KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Kibanga ki Nsungi
KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Ibinda
  • KIBIBILA
  • BILONGULU
  • ZIKHUTUKUNU
  • mwbr19 Ngonda Yinna zitsyel. 1-8
  • Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thwadusulu yi Lukutukunu

Tsielu ayiyi yisi ko video ayoyo

Lemvuka, video ayiyi yisinkuiza sika ko kibila diambu dimbi dibe monika.

  • Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thwadusulu yi Lukutukunu
  • Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thwadusulu yi Lukutukunu (2019)
  • Mua Mintu mi Malongi
  • 1-7 NGONDA YINNA
  • 8-14 NGONDA YINNA
  • 22-28 NGONDA YINNA
  • 29NGONDA YINNA–5 NGONDA YINTANU
Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thwadusulu yi Lukutukunu (2019)
mwbr19 Ngonda Yinna zitsyel. 1-8

Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thwadusulu yi Lukutukunu

1-7 NGONDA YINNA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 KOLINTO 7–9

“Kukhambu Kuela—Yidi Nkhayilu”

(1 Kolinto 7:32) Yintomba ti mubika ba mayindu. Bila mayindu ma mutu wukhambu kuela madi mu diambu di Mfumu ayi mayindu mandi moso madi mu zaba buidi kalenda yangidikila Mfumu.

w11 15/1 17-18 ¶3

Sadila Bumboti Thangu’aku bo Wukhambulu wu Kuela

3 Mutu wukhambulu wu kuela, lutidi thangu ayi kiphuanza ki kuvanga mambu mandi veka kuvioka mutu wu kuela. (1 Kolinto 7:32-35) Luidi luaku luneni kibila lulenda kunsadisa kuluta kukivana mu kisalu ki kisamuna, kubuela monisa luzolo kuidi bankaka ayi kuluta fikama kuidi Yave. Diawu, Baklisto bawombo bankikininanga ti vadi ndandu yiwombo kukhambu kuela ayi babaka makani ma “kukikinina mawu,” kheti mu mua thangu. Ḿba bankaka basa baka ko makani ma kuzinga mu khambu kuela, vayi bo mambu mabaluka mu luzingu luawu, banatina mawu mu nsambu ayi bamona ti mu lusadusu lu Yave balenda balula mabanza mawu. Mu kibila beni bawu bakikinina kunata luzingu mu khambu kuela.—1 Kolinto 7:37, 38.

(1 Kolinto 7:33, 34) Vayi mayindu ma dibakala dikuela madi mu diambu di nza ayiyi ayi mu zaba buidi kafueti yangidikila nkieto’andi, 34 nandi widi wuvasuka. Mayindu ma nkieto wu khambu kuela ayi mayindu ma muana ndumba madi mu diambu di mfumu mwingi baba banlongu mu nyitu ayi mu phevi. Vayi mayindu ma nkieto wu kuela madi mu mambu ma ntoto awuwu mu phila kafueti yangidikila nnuni’andi.

w08 15/7 27 ¶1

Mambu mankinza madi mu nkanda wu Kolinto

7:33, 34—Biuma mbi bi nza dibakala ayi nkieto bakuela badi phuila? Polo waba tubila mambu ma luzingu Bablisto bakuela bafueti keba. Biawu bilenda ba bidia, bikhutu, ayi nzo. Vayi bambanga kieba kieba mu biuma bimbi bi nza kibila Baklisto balendanga biawu.—1 Yoane 2:15-17.

(1 Kolinto 7:37, 38) Vayi enati dibakala, zebi kanga ntima ayi vasi ko mutu wu kunkuika nandi veka beki makani mu kukhambu kuela, buna nandi vengi bufuana, kabika kuela. 38 Diawu woso mutu kuedidi vengi diambu dimboti ayi woso mengi kuandi kuela, vengi diambu dilutidi buboti.

w96 15/10 12-13 ¶14

Kumanga Kukuela—kulenda Sadisa Mutu Kaluta Kukivana

14 Kisadi ki Yave wukhambu wukuela ayi wunsadila thangu’andi mwingi kulandakana mamboti mandi veka, kasi vanga ko malutidi kuvioka Baklisto bakuela. Kibila nandi wuntatamana kukhambu kuela bika ti ‘mu kibila ki Kintinu’ vayi mu mamboti mandi. (Matai 19:12) Dibakala voti nkieto bakhambu bakuela, bafueti vua nkinza ‘biuma bi Mfunu’, ayi kutomba kubaka kinkundi ki ki Mfunu. Voti kutatamana ‘kusadila mfumu mu khambu vuvuka’. Mawu mansundula kukivana mwingi kusadila Yave ayi Klisto. Buawu to babakala ayi bakieto badi Baklisto bakhambulu bakuela banluta vanina malutidi kuvioka Baklisto bakuela.

Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi

(1 Kolinto 7:11) Vayi enati nkieto wukuela wube vasana ayi nnuni’andi, buna, kabika bue kuela voti kavutuka wizana ayi nnuni’andi. Bobuawu dibakala kalendi bika ko nkieto’andi.

lvs 251

Tsudukusu yi Bikuma

Vayi khumbu zinkaka Baklisto bankaka bambakanga makani ma kuvasana kheti ni wumueka mu bawu kasa vanga ko kitsuza. (1 Kolinto 7:11) Tala vauanda mambu malenda vanga Baklisto kuvasana.

• Mu thangu nnuni kammanga kuzingisa dikanda, ayi mawu malenda vanga dikanda kukhambu zimbongo ayi bidia.—1 Timoteo 5:8.

• Mu thangu wumueka mu bawu kambulanga wunkaka ayi naveka wummona ti luzingu luandi luidi va kingela.—Ngalatia 5:19-21.

• Mu thangu nnuni voti nkazi kantula nkaku wunkaka kusadila Yave. Mawu malenda bivisa kinkundi mutu beni kadi na Yave.—Mavanga 5:29.

