Yampaka Yatendechele Pawililwe

Atamose kuti ŵakuwungunya ŵane akusasala kuti chanasa chikusatukamula m’matala gejinji, nambo mundu jwalijose chanasa chikusamkamula mwakulekangana ni mundu jwine. Ana yeleyi yikugopolela kuti ŵandu ŵane chanasa changakamula mnope pawililwe? Ngayikugopolela myoyo. Atamose kuti kumanyilila yampaka tutende patuwililwe soni kulosya mwatukupikanila mumtima kwana umbone wakwe, nambope pangali “litala limo lyambone mnope” lyampaka tulochesye chanasa. Ndaŵi syejinji yeleyi yikusajigalila kwatyochele mundujo, ndamo jakwe, yasimene nayo paumi, nambosoni ulongo wawupali pasikati pa mundujo ni jwajasichejo.

ANA PAKUSAŴA YAKUSAWUSYA YAMTULI MLONGO MJETU PAWILE?

Ŵandu ŵane mlongo mjawo pawile nganaŵa amanyilile yampaka yatendechele. Nambope ndaŵi syejinji mpaka alipikaneje m’litala line lyakwe, soni mpaka asimane ni yakusawusya. Kwende tulole yine mwa yakusawusyayi.

Kwasa mtima. Mundu pawililwe akusalila, soni akusasachilila kum’wonasoni mundujo ali umi. Nambosoni mpaka achenje mwangajembecheya mwakupikanila mumtima. Ndaŵi sine mundu mpaka akumbuchileje muŵatendelaga yindu jwajasichejo. Mundu pagambile kuwilwa akusatenguka mnope soni jwangakulupilila kuti yeleyi yimtendechele jwalakwejo. Mwachisyasyo, Tiina pakumbuchila muŵapikanile mumtima ali ajasiche ŵamkwakwe lina lyawo Timo, jwatite, “Pandanda mtwe wangu wasokonechele, mwamti atamose kulila kwasawisye. Natengwiche mnope mwamti ndaŵi sine nalepelaga kupumula chenene. Nganinayikulupililaga yayatendekweyi.”

Kulagasika nganisyo, kutumbila soni kulijimba magambo. Ivan jwatite, “Pali papite ndaŵi chiwile mwanache jwetu jwamlume Eric, jwa yaka 24, une ni ŵamkwangu Yolanda twatumbile mnope. Yatwatesileyi yatusimonjesye mnope ligongo nganituganichisyeje kuti lisiku line tuchiŵa ŵandu ŵamti myoyo. Twalijimbagasoni magambo pakuyiwona kuti nganitutenda yejinji pakumkamuchisya mwanache jwetu.” Alejandro, jwelesoni ŵamkwakwe ŵajasiche ali alwasile kwandaŵi jelewu, nombenajosoni jwalijimbaga magambo. Jwalakwe jwatite, “Pandanda, naganisyaga kuti Mlungu jwakundile yeleyi kundendechela ligongo lyakuti naliji jwakusakala. Kaneko natandite kulijimba magambo ligongo lyakuganisya chamti myoyo.” Nambosoni Kostas, jwatumkolasile mungani jandanda jila jwatite, “Ndaŵi sine natumbilaga pandandite kuganisya kuti Sophia nganatenda chenene kuwa ni kundeka jika. Kaneko natandite kulijimba magambo ligongo lyakaganisye keleka. Pambesi pakwe nayiweni kuti jwalakwe nganatenda mele kuti awe.”

Ngatamilichika nganisyo. Ndaŵi sine mundu jwawililwe mpaka aganichisyeje ya mlongo mjakwe jwajasichejo. Pane mpaka yimsawusyeje kuŵika nganisyo syakwe pa chindu chakutenda kapena kumbuchila chenene yindu. Tiina jwatite, “Ndaŵi sine yakombolekaga kuŵechetana ni mundu jwine nambo nganisyo syangu sili kwine ligongo lyakuti nakumbuchilaga yayatendekwe pachiwa cha ŵamkwangu Timo. Kulepela kuŵika nganisyo pa yindu yanatendaga kwandagasyaga nganisyo.”

Kusachilila kutama jika. Mundu pawililwe mpaka aŵe jwakwanguya kupya mtima, soni akusasaka kutama pajika. Kostas jwatite, “Pandili pagulu ja ŵandu ŵalombane kapena ja ŵandu ŵanganalombele, nalipikanaga kuti ndili jika.” Ŵamkwawo Ivan lina lyawo Yolanda ŵatite, “Yaliji yakusawusya kutama ni ŵandu ŵaŵadandawulaga ni yakusawusya yamwanamwana kulekangana ni yetu. Atamose kuti twasangalalaga kupikana achinangolo ŵane ali mkutusalila ya ŵanache ŵawo, nambope ndaŵi sine yaliji yakusawusya kuti twapikanileje yaŵaŵechetagayo. Atamose kuti une ni ŵamkwangu twajitichisye chiwa cha mwanache jwetu, nambope nganitunonyelaga kunguluka ni ŵane.”

