Luka: “Neʼe tui ʼihi ia natou [ʼi te kau Sutea] pea neʼe natou fakatahi age kia Paulo mo Silasi, ʼo feia mo te hahaʼi kaugamalie ʼi te kau Keleka ʼae neʼe atolasio ki te ʼAtua pea mo te ʼu fafine maʼuhiga ʼe tokolahi.” (Gaue 17:4) Neʼe lagi fiafia aupito te ʼu tisipulo foʼou ʼaia ʼi te alu age he tahi ʼo fakamahino lelei te ʼu Tohi Taputapu.

⁹ Neʼe ʼi ai ʼihi hahaʼi neʼe natou tali leleiʼi ia te faifakamafola ʼa Paulo, kae ʼe ʼi ai leva ʼihi neʼe mole natou leleiʼia. Neʼe ʼi ai te kau Sutea ʼi Tesalonika neʼe natou maheheka kia Paulo he neʼe ina lava fakalotoʼi “te hahaʼi kaugamalie ʼi te kau Keleka.” Neʼe akoʼi e te kau Sutea ʼaia ki te kau Keleka ia te ʼu Tohi Taputapu Fakahepeleo, pea mo faiga ke natou tali ia te lotu Fakasutea. Koia neʼe natou iita ai kia Paulo, he neʼe hage ʼosi pe ʼe ina kaihaʼa natou ʼi tonatou sinakoka.

¹⁰ Neʼe fakamatala fenei leva e Luka ia te hoko atu: “Neʼe maheheka ai te kau Sutea. Koia neʼe natou fakatahitahiʼi he ʼu tagata agakovi neʼe ʼeva noa ʼi te fakatauʼaga koloa, ʼo natou fakapupu ai pea mo natou fakamaveuveuʼi te kolo. Neʼe natou ulufi te ʼapi ʼo Sasone ʼo natou kumi ia Paulo mo Silasi, ke ʼave naua kia muʼa ʼo te hahaʼi. ʼI tanatou mole maʼu ia naua, neʼe natou toho ia Sasone mo ʼihi tehina kia muʼa ʼo te ʼu pule ʼo te kolo, ʼo natou kalaga fenei: ‘Ko te ʼu tagata ʼaia ʼe nā fakamaveuveu ia te kele katoa, pea kua nā toe ʼi heni foki, pea neʼe fakatalitali naua e Sasone ʼi tona ʼapi. Ko te ʼu tagata fuli ʼaeni ʼe natou fakafeagai ki te ʼu fakatotonu ʼa Sesale, ʼo natou tala ʼe ʼi ai te tahi age hau, ko Sesu.’ ” (Gaue 17:5-7) Kotea ʼae neʼe fai e Paulo pea mo ʼona tehina?

11. Kotea te ʼu tukugakovi neʼe fai ʼo ʼuhiga mo Paulo pea mo ʼona tehina? Pea ko te lao fea ʼae neʼe manatu ki ai ʼonatou fili? (Vakaʼi te nota.)

¹¹ Ka iita he toe hahaʼi kaugamalie ʼe natou agakovi ʼosi, pea ʼe mole feala ke tataʼofi natou. Ko te puleʼaki kaka ʼaia neʼe fai e te kau Sutea ke fakagata te ʼu gaue ʼa Paulo mo Silasi. Neʼe “natou fakamaveuveuʼi te kolo,” pea mo fai he ʼu tukugakovi mamafa ki te kau taki ʼo ʼuhiga mo naua. Neʼe natou ui takoa ko Paulo mo ʼona tehina ʼe natou “fakamaveuveu ia te kele katoa,” neʼe mole pe la hoko he aluʼaga feia ʼi Tesalonika. Kae neʼe mamafa age leva te tukugakovi ʼae neʼe natou fai ʼo uhiga mo natou. Neʼe ui e te kau Sutea takoa ʼe tala e te kau misionea ʼe ʼi ai te tahi Hau, ko Sesu, koia ʼe natou maumauʼi ai te ʼu lao ʼa te hau Loma.a

12. He koʼe neʼe feala pe ke hoko he tuʼutamaki ki te kau Kilisitiano ʼo Tesalonika ʼuhi ko te ʼu tukugakovi ʼae neʼe fai kia natou?