(1 Kolinto 7:36) “Vayi, boti mutu mu benu wukimona ti wunzingila mu phila yikhambu fuana, kibila kakhambulu wukuela ayi weka nsika mu kununga tsatu zingolo zi nsuni, buna tala ma kafueti vanga: kavanga ma katidi, kasinsumuka ko. Kakuela kuandi.”

w00 15/7 31 ¶2

Ngie Wulenda Tatamana Kuba Wunlongu mu Nza Yiwedi Kitsuza

Diawu matoko balendi fika kuela ko mu thangu kakhambu nunga zitsatu ziawu zi nsuni. Dikuela dintombuluanga kukivana, diawu mutu kafueti konzuka buboti mwingi kanata buboti kiyeku beni. (Ngenesi 2:24) Diawu bulutidi kuvingila nate ‘kununga tsatu zingolo zi nsuni’—ayi yawu thangu mutu kanluta banga tsatu yi kubundana nyitu ayi mawu malenda balula phila mutu kantadila mambu. (1 Kolinto 7:36) Kuidi kukhambu ku nduenga ayi disumu dingolo beni mutu weka nkulutu wuntomba kukuela vayi wunzingila mu kitsuza mu kukhambu baka mutu wunkuela yandi!

Matangu ma Kibibila

(1 Kolinto 8:1-13) Mu diambu di zimbizi zitambuku kuidi bitumba, tuzebi ti befu boso nzayilu yidi yitu. Nzayilu yinnatanga luniemo vayi luzolo luntunganga  2 Mutu wowo wulembu yindula ti nandi zebi, buna kasa zaba ko boso bufueti zabulu 3 Vayi enati mutu wunzolanga Nzambi, buna nandi zabikini kuidi Nzambi. 4 Mu diambu di mambu matedi kudia zimbizi zitambuku kuidi bitumba, befu tuzebi mboti ti bitumba bidi biuma biphamba va nza ayiyi, ayi kuisi ko Nzambi yinkaka, Nzambi yimueka to yidi. 5 Bila enati bawombo beti tedulu zinzambi, kuba ku diyilu, kuba va ntoto, buna diodi dilembu monika ti zinzambi zidi ziwombo ayi zimfumu zidi ziwombo. 6 Vayi kuidi befu tuzebi ti Nzambi yimueka to yidi, Tata, nandi wuvanga biuma bioso ayi befu tulembu zingila mu diambu diandi. Ayi Mfumu yimueka to yidi Yesu Klisto. Biuma bioso bivangulu mu nandi ayi befu tuidi mu nandi. 7 Basi ko baboso badi nzayilu. Vayi bankaka bo kakhuka sambilanga bitumba nate bubu, bandianga zimbizi zioso zi bantambikanga kuidi bitumba. Mayindi ma mintima miawu bo madi malebakana, buna ma kuba monisanga ti bavodidi masumu. 8 Luzaba mboti ti bidia bilendi kutufuanisa ko va mesu ma Nzambi. Enati tuisi dia ko kiuma buna tulendi khambu kiuma ko, enati tuidi, tulendi baka ko ni kiuma va mbata. 9 Vayi lukeba mu kibila ki kiphuanza kioki kidi yinu; mwingi kibika ba ditadi di kubumina thutu kuidi bo badi balebakana. 10 Bila enati mutu wumueni ti ngiewu mutu widi nzayilu, wuvuendi mu nzo nzambi yi bitumba, bukiedika ti mayindu ma mutu widi wulebakana malendi kumvanga ko kudia zimbizi zitambuku kuidi bitumba? 11 Mu diambu di nzayilu’aku khomba yoyi yilebakana yoyi Klisto kafuila va dikunzi maka zimbala. 12 Bo lumvolanga bobo masumu kuidi zikhomba ayi bo lulembu luekanga kilunzi ki bobo badi balebakana, muzaba mboti ti kuidi nandi veka Klisto lulembu volanga masumu. 13 Diawu enati bidia yindia bilenda buisa khomb’ama mu masumu, buna yilendi bue bidia ko mu diambu yibika ba luaku lumbuila khomb’ama mu masumu.

8-14 NGONDA YINNA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 KOLINTO 10–13

“Yave Widi Nzambi Yikuikama”

(1 Kolinto 10:13) Ziphukumunu zioso zibuila batu, ziba ziphukumunu batu boso balenda nunga. Vayi Nzambi widi wukuikama, kalendi tala ko ti phukumunu yiluviatukila ngolo. Vayi phukumunu bo yiyizidi, nandi kafueti kuluvana luaku lufueti totukila mwingi lubaka bu vibidila yawu.

w17.02 29-30

Biuvu bi Mintangi

Mvuala Polo wusonika ti Yave “kalendi tala ko ti phukumunu yiluviatukila ngolo.” (1 Kolinto 10:13) Bukiedika mawu mansundula ti Yave wufika monanga zithotolo tulenda nunga ayi wunsolanga zithotolo tuala viokila?

▪ Mwingi tuvisa mbi binsundula kiuvu akyoki, tutala kifuani. Mwana wu khomba mueka wukivonda. Diawu khomba kayiyuvudila: ‘Bukiedika ti Yave wuzaba ti minu ayi nkazi’ama tunkuiza nunga mambu mwan’itu kavanga, ayi diawu kabika tuviokila mu mambu beni? Bukiedika ti twidi bibila mwingi kukikinina ti Nzambi wunkengidilanga mamoso ma tukuizila mu luzingu?

Kibibila kisi tuvana ko bibila mwingi kuyindula ti Nzambi wunbakanga makani ziphasi tufweti nunga ayi bosi wunsolanga zyo tufweti viokila. Kufiongunina mboti madi mu 1 Kolinto 10:13 malenda tusadisa kuvisa mboti mambu amomo.Vayi theti tutala bibila binna bituvanga kuvisila mambu mu phila ayoyi.

Ditheti Yave wuvana batu lwaku lu kusola. Yave kantomba kadika mutu mu befu kasola mbi katidi kuvanga mu luzingu lwandi. (Deutelonomi 30:19, 20; Yosua 24:15) Befu kusola kuvanga masulama Yave wunkuiza twadisa luzingu luitu. (Zingana 16:9) Vayi befu sola kuvanga mambi tuala nata bizitu bitu befu veka (Ngalatia 6:7) Diawu yindula buboti: Boti Yave nandi wunsolanga ziphasi zitu, bukiedika ti buna tulenda tuba ti tuidi luaku loso lu kusola?

