Neʼe Fiafia Te Hau!

KO TE aluʼaga neʼe hoko ʼi te Kolo Hau ʼo te fenua ko Swaziland, ʼi te mahina ʼo ʼAukusito ʼo te taʼu 1936. Neʼe kamata fakatagi e te ʼu tehina ko Robert mo George Nisbet mai tanā motoka faifakatagi, ia te musika pea mo te ʼu akonaki ʼa te Tehina ko J. F. Rutherford. Neʼe fiafia ia te Hau ko Sobhuza 2. Neʼe fakamatala fenei e George: “Neʼe ma tuʼania he neʼe fia totogi e te Hau ia te foʼi puke leʼo, mo te ʼu akonaki ʼae neʼe puke.”

Neʼe fakalelei age ki ai ia Robert ʼo ina ui age ʼe mole feala ke nā fakatau age ia te ʼu meʼa ʼaia koteʼuhi ʼe ko te ʼu meʼa ia ʼa te tahi age. Pea neʼe fia iloʼi e te Hau pe ʼe ʼa ai ia te ʼu meʼa fakatagi ʼaia.

Neʼe tali fenei age e Robert: “ ʼE ko te ʼu meʼa fakatagi ʼa te tahi age Hau.” Pea neʼe fehuʼi age e Sobhuza pe ko ai te Hau ʼaia. Neʼe tali fenei age e Robert: “Ko Sesu Kilisito, te Hau ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua.”

Pea neʼe tali fakaʼapaʼapa fenei age e Sobhuza: “ ʼIo, ʼe mahino ia ʼe ko he Hau maʼuhiga. ʼE mole au toʼo anai mo kapau ʼe ko he ʼu meʼa ʼa ia.”

Neʼe tohi fenei e Robert: “Neʼe au punamaʼuli ʼi te agaaga ʼo te Pule Lahi, te Hau ko Sobhuza. Neʼe poto lelei ʼi te palalau ʼi te lea Fakapilitania, kaʼe logo la ia te faʼahi ʼaia neʼe mole ko he tahi neʼe fiameʼameʼa, kaʼe neʼe ko he tahi neʼe aga fakahagatonu pea neʼe faigafua takita felogoʼi mo ia. Neʼe ma heheka ʼi tona pilo lolotoga ni minuta ʼe 45 kaʼe ʼe lolotoga fakatagi e George te musika ʼi tuʼa.

Neʼe toe fakamatala fenei e Robert: “ ʼOsi ʼaia pea neʼe hoko ia te aluʼaga fakaofoofo ʼi te temi ʼae neʼe ma ʼaʼahi ai te fale ako Swazi National School. Neʼe lotolelei te pule ʼo te fale ako ke matou faifaipalalau ʼo ʼuhiga mo te moʼoni. Pea ʼi te temi ʼae neʼe ma palalau age ai ʼo ʼuhiga mo te fakatagi, pea mo kole age pe ʼe feala la ke ma fakatagi te ʼu akonaki ʼae neʼe puke ki te fale ako katoa, neʼe ina tali lelei pea neʼe pauʼi ki te kau ako, neʼe teitei toko teau, ke natou ʼomai ʼo nonofo ki te luna ʼo fakalogo ki te ʼu akonaki. Neʼe natou ui mai ʼe ako e te hahaʼi tagata ʼi tanatou fale ako ia te gaue kele, peʼe ko te faiʼoloto, peʼe ko te gaue tufuga ʼakau, peʼe ko te gaue laga fale, peʼe ko te lea Fakapilitania peʼe ko te fainumelo. Kaʼe ʼe ako e te hahaʼi fafine ia te gaue fakaafilimie, peʼe ko te faifakamaʼa pea mo te tahi age ʼu gaue. Neʼe ko te kui fafine ʼo te Pule Lahi ʼae neʼe ina fakatuʼu ia te fale ako.

