Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thuadusulu yi Lukutukunu
5-11 NGONDA YINANA
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | 2 TIMOTEO 1-4
“Nzambi Kasa Tuvana ko Pheve yi Boma”
(2 Timoteo 1:7) Bila Nzambi kasa tuvana ko pheve yi boma, vayi wutuvana pheve yi lulendu, yi luzolo ayi diela di kukikebila.
w09 15/5 15 ¶9
Matoko—Monisanu Ndionzukulu’inu yi Kipheve
9 Muingi kusadisa Timoteo, Polo wuntebula moyo: “Yave kasa tuvana ko pheve yi boma, vayi wutuvana pheve yi lulendu, yi luzolo ayi diela di kukikebila.” (2 Timoteo 1:7) “Diela di kukikebila” dinsundula kuba kilunzi kimboti, kuzaba kuyindula ayi kuba phisulu yimboti yi mambu. Mvandi mansundula kutadila mambu bo madidi kubika kuandi bo ngie wuntombila. Matoko mawombo bammonisanga ti basi ko mayindu mamboti mu kuba pheve yi boma ayi bantinanga mambu mawombo maphasi mu kulalanga beni, kutadilanga ngolo televisão, kunuanga zitsunga zingolo,malavu, kukuendanga beni mu minkungi ayi kuvanga kitsuza. Baklisto bafueti ‘bika lenzanga Nzambi, ayi zinzinnunu zi nza. Tuzingila mu diela di kukikebila, mu khambu phulu yi dia ayi nua. Tuzingila mu busonga ayi mu khinzukulu yi Nzambi’.—Tito 2:12.
(2 Timoteo 1:8) Diawu bika kumona zitsoni mu kuvana kimbangi kitedi Mfumu’itu voti mu diambu diama bo yididi mu buloku mu kibila kiandi. Vayi bika wufubakana yama mu ziphasi mu diambu di Nsamu Wumboti boso buididi lulendu lu Nzambi.
w03 1/3 9 ¶7
‘Ba Kibakala ayi Wukindama!’
7 Bo kasonikina Timoteo, Polo wutuba: ‘Bila Nzambi kasa tuvana ko pheve yi boma, vayi wutuvana pheve yi lulendu. . . Diawu bika kumona zitsoni mu kuvana kimbangi kitedi Mfumu’itu.’ (2 Timoteo 1:7, 8; Malako 8:38) Bo tuntanga mambu amama tulenda kuyikuvusa: ‘Yimmonanga zitsoni mambu yinkikininanga voti yidi kibakala? Yinzabikisanga bansalanga yama, bankotanga yama kikola ti yidi mbangi yi Yave voti yinsuekanga mawu? Yimmonanga zitsoni kuba disuasana na bankaka voti yinniemisanga kikundi kiama na Yave? Bo widi mabanza mambi matedi kusamuna zitsangu zimboti voti wummona boma mu khambu kuba wuzabakana, wufueti tebuka moyo dilongi Yave kavana Yosua: “Ba kibakala ayi wukindama” Bika kuzimbakana ti malutidi masi ko mayindu ma bakundi bitu ba kisalu voti ba kikola, vayi mayindu ma Yave ayi ma Yesu Klisto.—Ngalatia 1:10.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(2 Timoteo 2:3, 4) Bika wumona ziaku ziphasi banga disodi dimboti di Yesu Klisto. 4 Bila kuisi ko mutu wunkuendanga mu mvita wumbelanga mayindu mu biuma bi luzingu alulu muingi kukuangidika mutu wunsonika.