Dimuadi, Yave katubotulanga ko mu mambu ma kinzimbukulu.” (Mpovi 9:11) Mambu maphasi malenda tukuizila kibila tuidi va kibuangu kimbi ayi mu thangu yimbi. Yesu wutubila kivuka kivonda 18 di batu mu thangu kibanga kimueka kiba buila. Ayi nandi wumonisa ti mambu amomo mamonikanga ko mu luzolo lu Nzambi. (Luka 13:1-5) Diawu busa fuana ko kuyindula ti Nzambi wunsolanga nani wunkuiza zinga ayi nani wunkuiza fua mu kibila ki mambu ma kinzimbukulu.

Dintatu, befu boso tuidi mu mambu Satana kafiesa batu mu matedi lukuikumunu. Tebuka moyo ti Satana wufiesa lukuikumunu luitu. Nandi wutuba ti vasi ko mutu wulenda tatamana kuba wukuikama mwingi kusadila Yave na kuviokila mu ziphasi. (Yobi 1:9-11; 2:4; Nzaikusu 12:10) Diawu yindula boti Yave wuntulanga nkaku mwingi tubika viokila mu ziphasi zinkaka zyo tulendi nunga ko. Boti Yave wumvanga mawu khanu widi mu kubuela myoko mambu Satana katuba ti tunkuiza sadilanga to Nzambi bo tukhambu viokila mu ziphasi.

Dinna, Yave katsikikanga ko mamoso matukuizilanga. Ti Nzambi wunsolanga ziphasi zitukuizilanga, khanu wunzabanga mambu moso ma luzingu luitu. Bukiedika Nzambi widi mangolo ma kuzaba mambu malenda tukuizila mu bilumbu binkuiza. (Yesaya 46:10) Vayi Kibibila kimmonisa ti Nzambi wunsolanga thangu mbi kamvangila mawu. (Ngenesi 18:20, 21; 22:12) Nandi wunsadilanga mangolo mandi ma kuzaba mambu mankuiza mu khambu tula nkaku luaku katuvana lu kusola. Masi ko mawu tuntedimina mu Nzambi wunkinzika luaku tuidi ayi widi wutsikama mu mambu moso kamvanga?— Deutelonomi 32:4; 2 Kolinto 3:17.

Buidi tulenda visila mambu matuba mvuala Polo: “Vayi Nzambi widi wukuikama, kalendi tala ko ti phukumunu yiluviatukila ngolo.” Mu lutangu alulu, Polo wuntubila mambu Yave kamvanganga bo tummonikina ziphasi ayi bika ti ava. Mambu Polo katuba ma tubuela lufiatu ti kheti mu ziphasi tumviokila, Yave wala tatamana kutusadisa befu kunfiatila. (Minkunga 55:22) Mambu amomo makhindusulu manbasikila mu bivisa biodi bikiedika.

Ditheti, ziphukumunu zioso zitukuizilanga zidi “ziphukumunu batu boso balenda nunga.” Mawu mansundula ti batu bankaka mvandi bamana viokila mawu. Tulenda nunga ziphasi beni —vayi tufueti tomba lusadusu lu Nzambi. (1 Petelo 5:8, 9) Ava kasonika madi mu 1 Kolinto 10:13, Polo wutubila ziphasi dikabu di Isaeli baviokila mu thandu. (1 Kolinto 10:6-11) Ziawu ziba ziphasi woso mutu mu thangu yinani kalenda viokila, ayi basi Isaeli baba kibila ki kuba bakuikama. Vayi banga butubila Polo khumbu zinna, “bankaka mu bawu” basa tumamana ko. Bawu babikila zinzinunu ziawu zi nsuni ziba vukumuna kibila basa fiatila ko mu Yave.

Dimwadi, “Yave Widi Nzambi Yikuikama.” Tona mu thagu yikhulu Yave wummonisanga luzolo luandi lukuikama kuidi batu “bakunzolanga ayi banlundanga zithumu ziandi.” (Deutelonomi 7:9) Mvandi, Kibibila kimmonisa ti nandi wundukisanga zikhanu ziandi. (Yosua 23:14) Diawu, bo tumviokila mu ziphasi, baboso banzolanga Yave ayi bakuntumamananga balenda ba lufiatu ti nandi wala dukisa zikhanu wadi zinlanda: (1) Nandi kalendi bika ko ziphasi zitu zisabila ngolo ti kuvitila mu kitesu kyo tulendi nunga, ayi (2) “nandi wala kutuvana luaku lufueti totukila” mwingi tubaka bu vibidila ziawu.

Bwidi Yave katusadisanga mu ziphasi? Bukiedika ti mu luzolo lu Yave nandi kalenda botula ziphasi zioso. Vayi tebuka moyo mambu Polo katuba: “Nandi [Yave] kafueti kuluvana luaku lufweti totukila mwingi lubaka bu vibidila yawu.” Diawu, khumbu zinkaka phila Yave katusadisilanga yidi mu kutuvana mangolo mwingi tukindama mu ziphasi beni. Tala ziphila kamvangilanga mawu:   

▪ Nandi ‘wukutubombanga mu ziphasi zitu zioso.’ (2 Kolinto 1:3, 4) Yave kalenda vumbika mayindu, mintima, ayi mabanza mitu mu nzila Kibibila, Phevi’andi yinlongu ayi thwadusulu yi Kibibila tuntambulanga mu nzila nnanga wukuikama.— Matai 24:45; Yoane 14:16, tala matangu vawanda., Loma 15:4.

▪ Mvandi kalenda tutuadisa mu nzila yi Phevi’andi yinlongu. (Yoane 14:26) Bo tumviokila mu ziphasi, phevi yinlongu yilenda tusadisa kutebukila moyo bifuani ayi minsua mi Kibibila minkuiza tusadisa kubaka makani ma nduenga.

▪ Nandi kalenda sadila zimbasi mwingi kutusadisa.— Ebeleo 1:14.

▪ Nandi kalenda sadila zikhomba mwingi kutukindisa. Thubulu’awu ayi mavanga mawu malenda ba “tho yimbombolo”.—Kolosai 4:11, tala matangu vawanda.

Diawu, mu bukhufi buidi tulenda visila mambu Polo katuba madi mu 1 Kolinto 10:13? Yave kasolanga ko ziphukumunu tulenda viokila. Vayi zia kumonika tulenda ba lufiatu mu mambu amama: Befu kufiatila mu Yave nandi kalendi bika ko ziphasi zivioka kitesu mu mambu mutu kalendi nunga ko kukindama. Nandi wala kutusadisa mwingi tubaka bu kunungina ziawu. Mayangi beni kuzaba mawu!

