LAIBULALE JA PA INTANETI ja Watchtower
Sanja ja Mlonda
LAIBULALE JA PA INTANETI
Chiyao
  • BAIBULO
  • MABUKU
  • MISONGANO
  • g21 No. 3 pp. 10-13
  • Ana Baibulo Jikusasala Yamtuli?

Mbali jeleji pangali fidiyo.

Pepani, pana chachitendekasisye kuti fidiyoji jikawugula

  • Ana Baibulo Jikusasala Yamtuli?
  • Ajimuce!—2021
  • Ngani Syakulandana ni Jeleji
  • Ana Mlungu Ŵatandite Chakachi Kupanganya Yindu ya Kwinani Soni ya Pachilambo Chapasi?
    Kwanga kwa Yiwusyo ya m’Baibulo
  • Sayansi Soni Yajikusasala Buku ja Genesis
    Ana Yaumi Yatesile Kupanganyidwa?
  • Ana Yaumi Yapali Chamtuli?
    Asangalaleje Mpaka Kalakala​—Kulijiganya Baibulo Mwakambilana
  • Ana Yajikusasala Baibulo Yikusakamulana ni Sayansi?
    Kwanga kwa Yiwusyo ya m’Baibulo
Ajimuce!—2021
g21 No. 3 pp. 10-13

Ana Baibulo Jikusasala Yamtuli?

“Amu ni mwele Mlungu muŵayipanganyichisye yindu ya kwinani ni ya pa chilambo chapasi.” (Genesesi 2:4) Yeleyi ni yajikusasala Baibulo pakwamba mwayatandile yindu ya pachilambo chapasichi. Ana yajikusasala Baibulo yikusakamulana ni yakusapata ŵasayansi? Aganichisye yindu yakuyichisyayi.

Pandanda: Ŵapanganyisye kwinani ni chilambo chapasi

Ana yindu yakwinani soni yapachilambo nganiyikola ndanda jakwe?

Pa Genesesi 1:1 pakusati: “Pandanda Mlungu ŵapanganyisye kwinani ni chilambo chapasi.”

Mkanichiyiche chaka cha 1950, ŵasayansi ŵakumanyika mnope ŵakulupililaga kuti yindu yakwinani soni yapachilambo yapali kutandila kalakala. Nambo mwakamulana ni yapatile ŵasayansi ŵajinji pachangakaŵapa, yikulosya kuti yeleyi yili yaunami. Jemanjaji akusaŵecheta kuti chilambochi soni kwinani pana pichatandile.

Ana pandanda chilambo chapasi chawonekaga uli?

Pa Genesesi 1:2, 9 pakusasala kuti kalakala chilambo chapasichi chaliji “changali upanganyikwe wine uliwose soni chaliji changali kandu kalikose” mwamti chagambile kugumbala ni mesi.

Masiku aganosoni ŵasayansi akusakamulana ni yeleyi. Jwasayansi jwakulola yaumi lina lyakwe Patrick Shih, jwasasile kuti pandanda chilambo chapasichi “nganichikola mpweya wa oxygen . . . soni nganichikola kawoneche kasyesyene.” Nombe najo magasini jine jakusala ya yindu yakwiwunde jasasile kuti: “Kuwungunya kwakutendekwe pachangakaŵapa, kulosisye kuti kala chilambochi chaliji chegumbale ni mesi soni komboleka kuti nganichikola mkuli.”

Ana mkupita kwa ndaŵi kwinani kwachenjile chamtuli?

Pa Genesesi 1:3-5 pakusalosya kuti lilanguka palyatandite kuwonechela kwinani, nganiliyikaga pachilambo chapasi. Nambo mkupita kwa ndaŵi lyuŵa soni mwesi yatandite kuwonechela.—Genesis 1:14-18.

Baibulo jangasala kuti yaumi yosope yapanganyidwe masiku 6 ga maawala 24

Ŵakuwungunya ŵane ŵasasile kuti pandanda kwinaniku kwapali yindu yayalepelekasyaga kuti lilanguka liyiche pachilambo chapasi. Jemanjaji ŵatite: “Mpweya ŵakolanjikwa kuti methane wagumbele pachilambopa” nambo mkupita kwa ndaŵi “mpweyawu ŵatyosile mwamti kwinani kwalangwiche.”—Smithsonian Environmental Research Center.

Ana chaumi chandanda kusimanikwa pachilambo chili chichi?

1​—Lisiku Lyandanda: Kuŵala kwakutyochela kwinani kwawonechelaga panandi pachilambo chapasi.—Genesesi 1:3-5

2​—Lisiku Lyaŵili: Chilambo chapasi chagumbele ni mesi soni mawunde. Kaneko Mlungu ŵayilekangenye yinduyi.—Genesesi 1:6-8

3​—Lisiku Lyatatu: Mesi gaŵele malo gampepe soni mkuli ŵatandite kuwonechela.—Genesesi 1:9-13

4​—Lisiku Lyamcheche: Lyuŵa soni mwesi yatandite kuwonechela pachilambo chapasi.—Genesesi 1:14-19

5​—Lisiku Lyamsano: Mlungu jwapanganyisye yindu ya m’mesi soni yakuguluka kuti yiŵelekaneje mwakamulana ni mitundu jakwe.—Genesesi 1:20-23

6​—Lisiku lya 6: Ŵapanganyisye yinyama ya pamkuli, yamwanamwana ni yekulungwa yakwe. Lisikuli lyamasile ni kupanganyidwa kwa ŵandu ŵandanda.—Genesesi 1:24-31

Pa Genesesi 1:20-27 pakusasala kuti Mlungu ŵapanganyisye somba, yijuni, yinyama soni pambesi pakwe ŵapanganyisye ŵandu. Ŵasayansi akusakulupilila kuti somba jili jandanda kusimanikwa pachilambopa kaneko yinyama, pambesi pakwe ŵandu.