Yakusawusya ya m’chilu. Mundu pawililwe jwanganonyela kulya, akusaganda soni akusasoŵa lugono. Aaron akusakumbuchila yayatendekwe panyuma pa chiwa cha babagwe. Jwalakwe jwatite, “Nganinalupataga lugono ata panandi. Chilo chilichose najimukaga ni kutanda kuganichisya ya chiwa cha baba ŵangu.”

Ligongo lya kulagasika nganisyo ni chiwa, Alejandro jwatandite kulipikana mpela jukwete ulwele winewakwe. Jwalakwe jwatite, “Ndaŵi syejinji najawulaga kuchipatala kuti akaninje, nambope adokotala nganawusimanaga ulwele wuliwose. Komboleka kuti nalipikanaga chamti myoyo ligongo lyakuti nalagasikaga nganisyo.” Mkupita kwandaŵi, Alejandro jwatandite kulipikana chenene. Atamose yaliji myoyo, nambope nganisyo syakwe syakuti akawonegane ni dokotala syaliji syambone. Kulagasika nganisyo mpaka kunandiye chiteteyo chetu cha m’chilu, kukusya ulwele watukwete kala, kapena kutandisya ulwele wine wanyuwani.

Kulepela kutenda yindu yine chenenepe. Ivan pakukumbuchila yayamtendechele jwatite, “Panyuma pa chiwa cha mwanache jwetu Eric, twasosekwaga kwamanyisya achalongo achimjetu, achimjakwe ŵa Eric, abwana ŵakwe soni msyenenyumba jaŵatamaga. Nambosoni papali yikalata yine yakwayana ni ya malamusi yakuti tulembe. Kaneko twasosekwaga kulondesya ya katundu jakwe josope. Yaliji yakusawusya kuti tutende yosopeyi ligongo lyakuti pandaŵi jijojo twaliji mkulagasika nganisyo ni chiwa cha mwanache jwetu.”

Nambope kwa ŵandu ŵane yikusaŵa yakusawusya patandite kamula masengo gagasosekwaga kamulidwa ni mjawo jwajasichejo. Mwelemu ni mwayaŵelele ni Tiina. Jwalakwe jwatite, “Ŵamkwangu ni ŵaŵalondesyaga ya mbiya sya bisinesi jetu. Paŵajasiche, yosopeyi nalondesyaga jika. Yeleyi yandendekasisye kuti lagasicheje mnope nganisyo. Kusala yisyene, yeleyi yaliji yakusawusya kuti nayikomboleje pajikape.”

Komboleka kuti yakusawusya yatusasileyi mpaka yatendekasye ŵane kuganisya kuti nganaŵa akombwele kumalana ni kulagasika nganisyo. Yili yisyene kuti patuwililwe yikusaŵaga yakupweteka mnope, nambope kumanyilila yeleyi mkanipaŵe mpaka kuŵe kwakamuchisya. Nambosoni tukusosekwa kumbuchila kuti mundu pawililwe ngaŵa kuti mpaka yimtendechele yindu yosopeyi. Konjechesya pelepa kumanyilila chile kuti patuwililwe mpaka tulagasiche nganisyo kuli kwakutamika mtima pasi.

MPAKA ATANDILESONI KUŴA ŴAKUSANGALALA

Yampaka ajembecheye. Atamose kuti mpaka chakamule mnope chanasa pawililwe, nambo ngaŵa kuti chachiŵa myoyo mpaka kalakala, pambesi pakwe chanasachi chikusamala. Yeleyi ngayikugopolela kuti basi ndaŵi sine ngaŵa “mkwakamulasoni chanasa” kapena kukumbuchila ya mlongo mjawo jwajasichejo. Nambope mwapanandipanandi, ngayikusayapweteka mnope mpela muyaŵelele pandanda. Ndaŵi sine mpaka atande kuganichisya ya mjawojo, mwine palisiku lya ulombela wawo, kapena palisiku lyaŵajasiche mjawojo. Nambope mkupita kwandaŵi ŵandu ŵajinji akusatandilasoni kutenda yindu chenenepe. Yeleyi yikusatendekwa naga jwawililwejo akwete ŵamwiŵasa kapena achimjakwe ŵampaka amkamuchisyeje soni akukuya matala gakamuchisya pakunandiya chanasacho.

Ana mpaka yajigalile ndaŵi jelewu chamtuli? Ŵandu ŵane mpaka yajigalile miyesi ali mkulagasika nganisyo mnope ni chiwa cha mlongo mjawo. Ŵandu ŵajinji yikusiyajigalila chaka kapena yaka yiŵili ali mkulagasika nganisyo. Nambope ŵane mpaka yajigalile ndaŵi jelewu kupunda pelepa.a Mwachisyasyo, Alejandro jwasasile kuti, “Pamasile yaka yitatu ndili mkulagasika nganisyo ni chiwa cha ŵamkwangu.”

Awusimanaje mtima, akatenda yindu mwakuwutuka miyasi, soni akumbuchileje kuti kulagasika nganisyo ligongo lya chiwa cha mlongo mjawo kukusamala. Panasoni yindu yine yampaka atende apano kuti akalagasika nganisyo kwandaŵi jelewu ni chiwa cha mlongo mjawo.