KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Kibanga ki Nsungi
KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Ibinda
  • KIBIBILA
  • BILONGULU
  • ZIKHUTUKUNU
  • bt kap. 11 zitsyel. 85-104
  • “Batatamana kuba Mayangi ayi Phevi Yinlongo”

Tsielu ayiyi yisi ko video ayoyo

Lemvuka, video ayiyi yisinkuiza sika ko kibila diambu dimbi dibe monika.

  • “Batatamana kuba Mayangi ayi Phevi Yinlongo”
  • “Vana Kimbangi Kioso’ Matedi Kintinu ki Nzambi
  • Mua Mintu mi Malongi
  • Malongi Mankaka madi Nguizani
  • Baba Tula va Khonzu Muingi . . .“Kuvanga Kisalu” (Mavanga 13:1-12)
  • Mua “Mambu Muingi Kukindisa” (Mavanga 13:13-43)
  • Befu “Tukue Samunina Batu ba Zitsi Zinkaka” (Mav. 13:44-52)
  • “Yave Wuba Vana Mangolo ma Kukolukila mu Kibakala”
    “Vana Kimbangi Kioso’ Matedi Kintinu ki Nzambi
  • Balinabasi ayi Polo Bavanga Minlonguki mu Bibwangu bi Kinanu
    Nzingulu ayi Kisalu Kitu ki Buklisto Thwadusulu yi Zikhutukunu 2018
  • Baklisto Batyamuka mu Bibwangu Biwombo
    Malongi Wulenda Longuka Matedi Kibibila
“Vana Kimbangi Kioso’ Matedi Kintinu ki Nzambi
bt kap. 11 zitsyel. 85-104

KAPU 11

“Batatamana Kuba Mayangi ayi Phevi Yinlongo”

Kifuani ki Polo bo kadengana batu bakhambu kikinina zitsangu

Mabongulu mu Mavanga 13:1-52

1, 2. Disuasana mbi diba mu kiyeku Balinabasi ayi Saulu batambula, ayi buidi kiyeku beni kisadisila muingi kudukisa mbikudulu yidi mu Mavanga 1:8?

KIBA kilumbu ki mayangi mu kimvuka ki Antiokia. Mimbikudi ayi minlongisi, baba mu mayangi, kibila Balinabasi ayi Saulu, basolu muingi kunata zitsangu zimboti mu mavula maba kinanu.a (Mav. 13:1, 2) Ayoyo, yisi ko yawu khumbu yitheti bafila zimisioni mu mavula mankaka. Vayi babafila mu mavula muba batu bazaba kiedika. (Mav. 8:14; 11:22) Vayi Balinabasi ayi Saulu— va kimueka na Yoane mvandi baba tedilanga Malaku, wuba nsadisi’awu, babafila mu mavula mo batu bakhambu zaba zitsangu zimboti.

2 Vavioka 14 di mimvu tona Yesu kakamba minlandikini miandi: “Luala tambula mangolo ayi luala ba zimbangi ziama ku Yelusalemi, ku Yuda, ku Samalia ayi nati kusukila nza.” (Mav. 1:8) Kiyeku Balinabasi ayi Saulu batambula, banga misioni, kinkuiza sadisa muingi mbikudulu ayoyo Yesu katuba yisalama.b

Baba Tula va Khonzu Muingi . . .“Kuvanga Kisalu” (Mavanga 13:1-12)

3. Kibila mbi dibela diambu diphasi kuvanga viage mu sekulu yitheti?

3 Bubu, mu lusalusu lu makalu ayi zivião, batu balenda kuenda mu bibuangu bidi beni kinanu, mu thangu yiluelu. Vayi mawu mabasa monikanga ko mu sekulu yitheti. Mu thangu beni, muingi kuvanga viage, vaba tombulu batu kudiata beni, khumbu ziwombo mu bibuangu biba beni mabulu. Mu kilumbu kimueka, wulenda diata 20 di zikilometro, ayi batu baba banga beni bavonga.c Diawu, kheti Balinabasi ayi Saulu baba phuila yi kutona kiyeku batambula, vayi bawu bazaba ti vankuiza tombulu beni mangolo muingi kukivana mu kiyeku beni.— Mat. 16:24.