w17.07 10 ¶13
Sadila Busina Buaku mu Phila Yinkuangidika Nzambi
13 Timoteo wuba mutu wu kiminu. Diawu Polo kantedila “disodi dimboti di Klisto,” ayi wutuba: ‘Bila kuisi ko mutu wunkuendanga mu mvita wumbelanga mayindu mu biuma bi luzingu alulu muingi kukuangidika mutu wunsonika.’ (2 Timoteo 2:3, 4) Bubu, minlandikini mi Yesu kubunda mvandi bivevi na bivevi bi zikhomba badi mu kisalu ki thangu ka thangu badi buka masodi ma Klisto. Bawu bamvanga mamoso balenda nunga muingi kulandakana dilongi di Polo, kheti nza yinkindisanga batu baluta tsikika mayindu mu biuma bi nza. Mvandi bantebukanga moyo mambu Kibibila kintuba: ‘Mutu wunkotanga pholo widi mvika wu mutu wundevisa.’ (Zingana 22:7) Satana wunkuangalalanga beni bo tunluta sadilanga thangu ayi mangolo mitu muingi kuba zimbongo. Makani mankaka tumbakanga malenda tukitula mimvika mi nza ayiyi. Buka, muingi kusumba zinzo, kufuta kikola kinangama, kuvanga nkungi wu dikuela, kubaka dikalu dithalu, bawombo bankotanga mu zipholo zi thalu zimviokanga mimvu miwombo muingi kumanisa kufuta ziawu. Vayi befu tumvanga mangolo ma kulengisa nzingulu’itu, tundekulanga biuma bi kusumba tukhambu tomba beni ayi kukhambu kota mu zipholo. Mu phila ayoyi tumbanga bakubama muingi kuba mimvika mi Nzambi kubika kuandi mi nza ayiyi.—1 Timoteo 6:10.
(2 Timoteo 2:23) Tina biuvu bi buvungisi, ayi bikhambulu mfunu bila bizabikini ti biawu bintuadisanga ziphaka.
w14 15/7 14 ¶10
Dikabu di Nzambi “Bantinanga Mambu Makhambulu Masonga”
10 Bubu, phasi beni kumonika batu bambalukinga kimvuka mu khati bimvuka. Kheti bo bambalukilanga batukamba mambu makhambulu nguizani na Kibibila, tufueti manga mawu mu nsualu kuba kuandi koso kuma mambasikila. Disi ko diambu dimboti kukoluka matedi diambu di Nzambi na batu babalukila kimvuka, kuba mu internet voti mu zinzila zinkaka zi kukolukila. Kheti diyindu ditu didi muingi kusadisa mutu beni, angi kukoluka yandi kuisi ko nguizani na thuadusulu yi Kibibila yo tuma tubila. Vayi bo tuidi dikabu di Nzambi tunlendanga mambu moso mantubanga batu babalukila kimvuka.
Matangu ma Kibibila
(2 Timoteo 1:1-18) Polo, mvuala wu Yesu Klisto mu luzolo lu Nzambi, boso buididi tsila yi luzingu yidi mu Yesu Klisto, 2 Mfidisi nkanda wawu kuidi Timoteo muan’ama wu luzolo. Bika nlemvu, mambote ayi ndembama yibedi kuidi Nzambi tata ayi kuidi Yesu Klisto Mfumu’itu bibanga yaku. 3 Bika wumona ziaku ziphasi banga disodi dimboti di Yesu Klisto. 4 Phuila yiwombo yidi yama yi kukumona, bo yintebukilanga moyo matsuela maku, muingi yibuela mona mayangi. 5 Ndizimbakananga ko kiminu kikiedika kidi mu ngiewu; ayi kioki kituama ba mu khay’aku yinkietu mama Loyisi ayi mu ngudi’aku Ewunise. Yidi diana ti kidi mu ngiewu. 6 Diawu yikutebudila moyo muingi wuluta buela lemisa dikaba di Nzambi didi mu ngiewu; diodi wutambula bo nditetika mioko miama. 7 Bila Nzambi kasa tuvana ko pheve yi boma, vayi wutuvana pheve yi lulendu, yi luzolo ayi diela di kukikebila. 8 Diawu bika kumona zitsoni mu kuvana kimbangi kitedi Mfumu’itu voti mu diambu diama bo yididi mu buloku mu kibila kiandi. Vayi bika wufubakana yama mu ziphasi mu diambu di Nsamu Wumboti boso buididi lulendu lu Nzambi. 