1-3. Kotea te ʼu fehuʼi ʼe fai e te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te mate? Pea kotea ʼe ui e ʼihi lotu ʼo ʼuhiga mo te mate?

ʼE FAKAPAPAUʼI mai ʼi te Tohi-Tapu “ ʼe mole toe ʼi ai anai te mate.” (Fakaha 21:4) ʼI te Kapite 5, neʼe tou ako ai, ʼaki te sakilifisio ʼo Sesu, ʼe ina fakafealagia mai ke tou maʼuʼuli ʼo talu ai. Kaʼe ia ʼaho nei, ʼe kei hoko atu pe te mamate ʼa te hahaʼi. (Ekelesiasi 9:5) Koia la ʼae, tokolahi te hahaʼi ʼe natou fai te fehuʼi ʼaeni: Kotea anai ka hoko kia tatou moka tou mamate?

² ʼE tou fia iloʼi te tali ki te fehuʼi ʼaia, tafito la moka mate he tahi neʼe tou ʼofa mamahi ai. ʼE lagi tou tau fai ia te ʼu fehuʼi ʼaeni: “ ʼE nofo ʼifea? ʼE sio mai koa kia au? ʼE feala koa hana tokoni mai? ʼE au toe sio anai koa ki ai ʼi he ʼaho?”

³ ʼE kehekehe te ʼu tali ʼa te ʼu lotu ki te ʼu fehuʼi ʼaia. Ohage la, ko ʼihi lotu ʼe natou ui kapau neʼe ke agalelei ʼe ke hake anai ki selo pea kapau neʼe ke agakovi ʼe ke alu anai ki ʼifeli. Ko ʼihi atu lotu ʼe natou ui ka ke mate ʼe ke liliu ko he laumalie pea ke alu ʼo maʼuli mo ʼihi ʼo tou famili ʼae kua mamate. Pea ko ʼihi lotu leva ʼe natou ui hili tau mate, ʼe fakamauʼi koe pea ʼe ke toe tupu ʼi he tahi age sinoʼi tagata peʼe ko he manu.

4. Kotea te manatu tafito ʼe maʼu e te ʼu lotu ʼo ʼuhiga mo te mate?

⁴ ʼE akoʼi e te ʼu lotu te ʼu manatu ʼe kehekehe ʼo ʼuhiga mo te mate. Kaʼe ʼe teitei pe ke maʼu e te ʼu lotu fuli te manatu ʼaeni: Ka mate he tahi, ʼe ʼi ai he koga ʼo ia ʼe hoko atu tona maʼuli. ʼE moʼoni koa te manatu ʼaia?

KOTEA ʼAE ʼE HOKO MOKA TOU MAMATE?

5, 6. Kotea ʼae ʼe hoko kia tatou moka tou mamate?

⁵ ʼE iloʼi e Sehova pe ʼe kotea anai ʼe hoko moka tou mamate. ʼE ina ui mai ka mate he tahi, kua gata tona maʼuli. Koia, ka mate he tahi, ʼe mole kei hoko atu tona maʼuli ʼi he tahi age faʼahi.a ʼE mole kei ina logoʼi he meʼa pea mo manatuʼi he meʼa. Ka tou mamate, ʼe mole kei tou sisio, mo logo pea mo fakakaukauʼi he meʼa.

⁶ Neʼe tohi fenei e te Hau ko Salomone: “E mole iloi he mea e natou ae kua mate.” (Ko matou ʼae neʼe matou fakailoga keheʼi.) ʼEi, ʼe mole kei feala ke ʼofa mo fehiʼa te kau mate pea “e mole he gaue, pee ko he manatu, pee ko he iloilo, pee ko he poto, i te nofoaga o te kau mate ae e ke alu ki ai.” (Lau ia Ekelesiasi 9:​5, 6, 10.) Pea ʼe ui ia Pesalemo 146:​4, ka mate he tahi, ʼe mate ‘ ʼana fakatuʼutuʼu.’

TE MANATU ʼA SESU ʼO ʼUHIGA MO TE MATE

7. Kotea ʼae neʼe fakatatau ki ai e Sesu te mate?

⁷ Ko Lasalo neʼe ko te kaumeʼa ʼo Sesu. ʼI tana mate, neʼe ui fenei e Sesu ki ʼana tisipulo: “ ʼE moe ia totatou kaumeʼa ko Lasalo.” Neʼe mole fakaʼuhiga leva neʼe moe moʼoni ia Lasalo. He ʼe ki muli age, neʼe ui fenei e Sesu: “Kua mate ia Lasalo.” (Soane 11:​11-14) Koia, neʼe fakatatau ai e Sesu ia te mate ki te mate moe. Neʼe mole ina ui ʼe nofo ia Lasalo ʼi selo peʼe maʼuli fakatahi mo ʼona famili ʼae kua mamate. Neʼe mole ina ui neʼe nofo ia Lasalo ʼi he ʼifeli kakaha. Pea neʼe mole ina ui neʼe toe tuʼu ake ia Lasalo ʼi he tahi age sinoʼi tagata. Kaʼe, ʼe hage pe ia neʼe moe ia Lasalo. ʼI te tahi ʼu vaega ʼo te Tohi-Tapu neʼe fakatatau ai e Sesu ia te mate ki te moe. ʼI te temi ʼae neʼe fakatuʼuake ai e Sesu te ʼofafine ʼo Sailusi, neʼe ina ui fenei: “ ʼE heʼeki mate kaʼe ʼe lolotoga moe ia.” (Luka 8:​52, 53) Pea neʼe toe tohi e te apositolo ko Paulo ko ʼihi kau Kilisitiano ʼe “kua mamate” peʼe kua momoe.​​—1 Kolonito 15:6.

