Ba Fel’ ni Nggu Tal ko Yan u Karrow, Fa?

KE YOOR e duw ni ga ma yan u karrow. Ga baadag ndemtrug e ngiyal’ nrayog ni ngam man ko gin ga baadag ni ngam man ngay. Machane be magafan’ chon e tabinaw rom nge pi fager rom, ma yad baadag ni ngam lemnag ko kab fel’ ni ka ga be yan u karrow fa danga’. Dabiyog ni ngam nang fan ni be magafan’rad.

Be buch ban’en rom ni aray rogon, fa? Faanra arrogon, ma mang e rayog ni nge ayuwegem ni ngam dugliy ko kab fel’ ni ngam ulul ko yan u karrow fa ngam tal?

Bay boch e nam ni bay reb e yangar nra taw be’ ngay ma thingari dugliy e togta ko kab fel’ ni ka be yan u karrow fa nge tal. Pi Kristiano ni yad ma par ko pi nam ney e yad ma fol ko pi motochiyel riy, nge pi n’en ke dugliy e piin ke pi’ e am mat’awrad ni nga rogned e thin. (Rom. 13:1) Machane demtrug e gin ga ma par riy, ma bay boch ban’en nra ayuwegem ni ngam nang ko ka rayog ni ngam man u karrow ndabi buch ban’en rom fa dabkiyog.

MU FAL’EG I LEMNAG ROGON E YAN U KARROW NI GA MA TAY

Be yog reb e website u Meriken ni ka nog e National Institute on Aging (NIA) ngay nrayog ni ngam tabab ni ngam fithem ni nge lungum:

Ba mo’maw’ ngog ni nggu beeg e yol ko pi sign u kanawo’ ara gguy ban’en nib fel’ rogon u nap’an ni ke nep’, fa?
Ke mo’maw’ ni ngaug cheleg lolugeg nggu sap ko therek nge yungi n’en ndabiyog ni ngguy u therek, fa?
Ke mo’maw’ ni nggu rin’ ban’en nib papey, ni bod ni nggu chuweg eg u daken e gas nggu diliiy e brake, fa?
Gu ma yan u karrow nrib sasagaal ma gu ma magawonnag yugu boch e karrow ni be yan u kanawo’, fa?
Boor yay ni ke chugur ni nge chafin e karrow romow be’, ara bay yu yang ko karrow rog ni ke pal ma ke magur ni bochan e kug pag nga ban’en, fa?
Bay bayay ni ke talegeg reb e polis ni bochan rogon nug be yan u karrow, fa?
Bay bayay ni kug wan u karrow nug be galaching, fa?
Bay e falay nug ma unum nrayog ni nge magawonnag rogon e yan u karrow ni gu ma tay, fa?
Ke yog chon e tabinaw nge pi fager rog ngog ni be magafan’rad nga rogon ni gu ma yan u karrow, fa?

Faanra fulweg rom u reb ara l’agruw e pi deer ney e arrogon, ma sana ba fel’ ni ngam thilyeg boch ban’en u rogon e yan u karrow ni ga ma tay. Bod nrayog ni ngam lichnag urngin yay ni ga ma yan u karrow nib ga’ nu nap’an ni ke nep’. Gubin ngiyal’ ni ngaum fal’eg i yaliy rogon e yan u karrow ni ga ma tay. Rayog ni nga mog ngak reb i chon e tabinaw ara fager rom ni nge weliy rogon laniyan’ ko yan u karrow ni ga ma tay. Sana ku rayog ni ngam fek boch e class ni yima fil riy rogon ni ngan yan u karrow nib fel’ rogon. Machane, faanra bay in ko fapi deer ni fulweg rom riy e arrogon, ma sana rayog nib fel’ ni ngam tal ko yan u karrow.a

NGE POW’IYEM E PI KENGGIN E MOTOCHIYEL U BIBLE

Sana rayog nib mo’maw’ ni ngad guyed ni gathi ri ka gad ba salap ko yan u karrow ni bod kafram. Ma rayog ndubdad ni ngad lemnaged ara da weliyed murung’agen e re n’ey ni ngad talgad ko yan u karrow. Ere mang boch i kenggin e motochiyel u Bible nrayog ni nge ayuwegem ni nge puluw rogon ni ngam lemnag e re n’ey mag dugliy e n’en nib fel’ ni ngam rin’? Baaray l’agruw riy.