9 Bila nandi wutuvukisa ayi wututela mu mbila yinlongo; bika ti boso bubela mavanga mitu vayi boso bubela lukanu luandi veka ayi nlemvu’andi wowo katuvana mu Yesu Klisto tona mu thonono yi zithangu, 10 vayi buabu wutumonisa wawu bumboti mu thangu Mfumu’itu Yesu Klisto kayiza; bila nandi wukosikisa lulendu lu lufua, wukienzula luzingu ayi biobi kabifuanga ko mu nzila yi Nsamu Wumboti, 11 Mu diambu di Nsamu Wumboti beni wawu ndibiekulu nsamuni, mvuala ayi nlongi kuidi bapakanu. 12 Ayi diawu ndilembu monina ziphasi azizi vayi yisimmona ko zitsoni, bila yizebi mutu wowo ndiwilukila ayi yidi diana ti lulendu luidi yandi mu keba mambu moso amomo ndiyekudulu nate mu kilumbu beni. 13 Kebanga buboti mambu makiedika amomo wuyuwa kuidi minu mu kiminu ayi mu luzolo luidi mu Yesu Klisto. 14 Lundanga buboti, mu lusadusu lu Phevi yinlongo mu befu, mambu mamboti momo wuyekudulu. 15 Ngiewu wuzebi ti batu boso badi mu Azia ba ndoza, mu bawu muidi Fingele ayi Elimongene. 16 Bika Mfumu kafunisa mamboti mandi mu nzo yi Onezifole, bila nandi wuba kumbombanga buwombo ayi kasa mona tsoni ko mu diambu di ziphanga ziama. 17 Vayi bo kaba ku Loma, wuthomba mu bufula ayi wumbakula. 18 Bika Mfumu kamvana luaku lu tambudila mamboti ma Mfumu mu kilumbu beni. Ngiewu lutidi zaba phila ayoyi katsadisila mu mambu mawombo bo ndiba ku Efeso.
12-18 NGONDA YINANA
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | TITO 1–FILEMONI
“Kubieka Batu Muingi Baba Bakulutu ba Kimvuka”
(Tito 1:5-9) Yikubika ku Kelete muingi wuludika mambu moso masiala ayi muingi wubieka bakulutu ba bimvuka mu kadika divula boso bo nditumina. 6 Kadika nkulutu kabika ba kibila kioki kafueti sembulu; kafueti ba dibakala dikuela nkietu wumueka to; widi bana bakuikama. Batu babika baka luaku lu fundila bana beni ti khadulu yimbi badi voti batumukinanga batu ko. 7 Didi diambu dimfunu ti ntuadisi wu kimvuka kafueti ba mutu khembu tsembulu banga kisadi ki Nzambi wunkambu tulanga diana mu diela diandi, kafuemanga mu thinu ko; kakoluanga malavu ko; kanuananga ko, kabika ba mutu weti zola baka zimbongo mu mayuya, 8 kafueti ba mutu wuzebi yambanga buboti zinzenza ayi kafueti ba mutu weti zola mamboti; kafueti ba mutu wu diela, mutu wusonga, mutu wuvedila, zebi kukiyala, 9 kafueti ba wukangama mu mambu makuikama boso buididi malongi muingi kaba wufuana mu lubula boso buididi malongi makiedika ayi mu bedisila bobo banfindisanga ziphaka.
w14 15/11 28-29
Biuvu bi Mintangi
Kheti Kibibila kisintuba ko mambu moso matedi phila baba biekilanga bakulutu voti minsadisi miawu mu thangu yikhulu, tulenda ba mua diyindu mu phila maba vangiminanga. Bo bamana kutala zikhomba mu khumbu yitheti bavanga nzila buka misioni, Polo ayi Balinabasi ‘babieka bakulutu mu kadika kimvuka ayi, bo bamana kumina nsoki mu kuvanga minsambu, bayekula bawu mu mioko mi Yave boso bo bakikinina.’(Mavanga 14:23) Buviokila thangu Polo wusonikina Tito nkundi’andi wuvanga yandi nzila: ‘Yikubika ku Kelete muingi wuludika mambu moso masiala ayi muingi wubieka bakulutu ba bimvuka mu kadika divula boso bo nditumina.’ (Tito 1:5) Timoteo wuvanga nzila na mvuala Polo ḿba mvandi wuba lutumu lu kubieka bakulutu. (1 Timoteo 5:22) Diawu tulenda kikinina ti, minkengididi mi bimvuka bawu baba kiyeku ki kubieka bakulutu ba bimvuka ayi minsadisi miawu, bika kuandi bapostolo voti bakulutu ku Yelusalemi.
