NGANI JAKULIJIGANYA 7
Yampaka Tutende Kuti Tupateje Mfundo Syakamuchisya Patukuŵalanga Baibulo
“Ana mu Chilamusi ŵatite chichi? Ana mkusapikanamo yamtuli?”—LUK. 10:26.
NYIMBO NA. 97 Maloŵe ga Mlungu Gakusatupa Umi
YACHITULIJIGANYEa
1. Ana chichi chachikulosya kuti malemba galiji gakusosekwa mnope kwa Yesu?
AGANICHISYE mwayaŵelaga kumpikana Yesu ali mkwiganya. Jwalakwe ndaŵi syosope jwakamulaga maloŵe kutyochela m’Malemba Geswela. Mwamti maloŵe gakwe gandanda paŵagambile kubatisidwa nambosoni maloŵe gakumalisya mkanaŵe kuwulajidwa, Yesu jwakamwile malemba.b (Det. 8:3; Sal. 31:5; Luk. 4:4; 23:46) Soni pa yaka yitatu ni hafu, Yesu ndaŵi syosope jwaŵalangaga soni kukamula malemba ni kugalondesya.—Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luk. 4:16-20.
Kwa umi wakwe wosope, Yesu jwalosisye kuti jwaganonyelaga Malemba nambosoni jwakundaga kuti gamlongoleleje payiliyose yajwatendaga (Alole ndime 2)
2. Ana Yesu pajwakulaga chichi chachamkamuchisye kugamanyilila chenene Malemba? (Alole chiwulili cha pachikuto.)
2 Kuli kusigele yaka mkanatande utumiki wakwe, Yesu jwaŵalangaga soni kupikana Maloŵe ga Mlungu mwakuwilisyawilisya. Mwangakayichila, payakuŵechetana ya lisiku ni lisiku, jwalakwe ŵampikanaga Yosefe ni Maliya ali mkukamula Malemba.c (Det. 6:6, 7) Yili yangakayikasya kuti Yesu ni ŵamwiŵasa mwakwe ŵasimanikwaga ku sunagogi pa Sabata jilijose. (Luk. 4:16) Ali ku Sunagogi, jwalakwe jwapikanilaga chenene pagaŵalanjidwaga Malemba. Mkupita kwandaŵi, Yesu jwalijiganyisye kuŵalanga Malemba pajika. Ligongo lya yeleyi, Yesu nganagambape kumanyilila chenene Malemba nambo ŵaganonyelaga soni kugakamulichisya masengo paumi wakwe. Mwachisyasyo, akumbuchile yayatendekwe ku nyumba ja Mlungu Yesu pajwaliji ni yaka 12. Achiŵalimu ŵaŵamanyililaga chenene Chilamusi cha Mose “ŵasimongaga mnope ni kajanje ka [Yesu] ka yiwusyo soni kapikanichisye kakwe ka yindu.”—Luk. 2:46, 47, 52.
3. Ana munganiji chitukambilane chichi?
3 M’wejisoni mpaka tuyiche pakugamanyilila soni kuganonyela Maloŵe ga Mlungu naga tukugaŵalanga. Ana mpaka tutende wuli kuti ndaŵi syosope yatukuŵalanga yiŵeje yakamuchisya? Mpaka tulijiganye kutyochela pa yindu yaŵasalile Yesu ŵandu ŵaŵamanyililaga Chilamusi. Ŵandu ŵeleŵa ŵapwatikagapo Alembi, Afalisi, soni Asaduki. Achimlongola ŵa diniŵa ŵaŵalangaga Malemba ndaŵi syosope, nambope jemanjaji ŵalepelaga kukamulichisya masengo yaŵaŵalangagayo. Myoyo, Yesu jwasasile yindu yitatu yaŵasosekwaga kutenda achalumeŵa kuti Malemba gakamuchisyeje. Maloŵe gaŵaŵechete Yesu kwa jemanjaji mpaka gatukamuchisye kuti (1) tuŵalanjeje m’litala lyakuti tuyipikanichisyeje yatukuŵalangayo, (2) tupateje mfundo syakamuchisya, soni (3) tukundeje kuti Maloŵe ga Mlungu gatukamuchisyeje.