(1 Kolinto 10:13) Ziphukumunu zioso zibuila batu, ziba ziphukumunu batu boso balenda nunga. Vayi Nzambi widi wukuikama, kalendi tala ko ti phukumunu yiluviatukila ngolo. Vayi phukumunu bo yiyizidi, nandi kafueti kuluvana luaku lufueti totukila mwingi lubaka bu vibidila yawu.

(1 Kolinto 10:13) Ziphukumunu zioso zibuila batu, ziba ziphukumunu batu boso balenda nunga. Vayi Nzambi widi wukuikama, kalendi tala ko ti phukumunu yiluviatukila ngolo. Vayi phukumunu bo yiyizidi, nandi kafueti kuluvana luaku lufueti totukila mwingi lubaka bu vibidila yawu.

Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi

(1 Kolinto 10:8) Tubika kukiyekula mu kitsuza banga buvangila bankaka mu bawu. Buna 23.000 bi batu bafwa mu kilumbu kimueka.

w04 1/4 29

Biuvu bi Mintangi

Kibila mbi kinongu akiki kintubila ti 23.000 bi basi Isaeli bafua mu kilumbu kimueka to mu kibila ki butsuza, vayi buku yi Zintalu 25:9 yintubila ti 24.000 bafua?

Vadi bibila biwombo binsundikisa disuasana didi mu zithalu zidi mu matangu amama. Dilenda ba diambu diluelu boti thalu yikiedika yidi 23,000 voti 24,000, mawu mavanga mwingi kumakisa voti kudekula

Tala kibila kinkaka. Mvuala Polo wutubila matedi basi Isaeli ku Sitimi buka ndubu kuidi baklisto baba zingilanga ku Kolinto yikhulu, divula diba dizabakana mu zingulu yikhambu fuana. Wusonika: “Tubika kukiyekula mu kitsuza banga buvangila bankaka mu bawu. Buna 23.000 bi batu bafua mu kilumbu kimueka.” Bo kaba tubila batu Yave kavonda mu kibila ki kitsuza , Polo wutuba ti thalu yiba 23.000.— 1Kolinto 10:8.   

Buku yi Zintalu mu kapu 25 yintuba ti ‘Isaeli yitona kubongimina Bali-Peoli ayi Yave wudasukila beni bana ba Isaeli.’ Bosi Yave wukamba Mose kavonda “bakulutu boso ba dikabu.” Mose mvandi wutuma minkongudidi bavanga mawu. Pinehasi wumonisa nsualu mu kuvonda dibakala mwisi Isaeli wunata nkyeto mueka mwisi Midiani ku kibwangu ki basi Isaeli, ‘bosi kivuka kimana.’ Kinongu beni kimmanina mu mambu amama: ‘Baboso bafua mu kivuka beni badukisa makumuadi yinna di bivevi di batu.’—Zintalu 25:1-9.

Thalu bantubila mu buku yi Zintalu yilenda ba kubunda mvandi batu minkongudidi bavonda, ayi bo Yave kavonda. Ḿba thalu yi batu bafua mu mioko mi minkongudidi yilenda ba kivevi mwingi kudukisa 24.000. Boti bakulutu bavanga kitsuza, bakemba minkungi, voti babikila batu bavanga mawu, bawu mvawu baba fotu kibila ‘babundana na Bali-Peoli.’   

Buku mueka yintuba ti kikuma ‘kubundana’ kilenda sundula ‘kuba kikundi na mutu.’ Basi Isaeli baba dikabu di Yave, vayi bo babundana na Bali-Peoli, batulula kithuadi kiawu na Nzambi. Va vyoka 700 di mimvu, Yave wutubila matedi basi Isaeli mu nzila Mbikudi Hosea: “Bawu veka bayenda kuba Bali-Peoli ayi batona kusambila kiuma ki tsoni, ayi bayiza ba kiuma kimbi banga kiuma ki luzolo luawu.” (Hosea 9:10) Baboso bavanga mawu batambula thumbudulu kwidi Nzambi. Diawu Mose katebudila moyo basi Isaeli: “Meso minu veka mamona mambu Yave kavanga kuidi Bali-Peoli, baboso balandakana Bali-Peoli babungu va khati’nu kuidi Yave Nzambi’aku.”— Deutelonomi 4:3.

(1 Kolinto 11:5, 6) vayi woso nkieto wunsambila voti wunbikula ayi ntu wukhambu fuku, wumfuisa tsoni ntu’andi, kibila dedikini ayi nkieto widi kikuingili. 6 Kibila enati nkieto kasi ko ntu wufuku, kafueti vuku minlengi miandi, vayi enati tsoni kuidi nkieto kuba minlengi mivuku voti kuba kikuingili buna bika kafuka ntu’andi.

(1 Kolinto 11:10) Diawu nkieto, mu kibila ki zimbasi, kafueti ba kidimbu ki lulendu va ntu’andi.

w15 15/2 30

Biuvu bi Mintangi

Kibila mbi khomba yinkieto kafueti fukila ntu mu thangu kamvana ndongukulu yi Kibibila vantuala khomba wu dibakala?

▪ Mu “Biuvu bi Mintangi” bi A Sentinela de 15 de Julho de 2002, yituba ti khomba yinkieto kafueti fuka ntu bo kamvana ndongukulu yi Kibibila vantuala nsamuni wu dibakala kuba wubotama voti ndamba. Bo tuluta fiongunina mawu tumona ti vadi mambu tufueti balula mu thuadusulu ayoyi.   

Bo khomba yinkieto kamvana ndongukulu yi Kibibila vantuala khomba wu dibakala widi wubotama, kafueti fuka ntu’andi. Mu phila ayoyi nandi wunkuiza monisa lukinzu mu nsua wu kimfumu na kimvuka Yave katsikika. Nandi widi mu kuvanga kiyeko kyo khomba wu dibakala widi yandi kafueti vanga. (1 Kolinto 11:5, 6, 10) Phila yinkaka yilenda ba mu kudinda mwingi khomba wu dibakala kavana ndongukulu yi Kibibila boti kuba ayi enati widi wufuana mwingi kuvanga mawu.