8. ʼE tou iloʼi feafeaʼi neʼe mole fakatupu e te ʼAtua te tagata ke mate?

⁸ ʼI te temi ʼae neʼe fakatupu ai e te te ʼAtua ia Atama mo Eva, neʼe loto koa ke nā mamate ʼi he ʼaho? Kailoa. Neʼe fakatupu naua e Sehova ke nā maʼuʼuli haohaoa ʼo talu ai ʼi te kele. Neʼe fakatupu e Sehova te tagata ʼaki te fakaʼamu ʼae ke maʼuli heʼe gata. (Ekelesiasi 3:11) Ohage la, ʼe mole loto e te ʼu matuʼā ke matutuʼa mo mamate ʼanatou fanau. Pea ʼe toe feia pe mo Sehova. Kaʼe, kapau neʼe fakatupu tatou e te ʼAtua ke tou maʼuʼuli ʼo heʼe gata ʼi te kele, he koʼe ʼe tou mamate?

HE KOʼE ʼE TOU MAMATE?

9. Neʼe faigataʼa koa te fakatotonu ʼae neʼe fai e Sehova kia Atama mo Eva?

⁹ ʼI te ʼoloto ʼo Eteni, neʼe ui fenei e Sehova kia Atama: “Ko te ʼu fuʼu ʼakau fuli ʼo te ʼoloto ʼe feala anai hau kai ki ai ʼo aʼu ki tau makona. Kaʼe ki te fuʼu ʼakau ʼo te malama ki te meʼa ʼae ʼe lelei pea mo te meʼa ʼae ʼe kovi, ʼe mole tonu anai ke ke kai ki ai, he ʼe ko te ʼaho ʼae ka ke kai anai ki ai, ʼe ke mate moʼoni ai anai.” (Senesi 2:​9, 16, 17, MN ) Neʼe mahino lelei te fakatotonu ʼaia pea neʼe mole faigataʼa. Pea tahi, ʼe matatonu ke filifili e Sehova te meʼa ʼae ʼe lelei mo ʼae ʼe kovi maʼa Atama mo Eva. Ka na pau la neʼe nā fakalogo kia Sehova, ka na ʼaua la neʼe nā fakaha ai tanā fakaʼapaʼapa ki tona ʼuhiga pule. Pea neʼe toe feala ai foki ke nā fakaha tanā lotofakafetaʼi ki te ʼu meʼa fuli ʼae neʼe foaki age e Sehova.

10, 11. (1) Neʼe kakaʼi feafeaʼi e Satana ia Atama mo Eva? (2) He koʼe ʼe kovi te meʼa ʼae neʼe fai e Atama mo Eva?

¹⁰ Meʼa fakaʼofaʼofa foki, he neʼe filifili e Atama mo Eva ke nā talagataʼa kia Sehova. Neʼe ui fenei e Satana kia Eva: “Pe nee ui mooni atu e te Atua: E mole kolua kai anai ki te u akau fuli o te oloto?” Neʼe tali fenei e Eva: “E ma kai ki te u fua o te u akau o te oloto. Kae ki te fua o te akau ae e tuu i lotomalie o te oloto, nee ui e te Atua: E mole kolua kai anai ki ai pea e mole kolua fafa anai ki ai, koteuhi e kolua mamate anai.”​​—Senesi 3:​1-3.

¹¹ Pea neʼe ui fenei age e Satana: “E mole kolua mamate anai; kae e iloi e te Atua, i te aho ae e kolua kai anai ki ai, e ava anai okolua mata, pea e kolua tatau anai mo te Atua, o kolua iloi anai te lelei mo te kovi.” (Senesi 3:​4-6) Neʼe loto Satana ke tui ia Eva ʼe feala tana toʼo tokotahi te tonu ʼae ke ina fai te meʼa ʼae ʼe lelei mo ʼae ʼe kovi. Pea neʼe ina kakaʼi ia Eva ʼo ʼuhiga mo te aluʼaga ʼae ka hoko anai mo kapau ʼe talagataʼa. Neʼe ina ui age kia Eva ʼe mole mate anai ia. Koia, neʼe kai e Eva te fuaʼi ʼakau pea ina foaki kia Atama. Neʼe kua iloʼi e Atama mo Eva te fakatotonu ʼae neʼe fai age e Sehova kia naua ke ʼaua tanā kai ki te fuaʼi ʼakau. Kaʼe, neʼe nā filifili ke nā talagataʼa ki te fakatotonu ʼaia. ʼI tanā kai te fuaʼi ʼakau, neʼe nā fakaha ai tanā mole fakaʼapaʼapa ki tanā Tamai fonu ʼi te ʼofa. Pea neʼe mole feala ke nā maʼu takuʼaki ʼo ʼuhiga mo te aluʼaga ʼaia neʼe nā fai.

