“Une Ndili Kapolo Jwa Yehofa!”

1, 2. (a) Ana mlendo ŵamkomasisye mwatuli Maliya? (b) Ana Maliya ŵasosekwaga kutenda cisagula catuli soni ana yeleyi yacenjile umi wakwe catuli?

MALIYA ŵaliji mkusimonga mnope paŵamlolecesyaga mlendo ali mkwinjila m’nyumba mwakwe. Mlendojo nganawusya ya acinangolo ŵakwe, ligongo ŵam’yicilaga jwalakwe. Maliya jwaliji jwakusimicisya kuti mlendoju nganatyocela ku Nasaleti. Pakuŵa tawuni ja Naseleti jaliji jamwana, yaliji yangasawusya kwamanyilila cenene acalendo. Mlendoju jwaliji jwakulekangana mnope ni acalendo ŵane. Kakomasye ka mlendoju kamsimonjesye mnope Maliya. Mlendojo jwamkomasisye Maliya acitiji, “M’ŵe ni mtendele, mmwe mli jwakunonyelwa mnope, Yehofa ali ni m’wejo.”—Aŵalanje Luka 1:26-28.

² Mwelemu ni mwajikusatandila Baibulo pakutusalila yakwamba Maliya, mwanace jwa Heli, jwa mtawuni ja Naseleti ku Galileya. Baibulo jikusatanda kutagulila ya Maliya pandaŵi jwaŵasosekwaga kutenda cisagula cekulungwa pa umi wakwe. Jwalakwe jwaliji pauganja kwembeceya kuti alombane ni kalipentala jwakolanjidwa Yosefe. Jwamlume jweleju nganakola yipanje, nambo jwaliji mundu jwacikulupi. Komboleka kuti Maliya ŵaganicisyaga kuti cacigambaga kamula masengo gakwakamucisya ŵamkwakwe kulela yalumo ŵanace. Nambo mwacisisimucisya, mlendo jwamyicile. Jwalakwe jwayice kukumpa masengo gakutyocela kwa Mlungu. Masengoga galiji gakuti gacicenga umi wakwe.

3, 4. Kuti tummanyilile cenene Maliya, ana tukaganicisyaga yindu yapi, soni ana tuŵiceje nganisyo syetu pa cici?

³ Ŵandu ŵajinji akusasimonga kuti Baibulo jangasala yejinji yakwamba Maliya. Soni jangasala ya mbili jakwe, umundu wakwe, soni kawonece kakwe. Nambope yamnono yajikusasala Baibulo yili yakamucisya kummanyilila Maliya.

⁴ Kuti tummanyilile cenene Maliya, tukusosekwa tukaganicisyaga yaunami yejinji yasikusajiganya dini pakwamba ya Maliya. Mwambone, yakuti Maliya ali “Mamagwe Mlungu” soni ali “Jwamkongwe jwa Mwenye Jwakwinani.” Nambo kwende tulole yisyesyene yajikusajiganya Baibulo pakwamba ya jwalakwe. Yeleyi ciyitukamucisye kumanyilila cenene cikulupi cakwe, soni yampaka tutende kuti tumsyasye.

Maliya Jwapocele Mlendo

5. (a) Ana mpaka tulijiganye cici ku yaŵatesile Maliya, Gabuliyele ali amkomasisye? (b) Ana cindu capi cakusosekwa campaka tulijiganye kwa Maliya?

⁵ Mlendo juŵam’yicile Maliya nganaŵa mlendo wamba. Lyaliji lilayika lyakolanjikwa kuti Gabuliyele. Maliya ‘jwasimonjile mnope’ ali amkomasisye kuti “jwakunonyelwa mnope.” (Luk. 1:29) Ana jwalakwe ŵaliji jwakunonyelwa mnope kwa ŵani? Maliya nganajembeceyaga kuti ŵandu amnonyeleje mnope mwapajika, nambo pelepa lilayikali lyasalaga kuti Yehofa Mlungu ni juŵamnonyele mnope Maliya. Atamose kuti Maliya ŵasakaga kuti Yehofa amnonyeleje, nambope jwalakwe nganayiwonaga kuti Yehofajo atandite kala kumnonyela. Cisyasyo ca Maliyaci cikutujiganya m’wejisoni kuti patukulingalinga kutenda yakuti Yehofa atunonyeleje tukaliwonaga kuti Yehofajo atandite kala kutunonyela. Mlungu akusiŵasisya ŵakulikwesya, nambo akusiŵanonyela soni kwakamucisya ŵandu ŵakutuluka soni ŵakulinandiya.—Yak. 4:6.