Ngam nang e gin ngam mus riy. (Prov. 11:2) Nap’an ni gad ra pilibthir i yan ma aram e ra tabab ni nge bu’gol e changar rodad, me kireb teldad, me meewar e muscle rodad, ma dabkiyog ni ngad rin’ed ban’en nib papey ni ngad ayuweged gadad ndab da maad’adgad. Bod ni yooren e girdi’ e nap’an ni yad ra pilibthir i yan ma yad ma tal ndab kur uned nga ba mit e gosgos ni bochan e yad manang nib mom ni ngar maad’adgad. Ku rayog ni ngan taarebrogonnag e re n’ey ko yan u karrow. Be’ ni manang e gin nge mus riy e ra dugliy ni nge tal ko yan u karrow u nap’an nra nang ndaki fel’ ni nge rin’ e re n’ey ni bochan e rayog ni nge maad’ad. (Prov. 22:3) Maku reb e be’ ni manang e gin nge mus riy e nap’an nra yog yugu boch e girdi’ ni be magafan’rad ngak, ma ra m’agan’ ngay ni nge motoyil ngorad.—Mu taarebrogonnag ko 2 Samuel 21:15-17.

Dubdad ni nge maad’ad be’ ni bochdad. (Deut. 22:8) Faanra dab ni yan u karrow nib fel’ rogon ma rayog ni ngan maad’ad ngak be’ ara ni thang e fan rok. Be’ ni ka be ulul ni nge yan u karrow ni yugu aram rogon ndaki fel’ ni nge rin’ e re n’ey e rayog ni nge tay e yafos rok nge yafos rok yugu boch e girdi’ nga thatharen e riya’. Maku rayog ni nge maad’ad ku be’.

Dab mu lemnag ni faanra t’uf ni ngam tal ko yan u karrow, ma aram e dab kun tayfam. Gab t’uf rok Jehovah ni bochan pi fel’ngim nib manigil nib muun ngay rogon ni ga manang e gin ngam mus riy, nge rogon ni gab sobut’an’, nge rogon ni ga ma lemnag yugu boch e girdi’. Ma ke micheg nra ayuwegem me fal’eg lanin’um. (Isa. 46:4) Dariy ba ngiyal’ nra digeyem. Ere mu wenig ngak ni nge ayuwegem ni ngam maruwel ko gonop rom nge pi kenggin e motochiyel u Bible u nap’an ni ga be dugliy ko ngam tal ko yan u karrow fa danga’.

Rogon Nrayog ni Nge Pi’ Yugu Boch e Girdi’ e Ayuw

Ba ga’ ni girdien e tabinaw e ba fel’ ni ngar weliyed ngak reb e girdi’ rorad ni ke pilibthir murung’agen e yan u karrow ni be tay. Fa reb e rayog ni gur e fager rok facha’ ni ma yan u karrow, ma kam rung’ag ni be weliy boch e girdi’ ni ke magafan’rad nga rogon ni ma yan u karrow. Ere mmotoyil ngorad. Ku rayog ni nga mog ngak ni ngam un ngak u karrow. Ma faanra ba t’uf, mag weliy ngak murung’agen e yan u karrow ni be tay. Machane nap’an ni ngam rin’ e re n’ey, mag guy rogon ni ngam nang rogon laniyan’. Mu dag e sumunguy, machane mu non ngak u fithik’ e yul’yul’. Dab mu lemnag yangaren, ya kam man mu guy ni ngam weliyew murung’agen rogon e yan u karrow ni be tay. Mmel’eg boch e thin ni nga mog ni bod ni nge lungum ngak, “Be magafan’ug ngom nri buch ban’en rom u nap’an ga be yan u karrow,” ko bin nge lungum ngak, “Daki fel’ ni ga be yan u karrow ya ga ra maad’ad ku be’.” Mu puguran ngak e n’en be yog e Bible u murung’agen rogon ni ngan nang e gin ngan mus riy, nge rogon ndabin rin’ ban’en nrayog ni nge maad’ad be’ riy ni bochdad, mag micheg nga laniyan’ ni ga manang ni baadag ni nge fol ko n’en be yog e Bible.

Gad gubin nsusun e ngad guyed rogon ni ngad lemnaged rogon laniyan’ be’ ni ke pilibthir ni ke t’uf ni nge tal ko yan u karrow. Rayog ni nge lemnag ndabkiyog ni nge yan ko gin baadag ni nge yan ngay nge ngiyal’ ni baadag ni nge yan. Ere uw rogon nrayog ni ngam ayuweg? Mu dag e sumunguy ngak, mag ayuweg ko tin nib t’uf e ayuw riy rok. (Prov. 17:17) Dab mu sonnag ni nge mang ir e yog ngom ni ngam fek nga bang, ya sana rayog ni be lemnag nra magawonnagem. Sana rayog ni nga mog ngak ni ngam fal’egew e schedule ya nge yag ni gubin ngiyal’ ma bay be’ ni nge fek ko yungi n’en nib t’uf ni nge yan ngay ni bod e muulung, nge machib, nge bang ni nge chuway’ riy, nge tafalay rok. Mmicheg nga laniyan’ ni ga baadag ni ngam rin’ re n’ey ni fan ngak, mi gimew rin’ boch ban’en u taabang.—Rom. 1:11, 12.

a Ra ngkum nang boch ban’en u murung’agen, mag guy fare article ni kenggin e “Automobile Accidents—Are You Safe?” ni bay ko Awake! ko August 22, 2002.