Vayi, boti khomba yinkieto wumvana ndongukulu yi Kibibila vantuala khomba wu dibakala wukhambulu wubotama ayi kasi ko nnuni’andi, nandi kasi ko mu lukuiku lu kufuka ntu’andi. Angi, mu kibila ki kilunzi kiawu, zikhomba ziwombo zi bakieto bansolanga kufuka ntu kheti mu khambu monikina mambu tuma tubila.

Matangu ma Kibibila

(1 Kolinto 10:1-17) Benu zikhomba, yitidi muzaba ti bakulu bitu badiatila ku tsi dituti ayi bawu boso badiatila va ḿbu, 2 bawu boso babotama mu Mose, mu nzila yi dituti ayi mu ḿbu, 3 baboso badia bidia bimueka bi kiphevi 4 ayi baboso banua nduinu yimueka yi kiphevi. Bila banua nlangu wubasikila mu ditadi di kiphevi diodi diba kuba landakananga, ditadi beni Klisto. 5 Vayi Nzambi kasa mona khini ko mu bawombo mu bawu, diawu bafuila mu thandu. 6 Mambu amama madi bifuani kuidi befu, mwingi tubika zinina biuma bimbi, banga bawu bo bazinina. 7 Mubika sambilanga bitumba banga bubela bankaka mu bawu, dedi busonimina: “batu bavuanda mwingi kudia ayi kunua, bosi bawu boso batelama mwingi kusakana.” 8 Tubika kukiyekula mu kitsuza banga buvangila bankaka mu bawu. Buna 23.000 bi batu bafua mu kilumbu kimueka. 9 Tubika thota Yave banga buvangila bankaka mu bawu, mwingi biza fuila mu zinioka. 10 Mubika niunguta, banga buniungutina bankaka mu bawu. Mu kibila akioki babungua kwidi mbungi. 11 Mamoso amomo mababuila madi kifuani kuidi befu, ayi mambu beni masonoko mwingi kutulubula, befu tunzinga mu thangu yitsuka. 12 Diawu, woso mutu wunyindula ti widi wutelama, kakeba mwingi kabika kubua. 13 Ziphukumunu zioso zibuila batu, ziba ziphukumunu batu boso balenda nunga. Vayi Nzambi widi wukuikama, kalendi tala ko ti phukumunu yiluviatukila ngolo. Vayi phukumunu bo yiyizidi, nandi kafueti kuluvana lwaku lufueti totukila mwingi lubaka bu vibidila yawu. 14 Diawu, bakundi bama ba luzolo, mutina sambila bitumba. 15 Minu yinyoluka kuidi batu badi banga batu ba diela, diawu muzenga benu veka momo yidi mu kutuba. 16 Bukiedika ti mbungu yi lusakumunu tunsakumuninanga yisi ko kithuadi ayi menga ma Klisto? Dipha diodi tueti bukuna, disi ko kithuadi ayi nyitu yi Klisto? 17 Bila dipha dimueka to didi, vayi befu, kheti tuidi bawombo, tuidi nyitu yimueka to, bila befu boso tunkabananga dipha dimueka to.

22-28 NGONDA YINNA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 KOLINTO 14-16

“Nzambi Wala ba ‘Biuma Bioso Kuidi Baboso’”

(1 Kolinto 15:24, 25) Buna bosi kutsuka mu thangu Klisto kala vutula kifumu kuidi Nzambi Tata, bo kala mana bivisa bimfumu bioso, lulendu loso ayi zingolo zioso. 25 Bila kafueti yala nate kala tula zimbeni ziandi zioso kutsi bitambi biandi.

w98 1/7 21 ¶10

“Lufua Luela Bungu”

10 “Tsukulu” beni, yidi tsukulu yi luyalu lu Klisto mu bivevi bi mimvu mu thangu Yesu kala kukikulula ayi mu lukuikumunu wala vutula Kintinu kuidi Nzambi’andi ayi Tata’andi. (Nzaikusu 20:4) Lukanu lu Nzambi lu “kukutikisa va kimueka biuma bioso mu Klisto” luala salama. (Efeso 1:9, 10) Vayi theti Klisto wala tulula “bifumu bioso, lulendu loso ayi zingolo zioso” zikhambu tumamana kimfumu ayi luzolo lu Nzambi. Masi tubila ko to lutululu Alimagedoni yala tuadisa. (Nzaikusu 16:16; 19:11-21) Polo wutuba: “[Klisto] kafueti yala nate Nzambi kala tula zimbeni ziandi zioso kutsi bitambi biandi. Ayi lufua luela ba mbeni yitsuka mu bungu.” (1 Kolinto 15:25, 26) Bukiedika, bidimbu bioso bi disumu ayi bi lufua tutambakana biala mana. Diawu Nzambi wala manisa ‘biziami’ bo kala vulubula batu boso bafua mwingi babue zinga.—Yoane 5:28.

(1 Kolinto 15:26) Ayi lufua luela ba mbeni yitsuka mu bungu.

kr 237 ¶21

Kintinu Kimvanga Luzolo lu Nzambi va Ntoto

21 Vayi mambu mbi mala monikina bimbevu, disumu ayi lufua? Lufua luidi ‘mbeni yitsuka,’ mbeni yambelama bungu ayi yintuadisanga ziphasi kuidi batu bakhambulu bavedila.(1 Kolinto 15:26) Vayi bukiedika ti lufua lwidi mbeni yintulanga Yave boma? Tala mambu Yesaya kabikula: ‘Nandi wala manisa lufua mu thangu zioso, Mfumu Yave wala fiona matsuela mu meso ma batu boso. Wala manisa mvuezolo yi dikabu diandi, nandi veka Yave wutubidi mawu.’ (Yesaya 25:8) Wulenda yindula buidi thangu beni yala bela? Nza yikhambu matanga, biziami ni matsuela ma kiunda! Vayi kuala ba matsuela ma mayangi bo Yave kala dukisa lukanu luandi lu kuvulubula batu bafua! (Tanga Yesaya 26:19.) Bukiedika, ziphasi zioso zintuadisanga lufua ziala mana.