6. Ana lilayika lyasasile kuti Maliya cacipegwa upile watuli?

⁶ Ligongo lya upile wapenaniwu, Maliya ŵasosekwaga kuŵa mundu jwakulinandiya. Lilayikalyo lyamsalile kuti jwalakwe caciŵeleka mwanace jucaciŵa jwakusosekwa mnope kwa ŵandu wosope. Lilayika Gabuliyele lyaŵecete kuti, “Yehofa Mlungu cacimpa citengu ca ucimwene ca Daudi atati ŵakwe, soni cacilamulila mpela mwenye panyumba ja Yakobo kwangamala, mwati ucimwene wakwe ngasiwumala kose.” (Luk. 1:32, 33) Mwangakayicila Maliya ŵamanyililaga cenene cilanga ca Mlungu caŵatesile ni Daudi yaka yakupunda 1,000 munyumamo. Cilangaco caliji cakuti jumo jwa mbagwilo sya Daudi cacilamulila kwangamala. (2 Sam. 7:12, 13) Mwanagwe jwa Maliyaju jwaliji jwakuti caciŵa Mesiya jwele ŵandu ŵa Mlungu ŵamjembeceyaga kwa yaka yejinji.

7. (a) Ana ciwusyo caŵawusisye Maliya cajuwile yatuli ya jwalakwe? (b) Ana ŵacinyamata mpaka alijiganye cici kutyocela kwa Maliya?

⁷ Konjecesya pelepa, lilayika lila lyamsalile Maliya kuti mwanagwejo cacikolanjidwasoni kuti, “Mwanace jwa Mlungu Jwakwinani Mnope.” Nambo ana mundu jwamkongwe mpaka aŵelece catuli Mwanace jwa Mlungu? Soni Maliya akaŵelece catuli mwanace? Jwalakwe ŵaliji pauganja ni Yosefe, nambo ŵaliji ŵakuti nganalombane. M’yoyo Maliya ŵawusisye ciwusyo mwangapita mumbali kuti, “Ana yeleyi yicikomboleka catuli pakuŵa une nganingonejepo ni jwamlume?” (Luk. 1:34) Alole kuti pelepa Maliya jwaŵecetaga mwangali sooni, soni mwakusangalala kuti jwalakwe ŵaliji mwali jwanganagonejepo ni jwamlume. Moŵa agano aciŵali ŵajinji akusagonaga ni acalume mkanalombegwe. Jemanjaji akusiŵanyosya acimjawo ŵangakutenda ndamo jeleji. Ŵandu ŵajinji pacilambopa akusayiwona kuti pangali cakusawusya kutendaga ndamo jeleji, nambo Yehofa nganacenga kawone kakwe ka yindu pangani jeleji. (Mal. 3:6) Mpela muyaŵalele mu ndaŵi ja Maliya Yehofa akusiŵawonaga aciŵali ŵakusakuya malamusi gakwe kuŵa ŵandu ŵakusosekwa mnope.—Aŵalanje Ahebeli 13:4.

