MURUNG’AGEN BE’
Gu Mang Reb e Missionary ni Yugu Aram Rogon ni Gub Tamra’
NAP’AN ni ku gub bitir, ma gu ma tamra’ ma kug ma rus ko girdi’. Machane munmun me ayuwegeg Jehovah ni nggu mang reb e missionary nib t’uf e girdi’ rog. Ni uw rogon? Som’on e yag ni nggu rin’ e re n’ey u daken e ayuw ni pi’ e chitamag ngog. Ma bin migid e bochan e kanawo’ nib manigil ni dag reb e walag nib pin ni kab fel’ yangaren. Ma bin tomur e bochan e thin ni i yog figirngig ngog u fithik’ e sumunguy nge gonop. Chiney e nggu weliy boch ban’en u murung’ageg.
Ni gargelnageg u Vienna u Austria ko duw ni 1951. Ma gallabthir rog e yow ba Katolik. Gag be’ ni gub tamra’, machane ba mich Got u wan’ug mab ga’ nug ma meybil. Nap’an ni gaman mereb e duw rog me tabab e chitamag ni ngar filed e Pi Mich Rok Jehovah e Bible u taabang, ma de n’uw nap’an nga tomuren miki un e chitinag ko fol Bible.
Yaamow Elisabeth (ba’ ni gilay’) ni walageg
De n’uw nap’an nga tomuren ma gamad un nga reb e ulung ni fithingan e Döbling Congregation ni bay u Vienna. Boor ban’en ni ug rin’ed chon e tabinaw rog u taabang. Ug beeged ma gamad be fil e Bible u taabang, ma gamad be un ko muulung, ma ug pied e ayuw u nap’an e pi assembly. Nap’an ni ku gub bitir, me ayuwegeg e chitamag ni ngari t’uf Jehovah rog. Bin riyul’ riy e i meybil e chitamag ni nggu unew walageg nib pin ko pioneer. Machane gathi aram e n’en ni ug nameg e ngiyal’ nem.
KUG TABAB KO PIGPIG U POLO’ E TAYIM
Ni taufenageg ko duw ni 1965 u nap’an ni ke gaman 14 e duw rog. Machane ba mo’maw’ ngog ni nggu machibnag e girdi’ ndag nangrad. Ba ga’ nug ma lemnag ni kab fel’ e tin ka bay e girdi’ ngog, ma rug baadag ni nggu fel’ u wan’ yugu boch e fel’ yangaren. Ere de n’uw nap’an nga tomuren nug un ko taufe, ma aram mug tabab ni ngaug chag ko piin ndarur pigpiggad ngak Jehovah. Yugu aram rogon nug baadag nug ma chag ngorad, machane ma magawonnageg e nangan’ rog ni bochan e boor e tayim ni gamad ma chag e piin gathi yad e Pi Mich. Yugu aram rogon, mab mo’maw’ ngog ni nggu tal ndab kug chag ngorad. Ere mang e ayuwegeg?
Boor ban’en nug fil rok Dorothée (ba’ ni gilay’)
Bang ko ngiyal’ nem, me yib i un bochi pin ni 16 e duw rok ko ulung romad ni ka nog Dorothée ngak. Rug ngat nga rogon feni pasig ko machib u mit e tabinaw. Gub ilal buchuuw ngak, machane gathi ri gub pasig ko machib. I lungug u wan’ug: ‘Gallabthir rog e yow e Pi Mich, machane Dorothée e dariy reb i girdien e tabinaw rok ko tin riyul’. Yugu aram rogon ni yow ma par e chitiningin ni ke m’ar, machane gubin ngiyal’ ni ma un ko machib!’ Bochan e ngongol rok nib fel’, ma aram e n’en ni k’aringeg ni nggu yoornag e tin nug be rin’ ni fan ngak Jehovah. De n’uw nap’an nga tomuren mu ug pioneergow Dorothée u taabang. Som’on e gu unew ko pioneer ni ayuw, me boch nga tomuren mu ug pigpiggow u taabang ni gamow l’agruw e regular pioneer. Rogon feni pasig Dorothée e k’aringeg ni ngkug pasig. I ayuwegeg ni nggu fil e Bible ngak e en nsom’on nug pirieg ni baadag ni nge fil e Bible. Munmun me mom boch ngog ni ngaug non ko girdi’ u mit e tabinaw, ngu kanawo’, nge gin kug pirieg e girdi’ riy.