MU NZINZILA

Mu sekulu yitheti diaba banga diambu diphasi kuvanga viage dimalu, kibila batu baba banga beni bavonga ayi ḿba ziviage aziozio ziba beni bukalu, bulutidi kuvanga viage mu dikumbi. Vayi khumbu zinkaka muingi kukuenda mu bibuangu binkaka biba beni kinanu vabe tombulu to kuvanga viage dimalu.

Mutu wumvanga viage dimalu waba diatanga nduka 30 di zikilometro mu kilumbu. Ayi babe viokilanga mu mambu maphasi dedi—muinya, mvula, nyufi, kiozi—ayi khumbu zinkaka babe kunkuibanga biuma. Mvuala Polo wutuba ti mu ziviage ziandi khumbu ziwombo luzingu luandi luba va kingiela mu kibila ki “boma bu ḿbu ayi boma bu mivi”—2 Kol. 11:26.

Ku divula di Loma kuba bitrada biwombo batula lukatrão. Ayi mu bitrada binkaka batu baba vanganga viage babe monanga bibuangu biba vandeko nzila muingi kuviokisila builu. Ayi kubotula kuandi bibuangu abiobio, kuba mvandi bibuangu binkaka bio batu baba sumbilanga biuma bi nkinza. Minsoniki mu thangu beni, basonika matedi bibuangu beni. Bawu batuba ti bibuangu beni biba mvindu, biba beni batu, biba mbodo ayi biba beni ziphuluku. Bibuangu beni biba bizabakana mu phila yimbi. Kibila batu bawombo baba kuendanga kuna, baba zikhadulu zimbi. Batu bavuidi bibuangu beni, khumbu ziwombo baba kuibanga batu babe kuendanga muingi kuviokisa builu ayi mvandi kuba bakietu ba kindumba.

Tuidi lufiatu ti baklistu babe vanganga mangolo muingi kubika kuenda mu bibuangu abiobio. Vayi bo bawu babe vanganga ziviage mu bibuangu bakhambulu basi dikanda voti batu bazebi, ḿba diba diambu diphasi kukuenda mu bibuangu abiobio.

4. (a) Mbi bituadisa muingi basola Balinabasi na Saulu ayi mbi zikhomba bavanga bo bawu batambula kiyeku akiokio? (b) Buidi tulenda buedila mioko kuidi batu bantambula biyeku mu kimvuka?

4 Kibila mbi phevi yinlongo yituadisila muingi basola Balinabasi na Saulu ayi baba tudila va khonzo . . . muingi kuvanga “kisalu”? (Mav. 13:2) Kibibila kisinsudikisa ko mawu. Vayi tuzebi ti phevi yinlongo yituadisa muingi baba sola. Ayi vasi ko bivisa bimmonisa ti mimbikudi ayi minlongisi ku Antiokia, basa kikinina ko mu makani amomo vayi babuela mioko. Yindula buidi Balinabasi ayi Saulu babela mu mayangi mu kumona ti zikhomba ziawu zi kiphevi basa bamona ko nsoki, vayi ‘bavanga jejum, basambila, baba thetika mioko ayi baba bika benda.’ (Mav. 13:3) Befu mvitu tufueti buela mioko batu bantambula biyeku mu kimvuka, kubunda mvandi bakulutu ba kimvuka. Tulendi kuba mona ko nsoki mu kibila ki biyeku bantambula, vayi ‘tufueti kuba tonda mu kisalu kiawu kimboti ayi kuba monisa luzolo.’— 1 Tes. 5:13.

5. Mbi ḿba biaba tombulu muingi kuvana kimbangi ku kiseki ki Shipre?

5 Bo badiata nati Seleusi, divula difikama na Antiokia, Balinabasi ayi Saulu bayenda ku kiseki ki Shipre. Ayi vabe tombulu mangolo muingi kuvanga viage beni kibila yiba nduka 200 di zikilometro.d Mu kuba muisi Shipre, Balinabasi wuba phuila yi kuzabikisa zitsangu zimboti kuidi batu baba kalanga kuna. Bo batuka ku khonzu Salami, divula diba ku khonzu leste kiseki beni, bawu batona kulonga zitsangu zimboti ‘mu zinzo zi zikhutukunu zi basi Yuda”.e (Mav. 13:5) Balinabasi ayi Saulu bayenda ku khonzu yinkaka yi Shipre, bawu ḿba bavana kimbangi bo baba kuenda mu mavula mankaka. Tusa zaba ko buboti nzila bawu bayendila, vayi ḿba badiata nduka 100 di zikilometro.

