LAIBULALE JA PA INTANETI ja Watchtower
Sanja ja Mlonda
LAIBULALE JA PA INTANETI
Chiyao
  • BAIBULO
  • MABUKU
  • MISONGANO
  • w21 February pp. 20-24
  • Yehofa Aŵele Ali ‘Mkulongolela Matala Gangu’

Mbali jeleji pangali fidiyo.

Pepani, pana chachitendekasisye kuti fidiyoji jikawugula

  • Yehofa Aŵele Ali ‘Mkulongolela Matala Gangu’
  • Sanja ja Mlonda Jakwenesya Ucimwene wa Yehofa (Jakulijiganya)—2021
  • Tumitwe
  • ACHINANGOLO ŴANGU ŴANGAMUCHISYE KUTI NJENDEJE PALITALA LYAKUŴAJILWA
  • NASAGWILE KUTI NAMDALILEJE YEHOFA
  • KUMDALILA YEHOFA KULI KWAKUSOSEKWA MNOPE
  • UTIMIKI WETU WACHENJILE
  • MAWULENDO GAKUPITA MCHILALICHILA
  • KUCHENGA KWA YINDU
Sanja ja Mlonda Jakwenesya Ucimwene wa Yehofa (Jakulijiganya)—2021
w21 February pp. 20-24
Stephen Hardy.

MBILI JANGU

Yehofa Aŵele Ali ‘Mkulongolela Matala Gangu’

JWAKUŴECHETEDWA NI STEPHEN HARDY

M’BALE jwine jwachinyamata jwambusisye kuti, “Ana ni lilemba lyapi lyakusalinonyela mnope?” Ndaŵi jijojo namjanjile kuti, “Misyungu 3 ndime 5 ni 6, papakusati, ‘Mwakulupilile AMBUJE ni mtima wenu wosope, mkasimgambaga kulupilila pa lunda lwenupe mchiganisyaga kuti mkusamanyilila. Myindu yosope yamkusimtenda, mkumbuchileje kwitichisya kuti kusa kuno kwana Mlungu, jwalakwejo ni [jutachigalongolela, NWT] matala genu.’” Kusala yisyene Yehofa aŵele ali mkunongolela matala gangu. Nambo ana jwalakwe atesile yeleyi chamtuli?

ACHINANGOLO ŴANGU ŴANGAMUCHISYE KUTI NJENDEJE PALITALA LYAKUŴAJILWA

Achinangolo ŵangu ŵalijiganyisye usyesyene cha ma 1920. Pandaŵiji ŵaliji mkanaŵe kulombana. Napali mu 1939. Panaliji mwanache twatamaga ku England. Pandaŵiji najawulaga ni achinangolo ŵangu kumisongano mwati kaneko najinjile nawo mu Sukulu ja Undumetume wa Mlungu. Ngusakumbuchila yayatendekwe palisiku lyanaŵechete ngani jangu jandanda. Palisikuli najimi penani pa kalibokosi kuti nawoneje chenene ŵandu ŵaŵapikanilaga. Naliji ndili ngwete yaka 6 soni natendaga woga panawonaga ŵandu ŵajinji ali mkumbikanila.

Stephen Hardy ali mnyamata, akulalichila yimpepe ni achinangolo soni abale ŵane. Jemanjaji anyakwile yikwangwani yelembe mtwe wa ngani ja wosope jajikaŵechetedwe kumsongano.

Ndili mkulalichila yimpepe ni achinangolo ŵangu

Baba ŵangu ŵalembelaga maloŵe pakapepala kuti ngakamulichisyeje masengo pandili mu utumiki. Ndili ni yaka 8, napite kukulalichila pa nyumba jine. Nasangalele mnope pele msyene nyumba jwaŵalasile kapepala kanajigele. Soni jwalakwe jwakundile kupochela buku jakuti “Mulungu Akhale Woona.” Nawutwiche mwachitema kuja kwasalila baba ŵangu. Naliji jwakusangalala mnope ligongo lyakulalichila soni kutenda misongano, mwamti yeleyi yangamuchisye kola mtima wakusachilila kutenda utumiki wandaŵi syosope.

Natandite kuwunonyela mnope usyesyene wa m’Baibulo kutandila pandaŵi jele baba ŵangu ŵambaga magasini ga Sanja ja Mlonda. Naŵalangaga magasini jilijose jajikopweche. Kumdalila Yehofa kwandendekasisye kuti nalipeleche kwa jwalakwe.

