Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thuadusulu yi Lukutukunu
1-7 NGONDA YISAMBUADI
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | KOLOSAI 1-4
“Luvula Kimutu Kikhulu, ayi Luvuata Kimutu Kimona”
(Kolosai 3:5-9) Diawu bika luvonda binama binu bidi va ntoto, banga: kitsuza, mambu matsoni, tsatu zimbi, zinzinunu zimbi, ayi kuzola biuma bi phila mu phila, bila yidi phila tsambudulu yi bitumba. 6 Bila mambu amomo, mantotulanga nganzi yi Nzambi kuidi batu bakhambu tumamana. 7 Benu mvinu ludiatila mu mambu amomo mu thama, bo luba zingilanga mu mambu beni. 8 Vayi buabu benu lufueti loza mambu moso amomo: nganzi, kikhesi, nsoki, bifingu, mambu matsoni mambasikila mu myunu minu. 9 Lubika vunasananga benu na benu. Bila benu luvula kimutu kikhulu ayi mavanga mandi,
w11 15/3 10 ¶12-13
Tambula Pheve yi Nzambi, Bika Pheve yi Nza
12 Phila pheve mbi kimutu kiama kimmonisa? (Tanga Kolosai 3:8-10, 13.) Pheve yi nza, yintuadisanga mavanga ma kinsuni. (Ngalatia 5:19-21) Pheve yi kututuadisa, yinluta monikanga bika ti mu thangu mambu mankuendila buboti, vayi bo mambu mankuendila bubi, dedi, mu thangu khomba ka kutubangusa, ka kutufinga voti kamvanga disumu kuidi befu. Mvandi ku khati nzo’itu, tulenda monisa phila pheve mbi yi kututuadisa. Ḿba tufueti kukifiongunina befu veka. Wukiyuvusa: ‘Mu zingonda zisambanu zima vioka, bukiedika kuandi ti yilutidi kubalula kimutu kiama ki buklisto, voti yivutukidi mu zithubulu ayi mavanga mambi?’
13 Pheve yi Nzambi yilenda tusadisa ‘tuvula kimutu kikhulu ayi mavanga mandi’ ayi tuvuata “kimutu kimona.” Mawu mala tusadisa tuluta monisa luzolo ayi mamboti. Tuala ba bakubama muingi kukilemvukilanga befu na befu, kheti mu thangu tuidi kibila ki kunyongina. Tuisinkuiza bue monisanga ko “mambu mambi, ma kikhesi, ma nganzi, ma yamikina ayi ma mafingulu” mu kibila ki mambu makhambulu masonga batuvangidi. Vayi tuala vanga mangolo ma “kumonasananga kiadi.”—Efeso 4:31, 32.
(Kolosai 3:10-14) ayi buabu lumana vuata kimutu kimona, kinkitulu wumona mu nzayilu, boso buididi mfikula wu mutu wowo wumvanga, 11 kuawu kusiedi diaka muisi Ngelesi ko, voti muisi Yuda ko, mutu wuzengusu voti wukhambu zengusu, nzenza, wukhambu longuka, mvika voti mutu wu kiphuanza; vayi Klisto widi mu mamoso ayi mu baboso. 12 Bo didi ti Nzambi wulusobula, benu banlongo ayi baluzolo, muna bika luvuata kiadi, mamboti, kukikulula, nlembama, ayi mvibudulu. 13 Lutatamana kanga ntima mu benu na benu ayi luzaba lemvukila badi yinu kheti vadi mutu widi diambu na wunkaka. Dedi bo Yave kalulemvukila, buna bika benu mvinu luvanga bobuawu. 14 Vayi, bika kuandi mambu moso amomo, luvuata luzolo, bila luzolo luawu nsinga wufuana wu kithuadi.
w13 15/9 21 ¶18-19
Ngie wubalula Mavanga Maku?
18 Muingi Diambu di Nzambi ditubalula mu phila yifuana, kutanga ayi kulonguka diawu kadika thangu, yidi buka thononu. Batu bawombo bantanganga Kibibila khumbu zinkaka ayi bambakanga mua nzayilu yi mambu madi muawu. Ḿba ngie wumana denga phila batu abobo mu kisalu ki kusamuna. Bankaka bannunganga kulunda bibuku bi Kibibila mu ntu. Vayi, ḿba mawu mabalulanga ko beni phila banyindudila ayi mavanga mawu. Kibila mbi? Bila muingi Diambu di Nzambi dibalula mutu, nandi kafueti bika diawu dikota mu ntim’andi. (Ngalatia 6:6, matangu madi vawanda.) Diawu, tufueti viokisa beni thangu mu kuyindula mu mambu tuidi mu kulonguka. Buboti beni kukikuvusa: ‘Yinkikinina ti mambu amama masi ko to malongi ma kinganga? Yima mona ti madi mambu makiedika? Yilenda yindula phila yi kusadila mu luzingu luama mambu yinlonguka, bika to kutadila mawu buka mambu yifueti longa bankaka? Yimvisa ti Yave nandi widi mu kukoluka yama?’ Kufiongunina biuvu abiobi, kulenda tusadisa tuluta zola Yave mu ntima woso. Luzolo luitu mu nandi lumbuelama. Befu bika mabanza ma ntim’itu manyikukina mu phila ayoyi, tunkuiza balula mambu mawombo mu luzingu.—Zingana 4:23; Luka 6:45.
19 Kutanga ayi kuyindula Diambu di Nzambi kadika thangu, kuala tuvanga tutatamana kuvanga mambu tumvanganga, voti: ‘tuvula kimutu kikhulu ayi mavanga mandi, ayi tuvuata kimutu kimona, kinkitulu kimona mu nzayilu, boso buididi mfikula wu mutu wowo wumvanga.’ (Kolosai 3:9, 10) Bukiedika, tuala tatamana kubaka lusakumunu bo tumvisa Diambu di Nzambi ayi tummona phila dimbaludila luzingu luitu. Mu kibila beni, kimutu kimona ki Buklisto tuma baka, kiala tusadisa tukikeba mu mintambu mioso mi Satana.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(Kolosai 1:13, 14) Nandi wutukula mu lulendu lu kitombi ayi wutunata mu kintinu ki Muan’andi wu luzolo, 14 mu nandi tutambula khudulu ayi nlemvu wu masumu mitu.
it-3 412 ¶2-4
Kintinu ki Nzambi
“Kintinu ki Muan’andi wu luzolo.” Bo Yesu kavutuka ku diyilu, vavioka kumi di bilumbu, ayi mu Pentekoti yi mvu 33 T.K., minlonguki miandi babaka kivisa ti Nzambi “wunnangika va lubakala luandi” mu thangu kakulumuna phevi’andi yinlongu mu bawu. (Mavanga 1:8, 9; 2:1-4, 29-33) “Luwawanu lumona” lutona kusala mu bawu, ayi bawu bayiza kituka dikabu dimona “dinlongu,” voti Isaeli yi kiphevi.—Ebeleo 12:22-24; 1 Petelo 2:9, 10; Ngalatia 6:16.