8. Ana yakombolece catuli kuti mundu jwangali umlama aŵelece mwanace jwamlama?

⁸ Atamose kuti Maliya jwaliji jwakutumicila jwa Mlungu jwakulupicika, nambope jwalakwe jwaliji jwangali umlama. Sambano yikakombolece catuli kuti aŵelece Mwanace jwa Mlungu jwaŵaliji jwamlama? Gabuliyele jwatite, “Msimu weswela ucim’yicila, soni macili ga Mlungu Jwakwinani Mnope gacimjangata mmwejo. Ni ligongo lyakwe jucacipagwajo cacikolanjikwa jwaswela, Mwanace jwa Mlungu.” (Luk. 1:35) Ndaŵi syosope ŵanace akusajigalila ungali umlama kutyocela kwa acinangolo ŵawo. Nambo Yehofa jwaliji jwakuti catende cakusimonjesya capajika kuti mwanacejo akajigalila ungali umlama. Jwalakwe jwaliji jwakuti cacisamisya umi wa Mwanagwe kuwutyosya kwinani ni kuwujawusya m’matumbo mwa Maliya, ni ŵakamulicisye masengo msimu wakwe weswela ‘kumjangata’ Maliya, kuti ulemwa ukamjambucila mwanacejo. Ana Maliya ŵakulupilile yalyasasile lilayikali? Ana jwalakwe jwajanjile yatuli?

Yaŵajanjile Maliya kwa Gabuliyele

9. (a) Ligongo cici ŵandu ŵakusakayicila ngani ja Maliya akusalemwaga? (b) Ana Gabuliyele ŵalimbikasisye catuli cikulupi ca Maliya?

⁹ Ŵandu ŵane, kupwatikapo ŵakulijiganya ya Mlungu m’ma dini gaciklistu yikusiŵalema kulupilila kuti mwali jwanganagonejepo ni jwamlume mpaka aŵelece mwanace. Atamose kuti jemanjaji akulijiganya ya Mlungu nambo akusalepela kulupilila usyesyene wangasawusya kuwupikanicisya waŵasasile Gabuliyele wakuti, “Yasasile Mlungu yikusatendekwa.” (Luk. 1:37) Maliya jwajiticisye yaŵaŵecete Gabuliyele kuŵa yisyesyene, ligongo jwalakwe jwaliji jwamkongwe jwacikulupi mnope. Nambope jwalakwe ŵakwete magongo gakupikanika gagamkamucisye kulupilila yeleyi. Mpela muyikusaŵela ni mundu jwalijose jwaganisya cenene, nombe Maliya ŵasosekwaga kupata umboni pa yindu yaŵayikulupililagayo. Gabuliyele ŵaŵecetesoni maumboni gane gakumkamucisya kulupilila. Jwalakwe ŵamsalile Maliya yakwamba Elisabeti juŵaliji jwacinasi jwakwe jwacikulile jwanganaŵelekaga citandilile, kuti Mlungu mwakusimonjesya ŵakombolekasisye kuti akole msigo.

10. Atamose kuti waliji upile kuŵeleka Mwanace jwa Mlungu, ligongo cici masengo gelega galiji gakusawusya?

¹⁰ Ana sambano Maliya akatesile cici paŵapikene yeleyi? Jwalakwe ŵapocele masengo soni Mlungu ŵaliji ŵakuti cakwanilisye yiliyose yaŵaŵecete Gabuliyele. Nambo tukaganisya kuti upile waŵapocelewu nganukola yakusawusya. Candanda, jwalakwe ŵaliji pauganja ni Yosefe, m’yoyo nganiji jamkwayagasoni jwalakwe. Ana Yosefe akasacililepe kumlomba Maliya ali ayimanyi kuti akwete msigo? Cindu cine, caliji cakuti masengo gaŵapocelega gawonekaga kuŵa gakusawusya. Jwalakwe jwasosekwaga kunyakula umi wa mundu jwakusosekwa mnope pa yakupanganyikwa yosope ya Mlungu jwali Mwanace jwakwe jwakunonyelwa. Jwasosekwaga kumsamalila paŵaliji likandi, soni kumcenjela kwa ŵandu ŵakusakala. Gelegatu galiji masengo gakusawusya.

11, 12. (a) Ana acalume ŵamacili soni ŵacikulupi, ndaŵi sine ŵatendaga yatuli papocele masengo gakusawusya kutyocela kwa Mlungu? (b) Ana Maliya ŵalosisye kuti ŵaliji mundu jwatuli pakwanga yaŵaŵecete Gabuliyele?