Mu 1950 liŵasa lyetu lyajawile kumsongano wawatendekwe ku New York wa mtwe wakuti, “Konjechekwa kwa Teokalase.” Lyamcheche pa Ogasiti 3, mtwe wakulongolela msongano palisikuli waliji wakuti “Lisiku lya Amishonale.” Ŵaŵaŵechete ngani ja ubatiso palisikuli, ŵaliji M’bale Carey Barber, jwele panyuma pakwe ŵatumichile mu Likuga Lyakulongolela. Pandaŵi jaŵawusyaga ŵandu ŵakwawula ku ubatiso yiwusyo yiŵili, najimi ni kwanga mwakwesya maloŵe kuti, “Elo!” Pandaŵiji naliji ndili ni yaka 11, nambope namanyilile kuti sagwile kutenda yindu yakusosekwa mnope. Najogopaga kwinjila m’mesi ligongo naliji ndili ngangumanyilila kung’ambila. Nambo mjomba ŵangu ŵambechesye kwagaliji mesigo nikusalila kuti yindu chiyijende chenene. Yindu yajesile mwachitema mnope mwamti sajo syangu nganisikwaya pasi. Panagambile kwinjila m’mesi, m’bale jwine jwangamwile ni kumbatisya. Ndaŵi jijojo m’bale jwine jwanyakwile mwachitema ni kundyosya m’mesimo. Kutandila palisiku lyakusosekwali, Yehofa aŵele ali mkugalongolela matala gangu.

NASAGWILE KUTI NAMDALILEJE YEHOFA

Ndili ngambile kumalisya sukulu, nasakaga kutenda upayiniya nambo achitichala ŵangu ŵanimbikasisye kuti njawule ku yunifesite. Napikanile mwamti napite. Nambo kaneko nayiwonaga kuti mpaka yiŵe yakusawusya kumtumichila Yehofa mwakulupichika kwineku ndili mkutenda majiganyo ga ku yunifesite. Myoyo nalesile majiganyoga. Namsalile Yehofa yanganiji. Kaneko nalembile chikalata chakwasalila achitichala kuti nguleka majiganyo ganatendaga. Ligongo lyakuti namdalilaga mnope Yehofa, ndaŵi jijojo natandite upayiniya.

Natandite kutenda undumetume wa ndaŵi syosope mu Julayi 1957 mu tawuni ja Wellingborough. Naŵendile abale ŵa ku Beteli ja ku London kuti amjitichisye m’bale jwali mpayiniya kuti tukatumichileje yimpepe. M’bale Bert Vaisey ŵangamuchisyaga mnope. Ligongo lyakuti ŵalimbichilaga kulalichila ŵangamuchisye kuti ngole ndandanda jambone jakulalichilila. Mumpingo ŵatwasonganaga mwapali une, M’bale Vaisey soni alongo ŵachikulile ŵakwana 6. Kukosechela soni kusimanikwa pamisongano kwangamuchisye kuti namkulupilileje mnope Yehofa.

Panyuma pakukopoka kundende ligongo lyakukana usilikali, nasimene ni Mlongo Barbara jwaŵatendega upayiniya wapadela. Twalombene mu 1959 soni twaliji ŵakusachilila kutumichilila kulikose kwatusalile kuti tujawule. Pandanda ŵatusalile kuti tukatumichileje kumpoto kwa Lancashire ku England. Kaneko mu Januwale 1961, ŵambilasile ku Beteli ja ku London kuti ngajinjile nawo mu Sukulu ja Undumetume wa Uchimwene jajatendekwe kwa mwesi umo. Nasimonjile mnope kuti panamalisisye sukuluji ŵasalile kuti ngaloleleje dela. M’bale jwine juŵalolelaga dela mu msinda wa Birmingham, ŵanjiganyisye kwa ma wiki gaŵili mwampaka ngamulile masengoga. Kaneko twawujile kuja kupitilisya utumiki wetu ku Lancashire soni ku Cheshire.

KUMDALILA YEHOFA KULI KWAKUSOSEKWA MNOPE

Mu Ogasiti 1962 patwaliji ku holide, twapochele yikalata yakutyochela ku ofesi ja nyambi. M’yikalatamu mwapali mafomu gakutuŵilanjila ku Sukulu ja Giliyadi. Patwajipopelele nganiji, une ni ŵamkwangu twalembile mafomuga ni kugatumisya mwachitema ku ofesi ja nyambi. Pali pamasile miyesi msano, twawutandite ulendo wa ku Brooklyn, New York, kuti tukajinjile nawo kalasi nambala 38 ja Giliyadi. Twalijiganyisye Baibulo kwa miyesi 10.