12. Kotea ʼae neʼe logoʼi e Sehova ʼi tana sio ʼae neʼe mole fakaʼapaʼapa ia Atama mo Eva kia te ia?

¹² Neʼe lotomamahi ia Sehova ʼi tana sio ʼae neʼe mole fakaʼapaʼapa ia Atama mo Eva kia te ia. Tou toʼo he faʼifaʼitaki. Neʼe ke fai ia meʼa fuli ʼe ke lavaʼi moʼo taupau tou foha pea mo tou ʼofafine. Kaʼe, ʼe agatuʼu pe naua pea ʼe mole nā fakalogo ki te ʼu faʼahi ʼae ʼe ke kole age ke nā fai. Kotea ʼae ʼe ke logoʼi anai? ʼE mahino ia, ʼe ke lotomamahi anai.

13. Kotea te fakaʼuhiga ʼo te ui ʼae e Sehova “e ke liliu anai ki te efu”?

¹³ ʼI tanā talagataʼa ki te ʼAtua, neʼe mole kei feala ke nā maʼuʼuli ʼo heʼe gata ʼi te kele. Neʼe ui fenei e Sehova kia Atama: “Koteuhi ko te efu ia koe, pea e ke liliu anai ki te efu.” (Lau ia Senesi 3:19.) Ko tona fakaʼuhiga ʼe toe liliu anai ia Atama ko te efu, ohage pe neʼe heʼeki fakatupu. (Senesi 2:​7, MN ) ʼI tana kua agahala neʼe mate pea neʼe gata ai tona maʼuli.

14. He koʼe ʼe tou mamate?

¹⁴ Ka na pau la neʼe fakalogo ia Atama mo Eva ki te ʼAtua, ʼe kei nā maʼuʼuli pe nei. Kaʼe ʼi tanā talagataʼa, neʼe nā agahala pea mo mamate. ʼE feala ke tou fakatatau te agahala ki he mahaki fakamataku. Pea ko te mahaki ʼaia, neʼe tuku holo mai e ʼatatou matuʼā, ia Atama mo Eva. Koia ʼae ʼe tou agahala fuli ai pea mo mamate. (Loma 5:12) Kaʼe neʼe mole ko te fakatuʼutuʼu ʼaia ʼa te ʼAtua maʼa te tagata. Neʼe mole loto ia ʼi he temi ke mate te tagata. Pea tahi, ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu ko te mate ʼe ko he “fili.”​​—1 Kolonito 15:26.

ʼE FAKAʼATEAINAʼI TATOU E TE MOʼONI

15. He koʼe ʼe tou ui kua fakaʼateainaʼi tatou?

¹⁵ ʼI tatatou iloʼi te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te aluʼaga ʼo te kau mate, ʼe ina fakaʼateainaʼi tatou mai te ʼu manatu hala. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ʼe mole kei logoʼi e te kau mate ni mamahi. ʼE mole feala hatatou tokoni kia natou pea ʼe mole feala ke natou tokoni mai. Pea ʼe mole tonu ke tou matataku kia natou he ʼe mole feala hanatou fakamamahiʼi tatou. Kaʼe, tokolahi te ʼu lotu ʼe natou ui ko te kau mate ʼe natou maʼuʼuli ʼi he tahi koga meʼa. Pea ʼe feala hatatou tokoni kia natou ʼo tou foaki he foʼi falā ki te kau takitaki lotu. Ohage la, ke natou fai ni misa moʼo hufakiʼi ʼo natou. Kaʼe ʼi tatatou iloʼi te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te aluʼaga ʼo te kau mate, ʼe mole kei tou tui ki te ʼu loi ʼaia.

16. Kotea te loi ʼae ʼe akoʼi e ʼihi lotu ʼo ʼuhiga mo te kau mate?

¹⁶ ʼE fakaʼaogaʼi e Satana te ʼu lotu hala moʼo kakaʼi tatou. Pea ʼe ina loto ke tou tui ʼe hoko atu pe te maʼuli ʼo te kau mate. Ohage la, ko ʼihi lotu ʼe natou ui ka mate he tahi, ʼe ʼi ai he koga ʼo ia ʼe hoko atu tona maʼuli ʼi he tahi age koga meʼa. ʼE akoʼi atu koa e te lotu ʼae ʼe ke kau ai te faʼahi ʼaia? Peʼe akoʼi atu koa te ʼu moʼoni Fakatohi-tapu ʼo ʼuhiga mo te kau mate? ʼE fakaʼaogaʼi e Satana ni loi ke fakamamaʼo ai te hahaʼi mai ia Sehova.

17. He koʼe ko te manatu ʼae ʼe tutu te hahaʼi ʼi he ʼifeli ʼe ko he fakalainoaʼi ʼo Sehova?

¹⁷ ʼE tou punamaʼuli ki te ʼu faʼahi ʼae ʼe akoʼi e te ʼu lotu. Ohage la, ko ʼihi lotu ʼe natou ui ko te kau agakovi ʼe tutu anai ʼi he ʼifeli ʼo talu ai. Ko te loi ʼaia ʼe ko he fakalainoaʼi ʼo Sehova. ʼE mole he temi ʼe ina tuku ai anai te tagata ke maʼuli mamahi feia. (Lau ia 1 Soane 4:8.) Tou toʼo he faʼifaʼitaki. Ohage la, ko he tahi ʼe ina fakatuʼā hana fanau ʼo ina ʼai ʼona nima ki he afi. Kotea anai tau manatu? ʼE lagi ke ui anai ʼe ko he tagata agakovi ʼaupito. Pea ʼe mole ke fia kaumeʼa anai mo he tagata feia. Koia, ʼe loto e Satana ke tou ui ʼe feia ia Sehova.