MU ZINZO ZI LUKUTUKUNU ZI BASI YUDA

Kikuma “nzo yi lufundusu” kinsundula “kukhupika.” Va thonono baba sadilanga kiawu muingi kutubila lukutukunu lu kimvuka lu basi Yuda. Vayi buviokila thangu baba sadilanga kiawu muingi kutubila vama baba vangilanga zikhutukunu beni.

Batu bantubanga ti batona kutsikika zinzo zi lukutukunu, ḿba bo basi Yuda babasika mu buvika ku Babiloni. Baba sadilanga zinzo zi lufundusu, muingi kubuongimina, kutanga masonoko ayi kuvana thuadusulu yi kiphevi. Mu sekulu yitheti T.K. kadika divula ku Palestina, diba nzo yi lukutukunu. Mu mavula manneni kuba kuvioka nzo yimueka yi lukutukunu. Dedi ku Yelusalemi, kuba zinzo ziwombo zi lukutukunu.

Bo basi Yuda babasika ku buvika ku Babiloni, bawombo mu bawu basa vutuka ko ku Palestina. Bawombo bayenda mu zitsi zinkaka muingi kuvanga lungosu. Mu sekulu yintanu A.T.K., basi Yuda bayiza tiamuka beni ayi bayiza ba mu 127 di mavula moso ma basi Pelesia. (Est. 1:1; 3:8) Buviokila thangu basi Yuda mvandi bayiza ba mu mavula maba mu ndeku Mediterrâneo. Basi Yuda bayiza ba batiamuka mu mavula ma zitsi zinkaka, ayi mu mavula beni bawu baba, batsikika zinzo zi lukutukunu.

Mu zinzo beni zi lukutukunu, baba tanganga nsiku ayi baba sudikisanga wawu kadika kisabala. Ayi batu baba Kalanga mu zi khonzo zitatu zi nzo yi lukutukunu, muingi kulandakana matangu. Ayi woso mutu musi Yuda wuba wukuikama, wuba luaku lu kuvana malongi ayi thuadusulu yi kiphevi.

6, 7. (a) Nani wuba Sérgio Paulo, ayi kibila mbi Baliyesu kaba tombila kuntula nkaku muingi kukuwa zitsangu zimboti? (b) Buidi Saulu kavunzikisila makani ma Baliyesu?

6 Ku divula di Shipre mu sekulu yitheti, batu baba buongiminanga zinzambi ziwombo zi luvunu. Tulenda mona mawu, bo Balinabasi ayi Saulu batuka ku Pafos, ku khonzo oeste yi kiseki beni. Ku kibuangu beni bawu badengana dibakala dimueka wuba “ndoki, ḿbikudi wu luvunu, nandi wuba muisi Yuda ayi baba kuntedilanga Baliyesu”.f Nandi wuba na mfumu divula Sérgio Paulo “dibakala diba beni diela.” Mu sekulu yitheti, bowombo mu basi Loma baba tombanga lusalusu kheti bo baba beni diela, dedi Sérgio Paulo waba tombanga lusalusu lu zindoki voti batu bantesanga, mu kusadila zimbuetila muingi kubaka makani. Vayi kheti bobo, Sérgio Paulo, wuyituka beni bo kayuwa zitsangu matedi Kintinu ayi “waba tomba kukuwa diambu di Nzambi.” Vayi nganga nkisi Baliyesu baba tedilanga mvandi Elima dinsundula “ndoki” kasa zola ko mawu.— Mav. 13:6-8.