Kusukuluku twalijiganyisye yakwamba Maloŵe ga Mlungu, likuga lyakwe, nambosoni mkamulano wawupali pasikati pa abale ni alongo pachilambo chosope. Patwaliji ni yaka ya m’ma 20, twalijiganyisye yindu yejinji kutyochela kwa ŵandu ŵatwasomaga nawo Sukulu ja Giliyadi. Naliji jwakusangalala mnope kukamula masengo yimpepe ni M’bale Fred Rusk, juŵaliji jumo mwa achitichala ŵetu. M’baleju jwanonyelaga kutusalila kuti tukusosekwa kumjamuka mundu mwachilungamo. Yeleyi yagopolelaga kuti malangiso gatukupeleka gakusosekwa gatyocheleje m’Malemba. Palijisoni abale ŵane ŵakumanyilila yindu yejinji ŵaŵaŵechete ngani pasukulu jetuji. Ŵane mwa abaleŵa ŵaliji Nathan Knorr, Frederick Franz, soni Karl Klein. Twalijiganyisye yejinji kutyochela kwa M’bale A.  H.  Macmillan, juŵaliji jwakulinandiya. M’baleju ŵatusalile yaŵatesile Yehofa pakwakamuchisya ŵandu ŵakwe mu ndaŵi jakusawusya kutandila mu 1914 mpaka kundanda kwa chaka cha 1919.

UTIMIKI WETU WACHENJILE

Patwamalisisye majiganyo ga ku Giliyadi, M’bale Knorr ŵatusalile kuti tukatumichileje ku Burundi ku Africa. Twapite ku layibulale ja ku Beteli kuti tukalole chiŵalanjilo cha ŵakulalichila ŵa ku Burundi mu Buku Lapachaka. Nambo twasimonjile kuti m’bukumu nganitupatamo chiŵalanjilochi. Pelepa twayiweni kuti tukwawula kuchilambo chele ŵandu ŵakwe nganapikanejepo ngani syambone. Yeleyi yatusokonasisye mnope. Nambope tuli tupopesile mtima wetu watemi mmalo.

Pa utumiki wetu wasambanowu chilichose chatwasimanaga nacho chaliji chachilendo. Yindu yakwe mpela nyengo, ndamo soni chiŵecheto. Pandaŵiji twasosekwagasoni kulijiganya Chifalansa soni kupata malo gakutama. Pali pamasile masiku gaŵili chiyichile ku Burundi, M’bale Harry Arnott jwatwaliji najo yimpepe ku sukulu ja Giliyadi ŵatusimene. Jwalakwe jwajawulaga ku Zambia kukupitilisya utumiki wakwe. M’baleju ŵatukamuchisye kuti tupate nyumba. Nyumbaji ni jajaliji jandanda pa umishonale wetu. Kaneko achakulungwakulungwa ŵakumaloko ŵatandite kutusisya. Jemanjaji nganamanyililaga chilichose chakwamba ŵa Mboni sya Yehofa. Patwagambile kutanda kusangalala ni utumiki wetu, achakulungwakulungwaŵa ŵatusalile kuti yiŵe yakusawusya kutama mchilambochi naga nganitukola yikalata yakutujitichisya. Yeleyi yatendekasisye kuti tusamile ku Uganda.

Ligongo lyakuti twamdalilaga Yehofa nganitukola woga kwawula ku Uganda atamose kuti nganitukola yikalata yakwendela. Twasimene ni m’bale jwine jwa ku Canada juŵatumichilaga mchilambo cha Uganda kumalo kwakusosechela ŵakulalichila ŵajinji. Jwalakwe ŵapite ku maofesi gakulola ya ŵandu ŵakopoka soni kwinjila mchilambo kuti akasalile mwajiŵelele ndamo kumbali jetu. Yeleyi yatukamuchisye ligongo ŵatupele kandaŵi kakuti tupate yikalata yakutujitichisya kutama m’chilambomo. Pelepatu yalosisye kuti Yehofa akutukamuchisya.