¹¹ Baibulo jikusalosya kuti atamose acalume ŵamacili soni ŵakulupicika ndaŵi sine ŵajogopaga kupocela masengo gakusawusya kutyocela kwa Mlungu. Mwambone, Mose nganasakaga kamula masengo gaŵampele Mlungu ligongo lyakuti jwalakwe jwaliwonaga kuti ali jwangakombola kuŵeceta cenene mwati ngaŵa mkuŵa jwakum’ŵecetela Mlungu. (Eks. 4:10) Yelemiya nombe najo nganasakaga kumula masengo ligongo lyakuti jwaliwonaga kuti ali “mwanace.” (Yer. 1:6) Yona pakusakasoni kuti akatenda masengo gaŵampaga Mlungu, ŵagambile kutila. (Yona 1:3) Ana Maliya nombe akatesile cici?

¹² Ŵandu ŵajinji akusajiticisya kuti maloŵe gaŵaŵecete Maliya gakusalosya kuti jwalakwe ŵaliji mundu jwakulinandiya soni jwakupikanila. Jwalakwe jwamsalile Gabuliyele kuti, “Une ndili kapolo jwawo, yosope yasasile yitendekwe kwa une.” (Luk. 1:38) Ŵandu ŵayiwonaga kuti kapolo jwamkongwe jwaliji jwakutuluka mnope, soni kuti umi wakwe waŵaga m’miyala mwa mbujegwe. Maliya jwajegamilaga mnope kwa Yehofa kuti camkamucisye. Jwalakwe jwayimanyi kuti Yehofa camcenjeleje, soni kuti akusaŵa jwakulupicika kwa ŵandu ŵali ŵakulupicika kwa jwalakwe. Soni kuti cacimpa majali naga akulingalinga kutenda yiliyose yampaka akombole pakamula masengo gakusawusya gaŵampelego.—Sal. 18:25.

13. Ana mpaka tulijiganye cici kutyocela kwa Maliya, naga Mlungu atuŵendile kutenda masengo gatukugawona kuŵa gakusawusya mnope?

¹³ Ndaŵi sine Mlungu mpaka atuŵende kutenda yindu yatukuyiwona mpela yakusawusya mnope, soni mwine yakuti m’weji ngaŵa mkuyikombola. Nambope Maloŵe gakwe gakusatupaga magongo gambone gakumjegamila mnope jwalakwe, mpela muŵatendele Maliya. (Miy. 3:5, 6) Ana tucijegamila kwa Yehofa? Naga tucitenda yeleyi jwalakwe cacitupa majali, yayicitukamucisya kuti cikulupi cetu pa jwalakwe ciŵe cakulimba mnope.

Maliya Jwapite Kukuwonegana ni Elisabeti

14, 15. (a) Ana Yehofa ŵampele Maliya majali gatuli paŵajawile kukuwonegana ni Elisabeti soni Sekaliya? (b) Ana maloŵe gaŵaŵecete Maliya gagakusimanikwa pa Luka 1:46-55 gakutusalila yatuli ya jwalakwe?

¹⁴ Yaŵaŵecete Gabuliyele yakwamba Elisabeti, yamkwayiye mnope Maliya. Jwalakwe jwayimanyi kuti Elisabeti mpaka apikanicisye cenene ndamo jaŵalijijo ligongo jwalakwe camtendecelesoni cakusimonjesya. Maliya ŵawutandite ulendo ŵakwinjilila ku upande wa matumbi m’cilambo ca Yuda. Komboleka kuti ŵasosekwaga kwenda masiku gatatu kapena mcece kuti akayice. Paŵajinjilaga m’nyumba ja Elisabeti ni Sakaliya jwambopesi, Yehofa ŵampelesoni umboni wine wamacili wakumkamucisya kulimbikasya cikulupi cakwe. Elisabeti paŵapikene Maliya ali kumkomasya, ndaŵi jijojo ŵapikene mwanace jwakwe m’matumbo ali mkuwulukuta mwakusangalala. Jwalakwe ŵagumbalilwe ni msimu weswela ni ŵamkolasile Maliya kuŵa “Mama ŵawo ŵa Ambuje ŵangu.” Mlungu ŵamjuwulile Elisabeti kuti mwanace jwa Maliya caciŵa Ambuje, kapena kuti Mesiya. Konjecesya pelepa, jwalakwe ŵam’yamicile Maliya ligongo lyakulupicika kwakwe, mwati pakuŵeceta ya jwalakwe jwatite, “Mkwete upile ligongo mwakulupilile.” (Luk. 1:39-45) Yindu yosope yele Yehofa ŵamsalile Maliya yaliji yakuti ciyitendekwe.