Nap’an e bin som’on e duw nug un ko regular pioneer, me yib i un reb e walag ni pumoon ni be’ nu Austria ko ulung romad ni ka nog Heinz ngak. I fil e tin riyul’ u Canada u nap’an ni yan i guy walagen ni pumoon ni ma par u rom ni ir reb e Pi Mich. Ni pi’ ni nge pigpig ko ulung romad u Vienna ni ir reb e special pioneer. Nap’an nug mada’gow ma gu baadag daken. Machane baadag ni nge mang reb e missionary, me gag e dabug. Ere som’on e gu mithag rok nug baadag. Machane boch nga tomuren me fel’ e thin romow, mug mabgolgow, ma gamow tabab ko pioneer u taabang u Austria.
GU TABAB NI NGGU ADAG NI NGGU MANG REB E MISSIONARY
Ba ga’ ni ma yog Heinz ngog ni baadag ni nge mang reb e missionary. Yugu aram rogon nder ma towasariyeg, machane ba ga’ ni ma fitheg ni ma gaar, “Rayog ni ngad yoornagew e tin gadow be rin’ ni fan ko pigpig rodow ngak Jehovah e chiney ndariy e bitir rodow, fa?” Bochan ni gub tamra’, ma gu be rus ni nggu mang reb e missionary. Riyul’ ni ug pioneer, machane gu ra lemnag ni nggu mang reb e missionary ma ban’en nrib mo’maw’ u wan’ug. Yugu aram rogon, ma da i tal Heinz i weliy murung’agen e re n’ey ngog. Ki pi’ e athamgil nga lanin’ug ni nggu lemnag rogon ni nggu ayuweg e girdi’ ko bin nga i magafan’ug ngog. Rib ga’ angin e fonow ni pi’ ngog.
Be yarmiy Heinz e Fol Wulyang ko Damit u reb e ulung ni bay u Salzburg u Austria ni yima non riy ni thin ni Serbo-Croatian, 1974
Munmun mug adag ni nggu mang reb e missionary, ma aram ma gamow ngongliy e babyor romow ni nggu unew ko fare Skul u Gilead. Machane me yog e re walag ni pumoon ni baaram ngomow ni ma yarmiy rogon e maruwel ni yima rin’ ko Branch nsom’on e ngguy rogon ni nggu salap boch ko thin ni Meriken. Tomuren dalip e duw nug rin’ e re n’ey, ma gamow gin u nap’an nni pi’mow nga reb e ulung ni bay u Salzburg u Austria ni yima non riy ni thin ni Serbo-Croatian. Medlip e duw ni ug machibnagew e girdi’ ni yad ma non ko re thin nem, ni kub muun ngay reb e duw ni ug lekagew e pi ulung ni aram rogon e thin rorad. Rib mo’maw’ ni nge mit e re thin ney, machane boor e piin gamow ma fil e Bible ngorad.
Nap’an e duw ni 1979, me yog e pi walag ni pumoon ngomow ni yad ma yarmiy rogon e maruwel ko Branch ni nggu milekaggow nga Bulgaria ndabi n’uw nap’an. Bochan ni kan taleg e machib u rom, ma aram ma rogned ngomow ni nggu warow ngaram nib dake gamow be toffan. Ku rogned ngomow ndab gu machibgow, machane nggu mithagew nochi ke babyor ni kan ngongliy nrib achig ken nggu fekew ngaram ni fen lal i walag nib pin ni yad ma par u Sofia ni tochuch u Bulgaria. Rug rus, machane i ayuwegeg Jehovah. Rogon nug guy e pi walag nem ndarur rusgad nge rogon ni yad be par ni yad ba felfelan’ ni yugu aram rogon ni yad manang nrayog ni ngan kalbusnagrad e ayuwegeg ni nge pagan’ug ni nggu rin’ e tin nrayog rog u nap’an ni ke yog e ulung rok Jehovah ban’en ni nggu rin’.
