LAIBULALE JA PA INTANETI ja Watchtower
Sanja ja Mlonda
LAIBULALE JA PA INTANETI
Chiyao
  • BAIBULO
  • MABUKU
  • MISONGANO
  • mwbr20 January pp. 1-6
  • Malifalesi ga Kabuku ka Yakutendekwa Pamsongano wa Undumetume ni Umi Wachiklistu

Mbali jeleji pangali fidiyo.

Pepani, pana chachitendekasisye kuti fidiyoji jikawugula

  • Malifalesi ga Kabuku ka Yakutendekwa Pamsongano wa Undumetume ni Umi Wachiklistu
  • Malifalesi ga Kabuku ka Yakutendekwa Pamsongano wa Undumetume ni Umi Wachiklistu—2020
  • Tumitwe
  • JANUWALE 6-12
  • JANUWALE 13-19
  • Adamu Jwapikanile Maloŵe ga Ŵamkwakwe
  • JANUWALE 20-26
  • JANUWALE 27–FEBULUWALE 2
Malifalesi ga Kabuku ka Yakutendekwa Pamsongano wa Undumetume ni Umi Wachiklistu—2020
mwbr20 January pp. 1-6

Malifalesi ga Kabuku ka Yakutendekwa Pamsongano wa Undumetume ni Umi Wachiklistu

JANUWALE 6-12

CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU | GENESESI 1-2

‘Yehofa Ŵapanganyisye Yaumi Pachilambo Chapasi’

it-1 527-528

Yakupanganyikwa

Lisiku Lyandanda Mlungu paŵagambile kusala kuti “Kulanguche,” kuŵala kwawonechele kwiwunde atamose kuti yindu yayakoposyaga kuŵalako yaliji mkaniyiwonechele pachilambopa. Yeleyi yatendekwaga mwapanandipanandi mpela muŵalondechesye jwagopolela jwine lina lyakwe J. W. Watts. Jwalakwe jwatite, “Lilanguka lyayikaga mwapanandipanandi pachilambopa.” (Gen. 1:3, A Distinctive Translation of Genesis) Mlungu jwalekangenye lilanguka ni chipi. Jwalakwe jwalikolasile lilanguka kuŵa Musi soni chipi kuŵa Chilo. Yeleyi yikulosya kuti chilambo chapasi chikusasyungula. Pachikusyungula chikusaŵasoni chili mkusyungulila lyuŵa, yayikusatendekasya kuti mbali jine pachilambopa jiŵeje musi soni mbali jine kuŵeje chilo.—Gen. 1:3, 4.

Lisiku Lyaŵili Mlungu ŵapanganyisye liwunde [mlengalenga, NW] lilyalekanganyaga mesi, kuti “mesigo gaŵe pa malo gaŵili gakulekangana.” Mesi gane gaŵelepe pachilambo chapasi nambo gejinji gapite kwinani. Nambosoni mlengalenga ula ni wawalekanganyaga mesi gagaliji kwinani ni gapachilambo chapasi. Mlungu ŵawukolasile mlengalenga kuti Kwinani ligongo waliji chiŵandika ni chilambo chapasi. Nambosoni mesi gagaliji penani pa mlengalenga gala nganigaŵa chiŵandika ndondwa kapena yindu yine yakwinani.—Gen. 1:6-8.

Lisiku Lyatatu machili gakusimonjesya ga Mlungu gatendekasisye mesi kuŵa pa malo gamo. Yeleyi yatendekasisye kuti paŵe mkuli soni Mlungu ŵawukolasile mkuliwu kuti Chilambo Chapasi. Nambosoni lisiku lyeleli ni lyaŵatesile Mlungu kuti paŵe yakumela. Myoyo manyasi, yakumela soni yitela yakusogola yisogosi ŵayipanganyisye. Nambo ngaŵa kuti yindu yagambaga kutendekwa mwajika kapena kuchenga kutyochela ku chinechakwe. Chilichose cha yindu yitatuyi chamelaga mwakamulana ni ‘mtundu’ wakwe.—Gen. 1:9-13.

