Kwacimbicisya Acinangolo Ŵakalambale

1. Ana tukwete ukumu wekulungwa ŵamtuli kwa acinangolo ŵetu, soni tukusosekwa kutenda nawo mwamtuli acinangoloŵa?

JWAMLUME jwine jwalunda ŵaŵecete kuti, “Mwapikanileje baba ŵenu ŵiŵamŵelece, soni mkasimwanyosyaga mama ŵenu ligongo lyakuti akalambele.” (Miyambo 23:22) Mwine mpaka aŵecete kuti, ‘Une ngaŵa mkutenda yeleyo.’ M’malo mwakwanyosya acinangolo ŵetu, ŵajinjiwe tukusitwanonyela mnope jemanjajo. Tukusamanyilila kuti tukwete ukumu wekulungwa kwa acinangolo ŵetu. Tukuŵeceta yeleyi ligongo lyakuti candanda, acinangolo ŵetu ŵatupele umi. Atamose kuti Yehofa ali Msyene umi, nambo yikaŵaga acinangoloŵa nikuti ngamkanitupagwa. Pangali cindu cakusosekwa mnope campaka twape acinangolo ŵetu cakulandana ni umi. Kaneko agambe ganicisya yaŵatesile pakulipeleka ni mtima wosope pakutusamalila, mbiya siŵajonasile, soni cinonyelo caŵalosyaga pakwakamucisya kutyocela ali likandi mpaka kula. Ni ligongo lyakwe yili yakupikanika kuti Maloŵe ga Mlungu gakusati, “Mwacimbicisyeje baba ŵenu ni mama ŵenu . . . kuti yindu yimjendele cenene, soni kuti mtame ni umi welewu pacilambo capasi.”—Aefeso 6:2, 3.

TUMANYILILEJE KUTI AKUSOSEKWA KWANONYELA

2. Ana ŵanace ŵacikulile mpaka atende yamtuli “mwakwawucisya yakuŵajilwa” acinangolo ŵawo?

² Ndumetume Paulo ŵasalile Aklistu kuti, “Alijiganyeje [ŵanace ni yisukulu] kuŵa ŵakulipeleka kwa Mlungu mwiŵasa mwawo candanda, mwakwawucisya yakuŵajilwa acinangolo soni acanganga, ligongo yeleyi yikusamsangalasya Mlungu.” (1 Timoteo 5:4) Ŵanaceŵa akusatendaga yeleyi “mwakwawucisya yakuŵajilwa” acinangoloŵa. Yeleyi yigopolela kuti ŵayamicileje acinangolo ligongo lyacinonyelo caŵele mkwalosya kwa yaka yejinji soni masengo gaŵaŵele ali mkamula acinangolowo soni acanganga pakwasamalila. Litala limo lyampaka ŵanace atende yeleyi, lili kumanyilila kuti jwalijose, atamose jwacikulile akusasosekwa, soni akusasacilila kumnonyela nambosoni kumlimbikasya. Mwakulandana ni wosopewe, jemanjajisoni akusasosekwa kulipikana kuti ŵandu akusiŵaŵalanjila. Akusosekwa ayiwoneje kuti umi wawo wuli wakusosekwa.

3. Ana mpaka twacimbicisye camtuli acinangolo soni acanganga ŵetu?

³ M’yoyo mpaka twacimbicisye acinangolo soni acanganga ŵetu mwakutenda yakuti amanyilileje kuti tukusitwanonyela. (1 Akolinto 16:14) Naga acinangolo ŵetu ngakusatama ni m’weji, mpaka ayamicile mnope, naga tukumbucila kuŵecetana ni jemanjajo. Kwalembela cikalata cakwalimbikasya, kwajimbila foni, kapena kuja kukwalola mpaka kwatendekasye kuŵa ŵakusangalala mnope. Jwamkongwe jwine lina lyakwe Miyo, jwa ku Japan, ali ni yaka 82 jwasasile kuti, “Mwanangu jwamkongwe [jwele ŵamkwakwe ali jwakulolela mkuli] jwasalilaga kuti, ‘Mama kwende “tujendele” yimpepe.’ Jwalakwe ŵandumicisyaga mena ga mipingo jacajendeleje soni nambala ja foni ja mpingo wuliwose wakwawula cijuma cilicose. Nawugulaga mapu ni kusala kuti, Eya. ‘Sambano ali apa.’ Ndaŵi syosope ngusam’yamicila Yehofa ligongo lyakumba mwanace mpela jweleju.”