Boch nga tomuren mu kug ngongliyew e babyor romow bayay ni fan ko fare skul u Gilead, ma aram min fekmow. Gu lemnagew ni gamow ra yan nga Meriken nggu unew ko re skul nem ni thin ni Meriken. Machane nap’an e November ko duw ni 1981, me tabab e ulung rodad ni ngkur ted fare skul u Gilead u Wiesbaden u Germany. Ere yag ni nggu unew ko re skul ney ni thin ni Chiyamen nib mom boch ngog ni nggu nang fan. Ere uw e yira pi’mow ngay?
UG PIGPIGGOW U REB E NAM NI YIBE MAHL RIY
Ni pi’mow nga Kenya! Machane me fith e branch nu rom ngomow ko ba m’agan’mow ngay ni nggu pigpiggow u Uganda nreb e nam ni bay u tooben e re nam ney fa danga’. Ba pag ragag e duw u m’on riy ma bay reb e tolang ko salthaw ni ka nog Idi Amin ngak ni suwey e am ko re nam nem. Nap’an e gagiyeg rok, ma bokum biyu’ e girdi’ ni thang e fan rorad ma bokum milyon e ra gafgowgad. Ma nap’an e duw ni 1979, me chel boch e toogor rok ngar taleged e gagiyeg ni be tay e birok e am. Dabisiy ni ga ra nang fan ni ug rus ni nggu wan gu par nga reb e nam ni aray rogon. Machane fare skul u Gilead e ayuwegmow ni nge pagan’mow ngak Jehovah. Ere m’agan’mow ngay ni nggu warow ngaram.
Rib mo’maw’ e par u Uganda. Baaray rogon ni weliy Heinz murung’agen e re n’ey u lan fare 2010 Yearbook ni gaar: “Boor ban’en nib t’uf, . . . ni bod e gin ngan fek e ran riy nge gin nrayog ni ngan non riy ngak yugu boch e girdi’ ni kan kirebnag. . . . Boor e girdi’ ni un boyochnagrad maku boor e moro’ro’, nib ga’ nnep’ e ma buch e pi n’ey riy. . . . Ra nep’ ma gubin e girdi’ ni yad ma par u tabinaw ngaur meybilgad ma yad be athapeg ndariy be’ nra yib i iring e chugum rorad ara thang e fan rorad.” Yugu aram rogon urngin e magawon ni un mada’nag, machane i par e pi walag u rom nib gel e michan’ rorad!
Gamad be lith e ggan u tafen Brother nge Sister Waiswa
Nap’an e duw ni 1982, mug tawgow Heinz nga Kampala ni aram e tochuch u Uganda. Nap’an e lal nsom’on e pul nug tawgow ngaram, ma gamow par rok Sam nge Christina Waiswa, nge lal e bitir rorow, nge aningeg e girdi’ rorow. Gubin e rran nib ga’ ni taab yay ni yad ma abich, machane gubin ngiyal’ nib m’agan’rad ngay ni ngar pied e chuuw i n’en ni bay rorad ngomow. Nap’an ni ug parew rok Brother nge Sister Waiswa, ma boor ban’en nug filew Heinz ni ayuwegmow u nap’an e missionary ni ug tew. Bod nug filew rogon ni nggu ayuwegew e ran ni aram e gamow ma maluk nga buchuuw e ran, ngemu’ mu kug fanayew e pi ran nem ni nggu puogew nga lan e kolosis. Nap’an e duw ni 1983, ma gamow pirieg reb e naun nrayog ni nggu parew riy u Kampala ndabi buch ban’en romow riy.