it-1 528 ¶5-8

Yakupanganyikwa

Yili yakutesya lung’wanu kuti pa Genesesi 1:16 nganakamulichisya masengo liloŵe lya Chihebeli (ba·raʼʹ) lyalikusagopolela “kupanganya” chindu kuti chipagwe. Mmalo mwakwe ŵakamulichisye masengo liloŵe lya Chihebeli (ʽa·sahʹ) lyalikusagopolela “kupanganya” kwakuchitendekasya chindu kutanda kamula masengo gakwe. Lyuŵa, mwesi soni ndondwa yili mbali ja yindu ya “kwinani” kwakukukolanga pa Genesesi 1:1. Yinduyi yapanganyidwe Lisiku Lyamcheche mkaniliyiche. Pa lisiku lyamcheche Mlungu ŵapitilisye kuyitendekasya (“kupanganya”) yindu yakwinani yeleyi kutanda kamula masengo gakwe mwakamulana ni chilambo chapasi. Tukusaŵalanga kuti, “Mlungu ŵayiŵisile yakumulichilayi kwinani, kuti yimulichileje chilambo chapasi.” Yeleyi yikulosya kuti yatandite kuwonechela pachilambo chapasi. Nambosoni yakumulichilayi yikusakamula masengo mpela “yilosyo ya ndaŵi, yaka soni masiku.” Yeleyi yakusakamuchisya ŵandu m’matala gakulekanganalekangana.—Gen. 1:14.

Lisiku Lyamsano ni lyaŵapanganyisye yindu yine ya umi ya pachilambopa. Ngaŵa kuti Mlungu ŵagambile kupanganya chindu chimo cha umi kuti chichenjeje kuŵa yindu yine ya umi. Nambo jwalakwe ŵakamulichisye masengo machili gakwe kupanganya ya umi yejinji. Tukusaŵalanga kuti, “Mlungu ŵapanganyisye somba syasikulungwa sya m’nyasa, pamo ni yakupanganyidwa yine yakutama m’mesi, soni yijuni yakuguluka yine yosope ya mitundu mitundu.” Mlungu ŵasangalele ni yindu yaŵapanganyisyeyi mwamti ŵayijaliwe mwakusala kuti [“yitupe.” NW] Yeleyi yikulosya kuti Mlungu ŵaŵisile machili mu mtundu uliwose kuti ukomboleje kuŵeleka mwakamulana ni ‘mitundu jakwe.’—Gen. 1:20-23.

Pa Lisiku Lya 6 “Mlungu ŵapanganyisye yinyama ya mwitinji ya mitundu mitundu, ni yakulanga ya mitundu mitundu ni yosope yakwaŵa ya mitundu mitundu.” Mlungu ni ŵayiweni kuti yaliji yambone mpela muyaŵelele ni yindu yine yaŵaliji ali apanganyisye.—Gen. 1:24, 25.

Chakumbesi kwa lisiku lya 6 lyakupanganya kwa yindu, Mlungu ŵapanganyisye cha umi chasambano. Chaumichi chaliji chapenani mnope kupunda yinyama, nambope chaliji chakutuluka pakuchilandanya ni malayika. Chakupanganyikwachi chaliji mundu juŵapanganyidwe mchiwanichisyo cha Mlungu, kuti aŵe mpela jwalakwe. Pa Genesesi 1:27 mwakata pakusasala ya ŵandu kuti “ŵapanganyisye jwine jwamlume ni jwine jwamkongwe.” Yeleyi yikukamulana ni Genesesi 2:7-9 papakusalondesya kuti Yehofa Mlungu ŵajigele litaka ni ŵamgumbile mundu, ni ŵampepelele lipuje lyakupeleka umi mu mbula syakwe, soni mundujo ŵakwete umi. Kaneko ŵamŵisile mumgunda wa Edeni soni ŵampele yakulya. Yehofa pelepa ŵakamulichisye masengo yindu ya pachilambopa pakumpanganya jwamlume, nambo jwamkongwe ŵampanganyisye pakukamulichisya masengo luŵalati lwa Adamu. (Gen. 2:18-25) Kupanganyidwa kwa jwamlume ni jwamkongwe kwatendekasisye kuti “mtundu wa ŵandu” uŵe wakwanila.—Gen. 5:1, 2.