KWAKAMUCISYA MWAKUCILU

4. Ana ndamo ja acimlongola ŵa dini jaciyuda, jalimbikasyaga ngalwe syamtuli kwa acinangolo ŵakalambale?

⁴ Ana kwacimbicisya acinangolo kukusapwatikasoni kwakamucisya mwakucilu? Elo. Ndaŵi syosope tukusosekwa kutenda yeleyi. Mundaŵi ja Yesu, acimlongola ŵa dini ja Ciyuda ŵalimbikasyaga ndamo jakuti naga mundu asasile pelanga kuti mbiya kapena cipanje cakwe yili “mtuka wa Mlungu,” jwalakwe jwaŵaga jwagopoka ku ukumu wakwe wakwasamalila acinangolo ŵakwe. (Matayo 15:3-6) Syelesi syaliji ngalwe. Pelepa nikuti acimlongola ŵa diniŵa, ŵalimbikasyaga ŵandu kuti akasiŵacimbicisyaga acinangolo ŵawo nambo ŵanyosyeje mwakwajima yakusosecela yawo. M’weji ngatukusosekwa kutenda yeleyi ata panandi.—Deuteronomo 27:16.

5. Mwangasamala kandu ya yikamucisyo ya boma yakusapeleka m’yilambo yine, ana ligongo cici ndaŵi sine kwacimbicisya acinangolo kukusapwatika cikamucisyo cambiya?

⁵ M’yilambo yejinji masiku agano, boma jikusapeleka yikamucisyo yine yakucilu kwa ŵandu ŵakalambale, mpela yakulya, yakuwala soni malo gakutama. Konjecesya pelepa, ŵakalambale ŵane akusaŵa kuti ŵasungaga yindu yayicakamucisya pacacikalambala. Nambo naga yikuwoneka kuti yindu yakwakamucisyayo yimasile kapena yili yangakwanila, ŵanace mpaka ŵacimbicisye acinangolo ŵawo mwakutenda yampaka akombole pakwakamucisya ni yakusosecela. Yili yisyene kuti kwasamalila acinangolo ŵakalambale wuli umboni wakulosya kuti tuli ŵakulipeleka kwa Mlungu Juŵatandisye liŵasa.

CINONYELO SONI KULIJIMA

6. Ana ŵandu ŵane alinganyisye yamtuli pakusaka kusamalila yakusosecela ya acinangolo ŵawo?

⁶ Ŵanace ŵacikulile ŵajinji, mwacinonyelo soni mwakulijima akusiŵakamucisya acinangolo ŵawo ŵakulwala. Ŵanace ŵane akusiŵajigala acinangolo ŵawo kuti akatameje nawo kumangwawo kapena akusasama kuja kutama mwakuŵandikana ni acinangolowo. Ŵane akusasama nikutamaga yimpepe ni acinangolo ŵawo. Ndaŵi sine, kutenda yeleyi kukusakamucisya acinangolo soni ŵanace.