Klisto wukala va lubakala lu Tat’andi, ayi widi Ntu wu kimvuka. (Efeso 5:23; Ebeleo 1:3; Filipi 2:9-11) Kibibila kimmonisa ti tona mu Pentekoti yi mvu 33 T.K. basikika kintinu ki kiphevi kuidi minlonguki miandi. Mu thangu mvuala Polo kasonikina kuidi Baklisto batheti ku Kolosai, nandi wutubila matedi Yesu buka widi kintinu: “[Nzambi] wutukula mu lulendu lu kitombi ayi wutunata mu kintinu ki Muan’andi wu luzolo.”—Kolosai 1:13; dedikisa ayi Mavanga 17:6, 7.
Tona mu Pentekoti yi mvu 33 T.K., kintinu ki Klisto kidi kintinu ki kipheve, kinyadila Isaeli yi kipheve, baklisto babutukila mu pheve yi Nzambi muingi bakituka bana ba Nzambi ba kipheve. (Yoane 3:3, 5, 6) Mu thangu baklisto beni babutukila mu pheve bala tambula mfutu’awu ku diyilu, balasa bue ba ko dikabu di kipheve di Klisto dinzinga va ntoto, vayi bala ba mintinu ku diyilu va kimueka ayi Klisto.—Nzaikusu 5:9, 10.
(Kolosai 2:8) Lukeba muingi ni mutu kabika kulukitula mimvika mu malongi maphamba ayi ma luvunu, mamfumina mu bikhulu bi batu, mu mambu ma nza ayiyi, bika kuandi mu Klisto;
w08 15/8 28 ¶9
Mambu Mamfunu Madi mu Nkanda wu Ngalatia, Efeso, Filipi, ayi Kolosai
2:8—Mbi biobi “mambu ma nza ayiyi” Polo ka tulubudila? Madi mambu ma nza yi Satana—voti minsua mintuadisa nza beni. (1 Yoane 2:16) Mu mambu beni muidi: malongi ma maphamba ayi ma luvunu, kimvuama ayi binganga bi luvunu bi nza ayiyi.
Matangu ma Kibibila
(Kolosai 1:1-20) Polo, mvuala wu Yesu Klisto wu luzolo lu Nzambi va kimueka ayi khomb’itu Timoteo, 2 tufidisidi nkanda kuidi banlongo ayi zikhomba zikuikama zi Klisto badi ku Kolosai: Bika nlemvo ayi ndembama yi Nzambi, Tat’itu yibanga yinu. 3 Befu tumvutulanga matondo mu Nzambi, Tata yi Mfumu’itu Yesu Klisto, bo tueti sambila mu zithangu zioso mu kibila kinu, 4 bo tuyuwa tsangu yi kiminu kinu mu Klisto ayi luzolo luidi kuidi banlongo boso, 5 mu kibila ki diana diodi balukubikila ku diyilu ayi diana diodi lutuama kuwa mu mambu makiedika ma nsamu wumboti 6 wutuka nate ku diyilu kuidi benu. Banga bo buididi mu nza yimvimba, wawu weti buta mimbutu ayi wulembo yenda kuntuala, banga buididi mu benu tona kilumbu luyuwa ayi luzaba nlemvo wu Nzambi mu kiedika kiandi kioso. 7 Epafalasi, nkud’itu wu luzolo mu kisalu, nandi wumulonga wawu. Nandi widi kisadi kikuikama ki Klisto mu kibila kinu. 8 Nandi wutuzabikisidi boso buididi luzolo luinu mu kipheve. 9 Diawu tona kilumbu tuyuwa mawu, befu mvitu tuvonganga ko mu kulusambidila ayi mu lomba muingi muba bawala mu nzayilu yi luzolo luandi, mu nduenga yoso ayi mu diela di kipheve, 10 muingi mudiatila mu phila yifuana mu Yave, muingi lumonisa mayangi mu mambu moso, bo lumbutanga mimbutu mu mavanga mamboti ayi lueti yunduka mu nzayilu yi Nzambi; 11 Nandi wela kulukindisa mu zingolo zioso boso buididi lulendo luandi lu nkembo mu diambu lubaka bu vibidila mu mambu moso ayi bukangila ntima nate kuna tsukulu, 12 mu mayangi, luvutulanga matondo kuidi Tata wutufuanisa muingi mvinu lubaka bu tambudila kiuka kioki kalundila banlongo boso mu kiezila. Bila: 13 Nandi wutukula mu lulendu lu kitombi ayi wutunata mu kintinu ki Muan’andi wu luzolo, 14 mu nandi tutambula khudulu ayi nlemvu wu masumu mitu. 15 Nandi widi mfikula yi Nzambi yikayimonikanga ko ayi nandi wutheti mu butuka mu bivangu bioso; 16 bila mu nandi biuma bioso bivangulu: biuma bidi ku diyilu ayi biuma bidi va ntoto, biobi bieti monika ayi biobi kabimonikanga ko, kuba bikundu bi kimfumu voti bimfumu voti bi bikulutu voti batu ba lulendo. Nandi wuvanga biuma bioso ayi biawu bivangulu mu diambu diandi. 17 Nandi widi kuntuala biuma bioso ayi biuma bioso binzinga mu nandi, 18 nandi ntu wu nyitu, kimvuka kiawu nyitu. Nandi thonono, wutheti mu butuka mu batu bafua, muingi kaba va kibuangi kitheti mu biuma bioso; 19 bila Nzambi wuzola ti kinzambi kiandi kioso kiba mu nandi, 20 ayi mu nandi kazola vutudila nguizani yidi va khati naveka ayi biuma bioso, bika biobi bidi va ntoto voti biobi bidi ku diyilu, bo kakivangila ndembama va dikunzi diandi mu menga mandi.
8-14 NGONDA YISAMBUADI
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 TESALONIKA 1-5
“Lutatamana Kukindasana Ayi Kubombasana Benu Na Benu”
(1 Tesalonika 5:11-13) Diawu, lutatamana kukindasana ayi kubombasana benu na benu, dedi bo lueti vangila. 12 Zikhomba, tueti kumuleba muingi mukinzikanga batu bobo bansalanga ngolo va khat’inu, bobo bakulutuadisanga mu dizina di Mfumu ayi ba kumulubulanga; 13 luba kinzika beni, ayi luba zola ngolo mu kibila ki kisalu kiawu. Bika luzingilanga mu ndembama benu na benu.
w11 15/6 26 ¶12
“Lukinzikanga bo Bansala Ngolo va Khat’inu”
12 “Kutuadisa” kimvuka kuisinsundula ko to kulonga. Kikuma beni bakisadila mvandi mu 1 Timoteo 3:4. Mvuala Polo wutuba ti khomba wuntuama ntuala kafueti ba ‘dibakala dizebi tuadisa buboti nzo’andi, zebi nata buboti bana bandi ku bulemvo, ayi mu lukinzu loso.’ Kikuma “kutuadisa” bantubila avava, kisinsundula ko to kulonga bana, vayi mvandi kutuama ntuala va dikanda ayi ‘kunata buboti bana bulemvo.’ Bukiedika, bakulutu ba kimvuka bantuamanga ntuala, ayi mu kusadisa baboso batumukina Yave.—1 Timoteo 3:5.