Kulijiganya Mwakusokoka

it-2 52

Yesu Klistu

Nganaŵa Mkupanganya. Mwanache jwajigele mbali pa masengo gakupanganya. Nambope yeleyi ngayikugopolela kuti jwalakwe ali Jwakupanganya mpela mwaŵelele Atatigwe. Machili gakupanganya gakusatyochela kwa Mlungu kupitila mwa msimu wakwe weswela. (Gen. 1:2; Sal. 33:6) Pakuŵa umi ukusatyochela kwa Yehofa, nikuti ya umi yosope chinga yakuwoneka ni meso kapena yangawoneka ni meso yapanganyidwe ni jwalakwe. (Sal. 36:9) Yesu nganaŵa Mkupanganya, nambo ali Mwanache jwele Yehofa ŵamkamulichisyaga masengo pakupanganya yindu. Yesu akusasala kuti Mlungu ni juŵapanganyisye yindu yosope mpela mwagakusasalila Malemba.—Mat. 19:4-6.

JANUWALE 13-19

CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU | GENESESI 3-5

“Yakuyichisya ya Unami Wandanda”

w00 11/15 25-26

Yatukulijiganya Kutyochela ku Liŵasa Lyandanda

Ana ngamkaniyikomboleka kuti Hawa awuŵambale ulemwa? Niyikakomboleche. Awanichisye kuti ŵaliji wawojo, ni lijoka likwasalila mwakusisya yaŵasalile Mlungu soni Adamu. Ana mpaka apikane uli mundu jwachilendo ali mkumjelusya mundu jwakusamnonyela soni kumkulupilila? Pelepa Hawa ŵasosekwaga kunyalayidwa soni kutumbila kapena kukana kwene kupikanila. Ana lijoka lyaliji lyakuŵajilwa kusisya chilungamo cha Mlungu soni maloŵe gaŵamsalile ŵamkwakwe? Hawa akalosisye kuchimbichisya chiwundo cha umtwe mwakuwusya kaje lunda mkanasagule chakutenda. M’wejisoni tukusosekwa kuwusyaga kaje lunda naga ŵane akutusalila yakulekangana ni yakusatusalila Mlungu. Nambo Hawa jwapikanile maloŵe ga Satana ni kulipa msyene udindo wakusagula chachili chambone soni chakusakala. Ligongo lyakuyiganichisya mnope yeleyi yamtendekasisye kuyiwona mpela yambone. Jwalakwe yamlemile pakukunda nganisyo syakusakalasi kutamilichika mumtima mwakwe mmalo mwakusityosya kapena kujakambilana ni ŵamkwakwe.—1 Akolinto 11:3; Yakobo 1:14, 15.

Adamu Jwapikanile Maloŵe ga Ŵamkwakwe

Hawa mwachitema ŵamtendekasisye Adamu kuti alemwe. Ana mpaka tuyilondesye chamtuli yaŵatesile Adamuyi? (Genesesi 3:6, 17) Adamu ŵasosekwaga kusagula jwakusosekwa kumpikanila. Ana akampikanile Mkupanganya, juŵampele chilichose kupwatikapo Hawa, ŵaŵaliji ŵakunonyelwa ŵakwe? Ana Adamu ŵasosekwaga kupata malangiso ga Mlungu pa yindu yaŵasosekwaga kutendayi? Kapena Adamu akajasile yosopeyi ligongo lya ŵamkwakwe? Adamu ŵamanyililaga chenene kuti yaŵajembecheyaga Hawa kuti chapate panyuma pakulya chisogosi chakulekasidwa yaliji ya unami. Ndumetume Paulo jwasalilidwe kulemba kuti, “Nambo soni ngaŵaga Adamu ni juŵalambusidwe ni Satana jula, nambo jwamkongwe ni juŵalambusidwe nipo ŵakasile Lilamusi lya Mlungu.” (1 Timoteo 2:14) Myoyo Adamu ŵakanile mwamelepe kumpikanila Yehofa. Jwalakwe jwajogopaga kuti chalekangane ni ŵamkwakwe mmalo mwakumkulupilila Mlungu kuti ni juchamasye nganijo.

w12 9/1 4 ¶2

Ana Yisyene Mlungu Akusiŵasamalilaga Achakongwe?

Ana Mlungu ŵalwesile Achakongwe?