TUŴALANJEJE M’LITALA LYAKUTI TUYIPIKANICHISYEJE YATUKUŴALANGAYO
4. Ana pa Luka 10:25-29 pakusatujiganya yamtuli pakwamba ya kuŵalanga Maloŵe ga Mlungu?
4 Tukusasaka kupikanichisya ngopolelo ja yindu yatukuŵalanga m’Maloŵe ga Mlungu. Naga ngatenda yeleyi yatukuŵalangayo nganiyiŵa yitukamuchisye. Mwachisyasyo, aganichisye yajwakambilene Yesu ni “mundu jwine jwakumanyilila mnope Chilamusi.” (Aŵalanje Luka 10:25-29.) Munduju pajwamwusisye Yesu yakusosekwa kutenda kuti akapate umi wangamala, Yesu ŵamtendekasisye jwalakwe kuganichisya yagakusasala Maloŵe ga Mlungu mwakumwusya kuti, “Ana mu Chilamusi ŵatite chichi? Ana mkusapikanamo yamtuli?” Mundujo jwajanjile chenene ligongo jwakamwile Malemba gagakusasala yakwamba kumnonyela Mlungu nambosoni kwanonyela achimjetu. (Lef. 19:18; Det. 6:5) Nambo kaneko mundu jula jwawusisye kuti, “Ana mjangu ali ŵani kusyesyene?” Apatu yawonechele kuti munduju nganayipikanichisya yindu yajwaŵalasile. Mwamti yeleyi yatendekasisye kuti akakombolaga kukamulichisya masengo chenene Maloŵe ga Mlungu paumi wakwe.
Tukusosekwa konjechesya lunda lwetu kuti tupikanichisyeje yindu yatukuŵalanga
5. Ana kupopela soni kuŵalanga mwangawutuka mpaka yitukamuchisye chamtuli kupikanichisya yatuŵalasileyo?
5 Mpaka tugapikanichisye chenene Maloŵe ga Mlungu naga tukusagaŵalanga ndaŵi syosope. Kwende tulole matala gane gampaka gatukamuchisye kuti tupikanichisyeje patukuŵalanga Maloŵe ga Mlungu. Apopeleje mkanatande kuŵalanga. Yehofa akusasosekwa kutukamuchisya kuti tupikanichisye Malemba. Myoyo tukusasosekwa kumŵenda jwalakwe kuti atupe msimu wakwe kuti utukamuchisye kupikanichisya chenene patukuŵalanga. Kaneko aŵalanjeje mwangawutuka. Kutenda yeleyi kuchakamuchisya kuti apikanichisye yakuŵalangayo. Chindu champaka chakamuchisye mnope chili kuŵalanga mwakwesya maloŵe kapena kuŵalangaga kwineku ali mkupikanila Baibulo jakwambula. Pakupikanila maloŵe gakwambula soni ni kukuyaga m’Baibulo jawo mpaka yakamuchisye kuti apikanichisye yakuŵalangayo, kuyikumbuchila soni kulijiganya yejinji. (Yos. 1:8) Pamalisisye kuŵalanga, apopelejesoni kwa Yehofa kumyamichila ligongo lya Maloŵe gakwe soni kumŵenda kuti ŵakamuchisye kukamulichisya masengo yaŵalasileyo.
Ligongo chichi kulemba mfundo syakata mpaka kwakamuchisye kupikanichisya soni kukumbuchila yaŵalasile? (Alole ndime 6)
6. Ligongo chichi kuliwusya yiwusyo soni kulemba mfundo syakata mpaka kwakamuchisye mnope pakuŵalanga? (Alole chiwulili.)
