Yampaka Atende Kuti Aŵe Ŵakulinandiya

ANA KULINANDIYA KULI KUTENDA CICI?

Ŵandu ŵakulinandiya akusaŵa ŵakulicimbicisya. Ngakusaŵa ŵakupoka, kapena ngakusajembeceya kuti ŵandu ŵane ŵawoneje kuti ali ŵakusosekwa mnope. Mundu jwakulinandiya akusatenda lung’wanu ni ŵandu ŵane soni akusaŵa jwakusacilila kulijiganya yindu yejinji kutyocela kwa ŵane.

Ŵandu ŵane akusaganisya kuti mundu jwakulinandiya ali jwakusigalila, nambo yeleyi nganiyiŵa yisyene. Kusala yisyene, kulinandiya kukusakamucisya ŵandu kumanyilila yakulepela yawo soni malile gakutendela yindu.

LIGONGO CICI KULINANDIYA KULI KWAKUSOSEKWA?

• Kulinandiya kukusakamucisya kuŵa paunasi wambone ni ŵane. Buku jine (The Narcissism Epidemic) jatite, “Ŵandu ŵakulinandiya akusapata acimjawo mwangasawusya. Yikusaŵa yangasawusya kuti ŵanduŵa atande kuŵecetana soni kunguluka ni ŵane.”

• Kulinandiya kucimkamucisya mwanace pacacikulapo. Kumjiganya mwanace kuti aŵe jwakulinandiya mpaka kumkamucisye apano soni yiciŵa yangasawusya kuti capate masengo pacacikulapo. Dokotala jwine (Leonard Sax) jwatite, “Naga mwanace ali jwakulinonyela soni ngakumanyilila yanganaŵa akombwele kutenda, yikusaŵa yakusawusya kuti agapate masengo. Nambo mwanace jwakulinandiya jwakusasaka kumanyilila yakusaka jwakulemba masengojo, mwangakayicila akusapata masengogo.”a

ANA MPAKA TUMJIGANYE CAMTULI MWANACE KUŴA JWAKULINANDIYA?

Tumkamucisyeje mwanace jwetu kuti akaliwonaga kuŵa jwakusosekwa mnope kwapunda ŵane.

CIWUNDO CA M’BAIBULO: “Naga mundu akuliganicisya kuti ali jwakusosekwa kwapunda ŵane, nambo citamileco ali jwangasosekwa, ni kuti akusagamba kulilambusya.”—Agalatiya 6:3.

• Tuŵambaleje kumsalila mwanace jwetu yindu yanganiyiŵa yitendekwe. Mpaka tumsalileje mwanace jwetu kuti, “Yosope yamkusasakaga mpaka yitendekwe.” Mwine mpaka tumsalilesoni kuti mpaka, “Mkamule masengo galigose gamkusasaka.” Maloŵega mpaka gawoneceje kuŵa gakulimbikasya, nambo yisyene yakwe ni yakuti ndaŵi sine ngayikusatendekwa. Mwanace jwetu yindu mpaka yimjendele cenene naga akwete yakulinga yampaka ayikwanilisye.

• Tumsalileje mwanace jwetu yisyesyene yampaka yitendekwe. Acinangolo akusosekwa kwayamicila ŵanace ŵawo pa yindu yatesile cenene mmalo mwakwamba kwacemelela pacilicose.

• Tumkamucisyeje mwanace jwetu kola malile pa kakamulicisye masengo ka Intaneti. Pa Intaneti ŵandu akusasalaga yindu yakulicemelela kuti ali ŵandu ŵambone soni yindu yakombwele kutenda. Yeleyi yili yakulekangana ni kulinandiya.

• Tumkamucisyeje mwanace jwetu kuti apepesyeje mwacitema. Naga mwanace jwetu alemwisye, tumkamucisyeje kupikanicisya yalemwisyeyo soni kwiticisya.

Tumjiganyeje kuyamicila.

CIWUNDO CA M’BAIBULO: “Alosyeje kuti ali ŵakuyamicila.”—Akolose 3:15, NW.

• Tumkamucisyeje mwanace jwetu kuti ayamicileje yakupanganyikwa. Ŵanace akusosekwa kuti ayamicileje yakupanganyikwa yosope. Akusosekwasoni kumanyilila kuti tukusasosecela mpweya, mesi soni yakulya kuti tutame ni umi. Tukusosekwa kukamulicisya masengo yisyasyoyi pakwajiganya ŵanace ŵetu kuti aŵeje ŵakuyamicila yakupanganyikwa yosope.

• Tumkamucisyeje mwanace jwetu kuyamicila yatesile ŵane. Mpaka atende yeleyi pakumsalila mwanace jwetu kuti aŵambaleje kwatendela ŵane jelasi ligongo lya yindu yambone yatesile. M’malo mwakwe aŵeje jwakusacilila kulijiganya yindu kutyocela kwa ŵanewo.

• Jutendeje sikomo. Twajiganyeje ŵanace ŵetu kusala kuti sikomo, kutyocela pasi pa mtima. Kuyamicila kukusatukamucisya kuti tupitilisye kuŵa ŵakulinandiya.

Twajiganyeje ŵanace ŵetu kumanyilila umbone wakwakamucisya ŵane.

CIWUNDO CA M’BAIBULO: “Mŵeje ŵakulinondiya, soni jwalijose am’woneje mjakwe kuti ali jwakumpunda jwalakwejo. Mkagamba kusaka yindu yayikumnonyelesya m’mwejo jikape, nambo soni yayikwanonyelesya ŵane.”—Afilipi 2:3, 4.

• Tumjiganyeje mwanace jwetu masengo ga panyumba. Kumlekasya mwanace jwetu kutukamucisya masengo ga panyumba mpaka kumtendekasye kuyiwonaga yindu yakusaka kutendeyo kuŵa yakusosekwa mnope. Masengo ga panyumba gaŵeje pamalo gandanda kulekangana ni kung’anda. Tumsalileje kuti kukamula masengo ga panyumba kukusikwakamucisya ŵane soni akusayamicila ni kucimbicisya yawutesileyo.

• Tumsimicisyeje mwanace jwetu kuti kwakamucisya ŵane uli upile wekulungwa. Kutenda yeleyi kucakamucisya ŵanace kuti akule cenene. M’yoyo, amkamucisyeje mwanace jwawo kuwungunya ŵandu ŵakusosecela cikamucisyo. Akambilane ni mwanace jwawo yampaka atende kuti ŵakamucisye ŵanduwo. Amkamucisyeje soni kum’yamicila pakwakamucisya ŵane.