Iyayi. Mmalo mwakwe Mlungu ŵamlwesile kapena kuti kumtembelela Satana ‘jwakusaŵilanjidwa kuti Jwakusakala.’ (Chiwunukuko 12:9; Genesesi 3:14) Mlungu paŵamsalilaga Adamu kuti ‘tachalamulila’ ŵamkwakwe, ngaŵa kuti Mlungu jwapelekaga machili gosope kwa jwamlume gakuti amlamulileje jwamkongwe pachilichose. (Genesesi 3:16) Jwalakwe jwagambaga kusala yakuyichisya yakusakala ya ulemwa walyatesile liŵasa lyandanda.

w04 1/1 29 ¶2

Yiwundo Yekulungwa ya m’Buku ja Genesesi Mbali Jandanda

3:17—Ana Litaka Lyatembeleledwe Mwamtuli Soni kwa Ndaŵi Jelewu Chamtuli? Kutembeleledwa kwa litaka kwagopolelaga kuti kulima kuchiŵa kwakusawusya. Mbagwilo sya Adamu syatandite kupikanichisya chenene ya kutembeleledwa kwa litakali palyatandite kumela miŵa. Yeleyi yikuwonechela chenene ligongo lya maloŵe gaŵaŵechete Lameki babagwe Nowa gakuti ‘ku masengo getu gakupesya, gakulima mwitaka liŵalitembelele Ambuje.’ (Genesesi 5:29) Panyuma pa chikumba, Yehofa ŵampele upile Nowa ni ŵanache ŵakwe mwakusala chakulinga cha Jwalakwe chakuti agumbale pa chilambo chapasi. (Genesesi 9:1) Myoyo pelepa Mlungu ŵamasisye tembelelo jiŵatesile pa litaka.—Genesesi 13:10.

it-2 186

Yipwetesi Yapakuŵeleka

Yipwetesi yayikusayika pandaŵi jakuŵeleka. Mlungu ŵamsalile jwamkongwe jwandanda, Hawa yakuyichisya ya ulemwa wakwe pa ngani jakuŵeleka. Yikaŵe kuti jwalakwe jwapitilisye kuŵa jwakupikanila, akapitilisye kupochela upile kutyochela kwa Mlungu. Nambosoni pandaŵi jakuŵeleka akasangalalaga ligongo Maloŵe ga Mlungu gakusati, “Upile wa Ambuje ni wukusamsichilisya mundu, machili ga mundu pajikape ngaŵa mkonjechesya kandu.” (Mis. 10:22) Nambo apano tukusimana ni yipwetesi ligongo lyakuti yilu yetu yakulemwayi yangakamula masengo mwamlama. Mwakamulana ni yeleyi Mlungu ŵamsalile jwamkongweju kuti, “Tinayijonjechesye yipwetesi yenu pa ndaŵi jimkukola chilu timchipikina yipwetesi pa ndaŵi jenu jakuŵeleka mwanache.” (Ndaŵi sine Mlungu pakukunda kuti yindu yitendekwe akusayisala mpela kuti ni jwatendekasisye).—Gen. 3:16.

Kulijiganya Mwakusokoka

it-2 192 ¶5

Lameki

Ndakatulo jiŵalembile Lameki pakwamba ya achiŵamkwakwe (Gen. 4:23, 24) jikusalosya msimu wachiwawa uwapali mu ndaŵi jakwe. Ndakatulo jaŵalembile Lamekiji jikuti, ‘M’mwe Ada ni m’mwe Sila pikanichisyani maloŵe gangu. Une mbuleje mundu ligongo ŵambulesye, namwuleje mchanda jwele juŵambutile. Naga mundu jwakumwulaga Kayini akumwuchisya kasano ni kaŵili, ni kuti mundu jwakumbulaga une Lameki tachimwuchisya kakwana ka 77.’ Pelepa Lameki jwalichenjelaga msyene pa magambo gakwe gakuwulaga mundu kuti nganatenda mwamelepe mpela muŵatendele Kayini. Lameki akuliŵalanga kuti ŵamwuleje mundu juŵamputile ni kumwulasya jwalakwe pakusaka kulichenjela. Myoyo ndakatuloji jaliji jakwaŵenda ŵandu kuti akamwuchisya jwalakwe ligongo lyakumwulaga mmagongo jwakwe.

it-1 338 ¶2

Kunyosya Mlungu

‘Kulilumba’ kapena kuti kuŵilanjila pa lina lya Yehofa kukwatandite mundaŵi ja Enoshi Chigumula chili chisigele panandi kutendekwa nganikuŵa kwa chilungamo soni kwakuŵajilwa. Yaliji myoyo ligongo ndaŵiji mkanijiyiche, Abele jwakulupililaga Mlungu soni jwakamulichisyaga masengo lina lya Mlungujo. (Gen. 4:26; Aheb. 11:4) 11:4) Mpela mwakusaŵechetela achalijiganye Baibulo ŵane, kuŵilanjila pa lina lya Mlungu kweleku kwaliji kukamulichisya masengo mwakulemwecheka soni mwangaŵajilwa lina lya Mlungu. Ŵakamulichisyaga masengo linali pakwamba ya milungu jakupanganya soni ŵandu. Kutenda yeleyi kwaliji kunyosya Yehofa.