7. Ana ligongo cici mpaka yiŵe cenene ngatenda yakusagula mwakuwutuka pakwamba ya acinangolo ŵakalambale?

⁷ Nambo ndaŵi sine, kutenda yeleyi kwangakamucisya. Ligongo cici? Mwine ligongo lyakuti ŵanace akusasagula yakutenda mwakuwutuka kapena ligongo lyakulagasika nganisyo. Baibulo jikusatukalamusya kuti, “Jwakalamuka akusaganicisya mwakwendela.” (Miyambo 14:15) Mwambone, tujile kuti mama ŵawo ŵakalambale yikwasawusya kutama jika ni akuganisya kuti mpaka yiŵe yakamucisya kwasamisya ni kutamaga yimpepe. Mwakalamuka akusosekwa ganicisya yiwusyo yakuyicisyayi, Ana akusosecela cici kusyesyene? Ana pana yiliyose yayilinganyisye yiwanja kapena boma pakusaka kupeleka cikamucisyo cakuŵajilwa? Ana mamawo akusaka kusama? Naga akusaka kusama, ana ciyikwaye camtuli umi wawo? Ana cakunde kwaleka acimjawo? Ana yeleyi ciyakwaye camtuli mu nganisyo? Ana atagulilene yindu yeleyi ni mama ŵawowo? Ana kusamako mpaka kwakwaye camtuli wawojo, ŵamkwawo soni ŵanace ŵawo? Naga mama ŵawo akusosecela cikamucisyo, ana ŵani ŵampaka ŵasamalileje? Ana mpaka pasosekwe kamusyangana kwasamalilako? Ana atagulilene ya nganijo ni ŵamwiŵasa mnopemnope ŵayikwakwaya?

8. Ana mpaka apate kwapi lunda pakusaka kusagula yakutenda pangani jakwakamucisya acinangolo ŵawo ŵakalambale?

⁸ Ligongo lyakuti ukumu wakwasamalila acinangolo uli wa ŵanace wosopewo, mpaka luŵe lunda kutagulilana nganiji ni wosope ŵamwiŵasamo. Mpaka atende yeleyi ni cakulinga cakuti wosope ajigale nawo mbali pakusagula yakutenda. Mpaka yiŵesoni yakamucisya kuwusya lunda kwa acakulungwa ŵa mumpingo soni kwa acimjawo ŵaŵasimenepo ni yakusawusyayi. Malemba gakusati, “Pali pangali kutamila pamo, yakuganisya yikusalepecekwa. Nambo ali atupile ŵandu ŵakukukamucisya lunda ŵajinji yindu yikusakomboleka.”—Miyambo 15:22.

AŴEJE ŴACANASA SONI ŴAKUPIKANICISYA

9, 10. (a) Mwangajigalila kalambala kwawo, ana tukusosekwa kwaganicisya camtuli ŵandu ŵacikulile? (b) Mwangajigalila yakusaka kwatendela ŵanace acinangolo, ana ŵanace akusosekwa kutenda cici kwa acinangolo ŵawo?

⁹ Tukusasosekwa kuŵa ŵacanasa soni ŵakupikanicisya kuti twacimbicisye acinangolo ŵetu ŵakalambale. Mundu pakwendelecela kalambala mpaka yimsyawusyeje kwenda, kulya, soni kumbucila yindu. M’yoyo mpaka asosekwe cikamucisyo. Ndaŵi syejinji ŵanace ni ŵakusapeleka cikamucisyo. Nambo ŵakalambaleŵa akusaŵa kuti apatile lunda, umanyilisi soni akusaŵa kuti aŵele ali mkulisamalila ni kusagula yakutenda jika kwa ndaŵi jelewu. Ligongo lyakumanyika soni ucimbicimbi wakwete, jemanjaji mpaka aŵiceje nganisyo syawo pa ukumu wawo mpela acinangolo soni acakulungwa. M’yoyo ligongo lya yeleyi, acinangolo ŵakuliwona kuti akusosekwa kwegamila cikamucisyo cakutyocela kwa ŵanace ŵawo, mpaka alajeje nganisyo soni kuŵaga ŵakutumbila. Yeleyi yikusiyatendekasyaga ŵane kutumbila soni kana kutamaga ni ŵanace ŵawo ligongo akusayiwonaga mpela ciŵajonanjile ufulu wawo.