Masengo gakulalichila galiji gali gatandite kala m’chilambo cha Uganda, mwamti m’chilambo chosope mwapali ŵa Mboni ŵakwana 28. Patupite kukulalichila twasimanaga ni ŵandu ŵajinji ŵakusaŵecheta chisungu. Kaneko twayiweni kuti tukusosekwa kulijiganya yiŵecheto yayikusaŵechetedwa kumaloko, pakusaka kuti twakamuchisye ŵandu ŵajinji kwawula pasogolo. Twatandite kulalichila mumsinda wa Kampala wele ŵandu ŵajinji akusaŵecheta Chiluganda. Mwamti twaganisisye yakuliijiganya chiŵechetochi. Yatujigalile yaka kuti tukombole chiŵechetochi, nambope kulijiganyaku kwatukamuchisye kuti tulalichileje chenene. Mwamti twatandite kumanyilila yakusosechela ya ŵandu ŵatwajiganyaga Baibulo. Jemanjaji ŵaliji ŵagopoka kusala mwakupikanila mumtima ligongo lya yindu yakulijiganya.

MAWULENDO GAKUPITA MCHILALICHILA

Collage: 1. Mapu ga ku Africa gakulosya malo gane gele Stephen Hardy ŵatumichila. 2. Stephen atemi pampando kusa kwa galimoto jakwe. 3. Barbara, jwali ŵamkwakwe Stephen akuteleka yakulya.

Pawulendo wetu wakuja kulalichila ku Uganda

Twasangalalaga mnope kwakamuchisya ŵandu kuti alijiganye usyesyene. Soni twasangalele mnope paŵatusalile kuti tutande masengo gakwendajenda, mwamti twajendelaga chilambo chosopecho. Abale ŵa ku ofesi ja nyambi ja ku Kenya ŵatusalile kuti tuwungunye madela gele apayiniya ŵapadela mpaka ajawule kuti akalalichileje. Ndaŵi syejinji ŵandu ŵele nganawoneganejepo ni ŵa Mboni sya Yehofa ŵatupochelaga chenene soni ndaŵi sine ŵatutelechelaga yakulya.

Nanyakwiche ku Kampala pasitima kuti ngayiche pachiko cha Mombasa ku Kenya, ulendowu najesile kwa masiku gaŵili. Kaneko napitilisye ulendowu kwawula ku Seychelles, chilumba chachili ku Indian Ocean. Kutandila mu 1965 mpaka mu 1972, une ni ŵamkwangu twaŵele tuli mkwawula ku Seychelles. Kumaloku kwapali ŵakulalichila ŵaŵili, nambo kaneko kwaŵele kagulu ka ŵakulalichila pambesi pakwe kwaŵele mpingo. Najesilesoni maulendo gakuja kwalola abale ŵa ku Eritrea, Ethiopia soni Sudan.

Patwawujile ku Uganda twasimene kuti yindu yichenjile mnope pangani ja ndale. Pandaŵiji asilikali ŵatandite kulamulila chilambochi. Yayatendekwaga mchilambomu yangamuchisye kukuwona kusosekwa kwa kukuya maloŵe gakuti “pelekani ya Mwenye yayili yakwe ya Mwenye.” (Maliko 12:17) Ŵandu wosope ŵaŵaliji achalendo mchilambochi, ŵasosekwaga kuja kulembesya mena gawo ku polisi jajaliji jakuŵandichila ni kumala kwa kutama. Twapikanile lilamusili. Pali pamasile masiku gamnono twasimene ni ŵapolisi ŵane patwajawulaga ku Kampala. Paulendowu naliji ni mishonale jwine. Watukamwile woga mnope. Ŵatulambuchisye kuti tuli akasitape mwamti ŵatujigalile ku polisi kwatwaliŵalasile kuti tuli amishonale. Twasalile kuti tuli ŵandu ŵamtendele soni kuti mena getu twalembesye kala ku polisi, nambope yeleyi nganiyikamula. Kaneko jemanjaji ŵatutaŵile nikuja kutuŵika ku polisi jajaliji jakuŵandichila kwatwatamaga. Mwaupile tuli tuyiche ku polisiku twasimene ni jwapolisi juŵakumbuchile kuti tulembesye kala mena getu. Myoyo jwalakwe ŵalamwile kuti atugopole.

M’masiku gelego twasimanaga ni yakusawusya patukupita m’maboda, mnopemnope patusimene ni asilikali ŵamwele mnope ukana. Ndaŵi jilijose patusimene ni jemanjaji twapopelaga. Yeleyi yatukamuchisyaga kuti mtima wetu uŵe mmalo, mwamti asilikaliŵa ŵatukundaga kuti tupite. Mu 1973, amishonale wosope ŵakutyochela m’yilambo yine ŵalamwile kuti atyoche ku Uganda. Yeleyi yaliji yakupweteka mnope.

Stephen akamulichisya masengo gakupulintila mabuku.