¹² Tou manatuʼi neʼe tatau te ʼu tukugakovi ʼae neʼe fai e te kau takitaki lotu ʼo ʼuhiga mo Sesu. Neʼe natou ui kia Pilato: “Neʼe matou maʼu ia te tagata ʼaeni ʼe ina fakamaveu totatou fenua . . . pea mo ina ui ko ia ia Kilisito te hau.” (Luka 23:2) Neʼe lagi tuʼania ia Pilato naʼa manatu e te hau Loma neʼe lagolago kia Sesu, koia neʼe tuku ai ke matehi ia Sesu. Neʼe toe feala pe ke hoko he aluʼaga feia ki te kau Kilisitiano ʼo Tesalonika ʼuhi ko te ʼu tukugakovi ʼae neʼe fai kia natou. ʼE ui fenei ʼi te tohi: “Neʼe feala pe ke hoko he tuʼutamaki kia natou, he ʼe ʼi te agamahani ka tukugakoviʼi he tahi takua ʼe agatuʼu ki te hau, neʼe matehi atu aipe ia ia.” Kae kotea leva ʼae neʼe hoko kia Paulo mo Silasi?

13, 14. (1) He koʼe neʼe mole lava te fakatuʼutuʼu ʼa te kau fakafeagai? (2) Neʼe faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e Paulo te nofo tokaga ʼa Sesu?

¹³ Neʼe mole lava taʼofi e te hahaʼi ia te gaue faifakamafola ʼi Tesalonika. Kotea tona tupuʼaga? ʼUluaki, neʼe mole natou maʼu ia Paulo mo Silasi. Lua, neʼe mole tui ia te kau takitaki ʼo te kolo ki tanatou ʼu tukugakovi. Neʼe natou fakatotonu kia Sasone mo te ʼu tehina ke natou foaki ia “te paʼaga ʼae neʼe fakamaʼua age moʼo fakaʼateainaʼi natou,” hili ʼaia pea neʼe natou tuku age leva natou ke olo. (Gaue 17:8, 9) Neʼe kua fai e Sesu ia te tokoni ʼaeni ki ʼana tisipulo: “Kotou tokakaga ohage ko he ʼu gata kae kotou maʼa ohage ko he ʼu lupe.” Koia neʼe hola ai ia Paulo ʼi tana sio ki te tuʼutamaki ʼae ka ʼamanaki hoko, pea neʼe alu ʼo faifakamafola ʼi te tahi koga meʼa. (Mat. 10:16) ʼE moʼoni ko Paulo neʼe ko te tagata lototoʼa kae neʼe mole ko he tahi neʼe ina kumi te ʼu mamahi. ʼE feafeaʼi hatatou faʼifaʼitakiʼi ia ia ia ʼaho nei?

¹⁴ Ia ʼaho nei ʼe faiga e te kau takitaki lotu ke fakafeagai te hahaʼi ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. ʼE natou uga te kau takitaki fakapolitike ke natou gaohi koviʼi te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼo natou tukugakoviʼi natou takoa ʼe natou fakatupu maveuveu pea mo agatuʼu ki te puleʼaga. ʼE natou maheheka ohage pe ko te ʼu fili ʼo te kau Kilisitiano ʼo te ʼuluaki sekulo. Kae ʼe mole tou fakatupu maveuveu tatou. ʼE mole tou fia fihi tatou mo te ʼu hahaʼi agafefeka pea mo heʼe fakapotopoto ʼaia. Kae ʼe tou faiga tuʼumaʼu pe tatou ke tou kumi ia te tokalelei, ʼo tou mavae pea mo toe liliu mai ʼi he tahi temi, moka kua malu ifo tonatou ita.