7 Baliyesu kabasa zolanga ko zitsangu zi Kintinu. Nandi waba tomba kukakidila kiyeku kiandi ki kuvana malongi kuidi Sérgio Paulo, diawu kaba tudila nkaku muingi kudekula kiminu kiandi”. (Mav.13:8) Vayi Saulu kasa bika ko muingi ḿbikudi awowo kadekula kifuza ki Sérgio Paulo. Mbi Saulu kavanga? Kibibila kintuba: “Saulu, no mvandi baba tedilanga Polo, mu thuadusulu yi phevi yinlongo, wutsikika thalu kuidi Baliyesu ayi wunkamba: ‘Ah ngie dibakala diwedi luvunu ayi mambu mambi muana Nkadia’mphemba ayi mbeni yi mambu moso masonga. Kibila mbi ngie wutatiminina kubalula zinzila zioso zisulama zi Yave? Buabu yuwa: Yave wunkuiza kufundisa ayi ngie wunkuiza fua meso mu kukhambu bue mona mu mua thangu.’ Mu thangu beni, biuma biba buka muisi ayi kitombi binkota mu mesu. Bosi nandi wutona kudiengila mu kutomba mutu wulenda kunsimba muingi kuntuadisa.”g Bo mfumu wu divula kamona mambu amomo, nandi wutona kukikinina mu zitsangu zimboti, kibila wuyituka beni mu matedi malongi ma Yave.”— Mav.13:9-12.

8. Buidi tulenda landikinina kifuani ki mvuala Polo mu kibakala kamonisa?

8 Polo kasa mona ko boma Baliyesu. Bobuawu mvandi, tulendi mona ko boma zimbeni zitu bantomba kutula nkaku batu babika kutambula zitsangu zi Kintinu. Vayi kheti bobo, tufueti yoluka yawu ‘mu lukinzu ayi mu ndembama.’ (Kol. 4:6.) Vayi tulendi bika ko bawu batula kiminu ki batu bamvua nkinza zitsangu zimboti va kingiela. Bobuawu mvandi, tulendi bika ko kuzabikisa zitsangu zimboti kuidi mutu wumvua nkinza, mu kibila ki boma bu zimbeni zitu. Mvandi tulendi bika ko boma bu tutula nkaku wu kuzabikisa luvunu lu kinganga ki luvunu, kinnatanga batu mu zinzila zi luvunu dedi bo Beliyesu kavangila. (Mav. 13:10) Dedi Polo, tufueti zabikisa kiedika mu kibakala ayi kuvanga mangolo ma kunyikuna mintima mi batu badi phuila. Ayi kheti tuisinfika mona ko lusalusu lu Yave dedi bo Polo kamuena, tulenda ba lufiatu ti Yave wunkuiza sadila phevi’andi yinlongo, muingi kutumisa mu kiedika batu badi mintima mikubama.— Yoa. 6:44.

Mua “Mambu Muingi Kukindisa” (Mavanga 13:13-43)

9. Buidi Polo ayi Balinabasi babikila kifuani kuidi zikhomba bantuama ntuala mu kimvuka?

9 Ḿba mambu mabaluka bo bawu babasika ku Pafos, bayenda ku Pelega divula diba ku Azia Menor— ayi bawu bavanga viage yi nduka 250 di zikilometro mu ḿbu. Mu Mavanga 13:13, bantedila batu beni “dingumba di batu diba na Polo”, Mambu amomo mammonisa ti Polo nandi waba tuadisa dingumba adiodio. Vayi vasi ko bivisa bimmonisa ti Balinabasi waba mona Polo nsoki. Bawu batatamana kusala va kimueka muingi kuvanga luzolo lu Yave. Polo ayi Balinabasi babikila kifuani kimboti kuidi zikhomba bantuama ntuala mu kimvuka. Bawu balendi ba ko khukasani, mu kutomba kuba kimfumu. Baklistu bafueti tebukanga moyo mambu Yesu katuba: “Benu boso muidi zikhomba.” Ayi mvandi wubue tuba: “Woso wuyinangika, bala kunkulula, vayi woso wuyikulula, bala kunnangika.”— Mat. 23:8, 12.

10. Tubila kibila mbi dibela diambu diphasi kubasika ku Pelega ayi kukuenda ku Antiokia yi Pizidia.

10 Bo bawu batuka ku Pelega, Yoane no mvandi baba tedilanga Malaku, wuba bika ayi wuyenda ku Yelusalemi. Kibibila kisinsudikisa ko kibila mbi kaba bikila. Vayi Polo ayi Balinabasi batatamana ku Antiokia yi Pizidia, divula diba ku Ngalatia. Vayi viage beni phasi yiba kibila divula di Antiokia yi Pizidia diba mu miongo miba beni minangama. Ayi mvandi, kuba beni mivi. Ayi ḿba diambu diluta ba phasi, didi ti Polo kasaba ko buvinha bumboti.h

11, 12. Bo Polo kavanga dilongi ku nzo yi lukutukunu yiba ku Antiokia yi Pizidia, buidi kanungina kusadisa batu baba kunkuwa kuvua nkinza?