18. He koʼe ʼe mole tonu ke tou matataku ki te kau mate?

¹⁸ Ko ʼihi lotu ʼe natou ui ko te tagata ʼe liliu anai ko he laumalie moka mate. ʼE natou ui ʼe tonu ke tou fakaʼapaʼapa ki te ʼu laumalie pea mo matataku kia natou. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe feala ke natou liliu ko he ʼu kaumeʼa malolohi peʼe ko he ʼu fili fakamataku. Tokolahi te hahaʼi ʼe natou tui ki te loi ʼaia. ʼE natou matataku ʼi te kau mate. Pea ʼe natou atolasio ki te kau mate kaʼe mole kia Sehova. Kaʼe ʼaua naʼa galo kia koe te manatu ʼaeni: Ko te kau mate ʼe mole kei natou logoʼi he meʼa. Koia, ʼe mole tonu ke tou matataku ia natou. Ko Sehova ʼe ko totatou Tupuʼaga pea ʼe ko ia tokotahi pe te ʼAtua moʼoni. Pea ʼe tonu ke tou atolasio ʼateaina pe kia te ia.​​—Fakaha 4:11.

19. Kotea te ʼu lelei ʼe tou maʼu ʼi tatatou iloʼi te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te mate?

¹⁹ ʼI tatatou iloʼi te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te mate, ʼe tou maʼu ai he ʼu lelei. Ohage la, ko te fakaʼateainaʼi tatou mai te ʼu loi ʼae ʼe akoʼi e te ʼu lotu. Pea ʼe tou toe iloʼi ai te ʼu fakapapau taulekaleka ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo totatou ka haʼu.

20. Kotea ka tou ako anai ʼi te kapite ʼae ka hoa mai?

²⁰ Kua fualoa ki muʼa atu, neʼe fehuʼi fenei e Sopo, te kaugana ʼa te ʼAtua: “Kapau ʼe mate he tagata, ʼe feala koa hana toe tuʼuake?” (Sopo 14:​14, MN ) Koia, ʼe feala moʼoni koa ki he tahi kua mate ke fakatuʼuake? ʼI te Tohi-Tapu, ʼe foaki mai ai e te ʼAtua ia tona tali. Pea ʼe tou vakaʼi anai te faʼahi ʼaia ʼi te kapite ʼae ka hoa mai.

1-3. Kotea ʼae ʼe tou haʼisia ai? Pea ʼe fakaʼateainaʼi feafeaʼi anai tatou e Sehova mai te mate?

FAKAKAUKAUʼI age muʼa te aluʼaga ʼaeni: ʼE pilisoniʼi koe ʼuhi ko he fakapo neʼe mole ke fai. Pea ʼe ke nofo anai ʼi te pilisoni ʼo aʼu ki tou mate. ʼE mole feala ke ke hao mai te aluʼaga ʼaia. ʼE mole kei ʼi ai hau ʼamanaki pea ʼe mole ke lava fai he meʼa. Ki muli age, ʼe kua ke lotovaivai. Kaʼe fokifa pe ʼe haʼu he tahi ʼo fakaʼateainaʼi koe mo fakapapau atu ʼe tokoni atu anai. Kotea anai ka ke logoʼi?

² ʼE tou haʼisia fuli ʼi te mate. ʼE mole feala ki he tahi ke hao mai ai. Kaʼe ʼe feala kia Sehova ke ina fakaʼateainaʼi tatou mai te mate. Pea neʼe ina fakapapauʼi mai “ko te fili fakamuli, ia te mate, ʼe pulihi anai ia.”​—1 Kolonito 15:26.

³ Ke ke fakakaukauʼi age muʼa te ʼaho ʼae ʼe mole kei ke mataku ai ki te mate. ʼI meʼa fakafiafia leva. Kaʼe, ʼe mole pulihi pe anai e Sehova te mate. ʼE ina fakatuʼuake anai mo te kau mate. Ke ke fakakaukauʼi age muʼa pe ʼe kotea tona fakaʼuhiga kia koe. ʼE fakapapauʼi mai e Sehova ko natou ʼae “ ʼe mole kei ’i ai honatou malohi ’i te mate,” ʼe toe maʼuʼuli ake anai. (Isaia 26:​19, MN ) ʼE fakahigoaʼi ʼi te Tohi-Tapu ko te fakatuʼuake.

KA MATE HE TAHI NEʼE TOU OʼOFA MAMAHI AI

4. ((1) Kotea te fakalotofimalie ʼe tou maʼu moka mate he tahi ʼo totatou famili peʼe ko hotatou kaumeʼa? (2) Ko ai te ʼu kaumeʼa ʼo Sesu?