Ri gamow baadag e machib u rom. Ka be yib ngan’ug ni immoy reb e pul nib pag 4,000 ken e magazine nug weregew ko girdi’! Machane n’en nri gamow baadag riy e rogon ni ug guyew e girdi’ ni ur motoyilgad ko tin riyul’. Yad ma tayfan Got ma yad baadag ni ngan weliy murung’agen e Bible. Ra bagamow Heinz mab ga’ ni 10 i yan ko 15 e girdi’ ni gamow ma fil e Bible ngorad. Ma boor ban’en ni ug filew rorad. Bod ni, yugu aram rogon ni yad ma yib u but’ ngar uned ko muulung u gubin e wik, machane darur gun’gun’gad ma gubin ngiyal’ ni yad ba felfelan’.
Nap’an e duw ni 1985 nge 1986, ma l’agruw yay nni mahl u Uganda. Ba ga’ ni gamow ma guy e bitir ni yad be fek e boyoch nib ga’, ma yima tayrad ko yungi n’en ni bay u kanawo’ ni yima taleg e girdi’ riy ni ngan guy e n’en yad be fek ni yad boch e salthaw. Nap’an e pi duw nem mab ga’ ni ug meybilgow ni ngan pi’ e tamilangan’ ngomow min ayuwegmow ni nggu parew nib gapas lanin’mow u nap’an ni gamow be gay e piin yad baadag e machib. I fulweg Jehovah taban e meybil romow. Ba ga’ nnap’an ni gamow ra mada’nag be’ ni baadag ni nge nang murung’agen Jehovah, ma ma chuw e marus romow.
Yaamad Heinz nge Tatjana (bay u lukngun)
Ku gamow baadag ni gamow ma machibnag e girdi’ ni gathi yad e girdi’ nu rom. Bod ni bay ba wu’ e mabgol nug mada’nagew ma gamow tabab i fil e Bible ngorow ni ka nog Murat nge Dilbar Ibatullin ngorow ni yow e girdi’ nu Tatarstan (Central Russia). Murat e ir reb e togta. Yow l’agruw nra unew ko taufe ma ka yow be pigpig ngak Jehovah ke mada’ ko chiney. Boch nga tomuren mug mada’nag Tatjana Vileyska ni be’ nib pin u Ukraine ni ka i lemnag ni nge li’ ir nge yim’. Tomuren ni un ko taufe, me sul nga Ukraine me boch nga tomuren mi i pi’ e ayuw ni ngaun pilyeg e pi babyor rodad u rom.a
BOCH E MAGAWON NIB THIL
Nap’an e duw ni 1991 u nap’an ni gamow bay Heinz u Austria ni gamow be toffan, me yol e branch u rom ngomow ni yad be yog ni aram e ngan pi’ reb e maruwel nib beech ngomow u Bulgaria. Boor e duw ni kan taleg fare maruwel ni machib u boch e nam u Europe. Machane ke thil boch ban’en, ma ngiyal’ nem e rayog ni nge machib e Pi Mich Rok Jehovah ko pi nam nem. Ma Bulgaria reb e pi nam nem. Kug weliy faram u m’on riy nug mithagew Heinz yu ken e babyor nggu fekew nga lan e re nam nem ni kan taleg e maruwel rodad riy. Machane chiney e kan pi’mow ngaram ni nggu machibgow.
Nog ngomow ndab kug sulow nga Uganda. Ere gu warow nga Bethel u Germany, ma gamow fek reb e karrow, ma gamow milekag nga Bulgaria nda kug sulow nga tafemow ni nggu kunuyew e chugum romow ma gamow fingichiy e pi fager romow. Nap’an nug warow ngaram min taymow nga reb e ulung u Sofia nsogonap’an 20 e tamachib riy.
Bay in e magawon nib beech nug mada’nagew u Bulgaria. Som’on e dag nangew e thin nu rom. Maku reb e kemus ni yigoo fa gal ke babyor ni Thin Nriyul’ Ni Ma Pow’iy I Yan Ko Yafas Ni Manemus nge Babyor Rog Ni Chep Nu Bible e kan pilyeg ko re thin nem. Kub mo’maw’ ni nggu tababgow i fil e Bible ko girdi’. Yugu aram rogon, ma ug machibgad u fithik’ e pasig. I guy e teliw ni Orthodox e re n’ey, ma aram mar tababgad ni ngaur gafgownaged gamad.