Mu kulandakana thuadusulu ayoyi yi Kibibila, Dingumba Dintuadisi di Zimbangi zi Yave baludika phila yi kubieka bakulutu ayi minsadisi miawu. Tona mu kilumbu ki 1 ki ngonda Yivua yi mvu 2014, bazenga ti lubieku lu bakhulutu ayi lu minsadisi miawu lunkuiza vangiminanga abubu: Nkengididi wu bimvuka wumfionguninanga buboti zikhomba bakulutu ba kimvuka bantomba babuela baka biyeku mu kizunga kiandi. Mu thangu kankengidila kimvuka, nkengididi wuntombanga kuzaba bubote zikhomba batidi kubuela baka biyeku ayi bansalanga yawu mu kisalu ki kusamuna. Mu phila ayoyi, befu tulenda luta fikamanga phila baba vangilanga mawu mu sekulu yitheti.
Mbi batu badi kiyeku kikubieka bafueti vanga? Buka bo tuzabidi, “nnanga wukuikama widi kiyeku kimfunu ki kudikila mameme moso”. (Matai 24:45-47) Mawu mantombulu kufiongunina Kibibila mu lusadusu lu pheve yinlongo, muingi kubakula minsua mi Kibibila minsudikisa buidi kimvuka kifueti ludimina. Bosi wumvananga zithuadusulu zitedi buidi minsua mifueti sadulu. Nnanga wukuikama nandi wumbiekanga minkengididi mi bimvuka ayi badi mu dingumba di Filiali. Dingumba di filiali mvandi dimvanganga mangolo ma kuzabikisa zithuadusulu beni muingi zisadulu bumboti. Bakulutu ba bimvuka badi kiyeku ki kufiongunina zikhomba batidi kubuela baka biyeku ayi bamvanga mangolo ma kudukisa zikhadulu zintombulu mu kimvuka ki Nzambi. Kadika nkengididi wu bimvuka widi na kiyeku kinneni ki kufiongunina buboti mu nsambu zikhomba bakulutu bantomba muingi kubuela baka biyeku ayi kutetika mioko zikhomba bama fuama.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(Tito 1:12) Wumueka mu bawu, mbikudi’awu veka wutuba ti: ‘Basi Kelete badi bankua luvunu, badi bibulu bimbi ayi kisalu kiawu kudia to ayi badi bolo.’
w89 15/5 31 ¶5
Biuvu Bi Mintangi
Nandi kabasa kikinina ko kithatu mu kibila ki nkanda nyitu voti ki mvila batu boso baba mu basi Kelete. Tulenda ba lufiatu mu mawu, bila Polo wuzaba ti ku Kelete kuba baklisto baba zikhadulu zimboti, bobo Nzambi kasola ayi kabieka mu phevi’andi yinlongo. (Mavanga 2:5, 11, 33) Vaba mvandi thalu yifuana yi Baklisto muingi kutsikika bimvuka bimona mu ‘mavula mawombo.’ Kheti baklisto beni basa ba ko batu bavedila, tulenda ba lufiatu ti bawu basa bako bankua luvunu, ayi kisalu kiawu kisa ba to kudia ayi bolo; boti bobo babela khanu basa tatamana ko kuba kikundi kimboti na Yave. (Filipi 3:18, 19; Nzaikusu 21:8) Buka buididi bubu mu mimvila miwombo, ku Kelete kuba batu basonga baba nyonganga beni mambu mambi baba viokila, mu kibila beni bawu baba phuila yi kutambula zitsangu zi baklisto.—Yehezekeli 9:4; dedikisa mawu ayi madi mu Mavanga 13:48.