JANUWALE 20-26

CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU | GENESESI 6-8

‘Jwatesile Yosope Yene Yiŵamlamwile Mlungu’

w13 4/1 14 ¶1

Jwalakwe “Ŵajesile ni Mlungu Jusyesyene”

Masengo gakutaŵa chombo gajigele yaka yejinji mwine pasikati pa yaka 40 mpaka 50. Masengoga kuti gakomboleche pasosekwaga kukata yitela, kunyakula, kusepa soni kaneko nikutanda kukoma. Chombocho chakwete nyumba sitatu syesajikane, yipinda soni mlango mumbali mwakwe. Nambosoni chakwete mawindo mwinani mwakwe soni msakasa wakwe wawukomile m’mlitala lyakuti mesi gakatamilichikaga penani pa chombocho.—Genesesi 6:14-16.

w11 9/15 18 ¶13

Tuwutucheje Mpikisano Mwakupilila

13 Ana chichi chachakamuchisye ŵakutumichila ŵa Yehofa kuti akombole kupilila soni kupunda pampikisano? Alole yaŵalembile Paulo pakwamba ya Nowa. (Aŵalanje Ahebeli 11:7.) ‘Ula ja chikumba kapena kuti chigumula ja pachilambo chapasi jajajonasile ya umi yosope chaliji chakutendekwa chakuti Nowa ‘nganachiwoneje.’ (Gen. 6:17) Yeleyi yaliji yakuti nganiyitendekwejepo. Nambope Nowa nganakayichilaga atamose panandi kuti chiyitendekwe. Ligongo chichi tukuŵecheta yeleyi? Ligongo jwalakwe jwakwete chikulupi chakuti yasasile Yehofa yikusatendekwa. Mwamti Nowa nganalipikanaga kuti yaŵamŵendile Yehofa kuti ayitende yaliji yakusawusya kuyitenda. Mmalo mwakwe “ŵayitesile yosope yene yiŵamlamwile Mlungu.” (Gen. 6:22) Patukuganichisya masengo gosope gaŵatesile Nowa soni kutenda ‘yosope yene yiŵamlamwile Mlungu,’ mpaka tuyiwone kuti nganijiŵa ngani ja masanje kuti ataŵe chombo, asonganganye yinyama, apate yakulya ya yinyama soni ya liŵasa lyakwe, alalichile utenga wakwakalamusya ŵandu nambosoni alikamuchisye liŵasa lyakwe kuŵa lyakulimba mwa usimu. Chikulupi cha Nowa soni kupilila kwakwe kwatendekasisye kuti jwalakwe ni liŵasa lyakwe akulupuche soni apate upile.

Kulijiganya Mwakusokoka

w04 1/1 29 ¶7

Yiwundo Yekulungwa ya m’Buku ja Genesesi Mbali Jandanda

7:2, NW—Ana ni chichi chachalekanganyaga nyama syeswejele ni syangaswejela? Komboleka chiwundo chaŵakamulichisye masengo pakulekanganya yinyamayo chakwayaga kupeleka mbopesi pakulambila ngaŵa yakuti nyamajo ŵandu mpaka alyeje kapena iyayi. Chikumba mkanichitendeche ŵandu nganalyaga nyama. Kuyikolanga yinyama kuti ‘yeswejele’ ni ‘yangaswejela’ pangani ja yakulya kwatandite pandaŵi ja Chilamusi cha Mose basi soni kwamasile pandaŵi jachalesile kamula masengo. (Masengo 10:9-16; Aefeso 2:15) Nambo pangani jakumlambila Yehofa Nowa jwamanyililaga nyama sisyaliji syakuŵajilwa kusipeleka mbopesi. Pandaŵi jaŵagambile kukopoka m’chombo, jwalakwe “ŵataŵile malo gakupelechela mbopesi kwa Ambuje. Ŵajigele mtundu uliwose wa nyama ni yijuni yele ŵayitagaga kapena kuti kuyipeleka . . . mbopesi, ni ŵayiwuleje, ni ŵayitasile kapena kupeleka mbopesi jakutinisya pa malo gakupelechela mbopesi gala.”—Genesesi 8:20.

