LAIBULALE JA PA INTANETI ja Watchtower
Sanja ja Mlonda
LAIBULALE JA PA INTANETI
Chiyao
  • BAIBULO
  • MABUKU
  • MISONGANO
  • lc pp. 24-28
  • Sayansi Soni Yajikusasala Buku ja Genesis

Mbali jeleji pangali fidiyo.

Pepani, pana chachitendekasisye kuti fidiyoji jikawugula

  • Sayansi Soni Yajikusasala Buku ja Genesis
  • Ana Yaumi Yatesile Kupanganyidwa?
  • Tumitwe
  • Ngani Syakulandana ni Jeleji
  • Ana Maloŵe Gakuti “Pandanda” Gakusagopolela Cici?
  • Ana Masiku ga Kupanganya Galiji Gelewu Mwamtuli?
  • Masiku 6 Gakupanganya
  • “Mwakamulana ni Mitundu Jawo”
  • Ana Baibulo Jikusasala Yamtuli?
    Ajimuce!—2021
  • Ana Mlungu Ŵatandite Chakachi Kupanganya Yindu ya Kwinani Soni ya Pachilambo Chapasi?
    Kwanga kwa Yiwusyo ya m’Baibulo
  • Machili Gakupanganya Yindu ga Mkupanganya jwa “Kwinani ni Chilambo Chapasi”
    Amŵandichile Yehofa
Ana Yaumi Yatesile Kupanganyidwa?
lc pp. 24-28
Cilambo soni mwinani

Sayansi Soni Yajikusasala Buku ja Genesis

Ŵandu ŵajinji akusasala kuti sayansi jikusasisyana ni ngani ja m’Baibulo jakusala muyapanganyidwile yindu. Nambope, kusisyana kusyesyene nganikuŵa pasikati pa sayansi ni Baibulo, nambo kuli pasikati pa sayansi ni nganisyo sya ŵandu ŵane ŵa dini. Gane mwa makugaga gakusasala yindu yaunami kuti, mwakamulana ni yajikusasala Baibulo, yindu yosope yapanganyidwe kwa masiku 6 ga maawala 24, yaka ciŵandika 10,000 yipiteyo.

Nambope, Baibulo jangakamulana ni nganisyo syelesi. Soni yikaŵe kuti jikamulana ni yeleyi, nikuti yaŵakopocele ŵasayansi ŵajinji yaka 100 yipiteyo yikasisyanaga ni Baibulo. Kuwungunya cenene yajikusasala Baibulo kukusalosya kuti pangali kusisyana kulikose ni yindu yakopocele ŵasayansi. Pa ligongo lyeleli, ŵa Mboni sya Yehofa akusasisya nganisyo sya makuga ga Aklistu ŵakusakanganicila ya dini jawo, soni ŵandu ŵakusakulupilila kuti cilamboci capanganyidwe masiku 6 ga maawala 24. Songa syakuyicisyasi sikusala yajikusajiganya Baibulo kusyesyene.

Buku ja Genesis jangajiganya kuti cilamboci soni yindu yosope yapanganyidwe masiku 6 gasyesyene ga maawala 24 kwa yaka masawusande gamnono gapitego.

Ana Maloŵe Gakuti “Pandanda” Gakusagopolela Cici?

Buku ja Genesis jikusatanda ni maloŵe gangasawusya, nambosoni maloŵe gamacili gakuti “Pandanda, Mlungu ŵapanganyisye kwinani ni cilambo capasi.” (Genesis 1:1) Ŵandu ŵajinji ŵalijiganye ya Baibulo, akusakamulana pa ciwundo cakuti ndime jeleji jikusasala ya cakutendekwa cakulekangana ni masiku ga kupanganya kwaŵakusasile kutandila pa ndime 3. Yeleyi yikwete ngopolelo jakusosekwa mnope. Mwakamulana ni maloŵe gandanda ga m’Baibulo, yakupanganyikwa yosope, kupwatikapo cilambo capasi, yapali kalakala masiku ga kupanganya mkanigatande.

Ŵasayansi ŵakuwungunya yamwitaka ŵapatile kuti cilamboci cikwete yaka 4 biliyoni, soni yindu yine ya m’cipagomu yitemi yaka ciŵandika 15 biliyoni. Ana yapatile ŵasayansiyi, kapena yacacipata kusogolo pa kuwungunya kwawo, yikusasisyana ni lilemba lya Genesis 1:1? Iyayi. Ligongo lyakuti Baibulo jangasala kuti “kwinani ni cilambo capasi” yitemi kwa yaka yilingwa. Yeleyi yikulosya kuti sayansi jangasisyana ni yajikusasala Baibulo panganiji.

Ana Masiku ga Kupanganya Galiji Gelewu Mwamtuli?