11 Ku Antiokia yiba ku Pizidia, Polo ayi Balinabasi bakota ku nzo yi lukutukunu mu kilumbu ki kisabala. Matangu beni mantuba: “Bo bamana kutanga buku yi minsiku ayi yi mimbikudi, bakulutu ba nzo yi lukutukunu bafila batu muingi baba kamba: ‘Babakala, zikhomba, boti muidi mua diambu muingi kukindisa dikabu, tubanu.’” (Mav. 13:15). Polo wutelama ayi wutona kutuba.

12 Polo wutonina dilongi diandi mu kutuba: “Babakala, basi Isaeli ayi benu boso munkinzikanga Nzambi.” (Mav. 13:16) Mawu mammonisa ti mu dingumba di batu Polo kaba longa muba basi Yuda ayi bakhambu ba basi Yuda. Buidi Polo kasadisila batu abobo kuvua nkinza, mu kuzaba ti bawu babasa visanga ko nkinza wu lufua lu Yesu mu lukanu lu Nzambi? Ditheti, Polo wutubila mu bukhufi matedi kinongo ki basi Yuda. Nandi wuba sudikisa phila Yave “kazitisila dikabu bo baba kalanga banga mimvika ku ntoto wu Ngipiti.” Ayi wutubila mvandi buidi Nzambi “kaba monisina mvibudulu bo babasika mu buvika mu 40 di mimvu. Polo mvandi wutubila buidi basi isaeli banungina kuvua ntoto baba kanikisa, ayi phila Yave “kaba kabila ntoto mu kutesa”. (Mav. 13:17-19) Bankaka bantubanga ti mu dilongi beni, Polo wutubila matangu ma Kibibila, batanga ava nandi kavanga dilongi diandi. Boti buawu, buna akiokio kidi kibila kinkaka kimmonisa ti Polo waba nunganga ‘kukituka biuma bioso kuidi batu ba mimvila mioso’.—1 Koli. 9:22.

13. Buidi tulenda sadisila batu ba tukuwa kuvua nkinza mambu tunlonga?

13 Befu mvitu tufueti vanganga mangolo muingi kusadisa batu ba tukuwa kuvua nkinza. Dedi, tulenda kuvula kinganga ki mutu beni ayi kutubila mambu nandi kamvua nkinza. Mvandi, tulenda tubila matangu ma Kibibila mutu beni kazebi. Boti kuba, tulenda dinda muingi nandi katanga mu Kibibila kiandi. Tomba ziphila zi kusadisila batu ba kukuwa bavua nkinza.

14. (a Buidi Polo kazabikisila zitsangu zimboti matedi Yesu, ayi ndubu mbi nandi kavana? (b) Mambu mbi ma kukuitukila mayiza monika mu dilongi Polo kavanga?

14 Bosi Polo wutubila buidi “Mvukisi Yesu”, kayizila mu nzila minkunu mi Isaeli ayi wumonisa ti Yoane Mbotiki nandi wukubika nzila. Bosi Polo wutubila buidi bavondila Yesu ayi buidi kavulubukila. (Mav. 13:20-37) Polo wutuba: “Zabanu kuinu ti mu nlemvu’andi muawu muyizila nlemvu wu masumu . . . Baboso bankikinina mu nandi, Nzambi wala batedila batu basonga”. Bosi mvuala Polo wuvana ndubu kuidi batu babe kunkuwa. Nandi wutuba: “Banu keba keba muingi mambu mimbikudi babikula mabika kumumonikina: ‘Talanu benu mimvuezi, yitukanu ayi zimbalanu, kibila yidi mu kuvanga kisalu mu bilumbu binu, kisalu kio benu muela kuituka kheti ba kulu zabikisa kiawu buboti.’” Mambu mayiza monika mu dilongi nandi kavanga, maba ma kukuitukila. Kibibila kintuba, “batu baba dinda muingi babue tubila mawu mu kisabala kilanda”. Mvandi bo lukutukunu beni lumana, bawombo “basi Yuda baba buongiminanga Nzambi ayi batu bakikinina kikhulu kiawu, balandakana Polo ayi Balinabasi”.—Mav. 13:38-43.