¹⁵ Kaneko Maliya jwaŵecete maloŵe gele mwakusamala gasunjidwe m’Maloŵe ga Mlungu. (Aŵalanje Luka 1:46-55.) M’Baibulo mosope pangali maloŵe gagaŵecetedwe kwandaŵi jelewu kupunda ga Maliya. Yeleyi yikusajuwula yejinji ya jwalakwe. Yikusalosya kuti ŵayamicilaga upile wakuŵa mamagwe Mesiya. Maloŵe gaŵaŵecetega gakusalosyasoni kuti jwaliji jwacikulupi mnope, ligongo jwasasile kuti Yehofa akusiŵatulusya ŵakulikwesya, ŵamacili, soni akusiŵakamucisya ŵandu ŵakutuluka ni ŵakulaga ŵakusasacilila kumtumicila jwalakwe. Yikusalosyasoni winji wa umanyilisi wakwe. Mwambone m’maloŵe gakwega jwalakwe jwakamwile Malemba ga Cihebeli gakupunda 20.a

16, 17. (a) Ana Maliya soni mwanagwe ŵalosisye catuli ndamo jatukusosekwa kujikuya? (b) Ana ulendo wa Maliya kwa Elisabeti ukusatukumbusya cici pakwamba ya unasi?

¹⁶ Mwangakayicila, Maliya jwaganicisyaga mwakusokoka ya Maloŵe ga Mlungu. Nambope jwalakwe jwaliji mundu jwakulinandiya juŵanonyelaga kamulicisya masengo Malemba m’malo mwakwamba kuŵeceta ya mumtwe mwakwe. Mwanace juŵaliji mkula m’matumbo mwakwe, ŵalijisoni jwakuti cacinonyelaga kamulicisya masengo maloŵe ga Mlungu. Ni ligongo lyakwe jwalakwe jwaŵecetepo kuti, “Yangusajiganya une nganiyiŵa yangu iyayi, nambo yili ya ŵaŵandumile une.” (Yoh. 7:16) M’wejisoni mpaka tutende cenene kuliwusya kuti, ‘Ana ngusalosyaga kuti ngusagacimbicisya mnope Maloŵe ga Mlungu? Kapena ngusanonyela kusala yamumtwe mwangu?’ Pelepa yikuwoneka kuti Maliya ŵawonaga yindu mwakuŵajilwa.

¹⁷ Maliya jwatemi ni Elisabeti kwa miyesi jitatu. Mwangakayicila jemanjaji ŵalimbikasyanaga. (Luk. 1:56) Ngani ja m’Baibuloji ja ulendo ŵa Maliya kwa Elisabeti jikusatukumbusya kuti uli upile kuwa paunasi wambone ni acimjetu. Naga tukusasaka kuŵa paunasi ni ŵandu ŵakusam’nonyela Yehofa yisyesyene, nikuti unasi wetu ni Yehofa uciŵasoni wakulimba. (Miy. 13:20) Pambesi pakwe jakwanile ndaŵi jakuti Maliya awujile kumangwawo. Ana Yosefe cakatende cici pacakamanyilile kuti Maliya akwete msigo?

Maliya ni Yosefe

18. Ana Maliya jwamsalile Yosefe yatuli, soni ana jwalakwe jwatesile cici?

¹⁸ Komboleka kuti Maliya nganajembeceya kuti msigo wakwe uwonecele kuti amsalile Yosefe. Jwalakwe jwasosekwaga kumsalila Yosefe. Nambo mkanatende yeleyi, komboleka kuti nganamanyililaga kuti mundu jwakucimbicikwa, soni jwakogopa Mlunguju catende cici pacamsalile ya nganiji. Nambope, jwalakwe jwam’yicile nikumsalila yosope yayamtendecele. Aganicisye mujatite pakumlagasya nganisyo nganiji Yosefe. Jwalakwe jwasakaga ali akulupilile yaŵamsalilagayo, nambo jwayiweni kuti jwakunonyelwa jwakwejo jwampitaga pasi. Baibulo jangatusalila yaŵaganicisya Yosefe. Nambo jikusagamba kusala kuti ali aganisisye yanganiji jwalinganyisye yakumleka, ligongo pandaŵijo ŵandu ŵali paunganja wakuti ŵanasi awumanyi cenene yawonekaga mpela kuti alombene kala. Yosefe nganasaka kumjalusya mjakwejo kwa ŵandu. M’yoyo jwalakwe jwamlesile mwamtemela. (Mat. 1:18, 19) Maliya yampwetece mnope paŵam’wonaga mundu jwamboneju ali mkulaga nganisyo. Nambope Maliya nganamjimba magambo Yosefe ligongo lyakuti nganamkulupilila.