Nambi wuli pakwamba ya ulewu wa masiku ga kupanganya? Ana gagambile kuŵa maawala 24 basi? Ŵandu ŵane akusasala kuti ligongo lyakuti Mose, juŵalembile buku ja Genesis, ŵasasile ya masiku gakwana 6 gakupanganya mpela cisyasyo cakumanyikasya lisiku lya Cijuma, nikuti lisiku lililyose lyakupanganya lyakolaga maawala 24. (Eksodo 20:11) Ana maloŵe ga mu Genesis gakusakamulana ni songa jeleji?

Iyayi, gangakamulana ni yeleyi. Nambo yisyesyene yakwe yili yakuti, liloŵe lya Cihebeli lyaŵaligopolele kuti “lisiku” mpaka ligopolele ndaŵi jajilewu mwakulekanganalekangana, ngaŵape maawala 24 basi. Mwambone, pakusala ya masengo gosope ga Mlungu gakupanganya, Mose ŵagasasile masiku gosope 6 gakupanganya mpela kuti galiji lisiku limo. (Genesis 2:4) Konjecesya pelepa, lisiku lyandanda lyakupanganya, “Mlungu ŵakolasile lilanguka kuti Lisiku, nambo cipi ŵacikolasile kuti Cilo.” (Genesis 1:5) Pa lilembali, akwamba kusala ya mbali jamnono ja ulewu wa maawala 24 kuŵa “lisiku” limope. Kusala yisyene, Malemba gangasala kuti kupanganya kwa lisiku lililyose kwajigalaga maawala 24.

M’yoyo, ana masiku gakupanganya galiji gelewu mwamtuli? Baibulo jangasala cilicose. Nambope mwacikusasalila caputala 1 soni 2 ca Genesis, yikulosya kuti masikuga gajigele ndaŵi jelewu.

Masiku 6 Gakupanganya

Mose jwalembile nganiji mu Cihebeli. Soni jwalembile mpela muŵayiwonelaga yindu mundu juŵaliji pacilambo capasi. Yiwundo yiŵiliyi, kupwatikapo songa jakuti cilambo cosopeci capali kalakala mnope masiku gakupanganya mkanigatande, yikusatukamucisya kumasya ungapikangana wawukusapagwa pa ngani ja kupanganya kwa yindu. Ana yikusatukamucisya mwamtuli?

Masiku 6 gakupanganya

Yindu yayatandite kutendekwa ‘m’lisiku’ line lya kupanganya, yajendelecelaga mpaka ‘m’masiku’ gane gakuyicisya

Kujiwungunya cenene ngani ja mu Genesis, kukusatukamucisya kumanyilila kuti yindu yayatandite mkati mwa “lisiku” lyandanda lya kupanganya, yajendelecelaga mpaka “lisiku” line kapena masiku gane gakuyicisya. Mwambone, “lisiku” lyandanda lyakupanganya mkanilitande, lilanguka lyakutyocela ku lyuŵa, lyalyapali kala lyalepelekaga kwika pacilambopa. komboleka mwine ligongo lya cipi ca mawunde. (Yobu 38:9) Pa “lisiku” lyandanda lyakupanganya yindu, cipi celeci catandite kutyoka. Yeleyi yatendekasisye kuti lilanguka litande kuwonecela panandipanandi pacilambo capasi.a

Pa “lisiku” lyaŵili lyakupanganya, kwinani kwajendelecele kulanguka, yayatendekasisye kuti paŵe pana kulekangana pasikati pa cipi ca m’mawunde ni nyasa jajaliji pacilambo. “Lisiku” lyamcece lyakupanganya, kwinani kwatandite kulanguka mwapanandipanandi, mwamti yayice pakuti lyuŵa soni mwesi yawonecele cenene “kwinani.” (Genesis 1:14-16) M’maloŵe gane, mpaka tujile kuti pakujigalila mwakayiwonele yindu mundu jwakutama pacilambo capasi, lyuŵa ni mwesi yatandite kuwonecela. Yakutendekwa yeleyi yatendekwaga mwapanandipanandi.

Ngani ja mu Genesis jikusasalasoni kuti kwinani pakwajendelecele kulanguka, yinyama yosope yaguluka kupwatikapo tulombo twakola mapapiko yatandite kuwonecela pa “lisiku” lya msano lyakupanganya.

