Ana Akumanyilila?
Ana Ayuda ŵakwete cisyoŵe camtuli cacamtendekasisye Yesu kwalekasya ŵandu kulumbila?
CILAMUSI ca Mose calosyaga kuti ndaŵi sine ŵandu ŵasosekwaga kulumbila m’lina lya Mlungu. Nambo ŵandu ŵajinji mu ndaŵi ja Yesu ŵalumbilaga mwacisawawa, mwamti yayice pakuti ŵalumbilaga pa cilicose caŵecete. Ŵatendaga yeleyi kuti ŵandu akulupilileje maloŵe gawo. Nambope, kaŵili kose, Yesu ŵalekasisye ŵandu kulumbila. M’malo mwakwe, ŵajiganyisye kuti, “Naga atite ‘Elo’ agopoleleje elo, soni naga atite ‘Iyayi,’ agopoleleje iyayi.”—Mat. 5:33-37; 23:16-22.
Buku jine jagopolela maloŵe ga m’Baibulo (Theological Dictionary of the New Testament) jikusasala kuti buku ja malamusi ja Ayuda, jakolanjikwa kuti Talmud jikusalosya kuti “ŵandu ŵa Ciyuda ŵakangalaga kulumbila pa cilicose caŵecete.” M’bukuji ŵasasilesoni kulekangana kwa kulumbila kusyesyene ni kwaunami.
Nambo Yesu nganaŵa jika juŵaŵenganaga ni kulumbila kwacisawawaku. Mwambone, mundu jwine jwakulemba mbili jwa Ciyuda lina lyakwe Flavius Josephus jwalembile kuti kwapali kamtundu kane ka Ayuda kakaŵenganaga ni kulumbila. Jwatite, kamtunduka kakuwonaga kulumbila kuŵa kwakusakala mnope kupunda kulambusya. Ŵatiga mundu jwakusalumbila pakusaka kuti ŵane amkulupilile, nikuti ali jwaunami. Nombe najo buku jine jakusala ya Ciyuda, jakolanjikwa kuti Lunda lwa Sirach (Wisdom of Sirach) jasasile kuti, “Mundu jwakusanonyela kulumbila ali jwakusakala mnope.” Ni ligongo lyakwe Yesu ŵalekasisye ŵandu kulumbila mwacisawawa. Naga tukusaŵeceta yisyene ndaŵi syosope, pangalisoni ligongo lyakulumbilila kuti ŵane atukulupilileje.