w11 15/6 28 ¶19
“Lukinzikanga bo Bansala Ngolo va Khat’inu”
19 Mbi wulenda vanga boti wutambudi nkhayilu bavangila kuidi ngiewu? Wulenda monisa ti wumvutula matondo mu kusadila yawu? “Makaba ma batu,” madi nkhayilu yi Yave katuvana mu nzila Yesu Klisto. Phila mueka yi kumonisina ti tumvutula matondo mu nkhayilu beni yidi mu kulandakana buboti malongi bakulutu ba kimvuka bamvanga mu zikhutukunu ayi kuvanga mangolo ma kusadila mambu mankinza banlonga. Mvandi wulenda monisa ti wumvutula matondo mu kuvana mimvutu mimboti mu zikhutukunu. Buela mioko mu bisalu bakulutu ba kimvuka bantuamanga ntuala, buka kisalu ki kusamuna. Boti wubaka ndandu mu dilongi nkulutu wu kimvuka ka kuvana, wulenda kunkamba mawu? Mvandi, wulenda monisa ti wumvua nkinza makanda ma bakulutu ba kimvuka? Tebukanga moyo ti: muingi nkulutu kasala ngolo mu kimvuka, dikanda diandi, dinzibulanga mioko yi thangu kafueti kala yawu va kimueka muingi katadila mambu matedi kimvuka.
(1 Tesalonika 5:14) Ah zikhomba, tueti kumuleba muingi mulubula batu bobo banzingilanga mu khambu fuana, lubomba batu bobo badi kiunda kingolo, lusadisa batu balebakana, luvibidila batu boso.
w17.10 10 ¶13
“Monisa Luzolo . . . mu Mavanga ayi mu Kiedika”
13 Lusadisa batu balebakana. Kibibila kintuba: Lusadisa batu balebakana, luvibidila batu boso.” (1 Tesalonika 5:14) Lutumu alolo, lulenda thota luzolo luitu boti luidi lukiedika voti ndamba. Buidi? Batu bankaka badi balebakana, bumviokila thangu balenda kindama mu kiminu. Bankaka bantombanga lusadusu kadika thangu ayi mawu mantombuluanga kuba luzolo ayi mvibudulu. Muingi kusadisa phila mutu awowo, ḿba kulenda tombulu kuntangila matangu ma Kibibila mamvana mbombolo, kuntumisa muingi kasala yaku mu kisalu ki kusamuna, voti kubotula thangu muingi wuyuwa mabanza mandi. Mvandi, tubika fika fundisanga khomba mu kutuba ti nandi widi “wulebakana” voti “wukinda.” Bukiedika, befu boso tumbanga balekana voti bakinda khumbu zinkaka. Mvuala Polo mvandi wuvisa ti wuba banga wulebakana. (2 Kolinto 12:9, 10) Yoso kua thangu, befu boso tulenda tomba lusadusu ayi khindusulu.
w15 15/2 9 ¶16
Landakana Kifuani ki Yesu ki Kukikulula ayi Kumonisa Mamboti
16 Mambu Tunkoluka. Kumonisa mamboti kuidi bankaka, kuala tusadisa “tubomba batu bobo badi kiunda kingolo.” (1 Tesalonika 5:14) Mbi tulenda tuba muingi tukindisa batu abobo? Tulenda kuba kuangidika mu kuba monisa ti tukuba vua nkinza. Tulenda kuba nyunga voti kuba tonda ayi kuba sadisa kumona zikhadulu ziawu zimboti. Tulenda kuba tebula moyo ti Yave nandi wuba tumisa kuidi Muan’andi, diawu badidi batu ba luvalu beni kuidi nandi. (Yoane 6:44) Tulenda kuba kindisa ti Yave wumvuanga nkinza bisadi biandi badi ‘mintima mikofakana” voti badi ‘pheve yidi mu kiadi kingolo.’ (Minkunga 34:18) Bikuma bitu bomboti bilenda belusa batu bantomba mbombolo.—Zingana 16:24.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(1 Tesalonika 4:3-6) Bila alulu luawu luzolo lu Nzambi: luzingila mu luzingu lunlongo ayi lutina kitsuza. 4 Ayi kadika mutu kazaba yadila nyitu’andi mu bunlongo ayi mu lukinzu, 5 bika ti mu zinzinunu banga bumvangilanga bapakanu, batu bakhambulu zaba Nzambi. 6 Diawu mu diambu adiodi, mutu kabika vangila wadi yandi diambu dimbi voti kumvuna, bila Yave wumfundisanga mu mambu moso amomo, dedi bo tumukambila theti ayi mvandi tumulubula.
it-2 155¶1
Kitsuza
Kitsuza didi diambu dimbi dilenda vanga mutu bamvaikisa mu kimvuka ki Baklisto. (1 Kolinto 5:9-13; Ebeleo 12:15, 16) Mvuala Polo wusudikisa ti mutu wumvanga kitsuza wunsumuna nyitu’andi veka, wunsadila bibutulu biandi muingi kuvanga mambu mambi. Wumbivisanga kiphevi kiandi, kimvuka ki Nzambi ayi wukitulanga naveka va kingela, bila kalenda tambakana bimbevo bingolo bimvondanga. (1 Kolinto 6:18, 19) Wunzionanga nsua zikhomba badi mu kimvuka (1 Tesalonika 4:3-7) bila (1) wuntuadisanga mambu ma mvindu mu kimvuka ayi mambu matsoni (Ebeleo 12:15, 16), (2) wuntulanga nkaku mutu vengi yandi kitsuka muingi kabika ba wusama, ayi boti kasi ko wukuela, kalenda kumvanga kabika ba wuvedila mu thangu kantomba kukuela, (3) wumbotulanga luaku kuidi dikanda diandi veka di kuba batu basama, ayi mvandi (4) wuntuadisanga mambu mambi kuidi matata, nnuni, voti mutu wela kuela ayi no wumvanga yandi kitsuza. Mutu wumvanga mawu, kasimmonisa ko kukhambu ku lukinzu kuidi batu, bila minsua mi batu minkikininanga kitsuza, vayi wummonisa kukhambu ku lukinzu kuidi Nzambi, ayi nandi wala fundisa mutu beni mu kibila ki disumu kavola.—1 Tesalonika 4:8.
(1 Tesalonika 4:15-17) Bila diawu diadi diambu tutidi kulukamba, boso buididi mambu ma Yave: befu tukhidi zinga nate Mfumu bo kala vutuka, tulendi bue tuamina batu ko bo bafua; 16 bila lutumu bo luela vanu, mbembu yi nkulutu wu zimbasi bo yela kuwakana, tulumbeta yi Nzambi bo yela siku, buna naveka Mfumu wela kuluka bo kela basikila ku diyilu. Buna batu bobo bafuila mu Klisto bela tuama vulubuka theti. 17 Bosi befu tuela zinga nate kilumbu kinani, buna tuela natu mu matuti va kimueka ayi batu muingi tuenda dengana Mfumu mu matuti; ayi tuela kalanga va kimueka ayi Mfumu mu zithangu zioso.
w15 15/7 18-19 ¶14-15
“Phulusu’inu Yidi mu Kufikama”!