6 Panasoni yindu yiŵili yampaka yakamuchisye kuti ajipikanichisyeje Baibulo. Aliwusyeje yiwusyo payindu yakuŵalangayo. Pakuŵalanga ngani jine jakwe m’Baibulo aliwusyeje kuti, ‘Ana nganiji jikusala ya ŵani kusyesyene? Ana ŵani ŵakuŵecheta munganiji? Ana akuŵecheta ni ŵani, soni ligongo chichi? Ana yeleyi yatendechele kwapi soni yatendekwe chakachi?’ Yiwusyoyi mpaka yatendekasye kujiganichisya chenene nganijo soni kujikuya chenene. Nambosoni, alembeje mfundo syakata pakuŵalanga. Pakulemba yindu yakuŵalanga, ni pakusayiganichisya mnope soni mpaka yakamuchisye kuti ayipikanichisye chenene. Kulemba mpaka kwakamuchisyesoni kuti ayikumbuchileje yaŵalasileyo. Mpaka alembe yiwusyo, yindu yapatile pakuwungunya, mfundo syekulungwa, nambosoni yampaka atende kuti akamulichisyeje masengo yaŵalasileyo. Myoyo kulemba yindu yaŵalasile mpaka kwakamuchisye kuyiwona kuti Maloŵe ga Mlungu uli utenga waŵalembele wawojo.
7. Ana tukusasosechela chichi patukuŵalanga? Ligongo chichi chindu chelechi chili chakusosekwa? (Mateyu 24:15)
7 Yesu jwasasile chindu chakusosekwa mnope champaka chitukamuchisye kupikanichisya patukuŵalanga Maloŵe ga Mlungu. Chindu chakwe chili kumanyilila. (Aŵalanje Mateyu 24:15.) Ana kumanyilila kukusagopolela chichi? Kukusagopolela kumanyilila mfundo jine jakwe nikulola yajikuti kakamulane soni kalekangane ni mfundo jine. Kukusagopolelasoni kumanyilila yindu yanganayisala mwachindunji. Konjechesya pelepa, Yesu jwalosisyesoni kuti tukusosekwa kumanyilila yakutendekwa yayikukwanilisya yakulochesya ya m’Baibulo. Tukusasosekwasoni kumanyilila kuti tupinduleje mnope ni yiliyose yatukuŵalanga m’Baibulo.
8. Ana mpaka tutende wuli kuti tupikanichisyeje yatukuŵalanga?
8 Yehofa akusiwakamuchisya ŵakutumichila ŵakwe kuti amanyilileje yindu. Myoyo apopeleje kwa jwalakwe ni kumŵenda kuti ŵakamuchisye kumanyilila yindu. (Mis. 2:6) Ana pakuŵalanga mpaka atende wuli kuti yikamulane ni lipopelo lyawo? Apikanichisyeje yindu yakuŵalangayo, soni aloleje kukamulana kwakupali ni yindu yakumanyilila. Kukamulichisya masengo mabuku gakamuchisya pakulijiganya Baibulo mpela Kabuku Kakamuchisya Kuwungunya Ngani ka Mboni sya Yehofa mpaka kutukamuchisye mnope. Mabuku gelega, mpaka gakamuchisye kupikanichisya utenga wa m’Baibulo soni kulola yampaka atende kuti akamulichisyeje masengo paumi wawo yindu yayili m’Baibulo. (Aheb. 5:14) Patukuŵalanga Baibulo m’litala lyeleli, yichitukamuchisya kuti tujipikanichisyeje chenene.