“Neʼe Lahi Age Te Fia Ako ʼa Natou ʼAia” (Gaue 17:10-15)

15. Neʼe tali feafeaʼi e te kau Pelea ia te logo lelei?

¹⁵ Neʼe fekauʼi e te ʼu tehina ia Paulo mo Silasi ki Pelea, ʼae vaha ia kilometa ʼe 65, ke ʼaua naʼa hoko he tuʼutamaki kia naua. ʼI tana tau atu, neʼe ulu ia Paulo ki he sinakoka ʼo palalau ai ki te nofoaki. Neʼe fiafia ʼi tana sio ʼae ki tanatou fia logo ki ʼana palalau. Neʼe tohi fenei e Luka ʼo ʼuhiga mo te kau Sutea ʼo Pelea: “Neʼe lahi age te fia ako ʼa natou ʼaia ia natou ʼae ʼi Tesalonika, koteʼuhi neʼe natou tali te folafola mo he loto fakamalotoloto, ʼo natou vakavakaʼi fakalelei te ʼu Tohi Taputapu ʼi te ʼaho fuli, pe ʼe moʼoni te ʼu meʼa ʼae neʼe fakaha age kia natou.” (Gaue 17:10, 11) Neʼe ko he valoki koa ʼae neʼe fai e Paulo ʼo ʼuhiga mo te kau Tesalonika? Kailoa ia. Neʼe tohi fenei leva e Paulo: “ ʼE matou fakafetaʼi tuʼumaʼu mo matou ki te ʼAtua, he neʼe kotou tali te folafola ʼa te ʼAtua ʼae neʼe matou tala atu. Pea neʼe mole kotou tali ohage ko te folafola ʼa te tagata, kae ohage ko te folafola ʼa te ʼAtua, ʼae ʼe toe gaue foki ia koutou.” (1 Tes. 2:13) Kae he koʼe koa neʼe lahi age te fia ako ʼa te kau Sutea ʼo Pelea ia te ʼu Tohi Taputapu?

16. He koʼe koa neʼe ui e Luka neʼe lahi age te fia ako ʼa te kau Pelea ia te ʼu Tohi Taputapu?

¹⁶ Logo la neʼe ko he ʼu manatu foʼou ki te kau Pelea, kae neʼe natou tali fakafaigafua pe, neʼe mole natou fai he valoki. Kae ʼe mole fakaʼuhiga leva neʼe natou hoko tui feia pe. ʼUluaki neʼe natou fakalogo lelei ki te ʼu palalau ʼa Paulo. Lua, neʼe natou vakavakaʼi ia te ʼu Tohi Taputapu, pe ʼe moʼoni te ʼu fakamahino ʼae neʼe fai age e Paulo. Neʼe natou ako fakamalotoloto ia te Folafola ʼa te ʼAtua, mole pe ʼi te aho ʼo te Sapato, kae neʼe natou fai feia ʼi te ʼaho fuli. Neʼe natou fai te faʼahi ʼaia ʼaki he “loto fakamalotoloto,” ʼo natou kumi pe kotea ʼae ʼe ui ʼi te ʼu Tohi Taputapu ʼo ʼuhiga mo te akonaki foʼou ʼaia. Neʼe natou agavaivai ʼo fai ai ni fetogi, koia “tokolahi ia natou neʼe tui.” (Gaue 17:12) Kua tou mahino leva pe koʼe neʼe ui e Luka ‘neʼe lahi age tanatou fia ako’ ia te ʼu Tohi Taputapu.

17. He koʼe ʼe lelei te faʼifaʼitaki ʼae neʼe tuku mai e te kau Pelea? Pea ʼe feafeaʼi hatatou haga faʼifaʼitakiʼi natou tatau aipe pe ʼe kua fualoa tatatou kua papitema?