Baibulo jangasala chilichose naga yaumi yikusachengaga kawoneche mkupita kwa ndaŵi

“Yajikusasala Baibulo pa Genesesi 1 yili yamnono, nambotu yikusakamulana ni yapatile ŵasayansi masiku agano.”—Jwasasile myoyo jwa sayansi jwine lina lyakwe Gerald L Schroeder

Ana Baibulo Jangasala Yindu Yapi?

Ŵandu ŵane akusasala kuti Baibulo ngajikusakamulana ni yindu yapatile ŵasayansi masiku agano. Nambo yisyesyene yakwe yili yakuti, jemanjaji akusasala yeleyi ligongo lyakuti ngakusajipikanichisya Baibulo.

Baibulo jangasala kuti chilambochi chigambile kutama yaka 6,000 basi. Mmalomwakwe jikusasala kuti “pandanda” kwinani soni chilambo chapasi yapanganyidwe. (Genesesi 1:1) Nambo Baibulo jangasala kuti yeleyi yatendekwe chakachi.

Baibulo jangasala kuti yaumi yosope yapanganyidwe masiku 6 ga maawala 24. Mmalomwakwe jikusakamulichisya masengo maloŵe gakuti “lisiku” pakusala ya ulewu wa ndaŵi. Mwachisyasyo, ndaŵi jele Mlungu ŵapanganyisye chilambo chapasi soni yaumi akusajikolanga kuti “lisiku lyele Yehofaa ŵapanganyisye chilambo chapasi ni kwinani.” (Genesesi 2:4, NWT.) Ndaŵiji jikupwatikapo masiku 6 gakupanganya yindu gakugasala mu Genesesi chaputala 1. Myoyo lisiku lililyose pamasiku 6 gele Mlungu ŵaŵele ali mkupanganya chilambochi soni yaumi yosope, mpaka gagopolele ndaŵi jelewu jaŵaŵele ali mkupanganya yinduyi.

Baibulo jangasala chilichose naga yaumi yikusachengaga kawoneche mkupita kwa ndaŵi. Buku ja Genesesi jikusasala kuti yinyama yapanganyidwe mwakamulana ni “mitundu” jakwe. (Genesesi 1:24, 25) Maloŵe ga m’Baibulo gakuti “mitundu” nganigaŵa ga sayansi. Nambo gakulosya kuti mu mtundu umo wa yaumi mpaka mukopoche yaumi yakuwoneka mwakulekanganalekangana. Yayikugopolela kuti mumtundu umo wa yinyama mpaka musimanikwe yinyama yakuwoneka mwakulekangana. Yeleyi yikulosya kuti mkupita kwa ndaŵi mpaka yikomboleche yinyama ya mtundu umo kuchenga ni kulekanganaga kawoneche kakwe.

Ana akuganisya uli?

Mpela mwatuyiwonele, Baibulo jasasile mwangasawusya soni mwakulondola mwachatandile chilambo, mwachawonechelaga chilambo chapasi soni mwayatandile yaumi. Ana yeleyi ngayikwatendekasya kuganisya kuti Baibulo mpaka jisalesoni naga pana juŵapanganyisye yindu yosopeyi? Buku jine (Encyclopædia Britannica) jasasile kuti, “Mfundo jakuti yaumi yatyochele kwa jwine jwakwe jwamkulungwa kupunda ŵandu, jikusakamulana ni yapatile ŵasayansi masiku agano.”b

Aganichisye ayi:

Aŵalanje Genesesi 1:1–2:4. Yakuyisala palilembali yili yakulekangana ni ngani syakala syasikusasala mwawatandile umi. Mwachisyasyo, a Babulo ŵakulupililaga kuti yindu yakwinani ni pachilambo soni ŵandu ŵatyochele kwa mlungu jwamkongwe juŵawile soni ku miyasi ja mlungu jwamlume. Ŵandu ŵa ku Iguputo ŵakulupililaga kuti mlungu jwakolanjidwa Ra, jwapanganyisye ŵandu kutyochela ku misosi. Ŵandu ŵane ku China ŵakulupililaga kuti chimundu chine chekulungwa chichawile, chachenjile ni kupanganya yindu yapachilambo chapasi. Soni kuti ŵandu ŵatyochele kutulombo twatwakopokaga kutyochela ku chimundu chewechi. Yeleyi yikulosya kuti yajikusasala Baibulo pakwamba yakupanganyikwa, yili yakulekangana mnope ni ngani syelesi. Baibulo jikusakamulana ni yakupata ŵasayansi.

Alole fidiyo ja maminisi 4 jamtwe wakuti Ana Yindu Yakwinani Soni Yapachilambo Chapasi Yatesile Kupanganyidwa? Awungunye fidiyoji pa jw.org.

a Mwakamulana ni yajikusasala Baibulo, Yehofa lili lina lya Mlungu.

b Buku ja Encyclopædia Britannica ngajikusasala kuti apali juŵapanganyisye yaumi.

    Mabuku ga Chiyao (2000-2026)
    Akopoche
    Ajinjile
    • Chiyao
    • Ŵagaŵile ŵane
    • Yakusaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamusi
    • Yindu Yachimsisi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ajinjile
    Ŵagaŵile ŵane