(1 Kolinto 15:27, 28)Bila Nzambi “wutula biuma bioso kutsi bitambi biandi.” Vayi mu thangu masonoko mantuba ti biuma bisoso bidi kutsi bitambi biandi, buna diawu disundula ti kubotula mutu wumvana lulendu beni. 28 Vayi thangu biuma bioso biala tulu kutsi bitambi biandi, buna mwana mvandi wala ba kutsi minsua mi mutu awowo wumvana lulendu lu kuyadila biuma bioso mwingi Nzambi kaba biuma bioso mu batu baso.

w12 15/9 12 ¶17

Ndembama mu Bivevi bi Mimvu—Ayi Mvu ka Mvu

17 Bukiedika vasi ko phila yinkaka yimboti tulenda tubila tsukulu beni kuvioka ayiyi: “mwingi Nzambi kaba biuma bioso mu batu baso.” Mbi mawu mansundula? Yindula ku lumbu lu Edeni mu thangu Adami ayi Eva baba bavedila, bawu baba mu dikanda di ndembama ayi di kituadi di Yave mu nza yimvimba. Yave, Mfumu yi nza yimvimba, wuba yadilanga bivangu biandi bioso bi kiphevi ayi va ntoto. Bawu baba luaku lu kukolukanga yandi, kumbongimina ayi kutambula lusakumunu luandi. Nandi wuba “biuma bioso mu batu baso.”

Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi

(1 Kolinto 14:34, 35) Bika bakieto bakala swi mu zikhutukunu, kibila basi ko nsua wu kutuba. Vayi bafueti tumamana banga buntubila minsiku. 35 Enati batidi kulonguka, bika bayuvula banuni bawu, mu zinzo ziawu, bila didi dyambu di tsoni kuidi nkieto kutuba mu lukutukunu.

w12 1/9 9, Quadro

Bukiedika Kuandi ti Mvuala Polo wukandimina bakieto Kukoluka?

“Bika bakieto bakala swi mu zikhutukunu,” busonika mvuala Polo. (1 Kolinto 14:34) Mbi kaba tomba kutuba mu mawu? Bukiedika ti waba tomba kutuba ti bakieto basi ko nduenga? Ndamba. Vayi khumbu ziwombo wutuba malongi mamboti bawu balenda vana. (2 Timoteo 1:5; Tito 2:3-5) Mu nkanda kasonika kuidi basi Kolinto, Polo kasa tubila ko to bakieto, vayi baboso ba kimvuka baba nkayilu yi kukoluka mu zimbembo ayi kubikula bavuena swi bo khomba wunkaka kankoluka. (1 Kolinto 14:26-30, 33) Ḿba bakieto bankaka baba beni mayangi mu kibila ki kiminu kiawu kimona ayi baba vunzikisanga khomba wumvanga dilongi mwingi kumvana biuvu banga bubela kifu ki divula diawu. Mwingi kumanisa kifu beni, Polo wuba kindisa mwingi ‘bayuvulanga banuni bawu ku nzo.’—1 Kolinto 14:35.

(1 Kolinto 15:53) Bila bio bimbolanga bifueti vuata bio kabibolanga ko ayi bio bimfuanga bifweti vuata bio kabifuanga ko

it-1 1197-1198

Kukhambu ku Mbivusu

Bawu badi kithuadi na Yesu mu luvulubukusu luandi, bo bala yala yandi mvawu bala vulubuka, kubika to mwingi bazinga mvu ka mvu banga bivangu binkaka bi kiphevi, vayi mo batambula luzingu lu khambu bue fua ayi kukhambu ku mbivusu. Mu kuba bakuikama, ayi kufua mu nyitu yimbolanga, bawu bankuiza tambula nyitu yi kiphevi yikhambu bue bolanga, banga bo Polo katubila mu 1 Kolinto 15:42-54. Diawu, luzingu lukhambu kubue fua lusundula khadulu yi luzingu bantambulanga, khadulu yikhambu mbanunu ayi bue bungu, vayi kukhambu kubue bolanga kulenda sundula nyitu Nzambi kala bavana, yikhambu bue fua voti bungu. Ḿba Nzambi wuba vana mangolo malutidi, mu khambu fiatila kiuma kinkaka kilenda basadisa banga bwididi bivangu binkaka bi kiphevi. Phila ayoyi yi kuzingila yikhambu kubue bungu, yisinsudula ko ti basiedi ko mu lutumu lu Nzambi, ayi bawu buka Yesu mfumu’awu bantatamana mu lutumu ayi kulandakana zithuadusulu zi Tat’awu.—1 Kolinto 15:23-28; tala kikuma luzingu lukhambu kubue fua.

Matangu ma Kibibila

(1 Kolinto 14:20-40) Zikhomba, lubika ba bana balezi mu diela dinu. Vayi lukituka bana balezi mu kuvanganga mambu mambimbi, ayi luba bakulutu mu diela dinu. 21 Madi masonama mu nsiku: “‘mu mbembo yi zinzenza ayi zi bankaka yala kamba dikabu adidi, kheti bobo bala manga kukuwa, matubidi Yave’, 22 Diawu, zimbembo zisi ko bidimbu kuidi bo bamsabilanga, vayi kuidi bo kaba sambilanga ko, Vayi mbikudulu yisi ko yi batu boka basambilanga ko, vayi bo bansambilanga. 23 Diawu kimvuka kioso kia kubundana ayi baboso kukolukila mu zimbembo, ayi kukota batu boka ba wilukilanga ko, bukiedika ti basinkuiza tuba ko ti benu muma lawuka? 24 Vayi enati batu boso balembu bikula, ayi va kotidi mutu wukhambu wilukilanga voti wunkaka, nandi kafueti sembu ayi kunfiongunina kuidi baboso. 25 Mambu masuama ma ntima’andi mala zabu, nandi wala tsikika thalu’andi va ntoto ayi wala sambila Nzambi, mu kutuba: “bukiedika Nzambi widi va khati’nu.” 26  Mbi bifueti vangu? Bo bankutikisa wumueka, wunkaka widi minkunga, wunkaka widi malongi, wunkaka widi nzaikusu, wunkaka wunkolukila mu mbembo yiviakana, wunkaka wunsudikisa mu phila mu phila. Bika mambu moso mavangimina mwingi kukindisa. 27 Enati batu balembu yolukila mu mbembo yi zizenza, mawu mafueti vangimina to kuidi batu buadi voti babika vioka batatu, ayi kadika mutu kafueti yoluka mu thangu’andi ayi bulutidi mboti vaba mutu wulenda sudikisa mambu balembu yoluka. 28 Vayi enati vasi ko mutu wulenda sudikisa mambu balembu yoluka buna bulutidi fuana nandi kukala swi mu kimvuka voti kuyoluka nandi veka ayi kuidi Nzambi. 29 Mu diambu di mimbikudi, bika batu buadi voti batu batatu batuba bosi bika bankaka bafiongunina. 30 Enati mutu wunkaka widi mu lukutukunu tambudi nzaikusu mu thangu mutu wunkaka kankoluka, buna bika mutu wutheti kadimbama. 31 Bila benu boso lulenda kwinu bikula kadika mutu mu thangu’andi mwingi batu boso balonguka ayi bakindusu. 32 Nkhayilu yi kiphevi yi mimbikudi yifueti yadulu kuidi mimbikudi. 33 Bila Nzambi kasi Nzambi yi divunza ko, vayi Nzambi yi ndembama. Banga buididi mu bimvuka bioso bi banlongu, 34  Bika bakieto bakala swi mu zikhutukunu, kibila basi ko nsua wu kutuba. Vayi bafueti tumamana banga buntubila minsiku. 35  Enati batidi kulonguka, bika bayuvula banuni bawu, mu zinzo ziawu, bila didi diambu di tsoni kuidi nkieto kutuba mu lukutukunu. 36 Kuidi benu kutotukila mambu ma Nzambi? Bukiedika ti kuidi benu to diambu beni dibikulu? 37 Enati mutu wulembu yindula ti widi mbikudi voti weti diatusu kuidi phevi, buna bika kazaba ti mambu amama yisonikini madi thumunu yi nandi veka Mfumu. 38 Vayi enati mutu kasi nkinzika ko mawu, nandi mvandi kalasa kinzuka ko. 39 Diawu zikhomba, lunuanina dikaba di bikula ayi bika kukandika dikaba di kukoluka zimbembo zi phila mu phila. 40 Vayi bika mamoso mavangimina mu lukinzu, ayi mu khambu divunza.