(Filemoni 15, 16) Nani zebi, Onezime wutuama vambana yaku mu ndambu thangu muingi wuntambula buabu mu zithangu zioso, 16 vayi bika banga mvika vayi banga mutu wowo viatukidi mvika, banga khomba wu luzolo. Nandi thalu yiwombo kadi kuidi minu, vayi kuidi ngiewu wala luta thalu bo keka mutu ayi khomba mu Mfumu.
w08 15/10 31 ¶4
Mambu Mankinza Madi mu Nkanda Tito, Filemoni ayi Kuidi basi Ebeleo
15, 16—Kibila mbi Polo kakhambu dindila Filemoni kavana kiphuanza kuidi Onezime? Polo wuba tomba beni kutsikika mayindu mu kuvanga kiyeku kiandi ki ‘kusamuna matedi Kintinu ki Nzambi ayi kulonga matedi Mfumu Yesu Klisto.’ Diawu kabakila makani ma kumanga kukota mu mambu ma lumbu ka lumbu buka ma buvika.—Mavanga 28:31.
Matangu ma Kibibila
(Tito 3:1-15) Tatamana ku batebula moyo ti bafueti ba bulemvu kuidi minyadi ayi zimfumu. Bafueti tumamana ayi bafueti ba bakubama mu vanganga mavanga mamboti, 2 babika finganga kadi mutu wumueka, baba batu ba ndembama ayi batu ba luzitu ayi baba batu bammonisanga nlembami kuidi batu boso. 3 Bila mvitu tutuama ba bivungisi ayi tusa ba bulemvu ko, tuba bazimbala, tuba mimvika mi zinzinunu mu phila mu phila ayi mayangi mu phila mu phila, tuba zingilanga mu luvunu ayi mu kikhenene, batulenda ayi befu mvitu tulendasana befu na befu. 4 Vayi mamboti ma Nzambi, Mvulusi’eto, ayi luzolo luandi mu diambu di batu bu bimonika, 5 buna nandi wutuvukisa. Bika ti mu diambu di mavanga ma busonga momo tuvanga, vayi mu diambu di kiadi kiandi; bu katusukudila mu nlangu mu mbutukulu yimona, mu kutukitula bamona mu lusadusu lu phevi yinlongo. 6 Nandi wutudukudila phevi yinlongo beni mu buwombo mu lusadusu lu Yesu Klisto mvulusi’eto, 7 muingi tukitulu basonga mu nlemvu’andi ayi tukituka batu bela vinginina kiuka boso buidi diana di luzingu lukalumani. 8 Mambu momo madi makuikama ayi yitidi wuma longila mu kifuza muingi bobo bawilukila Nzambi bakiyekula mu kuba batheti mu vanganga mamboti. Mambu amama madi mamboti ayi mamfunu kuidi batu. 9 Vayi tinanga biuvu bi buvungisi, mambu ma kikhulu, minzonza ayi ziphaka mu diambu di nsiku, bila masinfunu ko ayi mambu moso momo madi ma phamba. 10 Vayi kuidi mutu wuntuadisanga khabunu, ngie kunlubula mu khumbu yitheti ayi yimmuadi, buna bika buela ba yandi kithuadi, 11 Mu kuzaba ti mutu wu phila ayoyi wukivekula mu nzila ayi wumvolanga masumu; ayi wukukibedisanga naveka. 12 Mu thangu yala kufidisila Alitemasi voti Tishike buna vanga mangolo muingi kuiza ndengana ku Nikopolisi, bila ndibeki lukanu luviokisila akuku thangu yi kisivu. 13 Tomba busila mu sadisa bumboti nzila Zenasi kamvanga mu nzietolo’andi ayi Apolo muingi babika kambu ni kiuma. 14 Bufueni batu bitu veka balonguka mu kuba batheti mu vanganga mavanga mamboti mu diambu di mambu manfunu muingi babika kukhambu mimbutu. 15 Baboso badi yama kuaku bafidisidi mboti. Vana mboti kuidi batu bobo beti kutuzola mu kiminu. Bika nlemvu wubanga yinu benu boso.
19-25 NGONDA YINANA
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | EBELEO 1–3
“Zola Mambu Masonga ayi Lenda Mambi”
(Ebeleo 1:8) Vayi mu diambu di Muana, nandi wutuba ti: “A Nzambi kundu kiaku ki Kimfumu kinzinganga mu zithangu zioso. Nkawu’aku wu busonga widi nkawa wu Kimfumu.
w14 15/2 5 ¶8
Zitisa Klisto, Ntinu wu Nkembo!