⁴ Ka mate he tahi ʼo totatou famili peʼe ko hotatou kaumeʼa, ʼe tou lotomamahi pea mo lotovaivai. ʼE tou logoʼi ʼe mole tou lavaʼi he meʼa, koteʼuhi ʼe mole tou lava fakatuʼuake ia ia. Kaʼe, ʼe tou maʼu ʼi te Tohi-Tapu te fakalotofimalie moʼoni. (Lau ia 2 Kolonito 1:​3, 4.) Tou vakaʼi he faʼifaʼitaki ʼe ha ai ko Sehova mo Sesu ʼe nā loto moʼoni ke nā fakatuʼuake ia natou ʼae neʼe tou ʼoʼofa mamahi ai. ʼI te nofo ʼa Sesu ʼi te kele, neʼe tau alu ki ʼona kaumeʼa, ia Lasalo mo ʼona tokolua ko Maleta mo Malia. ʼE ui fenei ʼi te Tohi-Tapu: “Neʼe ʼofa ia Sesu ia Maleta pea mo tona tehina pea mo Lasalo.” Kaʼe, neʼe mate leva ia Lasalo.​​—Soane 11:​3-5.

5, 6. (1) Kotea ʼae neʼe fai e Sesu ʼi tana sio ki te lotomamahi ʼa te famili mo te ʼu kaumeʼa ʼa Lasalo? (2) He koʼe ʼe ko he meʼa fakalotomalohi tatatou iloʼi ʼae ʼe toe logoʼi e Sesu te lotomamahi moka mate he tahi?

⁵ Neʼe alu ia Sesu ʼo fakalotofimalieʼi ia Maleta pea mo Malia. ʼI te logo ʼa Maleta kua tau mai ia Sesu, neʼe alu ʼo fakafelaveʼi kia ia. Neʼe fiafia ʼi tana sio kia Sesu kaʼe neʼe ina ui fenei ki ai: “Ka na neʼe ke ʼi heni la, neʼe mole mate toku tokolua.” ʼI te manatu ʼa Maleta, ʼe kua tauhala te haʼu ʼa Sesu. Pea neʼe sio ia Sesu ki te tagi ʼa Malia. ʼI tana sio ki te lotomamahi ʼa te hahaʼi, neʼe toe lotomamahi mo ia pea neʼe tagi. (Soane 11:​21, 33, 35) Neʼe ina iloʼi ia te toe kafo mamahi ʼae ʼe logoʼi e he tahi moka mate he tahi neʼe ʼofa ai.

⁶ ʼE ko he meʼa fakalotomalohi tatatou iloʼi ʼae ʼe toe logoʼi e Sesu te mamahi ʼaia. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe ha mai ai ko Sesu mo tana Tamai, ʼe nā fehihiʼa ki te mate. (Soane 14:9) Pea ʼe feala ke pulihi e Sehova te mate ʼo talu ai pea ko te aluʼaga ʼaia ka ina fakahoko anai.

“LASALO, HAʼU KI TUʼA!”

7, 8. He koʼe neʼe mole loto e Maleta ke toʼo kehe te foʼi maka ʼo te fale maka ʼo Lasalo? Pea kotea ʼae neʼe fai e Sesu?

⁷ Neʼe pupunu te fale maka ʼo Lasalo ʼaki he toe foʼi maka lahi. ʼI te haʼu ʼa Sesu ki te fale maka, neʼe ina ui fenei: “Kotou toʼo kehe te foʼi maka.” Kaʼe, neʼe mole loto Maleta ki ai, koteʼuhi kua ʼaho fa te tuku ʼo te sino ʼo Lasalo ʼi te fale maka. (Soane 11:39) ʼE mahino ia, neʼe mole ina iloʼi pe kotea ʼae ka fai anai e Sesu ki tona tokolua.

⁸ Neʼe ui fenei e Sesu kia Lasalo: “Haʼu ki tuʼa!” Neʼe sio ia Maleta mo Malia ki he aluʼaga fakaofoofo. ʼE ui fenei ʼi te Tohi-Tapu: “Neʼe hu mai ki tuʼa te tagata ʼae neʼe kua mate. Neʼe haʼihaʼi ʼona vaʼe mo ʼona nima ʼaki he ʼu moʼi kie.” (Soane 11:​43, 44) ʼEi, neʼe fakatuʼuake e Sesu ia Lasalo. Neʼe toe fakatahi ia Lasalo mo tona famili pea mo ʼona kaumeʼa. Pea neʼe feala hanatou faʼufua ki ai, mo fāfā pea mo palalau ki ai. ʼI milakulo fakaofoofo leva!

“KIʼI TAʼAHINE, ʼE AU UI ATU: TUʼU AKE!”

9, 10. (1) Ko ai ʼae neʼe ina foaki kia Sesu te malohi ʼae moʼo fakatuʼuake te hahaʼi? (2) He koʼe ʼe maʼuhiga kia tatou te ʼu hisitolia ʼo natou ʼae neʼe fakatuʼuake?