29NGONDA YINNA–5 NGONDA YINTANU

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 2 KOLINTO 1-3

“Yave—‘NZAMBI yi Mbombolo Yoso’”

(2 Kolinto 1:3) Bika Nzambi ayi Tata yi Mfumu’itu Yesu Klisto kazitusu, Tata yi kiadi kiwombo ayi Nzambi yi mbombolo yoso,

w17.07 13 ¶4

“Ludila na Badi mu Kudila”

4 Buidi tulenda bela lufiatu ti Yave wumvisanga mabanza ma mutu befuilu? Tat’itu yi diyilu mvandi wumana fuilu batu kanzolanga, buka Abalami, Isaki, Yakobi, Mose ayi Davidi. (Zintalu 12:6-8; Matai 22:31, 32; Mavanga 13:22) Kibibila kintuba ti Yave widi beni phwila yi kuvulubusa bisadi biandi bikuikama mwingi babue zinga. Nandi widi phwila mu bawu ayi tidi kuba mona mu mayangi ayi buvinya. (Yobi 14:14, 15) Yave mvandi wumona lufua lu mutu kaba zolanga beni, lu mwan’andi. —Kibibila kintuba ti Yesu “wuba mutu nandi kaba luta muena mayangi.” (Zingana 8:22, 30) Wulenda mona nkienzu Yave kaba bo kamona mwan’andi wuntovuka ayi kufua.—Yoane 5:20; 10:17.

(2 Kolinto 1:4) ‘nandi wukutubombanga mu ziphasi zitu zioso, mwingi mu mbombolo befu tuntambula kuidi Nandi, tubaka bu kubombila bankaka mu ziosokua ziphasi bammona.’

w17.07 15 ¶14

“Ludila na Badi mu Kudila”

14 Bukiedika disi ko diambu diluelo kuzaba mbi fueti kamba mutu befuilu. Kibibila kintuba “ludimi lu nkua nduenga luidi mbukulu.” (Zingana 12:18) Mua buku Quando Morre Alguém Que Amamos, muidi matangu ma Kibibila ayi mayindu malenda bomba, ayi batu bawombo banzolanga kusadila mua buku beni mwingi kubomba bankaka. Vayi, khumbu ziwombo diambu dilutidi tulenda vanga didi kudila na badi mu kudila. (Loma 12:15) Gaby wufuilu nnuni wutuba: “Kudila yawu phila yimbasisilanga kiunda yimmona mu khati ntima. “Diawu, mu thangu bakundi bama bandila yama, minu yimmonanga ti yisi ko minu veka, bila bawu bamvisa mabanza mami.”

Bakula Kiuka kisuama mu Diambu di Nzambi

(2 Kolinto 1:22) Nandi wutula kidimbu kiandi banga kiuka kiandi ayi wutuvana diana mu mambu mala kuiza, voti phevi, mu mintima mitu.

w16.04 32

Biuvu bi Mintangi

Mbi bio ‘kidimbu’ ayi ‘diana’ kadika mutu mu Baklisto basolo katambula kuidi Nzambi?—2 Kolinto 1:21, 22; matangu va wanda.

▪ Diana: Dedi bummonisa buku yimueka, kikuma “Diana” mu Kingeleko kidi mu 2 Kolinto 1:22, kikuma bansadilanga mu mambu ma lungosu.” Masundula “ndambu yitheti , Kulunda, khotolo, kiuma bamvana buka diana. Diana beni diba phila yi kutonina kufutila ndambu yi thalu yoso yintombolu, ayi kuvanga mawu kuba vananga mutu nsua wu kunata kiuma beni.” Mu thangu Yave kansola mutu mu phevi’andi yinlongu, Yave widi mu kumvana diana di mfutu kala tambula. Vayi mfutu woso bantubila wawu mu nkanda 2 Kolinto 5:1-5 buka nyitu yi kiphevi yikhambu mbivusu. Kubunda mvandi nkhayilu yi kukhambu befua.—1 Kolinto 15:48-54.

Mu mbembo yi Kiyebeleo bankolukanga bubu, vadi kikuma kimueka kindekana na “diana” ayi kinsaduluanga mwingi kutubila nlunga wu luzalu bamvananga mu dikuela. Phila ayoyi yi kudedikisila yimboti beni, kibila basolu bala ba buka nkieto wu Klisto.— 2 Kolinto 11:2; Nzaikusu 21:2, 9.