8 Yave wubieka Yesu banga Ntinu wu Kintinu kiandi mu mvu 1914. Kuzaba ti nkawa wu Kintinu Kiandi widi ‘nkawa wu busonga’ tulenda ba lufiatu ti vala ba busonga ayi baboso bala ba phila mueka. Luyalu luandi lutsikama ayi ‘Nzambi nandi kundu kiandi’. Voti nandi tho yi luyalu luandi. Mvandi, Kintinu ki Yesu kiala ‘kadidila mu zithangu zioso.’ Ngie wubanga ko mayangi ma kusadila Yave kutsi luyalu lu Nitnu widi beni mangolo wubieku kuidi Nzambi?
(Ebeleo 1:9) Wunzolanga masonga vayi wunlendanga mambimbi. Kiawu kibila Nzambi, Nzambi’aku kasobudila ayi kamonisa mayangi kuviokila bakundi baku.”
w14 15/2 4-5 ¶7
Yesu wunyadila na nkaw’andi wu busonga!
7 Tanga Minkunga 45:6, 7. Mu kibila ki luzolo Yesu kadi mu mambu masonga, kulenda mambu mambi ayi dioso kua diambu dilenda bifisa dizina di Tat’andi Yave wumbieka ayi wuntula Ntinu wu Kintinu kiandi ki diyilu. Yesu wusolo ‘mu mafuta wu mayangi’ kuluta batu baba diatanga yandi, kuba mintinu mi Yuda miyizila mu nkunu wu Davidi. Kibila mbi? Ditheti, Yesu wusolo kuidi naveka Yave. Dimuadi, Yave wunsola buka Ntinu ayi Nganga Nzambi. (Minkunga 2:2; Ebeleo 5:5, 6) Dintatu, Yesu kasa solo ko mu mafuta, vayi mu phevi yinlongo ayi luyalu luandi luisi ko luntoto angi lu diyilu.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(Ebeleo 1:3) Muana beni wulembu monikisa lezama wu nkembu wu Nzambi ayi nandi mfikula yimmonisa bumboti bumutu buandi. Nandi weta kindisa biuma bioso mu mambu mandi ma lulendu. Buka manisa kubika tsukulu yi masumu mitu; wukala ku diyilu va koko ku lubakala lu Nzambi, Nkua Ngolo Zioso.
it-2 382 ¶1
Mfikula
Bukiedika kuandi ti Yesu khumbu zioso wunlandakananga kifuani ki Tat’andi mu kitesu kimueka?
Muana wutheti wu Nzambi, awowo wuyiza tedulu Yesu, widi mfikula wu Tat’andi. (2 Kolinto 4:4) Kuzaba ti Muana beni nandi Nzambi kakamba bo katuba, ‘Tuvanga mutu mu kifuana kitu,’baba kifuani kimueka tona mu thangu muana kavangulu. (Ngenesi 1:26; Yoane 1:1-3; Kolosai 1:15, 16)Yesu wuzingila va ntoto banga mutu wuvedila wuba zikhadulu ayi kimutu ki tat’andi mu kiteso kiwombo, diawu katubila “woso mutu wumbueni, mueni Tata.” (Yoane 14:9; 5:17, 19, 30, 36; 8:28, 38, 42) Mambu amama mabuela kuvisu bo Yesu kavulubuka banga kivangu ki kiphevi ayi bo bamvana “Lulendu loso tona ku Diyilu nate va ntoto” kuidi Tat’andi, Yave Nzambi. (1 Petelo 3:18; Matai 28:18) Kuzaba ti Nzambi wunangika Yesu mu ‘kiteso kiwombo,’ Muana Nzambi wuyiza ba kifuani ki nkembu ki Tat’andi mu kiteso kilutidi na bo kaba ku diyilu ava kiza va ntoto. (Filipi 2:9; Ebeleo 1:2-4) Ayi nandi ‘mfikula yimmonisa bumboti bumutu bu [Nzambi].’—Ebeleo 1:2-4.