14 Mambu mbi mala monika bo Ngongi ayi Mangongi kala tona kunuanisa dikabu di Nzambi? Buku yi Matai ayi Malako zintubila mambu beni: “[Muana Mutu] wela tuma zimbasi ziandi mu zitsongi zioso zinna zi ntoto, muingi kukutikisa batu boso abobo kasobula mu nza yimvimba, tona kutonina nza nate kumanina nza.” (Malako 13:27; Matai 24:31) Mawu masintubila ko khubukulu yitheti yi baklisto basolo, voti khubukulu yitsuka yi basolo bala ba va ntoto mu thangu beni. (Matai 13:37, 38) Mawu mala monika ava thonono yi ziphasi zingolo. (Nzaikusu 7:1-4) Vayi, mbi biobi khubukulu beni Yesu katubila? Vantubila thangu 144.000 di batu bala sobila va nototo bala tambula mfutu’awu wu kipheve. (1 Tesalonika 4:15-17; Nzaikusu 14:1) Mawu mala monika mua thangu bo Ngongi ayi Mangongi kala tona kunuanisa dikabu di Yave. (Yehezekeli 38:11) Mu thangu beni, mambu amama Yesu katuba mala salama: ‘Mu thangu beni, batu basolo bela lezama banga thangu mu Kintinu ki Tat’awu.’—Matai 13:43.
15 Bukiedika kuandi ti mawu mansundula ti baklisto basolo bala natu ku diyilu? Bawombo mu binganga bi luvunu, bamvisanga ti kikuma ‘kunatu ku diyilu’ kinsundula ti baklisto bala kuba nata ku diyilu mu zinyitu ziawu zi kinsuni. Bawu bankikinina ti, bo mambu amomo mala vioka, Yesu wala vutuka mu nyitu yi kinsuni muingi kuyala ntoto. Vayi Kibibila kimmonisa ti ‘kidimbu ki muana mutu’ kiala monika ku diyilu ayi Yesu wala kuiza ‘mu matuti ku diyilu.’ (Matai 24:30) Zithubulu ziwadi aziozi, zinsundula mambu makhambu monikanga mu mesu. Mvandi, “nyitu yi kinsuni ayi menga yilendi kota ko mu Kintinu ki Nzambi.” Mansundula ti bo bela natu ku diyilu bala tombulu theti “kitulu mu kinzimbukila, mu thangu tulumbeta yitsuka yela kuwakana.” (Tanga 1 Kolinto 15:50-53.) Basolo bakuikama bala ba va ntoto, bela kuba kutikisa mu mua thangu.
Matangu ma Kibibila
(1 Tesalonika 3:1-13) Diawu bo tumona ti tusa bue vibidila ko, buna tumona ti bufueni kuidi befu mu siala ku Atene; 2 ayi tufidisa Timoteo, khomb’itu ayi kisadi kitu mu Nzambi mu tsamununu yi Nsamu Wumboti wu Klisto, muingi kiza lukindisa ayi kalubomba mu kibila ki kiminu kinu, 3 muingi ni wumueka mu benu kabika zimbisa kiminu kiandi mu diambu di ziphasi azizi, benu veka bo luzebi ti tululubula mu ziawu. 4 Bila thangu tuba yinu, tululubula ti tufueti mona ziphasi ziwombo. Ayi luzebi ti buawu buvangama. 5 Diawu minu mvami, bo yimona ti yisa bue vibidila ko, diawu yitumina Timoteo mu diambu di zaba buidi buekila kiminu kinu. Boma yimmona bila yimmuena ti mvukumuni wuluvukumuni bila khanu kisalu kioso kio tusala kikitukidi kiphamba. 6 Buabu Timoteo wuvutukidi kuidi befu bo kabedi kuidi benu ayi zitsangu zi katunatini zidi zimboti mu kukuwa buididi kiminu kinu ayi luzolo luinu. Wutukembi ti lukutuyindulanga beni bo lummonanga tsatu mu kutumona banga befu tuididi tsatu mu kulumona. 7 Diawu zikhomba, befu tukindusu mu diambu dinu mu nzila yi kiminu kinu mu ziphasi zitu zioso ayi kuamukusu kuitu koso. 8 Bila, enati luidi bakinda ngolo mu Mfumu, befu tumbanga bayangalala. 9 Buidi tulenda vutudila matondo mawombo kuidi Nzambi mu kibila kinu, mu mayangi moso tuidi mu kumona vantadisi Nzambi’tu mu kibila kinu? 10 Bila builu ayi muinya tueti sambila ngolo muingi tumonana zizi mu zizi ayi kudukisa mambu makhambulu mu kiminu kinu. 11 Bika Nzambi’itu ayi naveka Tata, ayi Mfumu’itu Yesu batuzibudila luaku lu buela kuiza kuidi benu. 12 Mu diambu dinu bika Mfumu kafunisa ayi kawokisa luzolo luinu mu benu na benu ayi kuidi batu boso, banga buididi luzolo luitu kuidi benu, 13 bika kakindisa mintima minu muingi mikhambu tsembulu va meso ma Nzamb’itu ayi Tata mu thangu Mfumu’itu kala vutuka va kimueka ayi balongo bandi boso.
15-21 NGONDA YISAMBUADI
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 2 TESALONIKA 1-3
“Nani Mutu Wowo Wunlevulanga Minsiku?”
(2 Tesalonika 2:6-8) Vayi buabu luzebi diambu mbi didi mu kukakidila, muingi mutu beni kamonika mu thangu’andi. 7 Bila masueki ma masumu malembo sala, vayi mutu wowo wulembo kakidila mu thangu ayiyi, wela tuama vengumunu. 8 Buna boso mutu wunlevulanga nsiku kela monika, ayi Mfumu Yesu wala kumbunga mu phemu yi munu’andi ayi wala kunzimbikisa mu kiezila ki ndizulu’andi.
it-1 704¶3
Kukinzika Nzambi
Vakhidi mambu mankaka masuama makhambulu nguizani na ‘mambu manlongo masuama’ ma Yave. Mantubila masuama ma ‘mutu wunlevulanga nsiku.’ Mawu maba mambu masuama kuidi Baklisto bakiedika, bila mu bilumbu bi mvuala Polo, ‘mutu wunlevulanga nsiku’ kasa ba ko wuzabakana mu dingumba dikunzabikisa. Kheti bo ‘mutu’ beni kayiza monika, wutatamana mu khambu zabakana kuidi batu bawombo, bila mambu mandi mayiza vangulu va kisueki ayi mu nzila yi mavanga ma mutu wunkinzikanga Nzambi. Bukiedika, kuyiza ba buka mutu wummonisa ti wunsadilanga Nzambi mu bukiedika vayi wumbayisa kiminu kiandi. Polo wutuba: “masueki ma masumu amama,” matona kusalama mu bilumbu biandi, bila vaba batu baba vingisanga minsiku mu kimvuka ki baklisto, bayiza sundukila buka dingumba dibalukila kimvuka ki Yave. Kutsuka, Yesu Klisto wala bunga dingumba beni mu kiezila ki ndizulu’andi. Mutu awowo wubalukila kimvuka ki Yave wuvukumunu kuidi Satana, wuyiza nangama va mongo ‘mutu woso wuntedulu ‘nzambi’ voti kiuma bala kinzika beni” (gr., sé·ba·sma). Diawu mbeni ayoyi yi Nzambi, widi buka kisadulu ki satana, wala vukumuna ayi wala tuadisa ziphasi voti mbungulu yi baboso bala landakana mavanga mandi. Kupisuka ku “mutu wunlevulanga nsiku,” kuyizila mu mavanga mandi mambi masuama mu nzila yi tsambudulu yi luvunu.—2 Tesalonika 2:3-12; dedikisa ayi Matai 7:15, 21-23.