w04 1/1 30 ¶1

Yiwundo Yekulungwa ya m’Buku ja Genesesi Mbali Jandanda

7:11—Ana mesi gagatandikasisye Chikumba gatyochele kwapi? Mkati mwandaŵi jakupanganya kapena kuti “lisiku,” lyele “mlengalenga” ŵawupanganyisye, paliji mesi “pasi”soni “penani” pa mlengalenga. (Genesesi 1:6, 7, NW) Mesi gagaliji “pasi” ni gagaliji kala pachilambo. Mesi ga ‘penaniga’ galiji tumandondo twamesi twejinji twatwaliji kwinani twatwapanganyisye “mesi ga uliŵa” gejinji gamwinani. Mesiga ni gagagwile pachilambo chapasi mundaŵi ja Nowa.

JANUWALE 27–FEBULUWALE 2

CHIPANJE CHAKUSIMANIKWA M’MALOŴE GA MLUNGU | GENESESI 9-11

“Ŵandu Wosope Ŵapachilambo Chapasi Ŵaliji Mkuŵecheta Chiŵecheto Chimo”

it-1 239

Babiloni Jwamkulungwa

Yakutendekwa ya mu Msinda wa Babiloni. Msinda wa Babiloni wataŵidwe m’Chiŵata cha Shela pandaŵi jele ŵandu ŵakamulene kuti ataŵe Sanja ja Babele. (Gen. 11:2-9) Chakulinga chachatendekasisye kuti ataŵe sanja soni msindawo, nganichiŵa kulilumba lina lya Mlungu, nambo kuti aŵe “ŵakupikanika.” Sanja sine syasyasimanikwe m’chilambo cha Mesopotamiya sikupeleka umboni wakuti ŵataŵaga mwakamulana ni dongosolo jakulambilila ja sanja jandanda ja ku Babiloni. Yaŵatesile Yehofa Mlungu pakupasulanya nyumba jakulambililaji yalosisye kuti jwalakwe nganajitichisyaga diniji, soni pelepa ni pasyatandile dini sya unami. Lina lya Chihebeli lyaŵawupele msindawu lyakuti Babiloni lyagopolelaga kuti “Chisokonasyo.” Lina lya Chisumaliyani (Ka-dingir-ra) soni lya Akkadian (Bab-ilu) lyagopolelaga maloŵe gamo gakuti “Chipata cha Mlungu.” Myoyo ŵandu ŵaŵasigele mu msindawu ŵachenjile linali pakusaka kwatendekasya ŵandu kuti akaganisyaga ya lina lyandanda lyakuti Babiloni. Nambope lina lyasambano lyaŵawupele msindawu lya wumanyikasyagape msindawu kuti waliji wa dini.

it-2 202 ¶2

Chiŵecheto

Ngani ja mu Genesesi jikusalondesya yagatesile maŵasa gane pakutenda yindu yakusisyana ni chakulinga cha Mlungu chiŵasasile kwa Nowa ni ŵanache ŵakwe panyuma pa Chikumba cha mesi. (Gen. 9:1) Mmalo mwakuti abalalikangane ‘atupe ni kugumbala pa chilambo chosope,’ jemanjaji ŵatandite kulilinganyila malo m’Chiŵata cha Shela ku Mesopotamiya. Pelepa pakaliji pachitepo cha dini chakola sanja jakwe.—Gen. 11:2-4.