TUŴALANJE KUTI TUPATEJE MFUNDO SYAKAMUCHISYA
9. Ana ni mfundo japi ja m’Malemba jakusosekwa mnope jaŵalepelaga kujiwona Asaduki?
9 Asaduki ŵamanyililaga chenene mabuku msano gandanda ga Malemba ga Chihebeli. Nambo jemanjaji nganakamulichisyaga masengo yindu yakusosekwa yayaliji m’mabukuga. Mwachisyasyo, kwende tulole yaŵatite Yesu pakwajanga Asaduki paŵamwusisye jwalakwe yakwamba kwimuka ku chiwa. Yesu jwawusisye kuti, “Ana nganimŵalanjeje ngani jeleji m’buku ja Mose, mungani ja liwukutu lya miŵa? Mlungu ŵamsalile jwalakwejo kuti, ‘Une ndili Mlungu jwa Abulahamu, Mlungu jwa Isaki soni Mlungu jwa Yakobo.’” (Maliko 12:18, 26) Atamose kuti Asaduki ŵaŵalangaga ngani jeleji ndaŵi syejinji, nambope chiwusyo cha Yesuchi chalosisye kuti jemanjaji nganajiwonaga mfundo ja m’Malemba jakusosekwa mnope jakusala ya chijiganyo chakwamba kwimuka ku chiwa.—Maliko 12:27; Luk. 20:38.d
10. Ana tukusosekwa kutenda chidwi ni chichi patukuŵalanga?
10 Ana tukulijiganya chichi pelepa? Patukuŵalanga tukusosekwa tulolechesyeje yindu yosope yampaka tulijiganye pandime kapena pangani jine jakwe m’Baibulo. Tukagambaga kutenda chidwi ni yindu yangasawusya kupikanape, nambo tutendeje chidwi ni yijiganyo yakusokoka soni mfundo syakusosekwa mnope. Yindu yeleyi yili mpela chipanje chakusisika chachikusasosekwa kuchisosasosa kuti tuchipate.
11. Mwakamulana ni 2 Timoteyo 3:16, 17, ana mpaka apate chamtuli mfundo syakamuchisya m’Baibulo?
11 Ana mpaka apate chamtuli mfundo syakamuchisya pakuŵalanga Baibulo? Alole yalikusala lilemba lya 2 Timoteyo 3:16, 17. (Aŵalanje.) Lilembali likusati “Malemba gosope gali . . . gakamuchisya” (1) pakwiganya, (2) pakwamuka, (3) pakongola yangalondeka, soni (4) pakamuchisya kuti tutendeje yakuŵajilwa. Mpaka apate mfundo mcheche syakamuchisyasi atamose m’mabuku ga m’Baibulo gele wawojo ŵangagakamulichisyaga masengo ndaŵi ni katema. Pakuŵalanga aloleje yajikwajiganya nganijo pakwamba ya Yehofa, chakulinga chakwe, kapena mfundo sine sya m’Baibulo. Aganichisyeje yajikuti pakwakamuchisya nganijo pambali ja kwamuka. Mpaka atende yeleyi mwakulola yasikuti pakwakamuchisya ndimesyo kumanyilila soni kukana ndamo syakusakala nichakulinga chakuti aŵepe ŵakulupichika kwa Yehofa. Aganichisyejesoni mwampaka akamulichisye masengo nganijo pakongola kapena kulinganya nganisyo syakulemwecheka mnopemnope mundu jwine paŵaŵechetele yangalondeka mu utumiki. Nambosoni aloleje yasikuti pakwakamuchisya ndimesyo kuti aganisyeje mpela mwakusaganichisya Yehofa. Kuganichisya yindu mcheche yeleyi, kuchakamuchisya kupata mfundo syakamuchisya pakuŵalanga Baibulo.
AKUNDEJE KUTI MALOŴE GA MLUNGU GAKAMUCHISYEJE
12. Ligongo chichi Yesu jwawusisye Afalisi chiwusyo chakuti, “Ana nganimŵalanjeje?”
12 Pakulosya kuti Afalisi nganakola nganisyo syambone pangani ja Malemba, Yesu jwawusisyesoni jemanjajo kuti, “Ana nganimŵalanjeje?” (Mat. 12:1-7)e Pandaŵi jine, Afalisi ŵasasile kuti ŵakulijiganya ŵa Yesu nganapikanilaga lilamusi lyakwamba Sabata. Yesu pakwajanga jemanjaji jwapeleche chisyasyo cha Malemba gaŵili soni jwakamwile maloŵe mundime jine ja m’buku ja Hoseya. Jwatesile yeleyi pakulosya kuti Afalisi nganapikanichisyaga ligongo lyakwe papali lilamusi lya Sabata soni kuti jemanjaji ŵalepele kulosya chanasa. Ana ligongo chichi jemanjaji nganakunda kuti yaŵaŵalangaga m’Maloŵe ga Mlungu yalongoleleje? Yaliji myoyo ligongo jemanjaji ŵaŵalangaga ni nganisyo syakulemwecheka soni ŵaliji ŵakunyada. Yeleyi yalepelekasisye jemanjaji kupikanichisya yindu yaŵaŵalangaga.—Mat. 23:23; Yoh. 5:39, 40.