(Ebeleo 1:10-12) Wubuela diaka: ‘A Mfumu, va thonono ngie wutsikika ntoto ayi diyilu divangulu mu mioko miaku. 11 Biela bungana vayi ngiewu wala zinga mu mimvu mikamimani; biela nuna banga minlendi 12 Bela bizinga banga banzingilanga nlendi, ayi biela vingusu. Vayi ngiewu wuvingusuanga ko ayi mimvu miaku milendi suka ko.’
it-1 491 ¶10
Ku Diyilu
Matangu madi mu Minkunga 102:25, 26 mantubila matedi Yave Nzambi, vayi mvuala Polo wusadila mawu muingi kutubila Yesu Klisto. Nandi wutubila abobo kibila muana wumueka to wu Nzambi wuba nsadisi’andi mu kuvanga biuma bioso. Polo wusuasisa kukhambu kufua ku Yesu ayi bivangu binkaka bi Nzambi, boti nandi tidi wulenda kuandi bizinga banga bo banzingilanga nlendi.— Ebeleo 1:1, 2, 8, 10-12; dedikisa mawu na madi mu 1 Petelo 2:3, nota.
Mantangu ma Kibibila
(Ebeleo 1:1-14) Mu zikhumbu ziwombo ayi mu zinzila ziwombo, Nzambi wuyolukila kuidi bakhulu bitu mu nzila mimbikudi. 2 Vayi mu bilumbu abibi bitsuka Nzambi wutuyolukila mu Muan’andi mutu wowo kabieka mvingidi wu biuma bioso ayi mu nandi kavangila biuma bioso. 3 Muana beni wulembu monikisa lezama ku nkembu wu Nzambi ayi nandi mfikula yimmonisa bumboti bumutu buandi. Nandi weta kindisa biuma bioso mu mambu mandi ma lulendu. Bo kamanisa kubika tsukudulu yi masumu; buna wukala ku diyilu va koko ku lubakala lu Nzambi, nkua ngolo zioso. 4 Buna nandi wulutidi zimbasi mu luvalu bila dizina di katambula dilutidi dizina di zimbasi. 5 Muaki kuidi mbasi mbi yoyi Nzambi kakamba ngiewu widi muan’ama ndibutidi mu kilumbu akiki? Voti: ‘minu yala ba tat’andi ayi nandi wala ba muan’ame’? 6 Bosi bo kakotisa mutu wutheti wubutuka va nza wubuela tuba ti: ‘bika zimbasi zioso zi Nzambi zifukama va ntual’andi.’ 7 Mu diambu di zimbasi, nandi wutuba: ‘Nandi wunkitulanga zimbasi ziandi phemo ayi bisadi biandi diangila di mbazu.’ 8 Vayi mu diambu di muana nandi wutuba: ‘A Nzambi kundu kiaku ki Kimfumu kinzinganga mu zithangu zioso. Nkaw’aku wu busonga widi nkawa wu Kimfumu. 9 Wunzolanga masonga vayi wunlendanga mambimbi. Diawu Nzambi, Nzambi’aku kasobudila ayi kamonisa ntinu yi nzitusu, viokila yoyi kamonisa bakundi baku.” 10 Wubuela diaka: “A Mfumu, va ntotono ngie wutsikika thononu ayi diyilu divangulu mu thononu mioko miaku. 11 Biela bungana vayi wela zinga mu mimvu mikamimani; biala nuna banga minlendi. 12 wela bizinga banga banzingilanga nlendi ayi biala vingusu vayi ngiewu wuvingusuanga ko ayi mimvu miaku milendi suka ko.’ 13 Ayi kuidi mbasi mbi katuba ti: ‘kala va lubakala luama nate yala mana kitula zimbeni ziaku bidiatulu bi malu maku’? 14 Ziawu zisi ko ziphevi zinsadilanga Nzambi, zifidusu mu diambu disadila batu bobo bela vinginina kiuka ki phulusu’e?
26 NGONDA YINANA–1 NGONDA YIVUA
KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | EBELEO 4-6
“Vanga Mangolo Maku Moso Muingi Wukota mu Luvundulu lu Nzambi”
(Ebeleo 4:1) Buawu, tsila yi kotila mu luvundulu lu Nzambi bu yikidi, tukeba muingi vabika ba wumueka mu benu wukambu bu kotila.