Ndili mkupulinta Undumetume wa Uchimwene ku ofesi ja nyambi ku Côte d’Ivoire

Kaneko ŵatusalile kuti tujawule tukatumichileje ku chilambo cha Côte d’Ivoire, chachili kungapilo lyuŵa kwa Africa. Kwelekutu kwaliji kuchenga kwekulungwa. Twasosekwagasoni kulijiganya ndamo jasambano. Twatandilesoni kuŵecheta Chifalansa nambosoni kulijiganya kutama ni amishonale ŵakutyochela ku yilambo yine. Twayiwenisoni kuti Yehofa akutulongolela, ligongo ŵandu ŵakulinandiya soni ŵamitima jambone ŵapikanilaga chenene ngani syambone. Une ni ŵamkwangu twayiweni kuti kumdalila kwetu Yehofa kukutendekasya kuti jwalakwe atulongoleleje.

Nambo pali papitile ndaŵi ŵamkwangu ŵamsimene ni ulwele wa kansa. Twajawulaga kuchipatala kuti akapochele chikamuchisyo cha mtela, nambo mu 1983 twayiweni kuti yili yangakomboleka kupitilisya kutumichila ku Africa. Kusala yisyene yeleyi yatupweteche mnope.

KUCHENGA KWA YINDU

Ulwele wa ŵamkwangu wapitilisye pandaŵi jatwatumichilaga ku Beteli ja ku London. Chakutesya chanasa chili chakuti ŵamkwanguŵa ŵajasiche. Nambo abale ŵa ku Beteli ŵangamuchisye mnope. Liŵasa line lyangamuchisye kuti njitichisye mwayiŵelele yindu soni kuti mbitilisye kumdalila Yehofa. Kaneko nasimene ni Mlongo Ann juŵatumichilaga pa Beteli, soni ŵatendaga utumikiwu ali mkutyochela kumangwakwe. Jwalakwe ŵatesile upayiniya wapajika kwandaŵi jelewu soni ŵamnonyelaga mnope Yehofa. Mu 1989, une ni Ann twalombene mwamti tuŵele tuli mkutumichila yimpepe pa Beteli ja ku London.

Stephen ni Ann Hardy.

Une ni ŵamkwangu Ann tuli tujimi pasa pa Beteli ja ku Britain

Kutandila mu 1995 mpaka mu 2018, naliji jwakusangalala mnope kutumichila mpela jwakwimila likulu (kala twamkolangaga kuti jwakulolela jwakwendela nyambi) mwamti najesile m’yilambo yakupunda 60. Pa mawulendo gelega nayiweni kuti Yehofa akusiŵasamalila ŵandu ŵakwe atamose ali mkusimana ni yakusawusya.

Mu 2017 twakwete upile ŵakwawula ku Africa. Kusala yisyene yaliji yakusangalasya kwalosya ŵandu ŵa ku Burundi ŵamkwangu ŵasambano. Twasangalelesoni kuyiwona kuti ŵandu ŵajinji ŵaliji alijiganyisye usyesyene. Mudela jele nalalichilaga mu 1964, apano mwana Beteli jakusalala mnope. Soni apano m’chilambochi mwana ŵakulalichila ŵakupunda 15,500.

Nasangalele mnope panapochele ndandanda jakwendela yilambo ja 2018. Pandandandaji palijisoni chilambo cha Côte d’Ivoire. Patwayiche mu msinda wa Abidjan nalipikene mpela ndili kunyumba. Tuli tuyiche ku Beteli nalolite manambala ga foni ga abale ŵakutumichila pa Beteli. Kaneko naliweni lina lya Sossou juŵatamaga mwakuŵandikana ni chipinda chatwayichile. Nakumbuchile kuti m’baleju pakwete pajutumichile mpela jwakulolela msinda. Nambo nganiyiŵa myoyo, jwalakwe jwaliji mwanache jwakwe.

Yakusasala Yehofa ndaŵi syosope yikusatendekwa. Payakusawusya yosope yambele ndili mkusimana nayo, nalijiganyisye kuti mundu pawukumdalila Yehofa, jwalakwe akusakukamuchisya kuti yindu yikujendeleje chenene. Apano tuli ŵakusimichisya kwenda palitala lyakulanguka mnope lyakwawula ku umi wangamala m’chilambo chasambano.—Mis. 4:18.

    Mabuku ga Chiyao (2000-2026)
    Akopoche
    Ajinjile
    • Chiyao
    • Ŵagaŵile ŵane
    • Yakusaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamusi
    • Yindu Yachimsisi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ajinjile
    Ŵagaŵile ŵane