Nap’an e duw ni 1994, ma daki tay e am e Pi Mich Rok Jehovah u rom ni yad barba’ e teliw, ma boor e girdi’ nra lemnaged ni gadad barba’ e teliw ni gad ba kireb. Bay boch e walag nni kolrad nga non’rad nga kalbus. Boor ban’en nde riyul’ ni un weliy u murung’agdad ko shimbung nge TV, ma yibe yog ni Pi Mich Rok Jehovah e gathi kemus ni yad ma thang e fan ko bitir ya ku yad ma k’aring yugu boch e Pi Mich ni ngar lied yad ngar m’ad. Rib mo’maw’ ngomow Heinz ni nggu machibgow. Ba ga’ ni gamow ma mada’nag e girdi’ ni yad ma tolul ngomow, mar callnaged e polis, mu kur paged boch ban’en nge aw ngomow. Dabiyog ni ngan fek e pi babyor rodad nga daken e nam, ma rib mo’maw’ ni ngan pirieg bang ni ngan pi’ puluwon ni ngaun tay e pi muulung rodad riy. Bay bayay nni tay reb e convention rodad me yib e polis i taleg. De mecham ngomow Heinz ni nga i fanenikaymow e girdi’ ni aray rogon. Rib thil e girdi’ u rom ko girdi’ u Uganda nib m’agan’rad ngay ni ngar filed e Bible! Ere mang e ayuwegmow nde mulan’mow?
Gamow ma felfelan’ ni gamad ma chag e pi walag u rom u taabang. Yad ba felfelan’ ni kar pirieged e tin riyul’ mab ga’ fan u wan’rad e ayuw ni ug piew ngorad. Gamad gubin ni ug ayuweged gamad. Gu filew ko pi n’ey ni buch romow ni faanra ud t’ufeged e girdi’, ma demtrug e maruwel ni kan pi’ ngodad ma rayog ni ngad pared ni gad ba felfelan’.
Yaamow ko branch u Bulgaria, 2007
Machane munmun me thil boch ban’en. Nap’an e duw ni 1998, me sul e am bayay ngki tay e Pi Mich Rok Jehovah ni yad barba’ e teliw, ma boor ken e babyor rodad nni pilyeg ko thin ni Bulgarian. Nap’an e duw ni 2004 min madnomnag reb e branch ni ka fini m’ay i toy u rom. Chiney e bay 57 e ulung u Bulgaria ni 2,953 urngin e publisher riy. Ma nap’an e duw ni 2024, ma 6,475 urngin e girdi’ ni un ko Puguran. Yugu aram rogon ni immoy ba ngiyal’ ni kemus ni lal e walag nib pin ni ur moyed u Sofia, machane chiney e mereb e ulung u rom! Riyul’ ni fare “tabinaw nib th’abi lich e girdi’ riy . . . [e ke] bod ba nam ni ba ga’.”—Isa. 60:22.
KUG ATHAMGIL U FITHIK’ BOCH BAN’EN NIB MO’MAW’ NI UG MADA’NAG
Boor yay ni ka ug m’ar. Bay in yay ni kan pirieg in e tumor u fithik’ i dowag ni kub muun ngay reb ni kan pirieg ko man’ey rog. Bay boch e tafalay ni kug un ngay ni ngan urfeg e cancer rog mu kun seyeg u India u lan 12 e awa ni ngan chuweg e bin baaram e tumor ni bay ko man’ey rog. Tomuren nni seyeg ma gamow par ba ngiyal’ ko branch u rom, ngemu’ mfin gu sulow ko maruwel romow u Bulgaria.