(2 Tesalonika 2:9-12) Vayi mutu wowo wunlevulanga nsiku wala kuizila boso buididi kisalu ki Satana mu phangulu yi bikumu bi phila mu phila, yi bidimbu ayi mambu manneni matsiminanga ma phila mu phila ma luvunu, 10 ayi wela vanga mambu mambi ma phila mu phila muingi kuvuna bobo beta zimbala, bila bawu bammanga tambula luzolo lukiedika muingi bavuka. 11 Kiawu kibila Nzambi kaba fidisila lulendu lungolo lu kuba zimbisa muingi bakikinina mambu ma luvunu, 12 wuvanga mawu muingi kufundisa batu bammanga wilukila mambu makiedika vayi bammona mayangi mu wilukila mambu makhambulu masonga.
it-2 808¶6
Luvunu
Yave Nzambi wumbikanga “babua mu nzimbala” muingi bo bansola mambu makhambulu makiedika “bakikinina luvunu,” bika kuandi mu zitsangu zimboti zitedi Yesu Klisto. (2 Tesalonika 2:9-12) Nsua awowo bamfuanikisa wawu na mambu Ntinu Akabi wu Isaeli kamonikina mimvu miwombo kumbusa . Mimbikudi mi luvunu mikamba mambu ma luvunu kuidi Akabi ti nandi wela nunga mvita na Lamote mu Ngiliadi, vayi mbikudi wu Yave, Mikaya wubikula mbungulu. Dedi bo Yave kamonisina Mikaya mu kimona mesu, nandi wubika kivangu kimueka ki kipheve kikituka ‘pheve yi luvunu’ mu myunu mi mimbikudi mi Akabi. Voti, kivangu akioki ki kipheve wusadila mangolo mandi mu bawu ayi basa tuba ko kiedika, vayi batuba mambu baveka baba tomba ayi mo Akabi kaba tomba kukuwa mu bawu. Kheti banlubula, Akabi wusola kuvunuka mu mambu amomo ayi wuzimbisa moyo’andi.— 1 Mintinu 22:1-38; 2 Lusansu 18:1-34.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(2 Tesalonika 1:7, 8) Vayi benu mumviokila ziphasi, luela tambula luvundulu va kimueka ayi befu, mu thangu Mfumu Yesu kala monika ku diyilu va kimueka ayi zimbasi ziandi zi lulendu 8 ayi mu nlaki wu mbazu bo kala vana thumbudulu kuidi bawu bakhambulu zaba Nzambi ayi kuidi bobo bammanga tumukinanga nsamu wumboti wu Mfumu’itu Yesu Klisto.
it-2 149¶8
Mbazu
Petelo wusonika: “vayi diyilu ayi ntoto bi thangu ayiyi bilembo lundu kuidi mambu mandi muingi biyekolo ku mbazu.” Mu kutala kapu yoso ayi matangu mankaka ma Kibibila, tulenda visa ti vasintubila ko mbazu yimvikanga, vayi vantubila mbungulu. Dedi bo khuka yinlangu mu bilumbu bi Nowa yisa bunga ko diyilu ayi ntoto, vayi yibunga to batu bambi, buawu bobo mvandi buala bela ndizulu yi Yesu Klisto na zimbasi ziandi zi lulendu mu mbazu yala tuala mbungulu kuidi batu bambi ayi kuidi nza yimbi yi satana ayi biuma bioso bidi muawu.— 2 Petelo 3:5-7, 10-13; 2 Tesalonika 1:6-10; dedikisa ayi Yesaya 66:15, 16, 22, 24.
(2 Tesalonika 2:2) muingi lubika fika yamusu mu mayindu minu voti lubika mona tsisi mu kibila ki mbikudulu, mu tsangu voti nkanda banga kuidi befu wubedi, wuntuba ti kilumbu ki Yave kima kuiza.
it-2 402¶6
Kutuadusu mu Lulendu
“Mambu Mabikulu”—Makiedika ayi ma Luvunu. Kikuma ki Kingeleko pneú ma (pheve) banluta kukisadila mu masonoko ma bapostolo. Dedi, mu 2 Tesalonika 2:2, mvuala Polo wunkamba zikhomba ku Tesalonika muingi babika fika yamusu voti kuba dibamu mu kibila kiandi, kuba “mu kibila ki mbikudulu [voti, “pheve”], mu tsangu voti nkanda banga kuidi befu wubedi, wuntuba ti kilumbu ki Yave kima kuiza.” Tummona ti Polo wunsadila kikuma pneú ma (pheve) muingi kutubila ziphila zilenda tusadisa kukoluka na batu buka “kukoluka na mutu zizi mu zizi” voti mu nzila “nkanda.” Mu kibila akioki, buku Commentary on the Holy Scriptures (Comentário Sobre as Escrituras Sagradas), yi Lange (tsielu 126) yintubila lutangu alulu: “Mu nzila yi mambu amama, Mvuala wuntubila mambu ma kipheve, kubikula, voti mambu matuba mbikudi.” (Traduzido e editado por P. Schaff, 1976) Buku Word Studies in the New Testament (Estudos de Palavras do Novo Testamento) yi Vincent, yintuba: “Mu phevi. Mu nzila yi mambu mabikulu kuidi batu mu zikhutukunu zi baklisto, batu baba tubanga ti baba lulendu lu kumona nzaikusu yi mambu ma Nzambi.” (1957, Vol. IV, tsielu 63) Diawu, kheti bibibila binkaka binsekulanga kikuma pneú ma buka “pheve,” ayi binkaka bansadilanga kikuma “diambu di mbikudulu” (AT), “mbikudulu” (JB), “kutuadusu mu lulendu” (D’Ostervald; Segond [French]), “mambu mabikulu” (NW).