¹⁷ Neʼe mole iloʼi e te kau Kilisitiano ʼo Pelea ʼe tohi anai tonatou hisitolia ʼi te Tohi-Tapu, ko he faʼifaʼitakiʼaga lelei ʼaia ʼo ʼuhiga mo te maʼuli fakalaumalie. Neʼe natou fai ia te meʼa ʼae neʼe fakaʼamu e Paulo ke natou fai, pea mo te finegalo ʼo Sehova. Ko te faʼahi ʼaia ʼe tou loto ke fai e te hahaʼi, ke natou ako ia te Folafola ʼa te ʼAtua, te Tohi-Tapu pea mo fakatafito ki ai tanatou tui. Kae hili tatatou papitema ʼe tonu ke tou haga fia ako ia Tohi-Tapu. ʼE maʼuhiga ke tou haga ako te Tohi-Tapu ke tou iloʼi lelei age ia Sehova pea mo maʼuliʼi ʼana akonaki. Kapau ʼe tou fai feia, ʼe tou tuku tatatou Tamai ʼae ʼi selo ke ina akoʼi tatou ke tou fai tona finegalo. (Esa. 64:8) ʼE tou fakafiafiaʼi ai tona loto pea ʼe ina fakaʼaogaʼi tuʼumaʼu tatou.

18, 19. (1) He koʼe neʼe mavae ia Paulo ʼi Pelea, pea neʼe ina fakaha feafeaʼi tana faʼa kataki? (2)  Ko ai ʼae ka alu anai ia Paulo ʼo faifakamafola ki ai?

¹⁸ Neʼe mole nofo fualoa ia Paulo ʼi Pelea. ʼE tou lau fenei: “ ʼI te logo ʼa te kau Sutea ʼo Tesalonika ʼe toe tala e Paulo te folafola ʼa te ʼAtua ʼi Pelea, neʼe natou ʼomai ʼo fakakoviʼi pea mo fakamaveuveuʼi te hahaʼi. Koia, neʼe foimo fakamavae e te ʼu tehina ia Paulo ke alu ʼo kaku ki te tai, kae nonofo ia Silasi mo Timoteo. Ko natou ʼae neʼe kauga olo mo Paulo neʼe natou ʼave ia ia ʼo kaku ki Ateni. Pea neʼe natou toe liliu leva, mo te fakatotonu ʼaeni kia Silasi mo Timoteo ke nā olo fakavilivili kia Paulo.” (Gaue 17:13-15) ʼE hoko atu pe te fakafeagai ʼa te ʼu fili ʼo te logo lelei. Neʼe kua natou kapu ia Paulo mai Tesalonika, pea neʼe natou toe ʼomai ʼosi ki Pelea ʼo faiga ke natou fakatupu ai he ʼu maveuveu. Kae neʼe to noa tanatou fakatuʼutuʼu. Neʼe iloʼi e Paulo ʼe lahi te telituale, koia neʼe tonu pe ke mavae ʼo alu ʼo faifakamafola ʼi he tahi age koga meʼa. ʼOfa pe ke tou lava puleʼakiʼi te ʼu fakatuʼutuʼu ʼo natou ʼae ʼe natou fia taʼofi tatatou gaue faifakamafola.

¹⁹ Neʼe faifakamafola ia Paulo ki te kau Sutea ʼo Tesalonika pea mo Pelea, pea neʼe mahino ai ki te maʼuhiga ʼae ke lototoʼa ʼi te faifakamafola pea mo fakatafito ʼana akonaki ki te ʼu Tohi Taputapu. ʼO toe feia pe mo tatou. Kae neʼe ʼamanaki felaveʼi leva te apositolo ko Paulo mo he tahi ʼu faʼahiga hahaʼi: ko te hahaʼi ʼo Ateni, ʼe mole ko he ʼu Sutea. Kotea anai ka hoko? ʼE tou vakaʼi anai te faʼahi ʼaia ʼi te kapite ka hoa mai.