Bay ba mit e m’ar ni yib ngak Heinz nri in e girdi’ ni kan pirieg rok ni ka nog e Huntington’s disease ngay. Bochan e re m’ar nem, ma aram me mo’maw’ ngak ni nga i yan, ma be non, miki mo’maw’ ni nga i mithmitheg yu yang u dow. Nap’an ni ubchiya’ e m’ar rok me t’uf ni ngaug par ma gu be ayuweg. Bay yu ngiyal’ ni ma aw parwog maku ma magafan’ug nri boch ngaram ma dabkiyog ni nggu ayuweg. Machane bay reb e walag ni kab pagel ni ka nog Bobi ngak nib ga’ ni ma fek Heinz nga u ranow ko machib. Der ma tamra’ ngak ndabkiyog ni nge non nib fel’ rogon ara mithmitheg ay nge pa’ nib fel’ rogon. Gubin ngiyal’ nrayog ni nggu taga’ ngak Bobi ko ngiyal’ ndabiyog ni nggu ayuweg Heinz. Yugu aram rogon nug dugliyew ndab gu fakayew e bitir u lan e biney e m’ag, machane gamow ra lemnag ma gowa ke pi’ Jehovah Bobi ni nggu fakayew!—Mark 10:29, 30.
Ki yib e cancer ku Heinz. Ba gel e kireban’ riy ya nap’an e duw ni 2015 me yim’. Ri daki pagan’ug u tomuren ni yim’ Heinz, ya ba mo’maw’ ni nge mich u wan’ug ndaki moy. Machane bochan ni yug gu ma lemnag, ma gowa kab fos u lanin’ug! (Luke 20:38) Ba ga’ ni ma yib ngan’ug e thin ni i yog u fithik’ e sumunguy nge fonow nib manigil ni i pi’ ngog. Ri gub felfelan’ ko pi duw ni ug pigpiggow u taabang u fithik’ e yul’yul’.
KE MAGAR JEHOVAH KO AYUW ROK
Riyul’ ni ke ayuwegeg Jehovah u fithik’ urngin e magawon rog. Ki ayuwegeg ni nge war boch e tamra’ rog, mug mang reb e missionary nug ma t’ufeg e girdi’. (2 Tim. 1:7) Ke magar Jehovah, ya chiney e gamow be pigpig e bin baaram e ppin ni walageg nib bitir ngog u polo’ e tayim romow. Chiney e yow ma lekag e pumoon rok boch e ulung u Europe ni yima non riy ni thin ni Serbian. Kan fulweg taban fare meybil ni tay e chitamag u nap’an ni ka gamow bbitir!
Fol Bible nug ma tay e ma pi’ e gapas nga lanin’ug. Nap’an ni kug mada’nag boch e magawon nib mo’maw’, ma kug fil rogon ni nggu “meybil” ni bod Jesus. (Luke 22:44) Reb e kanawo’ ni yima fulweg taban e meybil rog riy e u daken e t’ufeg nge gol ni ma dag e pi fager ko ulung rog u Nadezhda ni bay u Sofia. Yad ma piningeg ni nggu rin’ed boch ban’en u taabang mab ga’ ni yad ma dag nib ga’ fag u wan’rad, ma re n’ey e ri ma yibnag e felfelan’ ngog.
Ba ga’ nug ma fal’eg i lemnag murung’agen e fos ko yam’. Gu ma susunnag yaan e gallabthir rog ni yow ba sak’iy u mit e naun romad ni kar pagelgow bayay ni bod u nap’an nra mabgolgow. Kug ma guy yaan walageg nib pin ni be lum. Kug ma susunnag yaan Heinz nib sak’iy u tooben e os rok. Pi n’ey e ma ayuwegeg ndab kug lemnag boch ban’en ni ma k’aring e kireban’ ngog, me k’aringeg ni nggu pining e magar ngak Jehovah.
Nap’an nug ra lemnag rogon e par rog nge athap rog boch nga m’on, ma rib puluw u wan’ug fapi thin ni yog David ni bay ko Psalm 27:13, 14 (NW) ni be gaar: “Ra uw rogog ni faan gomanga de mich u wan’ug nra dag Jehovah ngog u lan e nam rok e piin yad ba fos rogon feni manigil? Mu pagan’um ngak Jehovah! Nge michan’um ngak, dabi mulan’um. Arrogon, nge pagan’um ngak Jehovah.”
a Mu guy murung’agen Tatjana Vileyska ko fare Awake! ko December 22, 2000 ko pp. 20-24.