¹⁰ Pangali matala gakata gakumacisya yakusawusya yeleyi. Nambo naga yili yakomboleka mpaka ciŵe cinonyelo kwakunda acinangolo ŵawo ŵakalambale kulisamalila soni kusagulaga jika yakutenda. Mpaka luŵe lunda kuti akagamba kusagula yakuyiwona wawojo kuŵa yakuŵajilwa kwa acinangolo mkanatagulilane nawo. Ukalamba wasumwile yejinji jemanjaji. M’yoyo, ŵakunde kola ufulu naga yakomboleka. Caciyiwona kuti naga akwapa ufulu wine wakwe acinangolo ŵawo, nikuti caciŵa paunasi wambone ni jemanjajo. Yeleyi yicakamucisya kuti jemanjajo yimpepe ni wawojo aŵe ŵakusangalala. Atamose kuti pa yindu yine yakamucisya yampaka asosekwe kwakanganicisya, nambope akusosekwa kwacimbicisya acinangolowo. Maloŵe ga Mlungu gakusatukalamusya kuti, “Ŵandu ŵa wuli mwatindiŵalileje, soni mumcimbicisyeje mundu jwacikulile.”—Levitiko 19:32.

AKOLEJE NGANISYO SYAKUŴAJLWA

11-13. Naga munyumamo nganaŵa paunasi wambone ni acinangolo ŵawo, ana mpaka atende yamtuli acinangolowo pakalambele?

¹¹ Ndaŵi sine ŵanace ŵacikulile yikusiyalema kwacimbicisya acinangolo ŵawo ŵakalambale pakujigalila muwaŵelele unasi wawo munyumamo. Komboleka kuti baba ŵawo ŵaliji ŵangalwe, soni mama ŵawo ŵaliji ŵangapikana ya ŵane soni ŵakusawusya. Komboleka kuŵaga ŵakutenguka soni ŵakutumbila ligongo lyakuti nganajembeceyaga kuti acinangolo ŵawo caŵe ŵamti m’yoyo. Ana mpaka atende yamtuli ni nganisyo mpela syelesi?a

¹² Mundu jwakolanjidwa kuti Basse juŵakulile ku Finland, jwatite, “Baba ŵangu ŵakusimana ŵaliji msilikali jwa cipani ca Nazi m’cilambo ca Germany. Nambo nganakaŵaga kupya mtima. Ni papile mtima ŵaŵaga ŵakogoya. Ŵaputaga mama ŵangu une ndili mkulola. Lisiku line ali andumbilile, ŵapukunyisye lamba jwawo ni kumbuta najo kumeso ni mtwe walambajo. Ŵambutile mnope mwamti nagwilile pa bedi.”

¹³ Nambo ŵakwetesoni ndamo sine syambone. Basse ŵasasilesoni kuti, “Atamose kuti ŵaliji ŵangalwe, nambo ŵaliji ŵamtawu mnope pa masengo soni ŵaliji ŵakusamalila cenene liŵasa. Nganalosyeje cinonyelo kwa une citandilile. Nambo ngumanyilila kuti nganisyo syawo syasokonecele. Mama ŵawo ŵatopwele panyumba ali mwanace. M’yoyo ŵatamilaga kutenda ya ndewo, soni ŵajinjile usilikali ali mnyamata. M’yoyo pane ngusinapikanicisya, soni ngangusajimbaga magambo. Ndili ngusile, babawo ŵatandite kulwala. Naliji jwakusacilila kwakamucisya mpaka pandaŵi jaciwa cawo. Atamose kuti yaliji yakusawusya, nambope natesile yangakombwele. Nalinjile kuti mbe mwanace jwambone mpaka paŵawile. Soni nguganisya kuti ŵambonaga kuti ndili mwanace jwambone.”