⁹ Neʼe fakaʼaogaʼi koa e Sesu tona malohi moʼo fakatuʼuake te hahaʼi? Kailoa. ʼI muʼa ʼo tana fakatuʼuake ia Lasalo, neʼe faikole kia Sehova. Pea neʼe foaki age e Sehova te malohi moʼo fakatuʼuake ia Lasalo. (Lau ia Soane 11:​41, 42.) Neʼe mole ko Lasalo pe ʼae neʼe fakatuʼuake. ʼE toe talanoa ʼi te Tohi-Tapu ki he kiʼi taʼahine ʼe taʼu 12 neʼe kovi tona mahaki. Ko tana tamai, ia Sailusi, neʼe mole kei ina iloʼi pe kotea ʼae ke ina fai ke malolo ai tona ʼofafine. Neʼe ina kole mamahi kia Sesu ke fakamalolo tona ʼofafine he ʼe ko tana fanau pe ʼaia ʼe tahi. ʼI tana lolotoga palalau kia Sesu, neʼe ʼomai te ʼu tagata ʼo ui age ki ai: “Kua mate siʼou ʼofafine! Tuku la tau fakahohaʼa ki te Tagata Faiako.” Kaʼe, neʼe ui age e Sesu kia Sailusi: “ ʼAua naʼa ke tuʼania kaʼe ke ke tui pea ʼe haofaki anai.” Pea neʼe kaugā olo mo Sailusi ki tona ʼapi. ʼI tana fakaovi atu ki te ʼapi, neʼe sio mo logo ia Sesu ki te faifetagihi ʼa te hahaʼi. Neʼe ina ui fenei age kia natou: “Tuku takotou fetagihi, koteʼuhi ʼe heʼeki mate kaʼe ʼe lolotoga moe ia.” ʼE mahino ia, neʼe feuiʼaki e Sailusi mo tona ʼohoana pe kotea te fakaʼuhiga ʼo te ʼu palalau ʼa Sesu. Neʼe kole e Sesu ki te hahaʼi ʼae neʼe nonofo ʼi loto ke natou olo ki tuʼa. Kaʼe neʼe toʼo e Sesu ia Sailusi mo tona ʼohoana ke natou olo ki te koga fale ʼae neʼe takoto ai te kiʼi taʼahine. ʼAki he agalelei, neʼe ina toʼo te nima ʼo te kiʼi taʼahine pea mo ui fenei age: “Kiʼi taʼahine, ʼe au ui atu: Tuʼu ake!” Neʼe tuʼuake aipe te kiʼi taʼahine ʼo haʼele. Ke ke fakakaukauʼi age muʼa te fiafia ʼo ʼana matuʼā. ʼEi, neʼe fakatuʼuake e Sesu tanā kiʼi taʼahine. (Maleko 5:​22-24, 35-42; Luka 8:​49-56) Talu mai te ʼaho ʼaia, ka nā sisio ki tanā kiʼi taʼahine, ʼe nā manatuʼi te aluʼaga ʼae neʼe fai e Sehova maʼa naua ʼaki ia Sesu.a

¹⁰ Ko natou ʼae neʼe kua fakatuʼuake e Sesu neʼe natou toe mamate. Kaʼe ʼe maʼuhiga foki kia tatou te ʼu hisitolia ʼo natou ʼaia neʼe fakatuʼuake he ʼe feala ke tou maʼu ai he ʼamanaki moʼoni. ʼEi, ʼe loto e Sehova ke fakatuʼuake te kau mate pea ʼe ina fakahoko anai.

TE ʼU AKO ʼE TOU TAʼOFI MAI TE ʼU FAKAMATALA ʼO TE FAKATUʼUAKE

11. Kotea ʼe tou ako ia Ekelesiasi 9:5 ʼo ʼuhiga mo te hisitolia ʼo Lasalo?

¹¹ ʼE fakaha lelei ʼi te Tohi-Tapu “e mole iloi he mea e natou ae kua mate.” Pea ʼe fakamoʼoni te ʼu palalau ʼaia ʼaki te hisitolia ʼo te fakatuʼuake ʼo Lasalo. (Ekelesiasi 9:5) Ohage ko tona ui e Sesu, neʼe hage pe neʼe moe ia Lasalo. (Soane 11:11) ʼI tana ʼi te fale maka, neʼe “mole iloi he mea” e Lasalo.

12. He koʼe ʼe tou tui papau neʼe hoko moʼoni te fakatuʼuake ʼo Lasalo?

¹² Tokolahi te hahaʼi neʼe natou sisio ki te fakatuʼuake e Sesu ia Lasalo. ʼO toe feia pe mo te ʼu fili ʼo Sesu, neʼe natou sisio ki te fakahoko e Sesu te milakulo ʼaia. ʼEi, neʼe maʼuli ia Lasalo pea neʼe fakamoʼoni ai neʼe hoko moʼoni tona fakatuʼuake. (Soane 11:47) Pea tahi, tokolahi te hahaʼi neʼe ʼomai kia Lasalo. ʼI tanatou sisio ki ai, neʼe natou tui ai ko te ʼAtua ʼae neʼe ina fekauʼi mai ia Sesu. Kaʼe neʼe mole fiafia te ʼu fili ʼa Sesu. Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo tanatou fakatuʼutuʼu ke natou matehi ia Sesu mo Lasalo.​​—Soane 11:53; 12:​9-11.