Ohage pe ko tona fai ʼi muʼa atu, ʼi te taʼu 1933, neʼe tali fakafiafia e te Hau ko Sobhuza ia te kau pionie ʼae neʼe ʼomai ʼo ʼaʼahi ia te Kolo Hau. ʼI te tahi temi, neʼe ina fakatahitahiʼi tana kau solia ʼe toko 100 ke natou fakalogo ki te logo lelei ʼo te Puleʼaga ʼae neʼe puke. Neʼe ina tali ʼatatou tohi pea neʼe ina kole ke momoli age ʼi te mahina fuli ʼatatou nusipepa. Neʼe mole faʼa fualoa ki ai pea neʼe teitei pe ke maʼu katoa e te Hau ia te ʼu tohi Fakatohi-tapu fuli. Pea tahi, neʼe ina taupau lelei ʼana tohi logo la te tapuʼi e te puleʼaga Pilitania ʼatatou tohi lolotoga te lua tau fakamalamanei.

Neʼe toe hoko atu pe te tali leleiʼi e te Hau ko Sobhuza 2 ia te kau Fakamoʼoni ʼi tona Kolo Hau ʼi Lobamba, pea neʼe ina fakaafe ia te kau takitaki lotu ke natou ʼomai ʼo fakalogo ki te ʼu akonaki Fakatohi-tapu. Neʼe ʼi ai te tehina mai te fenua ʼaia neʼe higoa ko Helvie Mashazi, neʼe lolotoga faiakonaki ʼo talanoa ki te kapite 23 ʼo Mateo. ʼI te lolotoga ʼo tana akonaki, neʼe iita te kau takitaki lotu pea neʼe natou fehufi mai ʼo faigaʼi ke natou fakaheka te tehina ki lalo. Pea neʼe tuʼu ake te Hau ʼo fakatotonu ki te Tehina ko Mashazi ke hoko atu tana akonaki. Pea neʼe ui age e te Hau ki te nofoʼaki ke natou tohi te ʼu vaega Tohi-Tapu fuli ʼae ʼe talanoa ki ai te akonaki.

ʼI te tahi ʼaho, neʼe fai e te tehina pionie te akonaki pea hili ia, neʼe ui fenei e te ʼu takitaki lotu ʼe tokofa: “ ʼI te temi nei, ʼe mole kei matou kau ki te kau takitaki lotu, kua matou liliu ko he kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.” ʼOsi ʼaia pea neʼe natou kole age ki te tehina pionie pe ʼe ʼi ai he ʼu tohi ohage ko te ʼu tohi ʼae ʼe maʼu e tonatou Pule Lahi.

Talu mai te taʼu 1930 ʼo kaku ki tana mate ʼi te taʼu 1982, neʼe fakaʼapaʼapa pe tonatou Pule Lahi ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova pea neʼe mole ina fakagafua ke fakatagaʼi natou ʼuhi ko tanatou mole kau ki te ʼu toʼotoʼoga fakafenua. Koia ʼe loto fakafetaʼi pe te kau Fakamoʼoni kia te ia pea neʼe natou faifetagihi ʼi tana mate.

ʼI te kamata ʼo te taʼu 2013, ʼi Swaziland, neʼe lau ko te toko 3 000 kau faifakamafola ʼo te Puleʼaga. Kapau ʼe tou fakafuafua te toko tahi miliona hahaʼi ʼe maʼuʼuli ʼi te fenua ʼaia, ʼe tou lau ko te tagata faifakamafola ʼe tahi maʼa te toko 384 hahaʼi. ʼE maʼumaʼua ia te toko 260 kau pionie ʼi te ʼu kokelekasio ʼe 90, pea neʼe ko te toko 7 496 ʼae neʼe kau ki te ʼAho Fakamanatu ʼo te taʼu 2012. ʼE mahino ia, ʼe lahi te gaue ʼi te fenua ʼaia. Neʼe lelei ʼaupito te gaue ʼae neʼe fakahoko e te ʼu tehina ʼi tanatou ʼaʼahi te fenua ko Swaziland ʼi te ʼu taʼu 1930.—Mai tatatou tanakiʼaga tohi ʼi Afelika Saute.