Matangu ma Kibibila
(2 Tesalonika 1:1-12) Polo, Sila ayi Timoteo bafidisidi nkanda kuidi kimvuka ki basi Tesalonika mu Nzambi Tat’inu ayi mu Mfumu Yesu Klisto: 2 Bika nlemvo ayi ndembama yi Nzambi Tata yi Mfumu Yesu Klisto yibanga yinu. 3 Zikhomba, tufueti vutudilanga Nzambi matondo mu zithangu zioso mu kibila kinu. Bila buawu bobo bufueni sumbu kiminu kinu, kidi mu kukonzuka beni ayi luzolo luinu lolo luidi benu na benu lueka luwombo. 4 Diawu befu mvitu tuidi mu kukinyemisa mu kibila kinu, mu bimvuka bi Nzambi mu kibila ki mvibudulu’inu ayi mu bila ki kiminu kinu zinzomono zioso ayi mu ziphasi zioso lummona. 5 Vayi ziawu zidi kidimbu kimmonisa ti nzengolo yi Nzambi yidi yisonga, muingi lumonika batu bafuana mu kibila ki Kintinu ki Nzambi kioki luidi mu kumona ziphasi. 6 Bila didi diambu disonga kuidi Nzambi mu vutudila ziphasi kuidi batu ba kumumonisa ziphasi. 7 Vayi benu mumviokila ziphasi, luela tambula luvundulu va kimueka ayi befu, mu thangu Mfumu Yesu kala monika ku diyilu va kimueka ayi zimbasi ziandi zi lulendu 8 ayi mu nlaki wu mbazu bo kala vana thumbudulu kuidi bawu bakhambulu zaba Nzambi ayi kuidi bobo bammanga tumukinanga nsamu wumboti wu Mfumu’itu Yesu Klisto. 9 Bawu bela tambula thumbudulu yi mbivusu yi kayimani vantuala Mfumu ayi vantuala nkembo mu nzengolo ziandi, 10 bo kela kuiza mu kilumbu beni mu kemboso kuidi banlongo bandi ayi mu kikununu kuidi batu boso bobo bawilukila bila kimbangi kitu kiwilukulu kuidi benu. 11 Diawu diodi tunsambidilanga Nzamb’itu mu kibila kinu mu zithangu zioso muingi Nzamb’itu kalumona bafuana mu lutelu lolo kalutedila ayi muingi kadukisa zitsatu, mu lulendu, luzolo mu mamboti mandi ayi dukisa kisalu ki kiminu, 12 muingi dizina di Mfumu’itu Yesu Klisto dikemboso mu benu ayi benu mu nandi boso buididi nlemvo wu Nzambi ayi wu Mfumu Yesu Klisto.
22-28 NGONDA YISAMBUADI
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 TIMOTEO 1-3
“Vanga Mangolo Muingi Wubaka Biyeku mu Kimvuka”
(1 Timoteo 3:1) Diambu adidi didi dikuikama: boti dibakala widi mu kuvanga mangolo muingi kubaka biyeku mu kimvika, widi mu kutomba kisalu kimboti beni.
w16.08 21 ¶3
Ngie Wummona ti Didi Diambu Dinkinza Kukonzuka mu Kipheve?
3 Tanga 1 Timoteo 3:1. Kikuma basekudila “kuvanga mangolo” kinsundula kunonuna koko muingi kulambukila kiuma. Mu kusadila kikuma beni, mvuala Polo wumonisa ti muingi kukonzuka mu kipheve mangolo mantombolo. Yindul’abu khomba wu dibakala no wubedi’abu ko nsadisi wu bakulu, vayi wutidi kubuela kukivana mu kusadila Yave. Nandi wumvisa ti kafueti kuna theti zikhadulu zintombolo muingi kaba nsadisi wu bakulutu. Bo kamba nsadisi wu bakulutu, nandi wuntatamana kuvanga mangolo muingi kusadila buka nkulutu wu kimvuka.
(1 Timoteo 3:13) Bila batu baboso bansala buboti, bammonikanga batu ba lukinzu, ayi balenda koluka mu lufiatu matedi kiminu kiawu mu Yesu Klisto.
km 2/79 3 ¶7
Bo ‘Bammonikanga Batu ba Lukinzu’
7 Didi diambu diluelo kuvisa kibila mbi mvuala Polo katubila ti babakala abobo, ‘bammonikanga batu ba lukinzu.’ Masinsundula ko kuba kimfumu ki kuvingana bankaka mu nzo nzambi, dedi buntubilanga bankaka. Vayi, minsadisi mi bakulutu ‘bansalanga buboti,’ bazebi ti badi lusakumunu lu Yave ayi lu Yesu, bazebi mvandi ti zikhomba mu kimvuka ba kuba kinzikanga ayi ba kuba sadisanga. Bambanga lufiatu lu “kukoluka matedi kiminu kiawu mu Yesu Klisto.” Bammonisanga ti badi batu bakiedika mu kiyeku kiawu, ayi ba kuba tondanga beni mu kibila ki kisalu bamvanga; badi kiminu kitsikama ayi balenda zabikisa kiawu mu khambu ku divuda voti boma.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(1 Timoteo 1:4) babika singimina mu binongo bi luvunu ayi bikhulu mi mimvila biobi ka bisukanga ko. Bila mambu amomo mantuadisanga ziphaka, vayi bika ti kisalu ki Nzambi kidi mu kiminu.
it-2 197¶1
Bikhulu bi Mimvila
Vasa ba ko tsundu kukivana mu kulonguka ayi kukuambila matedi mambu beni, ayi maluta ba makiedika mu thangu Polo kasonikina Timoteo. Disa bue ba ko diambu dinkinza kulunda minkanda mintubila bikhulu bi mimvila, muingi kumonisa nkuna mbi mutu kayizila, bila Nzambi kabasa monisanga ko luvasunu mu basi Yuda ayi batu ba mimvila minkaka mu kimvuka ki baklisto. (Ngalatia 3:28) Ayi minkanda mimonisa nkuna Klisto kala kuizila, wu Davidi. Mvandi, vasa vioka ko beni thangu bo Polo kasonika ndubu ayiyi, nate Yelusalemi yituluka va kimueka na minkanda mi bikhulu bi basi Yuda. Nzambi kasa mikieba ko muingi mibika tuluka. Mvandi, Polo wuba dibamu muingi Timoteo ayi zikhomba mu bimvuka babika vukumuka mu kubunga thangu muingi kue fionguninanga biuma ayi kue yolukanga mambu matedi nkuna mutu kayizila, bila mabasa kindisanga ko kiminu ki buklisto. Nkuna wu mimvila Kibibila kintubila, widi wufuana muingi kuvana kivisa ti Klisto nandi Mesiya, ayi mawu mambu malutidi nkinza matedi bikhulu bi mimvila kuidi baklisto. Bikhulu binkaka bi mimvila bidi mu Kibibila, bimvana kimbangi ti minkuna mi mimvila midi mu Kibibila midi mikiedika, ayi mawu mammonisa ti yawu yidi buku yi binongo bikiedika.
(1 Timoteo 1:17) Bika nzitusu ayi nkembo biba kuidi Ntinu wunzinga mu zithangu zioso, wukhambu fuanga, wukhambu monikanga, nandi to Nzambi mu zithangu zioso. Amen.
Achegue-se 12 ¶15
“Talanu! Awuwu Nandi Nzamb’itu”
15 Thangununu yinkaka bantedilanga to Yave yidi “Ntinu wu thangu zioso.” (1 Timoteo 1:17; Nzaikusu 15:3) Mbi mawu mansundula? Dilenda ba diambu diphasi kuidi befu batu kuvisa, vayi Yave nandi to widi mu thangu zioso, kuba mu thangu yikhulu nate mu bilumbu binkuiza. Minkunga 90:2 yintuba: “Tona mu thangu yikayimani nate mu thangu yikayimani, ngie widi Nzambi.” Bukiedika, Yave kasi ko thonono; nandi wunzinganga mu thangu yikayimani. Diawu kadidi nsua wu kutedulu “Nkulutu wu Bilumbu,”—nandi widi ava woso mutu voti kioso kiuma mu Nza Yimvimba kivangu! (Danieli 7:9, 13, 22) Nani kalenda tuba ti nandi kasi ko nsua wu kuba Mfumu yi Nza Yimvimba?