▪ Kidimbu: Mu thangu yikhulu, baba sadilanga kidimbu buka kuviaka nlembu, ayi mawu maba monisanga ti mu bukiedika batu babe wizana mu diambu beni. Bobuawu mvandi, Baklisto basolu baba tulanga buka “bidimbu” mu nzila yi phevi yinlongu banga kiuka ki Nzambi. (Efeso 1:13, 14) Vayi mutu beni wunkuiza tambula to kidimbu beni ava kafua mu lukuikumunu kuidi Nzambi voti mu mwa thangu ava thonono ziphasi zingolo.—Efeso 4:30; Nzaikusu 7:2-4.

(2 Kolinto 2:14-16) Vayi matondo kuidi Nzambi, nandi wukututuadisanga mu nkembo mu zithangu zioso mu Klisto ayi, wuntiamunanga malasi ma nzayilu yi Klisto mu bibuangu bioso! 15 Bila kuidi Nzambi befu tuidi malasi mamboti ma Klisto kuidi batu bobo bamana vuka ayi kuidi bobo bazimbala; 16 kuidi bo batsuka, mfuku yi lufua, yinnatanga ku lufua vayi kuidi batheti malasi ma luzingu lunnatanga luzingu. Ayi nani widi wukubama mu mawu?

w10 1/8 23

Ngye Zebi?

Mbi mvuala Polo kaba tomba kutuba bo kasadila bikuma “wukututuadisanga mu nkembo”?

▪ Polo wusonika: “Nzambi nandi wukututuadisanga mu nkembo mu zithangu zioso mu Klisto ayi, wuntiamunanga malasi ma nzayilu yi Klisto mu bibuangu bioso; Bila kuidi Nzambi befu tuidi malasi mamboti ma Klisto kuidi batu bobo bamana vuka ayi kuidi bobo bazimbala, kuidi bo batsuka mfuku yi lufua, yinnatanga ku lufua vayi kuidi batheti malasi ma luzingu lunnatanga luzingu.”— 2 Kolinto 2:14-16.

Mvuala Polo waba tubila kifu basi Loma baba ki kuvanganga nkungi mwingi kuzitisa mfumu yi masodi mu ndungunu yi zimbeni zi tsi. Mu nkungi beni, kiuka ayi mimvika mi mimvita baba kuba tulanga va nyalu nguba ayi baba natanga zingombi mwingi kuvana minkhayilu bo mfumu yi masodi ayi nkangu’andi baba kuba zitisanga. Kutsuka nkungi beni baba vondanga zingombi, ayi ḿba mimvika baba kuba vondanga.

Kikuma “malasi mamboti ma Klisto” kinsundula luzingu kuidi bankaka ayi lufua kuidi bankaka, ḿba kikuma beni kibongulu mu kifu basi Loma baba ki kuvika malasi mamfimbu mu thangu bamvanga nkungi beni,” dedi butubila The International Standard Bible Encyclopedia (Enciclopédia Bíblica Padrão Internacional). “Malasi mamfimbu, maba sundulanga nkembu wu zindungunu, ḿba waba tebulanga moyo kuidi mimvika lufua luaba batedimina.”

Matangu ma Kibibila

(2 Kolinto 3:1-18) Bukiedika ti tutonini diaka kukitedimina kimbangi befu veka? Voti tuntomba buka bankaka, tulunatinanga minkanda mi kimbangi voti myo mimbasikila kuidi benu? 2 Benu luidi nkandi’tu wu kimbangi, wowo wusonama mu mintima mitu, wuzabikini ayi wutangu kuidi batu boso. 3 Bukiedika benu lumonika ti luidi nkanda wu Klisto, ndandu yi kisalu kitu. Nkanda beni wusa sonukunu ko mu ndimba vayi mu phevi yi Nzambi yi moyo; wisa sonukunu ko va mbata mabaya wu mamanya vayi mu khati mu mintima mi batu. 4 Buawu bobo buidi diana dio tuidi mu Klisto vantuala Nzambi. 5 Bika tuba ti befu veka tuidi bafuana mu kusala kisalu akiki vayi zingolo zioso kuidi Nzambi ziba. 6 nandi wutusadisa tuba bafuana, tuba bisadi bi ngwizani yimona. Ngwizani beni yisi ko minsiku misonama, vayi phevi, bila minsiku mimvondanga vayi phevi yimvananga luzingu. 7 Enati kisalu ki lufua, kio kiba kisonama va mamanya, kiba kinkembu wuwombo mumona ti bana ba Isaeli balembakana kutala zizi ki Mose mu diambu di nkembu wu zizi, zaba ti nkembu beni wufueti suka, 8 buna kisalu ki phevi kilendi vioka ko mu nkembu? 9 Bila enati kisalu akioki kimvananga thumbudulu kiba ki nkembu, buna buidi buala bela nkembu wu kisalu akioki kinnantanga busonga? 10 Bila kisalu kiba beni ki nkembu, vayi buabu kisiedi ko nkembu vantuala nkembu awowo wulutidi. 11 Bila enati akioki kilenda suka kiba ki nkembu, buna buidi buala bela nkembu wu kioki kilendi suka ko? 12 Bo tuidi diana di phila ayoyi, buna diawu tuntubila mu lufiatu loso, 13 tuvanganga ko banga buvangila Mose, wuba fukanga zizi kiandi mwingi bana ba Isaeli babika tsikika thalu’awu mu tsukulu yi akioki kyala suka. 14 Vayi diela diawu diba difuku. Bila nate bubu, bo bantanganga minkanda mi ngwizani yikhulu nledi beni wikhidi wufuku, kuzaba ti wufueti botulu to mu nzila yi Klisto. 15 Bukiedika nate bubu, bo bantanganga minkanda mi Mose, mintima miawu midi mifuku kuidi nledi. 16 Vayi mutu na kuvutuka kuidi Yave, buawu bumbotukila nledi beni. 17 Yave nandi phevi; koso kuidi phevi yi Yave kuawu kuidi kiphwanza. 18 Befu boso bobo bizizi bisi bifuku mu nledi ko, bilembu monisa nkembu wu Yave banga lumwenu, tukitulu mu kifuani kiandi mu nkembu wulembu buelamanga. Dedi bo naveka Yave, Phevi kamvanganga.

    Zibuku mu Ibinda (2008-2025)
    Basika
    Kota
    • Ibinda
    • Kufila
    • Phila Wuntombila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Zithuadusulu bu Kusadila
    • Nsiku wu no Wuvuidi
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Kota
    Kufila