14. Ana lilemba lyapi lyalikusakamulaga masengo muyakutendekwa yosope atamose pakusamalila acinangolo ŵakalambale?

¹⁴ Muyakutendekwa ya m’maŵasa, atamose mu yakutendekwa yine, Baibulo jikusatusalila kuti, “Awale canasa cekulungwa, umbone mtima, kulinandiya, kufasa, ni kupilila. Ajendelecele kundililana ni kululucilana ni mtima wosope atamose jwine ali akwete ligongo lyakudandawulila ya mjakwe. Mpela muŵatendele Yehofa pakumkululucila ni mtima wosope, nombe jemanja mtendeje yeleyo.”—Akolose 3:12, 13.

ŴAKAMUCISYA AKUSASOSEKWASONI CIKAMUCISYO

15. Ligongo cici ndaŵi sine kusamalila acinangolo kukusaŵa kwakulagasya nganisyo?

¹⁵ Kusamalila acinangolo ŵakulwala gali masengo gakusawusya, soni gekulungwa gagakusajigala maawala gejinji. Nambo mbali jakusawusya mnope kwa jwakulwasajo jili jakuti ndaŵi syejinji akusalaga nganisyo. Yikusaŵaga yakulagasya nganisyo pamkwawona acinangolo ŵenu macili gawo soni cilu cili mkumala, pakuliŵalilaliŵalila soni pakulepela kutenda yindu pajika. Jwamkongwe jwine lina lyakwe Sandy jwatite, “Mama ŵangu ŵaliji mundu jwakusosekwa mwiŵasa mwetu. Yaliji yakupweteka mnope kwawona ali mkulaga ni ulwele pandaŵi jitwasamalilaga. Kundanda ŵajendaga mwakutumbajila mwamti ŵasosekwaga simbo jwakwendela, nambo kaneko ŵasosekwaga njinga jwakwendela ŵalemale. Ulwelewo wakusile mpaka ŵajasice. Mamawo ŵasimanikwe ni ulwele wa kansa ja m’mawupa mwamti ŵasosekwaga cisamalilo cekulungwa musi ni cilo. Twajojesyaga, kwalisya soni kwaŵalanjila mabuku. Yaliji yakulagasya mnope nganisyo. Panayimanyi kuti mamawo ngalama, nalisile mnope ligongo nanonyelaga mnope.”

16, 17. Ana cici campaka cakamucisye ŵakulwasya ulwele kuyiwonaga yindu mwakuŵajilwa?

¹⁶ Ana mpaka atende cici naga akusimana ni yakulandana ni yeleyi? Campaka cakamucisye mnope, cili kumpikanila Yehofa mwakuŵalanga Baibulo soni kuŵecetana najo mwipopelo. (Afilipi 4:6, 7) Kulya yakulya yakamucisya cilu soni kulinga kugona mwakwanila mpaka kwakamucisye. Naga akutenda yeleyi, yicakamucisya kuti akalagaga mnope nganisyo soni kuti cilu cawo cijendeje cenene pakwasamalila ŵakunonyelwa ŵawo. Ndaŵi sine mpaka alinganye yakuti apumule kaje. Atamose kuti nganaŵa apite kwine kukusangalala, nambo mpaka luŵe lunda kupata kandaŵi kakupumula. Kuti yeleyi yikombolece, komboleka kulinganya yakuti ŵane ŵakamucisye kulwasya nangolo jwakulwalajo.

¹⁷ Nganiyiŵa yacilendo kwa ŵakulwasya ulwele kuliwonaga kuti pangali cakutenda. Nambo akaligamba pa yindu yanganaŵa ayikombwele. Atendeje yindu mwakuŵajilwa pakuganisyasoni ya ŵanace ŵawo, wawojo soni ŵamkwawo.