it-2 202 ¶3

Chiŵecheto

Mlungu Jwamachiligose jwamasisye masengo gakutaŵa sanja mwakumasya mkamulano wawo soni kusokonasya chiŵecheto chaŵaŵechetaga pa ndaŵijo. Yeleyi yatendekasisye kuti akakamulilaga yimpepe masengo gawo mwamti ŵabalalikangene pa chilambo chosope. Ligongo lyakuti chiŵecheto chawo chasokonechele yatendekasisye kuti mapulani gawo gakusisyana ni Mlungu gakakomboleka. Yeleyi yatendekasye kuti kaganisye kawo kaŵe kakuwujila munyuma soni kuti yiŵeje yakusawusya kutenda yindu mwakamulana. (Awanichisye ni Jwak. 7:29; Det. 32:5.) Myoyo atamose kuti kusokonechela kwa chiŵecheto ni kwakutendekasisye mnope kuti ŵandu agaŵikangane, nambope kukamuchisye kuti ŵandu alepeleje kukwanilisya yakulinga yakogoya soni yakonanga. (Gen. 11:5-9; Awanichisye ni Yes. 8:9, 10) Ŵandu masiku agano akwete lunda mnope, nambo akusakamulichisya masengo lundalu pakupanganya yindu yakogoya. Patukuganichisya yeleyi, ni patukusapikanichisya kuti Mlungu ŵayimanyi mkanipaŵe kuti ŵandu chachikusya nganisyo syawo syakusakala naga ngakwalekasya kutaŵa Sanja ja Babele.

it-2 472

Mitundu

Ligongo lyakubalalikangana kula, apano yili yakusawusya kuti ŵandu aŵechetaneje soni kupikangananaga chenene. Mtundu wuliwose ukwete ndamo jawo, misyungu jawo soni dini jawo mwamti ŵaliwose akusatendaga yindu m’litala lyakusaka. (Lef. 18:3) Ligongo lyakuti mitundu ja ŵandu jitalikangene ni Mlungu, jikusalambilaga mafano.—Det. 12:30; 2 Ayi. 17:29, 33.

Kulijiganya Mwakusokoka

it-1 1023 ¶4

Hamu

Komboleka kuti chakutendekwachi chamkwayiye Kenani mwangapita mumbali soni babagwe ŵali Hamu ŵalepele kumjamuka. Kombolekasoni kuti Nowa jwalochesye mwakusalilidwa ligongo jwamanyilile kuti Hamu ŵampelele kala Kenani ndamo jakwe jakusakala. Nambosoni kuti ŵanache ŵa Kenani chachijigalila ndamoji. Kutembelela kwakwanilichikwe panandi pandaŵi jele Aisalaeli ŵagomeche Akenani. Ŵandu ŵele nganajonanjidwa (mwachisyasyo, Agibiyoni [Yos. 9]) ŵaŵele achikapolo ŵa Aisalaeli. Mkupita kwa ndaŵi, kutembelelaku kwakwanilichikwesoni pele ŵanache ŵa Kenani ŵaŵele pasi pa maulamusi gamachili ga Amedi ni Apelesi, Gilisi soni Loma ŵaŵaliji mbagwilo sya Yafeti.

it-2 503

Nimulodi

Pandanda uchimwene wa Nimulodi wapwatikaga misinda ja Babiloni, Eleki, Akadi soni [Kaline, NW] jajaliji m’chilambo cha Shela. (Gen. 10:10) Myoyo yikuwoneka kuti Nimulodi ni juŵalamwile kuti ŵandu ataŵe msinda ni sanja ja Babiloni. Yeleyi yikuwonechela chenene mwakamulana ni ndamo ja Ayuda. Josephus jwalembile kuti, “[Nimilodi] jwatandite kuchenga panandi ni panandi ulamusi wakwe wambone kuŵa wangasa kapena kuti wangalwe. Jwaganisisye litala lyakwatendekachisya ŵandu kuti akamjogopaga Mlungu soni kuti adalileje machili ga jwalakwe. Jwasalagasoni kuti mpaka amwuchisye Mlungu naga Mlungujo ali aganisisye yakuchijonangasoni chilambo ni mesi. Jwalakwe jwalinganyisye yakuti chatende yeleyi mwakutaŵa sanja jelewu mnope jamti ngaŵa mkumilwa ni mesi soni chawuchisye konasika kwa ŵandu ŵaŵawile pa Chigumula cha mesi. Ŵandu ŵatandite kukuya yaŵasalaga [Nimulodi] mwamti kulipeleka kwa Mlungu ŵakuwonaga kuŵa ukapolo. Myoyo ŵatandite kutaŵa sanja . . . mwamti masengoga gawutukaga ngaŵa masanje.”—Jewish Antiquities, I, 114, 115 (iv, 2, 3).

    Mabuku ga Chiyao (2000-2026)
    Akopoche
    Ajinjile
    • Chiyao
    • Ŵagaŵile ŵane
    • Yakusaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamusi
    • Yindu Yachimsisi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ajinjile
    Ŵagaŵile ŵane