13. Ana tukusosekwa kola nganisyo syamtuli patukuŵalanga Baibulo soni ligongo chichi?
13 Maloŵe ga Yesuga gakutujiganya kuti tukusosekwa kuŵalangaga Baibulo ni nganisyo syambone. Mwakulekangana ni Afalisi, tukusosekwa kuŵa ŵakulinandiya soni kusachilila kulijiganyapo kandu. Tukusosekwa ‘kugapochela mwakuwusimana mtima ligongo gachitukulupusya.’ (Yak. 1:21) Naga tukuŵa ŵakuwusimana mtima, tuchikunda kuti Maloŵe ga Mlungu gachenje mitima jetu. Naga tukuŵambala kuŵa ni nganisyo syakulemwecheka kapena kunyada yichikamuchisya kuti yatukulijiganya m’Baibulo yituchenje ni kuŵa ŵachanasa soni ŵachinonyelo.
Ana mpaka tumanyilile chamtuli kuti Maloŵe ga Mlungu gakutulongolela paumi wetu? (Alole ndime 14)f
14. Ana mpaka tumanyilile chamtuli naga yatukusaŵalanga m’Baibulo yikutulongolela paumi wetu? (Alole chiwulili.)
14 Mwatukusatendela yindu ni ŵane mpaka yilosye naga tukusakunda kuti Maloŵe ga Mlungu gatulongoleleje. Afalisi ŵalepelaga kunda kuti Maloŵe ga Mlungu gayicheje pamtima, yakuyichisya yakwe jemanjaji ‘ŵajimbaga magambo ŵandu ŵangalemwa.’ (Mat. 12:7) Mwakulandana ni yeleyi, mwatukusatendela yindu ni ŵandu ŵane, mpaka yilosye naga tukusakunda kuti Maloŵe ga Mlungu gatulongoleleje. Mwachisyasyo, ana tukusakombola kusala yambone yakusatenda ŵane, kapena tukusatamila kusala yakulepela yawo? Ana tukusatendela chanasa ŵane, mwamti tukusaŵa ŵakoseka kwakululuchila, kapena tukusajimbaga magambo ŵane soni kwatumbilila ligongo lyakuti atukuŵesye? Kuganichisya yindu yeleyi mpaka kutukamuchisye kumanyilila naga tukukunda kuti yatukusaŵalanga yichenje nganisyo syetu, mwatukusapikanila, nambosoni yitendo yetu.—1 Tim. 4:12, 15; Aheb. 4:12.
KUŴALANGA MPAKA KUTUKAMUCHISYE KUŴA ŴAKUSANGALALA
15. Ana Yesu jwagawonaga chamtuli Malemba Geswela?
15 Yesu jwanonyelaga Malemba Geswela. Yeleyi yaliji yangasimonjesya ligongo pa Salimo 40:8 paliji pali pasasile kala yakwamba jwalakwe kuti, “Une ngusayinonyela kuyitenda yakusosa ŵalakwe, Mlungu jwangu; malamusi gawo gali mu mtima mwangu.” Yeleyi yatendekasisye kuti aŵeje jwakusangalala pakumtumichila Yehofa. M’wejisoni mpaka tuŵe ŵakusangalala soni yindu mpaka yitujendeleje chenene naga tukuganonyela Maloŵe ga Mlungu.—Sal. 1:1-3.