Befu “Tukue Samunina Batu ba Zitsi Zinkaka” (Mav. 13:44-52)

15. Mbi biyiza monika mu kisabala kilanda mu dilongi Polo kavanga?

15 Mu kisabala kilanda, “nduka batu boso bakutakana” muingi kukuwa Polo. Bo basi Yuda bamona nkangu wu batu, bawombo mu bawu basa zola ko mawu, diawu batona kubangusa mu kutubila bubi mambu Polo kaba tuba. Mu kibakala, Polo ayi Balinabasi baba kamba: “Vaba tombulu theti kulonga diambu di Nzambi kuidi benu. Vayi bo benu mumanga, muidi mu kumonisa ti muisi ko bafuana muingi kutambula luzingu lu mvu ka mvu, kiawu kibila tukue samuninanga mu mimvila minkaka. Bukiedika, Yave wu tuvana lutumu alulu: ‘Minu yi kusola muingi wuba muinda mu nza, muingi wunata phulusu nati kusukila nza.’”—Mav. 13:44-47; Yes. 49:6.

16. Mambu mbi basi Yuda bavanga bo bayuwa mambu bapostolo balonga, ayi mbi Polo na Balinabasi bavanga?

16 Batu ba nza bayangalala, ayi “baboso baba mintima mikubama” muingi kubaka luzingu lu mvu ka mvu bayiza ba minlandikini mi Yesu. (Mav. 13:48) Mu kibila akiokio, zitsangu zimboti zitembakana mu tsi yoso. Vayi dedi bo tuma muena, basi Yuda basa yangalala ko mu mawu. Bapostolo baba kamba, kheti basamuna theti zitsangu zimboti kuidi benu, vayi benu mumanga Mesia, diawu munkuiza fundusu kuidi Nzambi. Basi Yuda “bavukumuna bakietu ayi babakala ba divula muingi babalukila Polo ayi Balinabasi, ayi baba kukisa va kizunga kiawu.” Mambu mbi Polo ayi Balinabasi bavanga? Bawu “bakubula mbumbungu mu bitambi biawu.” Vayi mawu mansundula ti bawu basa bue longa ko ku Antiokia yi Pizidia? Masi ko mawu bavanga. Minlandikini baba kuna, ‘batatamana kuba mayangi ayi mu thuadusulu yi phevi yinlongo.’—Mav. 13:50-52.

17-19. Mu phila mbi tulenda landikinina kifuani ki Polo ayi Balinabasi ayi buidi kuvanga mawu mambuedilanga mayangi mitu?

17 Mambu minsamuni amiomio mikuikama bavanga, ma tulonga dilongi dimueka dinkinza. Befu tubikanga ko kusamuna kheti bo batu badi kimfumu mu nza ba tutula nkaku wu kulonga zitsangu zimboti. Mona mvandi ti, bo batu ku Antiokia bamanga zitsangu zimboti, Polo ayi Balinabasi, ‘bakubula mbumbungu mu bitambi biawu.’ Mambu bawu bavanga, masa monisa ko ti baba mu nganzi. Vayi mansundula ti bawu basinkuiza ba ko foto mu mambu mankuiza monikina batu abobo. Bawu bavisa ti basa ba ko nsua wu kukuika batu kukikinina kiedika. Vayi bazaba ti basinkuiza nunga ko kukengidila mayindu mawu mu mambu baba kuba longa. Ayi tuidi lufiatu ti bawu batatamana kusamuna bo batuka ku Ikonio.

18 Vayi mambu mbi mayiza monika kuidi minlandikini misiala ku Antiokia? Bukiedika, tuzebi ti kizunga baba samuna kiba beni phasi. Mayangi mawu mabasa kuizilanga ko mu phila batu baba kuba tambudilanga. Yesu wutuba: ‘Mayangi kuidi batu bankuwa ayi bantumukina mambu ma Nzambi.’ (Luk. 11:28) Ayi mawu minlandikini ku Antiokia yi Pizidia baba bakubama muingi kuvanga.

19 Dedi Polo ayi Balinabasi, tufueti tebukanga moyo ti, kiyeku kitu kidi kusamuna zitsangu zimboti. Ayi kadika mutu wunkuiza baka makani mandi, boti wunkuiza kikinina mawu voti ndamba. Boti batu tunsamuna basi mvua ko nkinza, tulenda longuka diambu mu mambu mamonikina minlandikini mi Yesu mu sekulu yitheti. Befu kuvua nkinza ayi kubika phevi yinlongo yi tusadisa, tulenda ba mu mayangi kheti bo tumviokila mu zikhuamusu.—Ngal. 5:18, 22.