13. He koʼe ʼe tou tui papau ʼe fakatuʼuake anai e Sehova te kau mate?

¹³ Neʼe ui e Sesu ko “natou fuli ʼi te ʼu fale maka fakamanatu” ʼe fakatuʼuake anai. (Soane 5:28) Ko tona fakaʼuhiga ko natou fuli ʼae ʼe manatuʼi e Sehova, ʼe ina fakatuʼuake anai. Kaʼe ka fakatuʼuake e Sehova he tahi, ʼe tonu ke ina manatuʼi te ʼu agaaga fuli ʼo ia ʼae ka ina fakatuʼuake. ʼE ina fealagia moʼoni koa te faʼahi ʼaia? ʼEi. ʼE lauʼi miliale te ʼu fetuʼu ʼi te ʼatulaulau. Kaʼe ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu ʼe iloʼi e Sehova te ʼu higoa takitahi ʼo te ʼu fetuʼu ʼaia. (Lau ia Esaia 40:26.) ʼE mahino ia, kapau ʼe ina manatuʼi te ʼu higoa ʼo te ʼu fetuʼu fuli, ʼe ina manatuʼi anai te ʼu agaaga fuli ʼo natou ʼae ka ina fakatuʼuake. Pea tahi, ʼe ina maʼu te malohi moʼo fakatuʼuake te hahaʼi mai te mate koteʼuhi neʼe ina fakatupu ia meʼa fuli.

14, 15. Kotea ʼe tou ako ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼuake ʼi te ʼu palalau ʼa Sopo?

¹⁴ Ko Sopo neʼe ko he tagata agatonu pea neʼe tui ki te fakatuʼuake. Neʼe ina fehuʼi fenei: “Kapau ʼe mate he tagata, ʼe feala koa hana toe tuʼuake?” Pea neʼe ina ui fenei kia Sehova: “ ʼE ke pauʼi anai pea ʼe au tali atu anai. ʼE ke fakatalitali malohi anai ke ke sio ki te gaue ʼo ʼou nima.” ʼEi, neʼe iloʼi e Sopo ʼe fakaatalitali ia Sehova ʼaki he fakaʼamu lahi ki te temi ʼae ka ina fakatuʼuake anai te kau mate.​​—Sopo 14:​13-15, MN.

¹⁵ Kotea ʼe ke logoʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼamanaki ʼae ki te fakatuʼuake? ʼI tau iloʼi ʼae ʼe loto moʼoni ia Sehova ke ina fakatuʼuake te kau mate, ʼe ko he meʼa fakalotofimalie ia. Kaʼe ʼe lagi ke feuiʼaki fenei: “ ʼE fakatuʼuake anai koa ia natou ʼo toku famili pea mo ʼoku kaumeʼa? Ko ai anai ʼae ka fakatuʼuake? Pea ʼe natou maʼuʼuli anai ʼifea?” Tou vakaʼi te manatu ʼi te Tohi-Tapu.

ʼE NATOU ʼLOGO ANAI KI TONA LEʼO PEA ʼE NATOU HU MAI ANAI KI TUʼAʼ

16. ʼE feafeaʼi anai te maʼuli ʼo natou ʼae ka fakatuʼuake anai ʼi te kele?

¹⁶ ʼI te temi muʼa, neʼe toe fakatahi pe ia natou ʼae neʼe fakatuʼuake mo ʼonatou famili pea mo ʼonatou kaumeʼa ʼi te kele. Ko te aluʼaga ʼaia, ʼe toe hoko anai ʼi te ka haʼu kaʼe ʼe toe laka age anai tona lelei. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi ko natou ʼae ka fakatuʼuake anai ʼi te kele, ʼe natou maʼuʼuli anai ʼo heʼe gata. Pea ʼe natou maʼuʼuli anai ʼi he malama ʼe mole tatau mo te malama ʼaeni ʼe tou maʼuʼuli ai. ʼE mole tou toe maʼu ai anai te tau, te faifakapo pea mo te mahaki.

17. Ko ai ʼae ka fakatuʼuake anai?

¹⁷ Ko ai ʼae ka fakatuʼuake anai? Neʼe ui fenei e Sesu: “[ʼE] logo . . . anai ia natou fuli ʼi te ʼu fale maka fakamanatu ki tona leʼo, pea mo natou hu mai ki tuʼa.” (Soane 5:​28, 29) Pea ʼe ui fenei ia Fakaha 20:13: “Neʼe liufaki e te tai ʼana mate, pea neʼe liufaki e te mate pea mo te Faitoka ʼanā mate.” ʼEi, ko te toko lauʼi miliale hahaʼi ʼe fakatuʼuake anai. Pea neʼe toe ui e te apositolo ko Paulo ʼe ʼi ai anai he fakatuʼuake ʼa te “kau faitotonu pea mo te kau heʼe faitotonu.” (Lau ia Gaue 24:15.) Kotea tona fakaʼuhiga?

18. Ko ai te “kau faitotonu” ʼae ka fakatuʼuake anai?

¹⁸ ʼE kau ki te “kau faitotonu” ia te ʼu kaugana ʼa Sehova ʼae neʼe maʼuʼuli ʼi muʼa ʼo te haʼu ʼa Sesu ki te kele. Ohage la, ko Noe, mo Apalahamo, mo Sala, mo Moisese, mo Lute pea mo Esitele, ʼe fakatuʼuake anai natou ʼi te kele. ʼI te kapite 11 ʼo te tohi ʼo Hepeleo, ʼe talanoa ai ki ʼihi ʼo te ʼu tagata mo te ʼu fafine ʼaia. ʼE fakatuʼuake anai koa te ʼu kaugana ʼa Sehova ʼae kua mamate ʼi totatou temi? ʼEi, koteʼuhi ʼe kau foki mo natou ki te “kau faitotonu.”