MACILI GAKUPUNDA GACIPAGWA

18, 19. (a) Ana Yehofa ŵatesile cilanga cakutukamucisya camtuli? (b) Ana umboni wamtuli wakulosya kuti jwalakwe akusatenda mwakamulana ni cilanga cakwe?

¹⁸ Kupitila m’Maloŵe gakwe, Yehofa mwacinonyelo atupele cikamucisyo campaka citukamucisye mnope pakwasamalila acinangolo ŵakalambale. Nambo cikamucisyo catupele Yehofa ngaŵa celecipe. Jwamalumbo jwalembile kuti, “Yehofa ali ciŵandika ni wosope ŵakuŵilanjila pa jwalakwe.” Jwaŵecetesoni kuti, “Akusapikana kulila kwawo kwakusaka cikamucisyo soni akusiŵakulupusya.”—Salimo 145:18, 19.

¹⁹ Jwamkongwe jwine jwa ku Philippines, jwasimicisye yeleyi paŵasamalilaga mamagwe ŵaŵalagaga ni ulwele wa mu ututu wawukusatendekasya kuti mundu alemale yiŵalo. Jwalakwe jwatite, “Pangali cindu cakusawusya mnope kupunda kwawona ŵakunonyelwa ŵenu ali mkulaga ni ulwele nikwikana pakuti ngakukombola kumsalila cacikwapweteka. Yaliji mpela kuti mkwawona ali mkutiŵila panandipanandi, soni pangali camkatesile. Ndaŵi syejinji natindiŵalaga ni kumsalila Yehofa mulajile. Nalisile mpela Daudi juŵamŵendile Yehofa kuti asunje misosi jakwe mumsaku kuti amkumbucile. Mpela mwaŵasimicisye Yehofa, jwalakwe ŵambele macili ganasosecelaga. ‘Yehofa ŵayice kukungamucisya.’”—Salimo 18:18.

20. Ana ŵakusamalila ŵakulwala akusosekwa kuti akakayicila cilanga capi, atamose kuti mundu juŵamsamalilagajo ajasice?

²⁰ Ŵandu akusaŵeceta kuti kusamalila ŵakalambale kuli mpela “ngani jajikusamalaga mwakutesa canasa.” Atamose kuti ŵakupeleka cisamalilo mpaka alinjelinje mwamtawu, nambope ŵacekulupewo mpaka ajasice, mpela muyaŵelele ni mamagwe ŵa jwamkongwe jwa ku Philippines jula. Nambo ŵandu ŵakusamkulupilila Yehofa akusamanyilila kuti ciwa nganiciŵa mbesi ja yosope. Ndumetume Paulo ŵatite, “Nipo ngwete cembeceyo mwa Mlungu, . . . kuti kuciŵa kwimuka kwa ŵakulungama ni ŵangalungama ŵakwe.” (Masengo 24:15) Kwa ŵandu ŵele acinangolo ŵawo ŵacikulile ŵajasice, yili yakulimbikasya kumanyilila kuti ŵawe cacijimuka, soni kuti kuciŵa cilambo casambano cakusangalasya kwele “ciwa ngasicipagwasoni.”—Ciunukuko 21:4.

21. Ana pana umbone wamtuli naga tukwacimbicisya acinangolo ŵakalambale?

²¹ Ŵakutumicila Yehofa akusiŵawonaga acinangolo ŵawo kuŵa ŵakusosekwa mnope, atamose ali acekulwipe. (Miyambo 23:22-24) Jemanjaji akusiŵacimbicisyagape acinangolowo. Pakutenda yeleyi akusayiwonaga kuti msyungu wa m’Baibulo wakuti, “Mama ni baba ŵenu cacisangalala, soni ŵaŵamŵelece mmwejo caciŵa ŵakusangalala” uli wakuwona. (Miyambo 23:25) Nambo cakusosekwa mnope ni cakuti ŵandu ŵakusacimbicisya acinangolo ŵawo ŵakalambale akusamsangalasya soni kumcimbicisya Yehofa Mlungu.