Matangu ma Kibibila
(1 Timoteo 2:1-15) Diawu, yikumulubula theti luvanganga zindombolo, minsambu, kunata batu mu lusambulu ayi phutudulu yi matondo bivangama kuidi batu boso, 2 mu diambu di mintinu ayi baboso badi mu bibuangu bizangama muingi tuzinga luzingu lundembama ayi lu luvovomu mu khadulu yivedila ayi yikhambulu luvunu. 3 Bila adidi didi diambu dimboti ayi dinkuangidikanga Nzambi Mvulus’itu, 4 nandi tidi batu boso bavuka ayi batula ku diela dizabila mambu makiedika. 5 Bila Nzambi yimueka to yidi , ayi mpovi yimueka to yidi va khati Nzambi ayi batu, mutu beni, Klisto Yesu, 6 wukiyekula naveka muingi kukula batu boso.—Kiawu kioki kimbangi kiela telu mu thangu yifuana. 7 Muingi kuvana kimbangi beni, minu yibieku nlongi ayi mvuala; yidi mu kutuba kiedika, yisimvuna ko, yidi nlongi kuidi bapakanu mu kiminu ayi mu mambu makiedika. 8 Diawu yitidi ti babakala basambila mu bibuangu bioso, ayi bavumuna mioko miawu mivedila kuidi Nzambi mu khambu nganzi ayi ziphaka. 9 Thidi ti bakieto bavuata minledi mu phuatulu yimboti, mu kukikulula ayi mu lukinzu. Babika viokisanga kitezo mu khangusulu yi minlengi, babika vuatanga bilunga bi wola, minsanga voti minledi mithalu. 10 Vayi bika bavanga mavanga mamboti mamvanganga bakieto bansadilanga Nzambi. 11 Bufueni kuidi nkieto mu longuka mu ndembama ayi mu bulemvo. 12 Yisimvana ko minsua kuidi nkieto mu kulonga voti kuyadila dibakala, vayi nandi kafueti vuena sui. 13 Bila Adami nandi wuba wutheti mu vangu, bosi Eva. 14 Ayi Adami kasa vunuka ko, vayi nkieto nandi wuvunuka, ayi wubua mu masumu. 15 Vayi wela vuka mu mbutulu yi bana, enati bantatamana diatila mu kiminu, mu luzolo, mu bunlongo ayi mu kukikulula.
29 NGONDA YISAMBUADI –4 NGONDA YINANA
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 1 TIMOTEO 4-6
“Kusadila Yave voti Busina?”
(1 Timoteo 6:6-8) Bukiedika, kukinzika Nzambi yidi ndandu yinneni enati wummonanga mayangi mu biobi bidi yaku. 7 Bila bukiedika, tusa tuala ko ni kiuma va nza, ayi tulendi nata ko ni kiuma bo tuela botuka va nza. 8 Vayi, bo tubeki bidia ayi minledi mi kuvuata, biuma abiobi bifueni kuidi befu.
w03 1/6 9 ¶1-2
Longuka Kukuangalala mu Biuma Widi
Kimueka mu biuma biba vanganga Polo kuba mayangi, kiba kukuangalala mu biuma kaba. Vayi, mbi binsundula kukuangalala mu biuma widi? Mu bukhufi, kunsundula kukuangalala mu biuma mutu kadi bilenda kunsadisa kuzinga. Mu matedi mambu amomo, Polo wukamba Timoteo nkundi’andi wu kisalu ki kusamuna: “Bukiedika, kukinzika Nzambi yidi ndandu yinneni enati wummonanga mayangi mu biobi bidi yaku. Bila bukiedika, tusa tuala ko ni kiuma va nza, ayi tulendi nata ko ni kiuma bo tuela botuka va nza. Vayi, bo tubeki bidia ayi minledi mi kuvuata, biuma abiobi bifueni kuidi befu.”—1 Timoteo 6:6-8.
Polo wudedikisa kukuangalala mu biuma mutu kadi na kukinzika Nzambi. Polo wukikinina ti mayangi makiedika mankuizilanga mu kukinzika Nzambi, voti, kutula kisalu ki Nzambi vatheti, bika kuandi biuma bi nza voti busina. Kuidi Polo, ‘bidia ayi minledi mi kuvuata’ biba to biuma biba kunsadisanga katatamana kukivana mu kusadila Nzambi. Diawu, kuidi Polo, kiuma kiba kunsadisanga kukuangalala mu biuma kaba, kiba mu kufiatila mu Yave mu moso kua mambu.
(1 Timoteo 6:9) Bo batidi kuba zimvuama, bawu banlutanga kubua mu ziphukumunu ayi mu mintambu, mu zinzinunu zi buvungisi ziwombo ayi zimbi, zinnatanga batu mu mbivusu ayi ku nzimbala.
Despertai! 06/07 tsielu 6 lut. 2
Makani ma Kubaka Kimvuama—Mbi Mawu Malenda Kutuadisila?
Bukiedika ti bakana ko baboso bamfuanga mu kibila ki kutomba baka busina. Vayi kheti bobo, luzingu luawu lulenda ba va kingela mu phila badidi bazimbala mu kutomba kubaka busina. Mvandi, buvinya bu mutu bulenda dekuka enati mambu ma kuba tuadisila nganzi mu kisalu voti kukuazukila mu mambu ma zimbongo kumvanga mutu kuzingila mu boma-boma, kukhambu ku tolo, ntu kutata mu khambu mbukulu, voti bikuanya mu nyitu—madi mambu malenda dekula bilumbu bi luzingu lu mutu. Ayi kheti mutu beni beki makani ma kubalula mavanga voti nzingulu, ḿba thangu yilenda ba yikhufi. Malenda ba ti wumueka va dikuela kasiedi ko lufiatu kuidi wunkaka, balenda nyongisa mabanza ma bana, kubunda mvandi buvinya buawu. Ḿba mutu beni kalenda nunga kudedikisa mambu mankaka mavavuka, vayi vankuiza tombulu mangolo mawombo. Bukiedika, batu abobo ‘bakimonisa ziphasi ziwombo.’—1 Timoteo 6:10.
(1 Timoteo 6:10) Bila luzolo lu zimbongo yawu tho yi mambu moso mambi, ayi bankaka mu kutombila ngolo kubaka ziawu, bavonga mu kiminu, ayi bakimonisa ziphasi ziwombo.
Despertai! 11/08 tsielu 6 lut. 4-6
Mambu Mansambanu Malenda Kusadisa Kubaka Ndandu Yikiedika.
Dedi bo tumueni mu dilongi ditheti, batu bakivananga mu kutomba baka busina buka kiuma kilenda batuadisa mayangi, badi mu kulandakana mambu makhambulu makiedika. Phila luzingu alolo luntuadisanga to kiunda, ayi mvandi kuntuadisanga mambu mawombo ma phasi. Dedi, tulenda zimbisa kinkundi na basi dikanda ayi bakundi bitu mu kibila ki khunya yi kubaka zimbongo. Mvandi, kusala ngolo, dibamu ayi mambu mankaka malenda botula mutu tolo. Mpovi 5:12 yintuba: ‘Kisadi widi tolo tumbote, kheti wundya biluelu voti biwombo, vayi kimvuama ki mutu wu kisina ki kumbotulanga tolo.’—Bíblia na Linguagem de Hoje.