19. Ko ai te “kau heʼe faitotonu”? Kotea te fealagia ʼe foaki age anai e Sehova kia natou?

¹⁹ ʼE kau ki te “kau heʼe faitotonu” ia te toko lauʼi miliale hahaʼi ʼae neʼe mole natou maʼu te faigamalie ʼae ke natou iloʼi ia Sehova. ʼE mole galoʼi natou e Sehova. ʼE ina fakatuʼuake anai natou pea ʼe natou maʼu anai te fealagia ʼae ke natou iloʼi ia Sehova pea mo natou tauhi kia te ia.

20. Ko ai ʼae ka mole fakatuʼuake anai?

²⁰ Ko tona fakaʼuhiga koa ʼe fakatuʼuake fuli anai te kau mate? Kailoa. Neʼe ui e Sesu ʼe ʼi ai anai ʼihi ʼe mole fakatuʼuake. (Luka 12:5) Ko ai ʼae ka ina toʼo anai te tonu ʼae ke fakatuʼuake he tahi peʼe kailoa? Ko Sehova ʼe ko te Tuʼi Fakamau ʼae ʼe lahi tokotahi. Kaʼe, neʼe ina foaki kia Sesu te pule “ke tuʼi fakamau ki te hahaʼi maʼuli mo te hahaʼi mate.” (Gaue 10:42) Ko ai ʼae ka mole fakatuʼuake anai? Ko natou ʼae ka fakamauʼi ʼuhi ko tanatou agakovi pea mo tanatou mole fia fetogi.​​—Vakaʼi te Fakamahino 19.

TE FAKATUʼUAKE KI SELO

21, 22. (1) ʼE feafeaʼi anai te sino ʼo natou ʼae ka fakatuʼuake ki selo? (2) Ko ai ʼae neʼe ʼuluaki fakatuʼuake ki selo?

²¹ ʼE toe ui ʼi te Tohi-Tapu ko ʼihi ʼe fakatuʼuake anai ki selo. Ka fakatuʼuake he tahi ki selo, ʼe mole fakatuʼuake mo he sinoʼi tagata. ʼE ina maʼu ia he sino fakalaumalie, ko tona fakaʼuhiga ʼe hage tona sino ko te kau ʼaselo.

²² Ko Sesu ʼae neʼe ʼuluaki fakatuʼuake ki selo. (Soane 3:13) Hili ʼaho ʼe tolu ki te matehi ʼo Sesu, neʼe fakatuʼuake ia ia e Sehova. (Pesalemo 16:10; Gaue 13:​34, 35) Neʼe mole fakatuʼuake ia ia mo he sinoʼi tagata. ʼE ui e te apositolo ko Petelo, ko Sesu “neʼe matehi ia ia ʼi te kakano kaʼe neʼe fakamaʼuli ake ko he laumalie.” (1 Petelo 3:18) Koia, neʼe toe liliu ia Sesu ko he ʼaselo malohi. (1 Kolonito 15:​3-6) Kaʼe, ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu ʼe ʼi ai ʼihi kua fakatuʼuake ki selo.

23, 24. Ko ai te “kiʼi faga ovi” ʼae neʼe talanoa ki ai ia Sesu? Pea ʼe natou toko fia anai?

²³ ʼI muʼa ʼo tana mate, neʼe ui fenei e Sesu ki ʼana tisipulo: “ ʼE au alu ʼo teuteuʼi he nofoʼaga maʼa koutou.” (Soane 14:2) Ko tona fakaʼuhiga ʼe ʼi ai ʼihi ʼo ʼana tisipulo ʼe fakatuʼuake anai ki selo ʼo fakatahi mo ia. ʼE natou toko fia anai? Neʼe ui ʼe Sesu ʼe ko he “kiʼi faga ovi” anai. Koia ʼe mole natou hahaʼi. (Luka 12:32) Kaʼe neʼe kua iloʼi papau e te apositolo ko Soane pe ʼe ko te toko fia anai. Koteʼuhi neʼe sio kia Sesu “ ʼe tuʼu ʼi te Moʼuga ʼo Sione [ʼi selo], pea mo te toko 144 000.”​​—Fakaha 14:1.

²⁴ Ko ʼafea ʼae ka fakatuʼuake ai ia te toko 144 000 kau Kilisitiano? ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ʼe hoko anai moka hau ia Kilisito ʼi selo. (1 Kolonito 15:23) ʼE tou maʼuʼuli nei ʼi te temi ʼaia pea ko ʼihi ʼi te toko 144 000 kau Kilisitiano ʼaia kua fakatuʼuake ki selo. Ka mamate ia natou ʼae kei nonofo ʼi te kele, ʼe fakatuʼuake atu aipe ia natou ʼaia ki selo. Kaʼe, tokolahi te hahaʼi ʼe fakatuʼuake anai ʼi te ka haʼu ʼi te Palatiso ʼi te kele.

25. Kotea ka tou talanoa anai ki ai ʼi te kapite ʼae ka hoa mai?

²⁵ ʼE kua vave fakaʼateainaʼi e Sehova te tagata mai te mate. ʼEi, ʼe pulihi anai te mate ʼo talu ai. (Lau ia Esaia 25:8.) Kaʼe, kotea ʼae ka fai anai e te toko 144 000 ʼi selo? ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ʼe natou kaugā hau fakatahi anai mo Sesu ʼi te Puleʼaga. ʼI te kapite ʼae ka hoa mai, ʼe tou talanoa ai anai ki te puleʼaga ʼaia.