Katagulile ka yindu m’Baibulo kakusalosya kuti yakutendekwa yine yekulungwakulungwa mu lisiku lililyose lyakupanganya, yatendekwaga mwapanandipanandi m’malo mwagamba kutendekwa ndaŵi jimo, mwinesoni yindu yine yatendekwagape mpaka masiku gakuyicisya gakupanganya.b

“Mwakamulana ni Mitundu Jawo”

Ana kuwonecela kwapanandipanandi kwa yakumela soni yinyama kugopolela kuti Mlungu ŵakamulicisye masengo cijiganyo cakuti yindu yaumi yatesile kucenga kutyocela ku yindu yine pakupanganya yindu yosope? Iyayi. Nganiji jikusasala mwakupikanika cenene kuti Mlungu ŵapanganyisye “mitundu” josope ja yakumela soni yinyama. (Genesis 1:11, 12, 20-25) Ana “mitundu” jandanda ja yakumela soni yinyama ŵajipanganyisye ni cakulinga cakuti yicenjeje mwakamulana ni malo gayikutama? Ana malile gakulekanganya mtundu wa yaumi gakusalecela papi? Baibulo jangasala cilicose. Nambope, jikusasala kuti yaumi “yatupile mwakamulana ni mitundu jakwe.” (Genesis 1:21) Maloŵe gelega gakulosya kuti pana malile gakucenga kwampaka kutendekwe mkati mwa “mtundu” wa caumi. Umboni wa yindu yayawile kalakala soni umboni wa ŵakuwungunya ŵasambano ukusakamulana pa ciwundo cimo cakuti, mitundu jekulungwakulungwa ja yakumela soni yinyama nganijicenga mnope kwa ndaŵi jelewu.

Ndembo, penguins, soni yijuni yakuwoneka mpela yipipiyo yili ni ŵanace ŵakwe

Ŵakuwungunya ŵa masiku agano ajiticisye kuti yaumi yosope yikusaŵelekana mwakamulana ni “mitundu jawo”

Mwakulekangana ni nganisyo sya ŵandu ŵane ŵa dini, buku ja Genesis jangajiganya kuti yakupanganyikwa yosope, kupwatikapo cilambo soni yaumi yosope yayikutama mwelemo, yapanganyidwe kwa ndaŵi jamnono pa yaka yipiteyo. M’malo mwakwe, maloŵe gagali m’buku ja Genesis gakusala ya kupanganya kwa yindu soni kuwonecela kwa yaumi pacilamboci yikukamulana ni yakopocele ŵasayansi pacangakaŵapa.

Swala uli ni mwanace jwakwe

Ŵasayansi ŵajinji akusasisya yajikusasala Baibulo yakuti Mlungu ni juŵapanganyisye yindu yosope ligongo lya yikulupi yawo soni yakusasala ŵasayansi ŵane. Cakusangalasya ni cakuti, m’buku ja Genesis, Mose ŵalembile kuti yakupanganyikwa yosope yakwete ndanda jakwe, soni kuti yaumi yatandite kuwonecela panandipanandi kwa ndaŵi jelewu. Ana Mose akamanyilile wuli yindu yakamulana ni sayansi kwa yaka ciŵandika 3,500 yipiteyo? Pana kwanga kumpepe kwakupikanika cenene. Jwalakwe jwele jwakwete macili gakupanganya kwinani soni cilambo capasi ni jwakakombwele kumsalila Mose lunda lwakamulana ni sayansi. Yeleyi yikusimicisya kuti maloŵe gosope ga m’Baibulo “gasalilidwe ni Mlungu.”c—2 Timoteo 3:16.

Atamose kuti wawojo akusakulupilila yajikusasala Baibulo pangani jakupanganya, nambo mpaka aliwusye kuti ana yili yisyene kuti yindu yapanganyidwe? Alole ligongo lyakwe kwanga kwakwe kuli kwakamucisya.

a Pakusaka kusala yayatendekwe pa “lisiku” lyandanda lyakupanganya yindu, maloŵe gaŵagakamulicisye masengo gali gakuti ‘ohr, kugopolela kuti lilanguka. Nambo pakusala ya “lisiku” lyamcece lyakupanganya yindu, ŵakamulicisye masengo maloŵe gakuti ma·’ohrʹ, gagakusagopolela kuti kwakutyocela lilangukalyo.

b Mwambone, lisiku lya 6 lyakupanganya, Mlungu ŵalamwile ŵandu kuti “Mŵelekane, mtupe, mgumbale pacilambo capasi.” (Genesis 1:28, 31) Nambope, cakutendekwa cekulungwa celeci nganicitanda kamula masengo mpaka pa “lisiku” lyakuyicisya.—Genesis 2:2.

c Naga akusaka kumanyilila yejinji, alolele fidiyo ja mtwe wakuti Ana Mpaka Tusimicisye Catuli Kuti Baibulo Jikusasala Yisyesyene? Jikusimanikwa pa jw.org/yao.

Somba sili pa cindu cakuwoneka mpela cinyama

Ana Mpaka Ajanje Wuli?

  • Ana ni yindu yine yapi yangakusapikanicisya ŵandu pakwamba yajikusasala Baibulo pa ngani ja kupanganya?

  • Ligongo cici yili yakutesya lung’wanu kuti Baibulo soni sayansi jikusakamulana pa yiwundo yejinji?

    Mabuku ga Chiyao (2000-2026)
    Akopoche
    Ajinjile
    • Chiyao
    • Ŵagaŵile ŵane
    • Yakusaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamusi
    • Yindu Yachimsisi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ajinjile
    Ŵagaŵile ŵane