Bika kuandi to kuba mfumu yimbi, zimbongo mvandi zimvunanga. Yesu Klisto wutubila matedi “luvunu lu kimvuama ki nza.” (Malako 4:19) Mu zithubulu zinkaka, kimvuama kinkanikisanga kutuadisa mayangi, vayi kituadisanga ko mawu. Vayi ziawu zinluta tuadisanga phuila yi kutomba buela baka. Mpovi 5:10 yintuba: “Mutu wunzolanga zimbongo kalendi kuangalala ko mu zio kadi.—Bíblia na Linguagem de Hoje.
Mu bukhufi, luzolo mu zimbongo lunluta tuadisanga ziphasi bika ti kumanisa ziawu, ayi kutsukulu, kuntuadisanga kiunda, nganzi ayi buphunya. (Zingana 28:20) Biuma binluta tuadisanga mayangi bidi kuba koku kuyalubuka, kuba nkua nlemvo, kuba mutu wusama, luzolo ayi kipheve kimboti.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(1 Timoteo 4:2) bela zimbusu mu kibila ki luvunu lu minlongi mi luvunu miomi mayindu ma mintima miawu batula dimbu ki kisengu ki mbazu yingolo.
Continue a Amar a Deus 23-24 ¶17
Kilunzi Kimboti va Mesu ma Nzambi
17 Mvuala Petelo wusonika: “Bika luba [kilunzi kimboti.]” (1 Petelo 3:16) Kiadi ayi kiunda beni bila bo mutu kantatamana kubayisa minsua mi Yave, yidi mbonosonu ti kilunzi kiandi kisiala be kunlubula ko. Polo wutuba ti bilunzi bi batu abobo, bidi buka biawu ‘batula dimbu mu kisengu ki mbazu yingolo.’ (1 Timoteo 4:2) Ngye wumana via mu mbazu? Bo mutu kamvia, nkanda nyitu wumbanga ngolo ayi mutu kalendi bue mona ko vawu khienzu voti tanta. Boti mutu wuntatamana kuvanga mambu mambi, kilunzi kiandi kilenda ba dedi ‘kibuangu mutu kavili mbazu ayi kalendi bue mona ko vawu phasi, bila nkanda nyitu wumana ba ngolo.’ Bobuawu mvandi kilunzi ki mutu, bumviokila thangu, kiawu kilenda bika kunlubula mu mambu mankinza.
(1 Timoteo 4:13) Ti yala vutuka, tatamana kutanganga mosonoko vantuala baboso, mu lubulanga batu, ayi mu longanga.
it-2 23-24¶17
Kutanga Masonoko Vantuala Baboso
Mu Kimvuka ki Baklisto. Mu sekulu yitheti, batu baluelu baba minkanda mi minsiku mi Yave, mawu maba vanganga matangu vantuala baboso maba beni nkinza. Mvuala Polo wutuma batanganga minkanda kaba filanga mu zikhutukunu zi bimvuka bi baklisto, ayi wuba zabikisa muingi bafila mvandi miawu mu bimvuka binkaka bi baklisto, muingi bawu mvawu batanga miawu. (Kolosai 4:16; 1 Tesalonika 5:27) Polo wukindisa ditoko Timoteo wuba nkulutu wu kimvuka muingi kakivana mu ‘kutanganga mosonoko vantuala baboso, mu lubulanga batu, ayi mu longanga.’—1 Timoteo 4:13.
Matangu vantuala baboso mafueti tangulu bumboti mu phila batu balenda visila. (Habakuki 2:2) Kuzaba ti kutanga vantuala baboso kunsundula kulonga bankaka, mutu wuntanga kafueti visa mambu kantanga ayi kuvisa mayindu ma nsoniki, mu kuba keba keba bo kantanga, muingi batu bankuwa babika kuvisila phila yinkaka voti mu phila yikhambu sulama. Dedi buntubila Nzaikusu 1:3, bo bantanga mbikudulu ayiyi, ayi bankuwa mambu madi muawu ayi bansadila mawu, bala ba mayangi.
Matangu ma Kibibila
(1 Timoteo 4:1-16) Pheve weti kamba bumboti ti mu zithangu zitsuka, batu bankaka bala loza malongi mankinza, bela singimina mu ziphevi zi luvunu ayi mu malongi ma ziphevi zimbi, 2 bela zimbusu mu kibila ki luvunu lu minlongi mi luvunu miomi mayindu ma mintima miawu batula dimbu ki kisengu ki mbazu yingolo. 3 Bawu beti kandimina batu babika kuela, babika dia bidia binkaka bivanga Nzambi, bifueti diwungu va kimueka ayi phutudulu yi matondo kuidi batu badi kiminu ayi kuidi batu bobo bazebi kiedika. 4 Bila kioso kua kivangu ki Nzambi, kidi kimboti ayi kuisi ko kiuma kioki kifueti lozo bo kidiwulu va kimueka ayi phutudulu yi matondo, 5 bila kidi kibieko kinlongo mu mambu ma Nzambi ayi mu lusambulu. 6 Ngie kusudikisa bumboti mambu amama kuidi zikhomba, buna wela ba kisadi kimboti ki Yesu Klisto, wunzingilanga mu mambu ma kiminu ayi mu malongi mamboti momo wusudika. 7 Vayi loza zinongo zi buvungisi, ayi zitsangu ziphamba zi binunu bi bakieto. Vayi wukiyekula mu kukinzikanga Nzambi. 8 Bila bisavu biobi bidi muingi yukusu nyitu, bisi nkinza wuwombo ko, vayi kinzikanga mambu ma Nzambi, nkinza kuidi mu mambu moso, bila mu kinzikanga Nzambi muawu muidi tsila yi luzingu yi thangu ayiyi ayi luzingu lunkuiza. 9 Mambu amama, madi makuikama, mafueni mu tambulu. 10 Mu kibila akioki tuidi mu kusala ayi tuidi mu kunuanina bo tuntulanga diana ditu mu Nzambi yi moyo, nandi mvulusi wu batu boso vayi lutidi ba mvulusi wu batu bobo bakuikama. 11 Tatamana kukindisa mambu amama ayi kulonganga mawu. 12 Kawubika ni mutu kalenza bulezi buaku. Vayi ba kifuani kuidi bakuikama mu thubulu, mu khadulu, mu luzolo, mu kiminu, ayi mu vedila. 13 Ti yala vutuka, tatamana kutanganga mosonoko vantuala baboso, mu lubulanga batu, ayi mu longanga. 14 Belanga mayindu mu dikaba di nlemvo diodi didi mu ngiewu, diodi wutambula mu thangu mimbikudi mibikula ayi bakulutu bo batetika mioko. 15 Yindulanga mambu amomo; tsikika mayindu mu mawu mwingi ndyonzukulu’aku yi kiphevi yimonika kuidi batu boso. 16 Wukikeba ngieveka ayi malongi maku. Kuikama mu mambu amama, bila ngie kuvanga mawu, buna wela kukivukisa ngieveka ayi wela vukisa batu bobo beta kukuwa.