19. Ana Yehofa ŵamkamucisye catuli Yosefe kutenda yindu mwakuŵajilwa?

¹⁹ Yehofa ŵamkamucisye Yosefe kutenda yindu yakuŵajilwa. Musagamisi, lilayika lyamsalile Yosefe kuti Maliya ŵapatile msigowo mwakusimonjesya. Yeleyi yamtamice mtima pasi Yosefe. Kaneko jwalakwe jwatesile yindu mwakamulana ni yaŵasakaga Mlungu, mpela yaŵatesile Maliya pandanda. Jwalakwe ŵamjigele Maliya kuŵa ŵamkwakwe, soni ŵaliji jwakoseka kamula masengo gapajika gakumsamalila Mwanace jwa Yehofa.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Ana ŵandu ŵalombane soni ŵakusaka kulombana mpaka alijiganye yatuli kutyocela kwa Maliya ni Yosefe?

²⁰ Ŵandu ŵalombene soni ŵakusaka kulombana mpaka atende cenene kulijiganya kutyocela ku liŵasa lyalyapali yaka yakupunda 2,000 yipiteyo. Yosefe paŵawonaga ŵamkwakwe ali mkukamula masengo soni kulela mwanacejo, jwasangalalaga kuti lilayika lya Yehofa lyamkamucisye kutenda yakuŵajilwa. Yosefe ŵayiweni jika kusosekwa kwakwegamila Yehofa pakutenda yisagula yekulungwa. (Sal. 37:5; Miy. 18:13) Mwangakayicila jwalakwe jwajendelecele kutenda yindu mwakusamala pakusagula yakutenda mpela mtwe wa liŵasa.

²¹ Ana tukulijiganyasoni cici kutyocela kwa Maliya pakusacilila kwakwe kulombedwa ni Yosefe atamose kuti Yosefejo ŵamkayicilaga? Atamose kuti pandanda jwalakwe yamlemaga kulupilila yaŵamsalilaga Maliya, nambope Maliya ŵajembeceyaga kuti Yosefe casagule yakutenda yakuŵajilwa panganiji, pakuŵa jwalakwe ni juŵaliji jwakuti caciŵa mtwe wa liŵasa. Mwangakayicila jwalakwe jwakuweni kusosekwa kwa kuŵa jwakulitimalika. Celeci mpaka ciŵe cisyasyo cambone kwa acakongwe ŵa Ciklistu moŵa agano. Yayatendekweyi yamkamucisye Yosefe ni Maliya pakwamba ya umbone wakuŵecetana mwakuwona mtima soni mwagopoka.—Aŵalanje Miyambo 15:22.

22. Ana cici cacakamucisye kuti Yosefe ni Maliya atande cenene ulombela wawo, soni ana jemanjaji ŵajembeceyaga yatuli kusogolo?

²² Liŵasa lyacinyamatali lyatandite cenene ulombela wawo. Wosopeŵa ŵamnonyelaga Yehofa Mlungu soni ŵasakaga kutenda yindu yakumnonyelesya mpela acinangolo ŵakusamala cenene ŵanace ŵawo. Kusala yisyene jemanjaji ŵajembeceyaga majali kusogolo, nambope ŵasosekwagasoni kusimana ni yakusawusya yekulungwa. Ŵajembeceyaga kumlela Yesu, jwaŵaliji jwakuti caciŵa mundu jwamkulungwa kupunda ŵandu wosope ŵaŵapali pacilambo capasi.