BALINABASI—“MUANA WU MBOMBOLO”

Yozefi musi Levi wubutukila ku divula di Shipre, wuba wumueka mu kimvuka ki Yelusalemi. Bapostolo bamvana dizina dinkaka, dimmonisa buboti kimutu kiandi—Balinabasi, dizina dinsundula “Muana wu Mbombolo.” (Mav. 4:36) Bo Balinabasi kaba monanga zikhomba mu kimvuka mu tsatu, nandi waba vanganga mangolo ma kuba sadisa.

Mu Pentekoti mu mvu 33 T.K., 3.000 di batu babotama. Ḿba bawombo mu bawu bayenda ku Yelusalemi, mu kibila ki nkungi ayi basa ba ko makani ma kukala kuna bilumbu biwombo. Diawu vaba tombulu zikhomba mu kimvuka kukieba zitsatu ziawu. Mu kibila akiokio, Balinabasi wusumbisa kitini ki ntoto’andi ayi wuvana zimbongo kuidi bapostolo banga nkailu muingi kusadisa zikhomba mu kimvuka.—Mav. 4:32-37.

Balinabasi, wuba nkulutu wu kimvuka wuyonzuka mu kiphevi ayi waba zolanga kusadisa bankaka. Ayi nandi wusadisa Saulu bo minlandikini minkaka baba kummona boma mu kibila ki mambu kaba vanganga. (Mav. 9:26, 27) Balinabasi ayi Petelo bakikulula bo Polo kaba semba, mu kibila ki phila yikhambu fuana baba tadilanga baklistu baba basi Yuda ayi bakhambu ba basi Yuda. (Nga. 2:9, 11-14) Bifuani abiobio bimmonisa ti Balinabasi waba zingilanga mu tsundu yi dizina diandi——“Muana wu Mbombolo.”

a Tala quadro yintuba “Balinabasi — ‘Muana wu Mbombolo’.”

b Mu mvu beni muba bimvuka biba beni kinanu dedi ku Antiokia yi Pisidia yiba— nduka 550 di zikilometro ku norte yi Yelusalemi.

c Tala quadro yintuba “Mu Bitrada.”

d Mu sekulu yitheti, makumbi maba diatanga nduka 160 di zikilometro bo kuaba vanganga phemu yingolo. Vayi boti kuisi ko phemu, makumbi maba vanganga thangu yiwombo muingi kudiata zioziawu zikilometro.

e Tala quadro yintuba “Mu zinzo zi lukutukunu zi basi Yuda.”

f Divula di Shipre diba mu luyalu lu basi Loma. Mfumu yilutidi waba tuadisanga kiseki beni baba kuntedilanga mvandi procônsul.

g Tona mu thangu beni, Saulu wutona kusadila dizina Polo. Bankaka bantubanga ti nandi wubaka makani amomo mu kibila ki Sérgio Paulo. Vayi nandi wutatamana kusadila dizina adiodio bo kabotuka ku Shipre. Diawu tulenda tubila ti bakana ko mu kibila akiokio, kabakila makani amomo. Dizina Polo dinsundula “apostolo wu mimvila.” Dizina adiodio, diawu ḿba baba kuntedilanga ku Loma bo kaba muana kilezi. Nandi mvandi wubaka makani ma kusadila dizina Polo, kibila mu Kiebeleo dizina Saulu didi didekana na kikuma kimueka mu kingeleko kidi tsundu yimbi.— Lom. 11:13.

h Bo vavioka mua mimvu, bosi Polo wusonikina nkanda kuidi zikhomba ku Ngalatia. Mu nkanda beni nandi wutuba: “Mu kibila ki kimbevu kiama, yimuzabikisila zitsangu zimboti mu khumbu yitheti.”—Ngal. 4:13.

    Zibuku mu Ibinda (2008-2025)
    Basika
    Kota
    • Ibinda
    • Kufila
    • Phila Wuntombila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Zithuadusulu bu Kusadila
    • Nsiku wu no Wuvuidi
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Kota
    Kufila