16. Ana ni yindu yapi yampaka yakamuchisye kuti apinduleje mnope pakuŵalanga Maloŵe ga Mlungu? (Alole libokosi lyakuti “Maloŵe ga Yesu Mpaka Gakamuchisye Kupikanichisya Yindu Yakuŵalanga.”)
16 Mwakamulana ni maloŵe ga Yesu soni chisyasyo chakwe, kwende tujonjechesyeje lunda lwetu pakuŵalanga Baibulo. Mpaka tutende yeleyi mwa kupopela, kuŵalanga mwangawutuka, kuliwusya yiwusyo, nambosoni mwakulemba mfundo syatulijiganyisye. Mabuku gakulondesya Baibulo mpaka gatukamuchisye kupikanichisya yindu yatukuŵalangayo. Mpaka tukusyesoni lunda lwetu lwakamulichisya masengo Malemba, atamose pangani syangatukusimanyilila chenene. Mpaka tutende yeleyi mwakuwungunya mfundo syakamuchisya syele ngasikuwonechela mungani jatukuŵalangajo. Nambosoni Maloŵe ga Mlungu mpaka gatulongoleleje naga tukukola nganisyo syakuŵajilwa patukuŵalanga. Patukutenda yampaka tukombole kuti tukamulichisyeje masengo yindu yeleyi tuchipindulaga mnope patukuŵalanga, soni yichitukamuchisya kuti tumŵandichile mnope Yehofa.—Sal. 119:17, 18; Yak. 4:8.
NYIMBO NA. 95 Lilanguka Likwendelechela Kuŵala
a Ŵakutumichila wosope ŵa Yehofa tukusalingalinga kuŵalanga Baibulo lisiku lililyose. Panasoni ŵandu ŵane ŵajinji ŵakusaŵalanga Baibulo, nambope jemanjaji ŵangapikanichisyaga yindu yakusaŵalangayo. Yeleyi ni yayatendechelagasoni ŵandu ŵane mu ndaŵi ja Yesu. Chitulijiganye yindu yampaka yitukamuchisye kuti kuŵalanga kwetu Baibulo kuŵeje kwakamuchisya. Chitutende yeleyi mwakulola yindu yaŵasalile Yesu ŵandu ŵakusaŵalanga Maloŵe ga Mlungu.
b Kutandila pandaŵi jiŵabatisidwe soni paŵasagulidwe ni msimu weswela, Yesu jwatandite kumbuchila yayatendekwaga mkanayiche pachilambo chapasi.—Mat. 3:16.
c Maliya ŵagamanyililaga chenene Malemba soni ŵagakamulichisyaga masengo. (Luk. 1:46-55) Komboleka kuti Maliya ni Yosefe nganakola mbiya syakusumila mipukutu ja Malemba. Myoyo jemanjaji ŵasosekwaga kupikanila mwakusamala pagaŵalanjidwaga Malemba ku Sunagogi ni chakulinga chakuti chagakumbuchile ndaŵi jine.
d Alole ngani ja mtwe wakuti “Yandikirani Mulungu—‘Iye ndi Mulungu wa Anthu Amoyo’” jajikusimanikwa mu Sanja ja Mlonda ja Chichewa ja Febuluwale 1, 2013.
e Alolesoni pa Mateyu 19:4-6, pele Yesu jwawusisyesoni Afalisi chiwusyo chakulandanachi kuti, “Ana nganimŵalanjeje?” Atamose kuti jemanjaji ŵaŵalangaga ngani syakwamba chilengedwe nambope ŵalepelaga kulola yasikwajiganya pakwamba mwakusawuwonela Mlungu ulombela.
f KULONDESYA CHIWULILI: Pandaŵi ja misongano ja mpingo ku Nyumba ja Uchimwene, jumo mwa abale ŵakukamuchisya pakusamalila nawo yakupikanila soni mafidiyo akusokonasya yindu yine. Nambope, panyuma pamisongano abale akumyamichila ligongo lya kulipeleka kwakwe mmalo mwaganichisya mnope yindu yalemwisye yila.