(Ebeleo 4:4) Bila vama vankaka va yolokolo mu diamdi di bilumbu kisambuadi ti: ‘Nzambi wuvunda mu kilumbu kisambuadi bo kamanisa kisalu kiandi kioso,’
w11 15/7 24-25 ¶3-5
Mbi Biobi Kilumbu ki Luvundulu lu Nzambi?
3 Mambu muadi matuvanga kukikinina ti kilumbu ki kisabala kiaba zitusuanga nate mu seculu yitheti yi T.K. Ditheti, tala mambu Yesu kakamba kudi batu baba kunlendanga ayi kuntubila bubi bo kaba bukanga batu mu kisabala diambu bawu baba muenanga ti diba phila kisalu kinkaka. Mfumu wuba kamba: “Tat’ama widi mu kusala nate buabu, diawu minu mvami yidi mu kusala.” (Yoane 5:16, 17) Mbi mawu maba sundula? Yesu bamvunina ti nandi waba salanga mu Kisabala. Bo kaba vutudila mu kutuba ti: “Tat’ama widi mu kusala”, nandi wumanga mayindu mawu. Vayi Yesu waba tomba kutuba ti: ‘Tat’ama ayi minu tuidi mu kuvanga kisalu kimueka. Kuzaba ti Tat’ama widi mu kusala mu kisabala ki bivevi na bivevi bi mimvu, minu mvami yidi nsua wu kusala bubu kheti kidi kisabala.’ Mu phila ayoyi Yesu wuzabikisa ti matedi ntoto, kilumbu beni ki luvundulu lu Nzambi, kisabala, kisamana ko nate mu bilumbu biandi.
4 Mvuala Polo wutuvana Kivisa kimuadi. Bo katubila madi mu Ngenesi 2:2 matedi kilumbu ki luvundulu lu Nzambi, nandi wusonika mu thuadusulu yi phevi yinlongo: “Bila kuidi befu tuwilukila, tukota mu luvundulu.” (Ebeleo 4:3, 4, 6, 9) Diawu, nate mu thangu Polo, batu baba lundanga kilumbu ki kisabala. Nate thangu kua batu batatamana kulunda kilumbu ki kisabala?
5 Muingi kubaka mvutu wu kiuvu akioki, tufueti tebuka moyo kibila mbi baba lundilanga kilumbu ki kisabala. Ngenesi 2:3 yinsudikisa ti: ‘Nzambi wusakumuna kilumbu ki kisabala, wubieka kiawu kinlongu.’ Kilumbu beni kivangu kinlongu’ —kizitusu voti kitulu va konzu kuidi Yave muingi kudukisa makani mandi. Makani beni madi muingi ntoto woso wuzingila batu kuba babakala ayi bakieto bantumamana Nzambi bala keba wawu ayi biabioso bidi muawu. (Ngenesi 1:28) Mu lukanu beni muawu Yave Nzambi ayi Yesu Klisto ‘Mfumu yi sabala’, ‘bansalanga nate bubu.’ (Matai 12:8) Kilumbu ki luvundulu lu Nzambi kiala tatamana nate makani ma Yave mu kiawu mala salama kutsuka bivevi bi mimvu mu Luyalu lu Klisto.
(Ebeleo 4:6) Diawu, kuzaba ti batu bankaka bafueti kota mu luvundulu alolo, vayi batu bobo batuama longu Nsamu Wumboti basa kota ko mu diambu dikhambu kuawu kutumamana,
w11 15/7 25 ¶6
Mbi Biobi Kilumbu ki Luvundulu lu Nzambi?
6 Nzambi wusudikisa buboti Adami ayi Eva makani mbi kaba, vayi bawu basa sadisa ko muingi lukanu beni lusalama. Adami ayi Eva bawu batheti basola kumanga kutumamana Yave. Ayi bivevi bi batu bankaka baba landakana. Nate dikabu diba di Nzambi bana ba Isaeli babangusa Yave khumbu ziwombo. Mvuala Polo mvandi wulubula kuidi baklisto ba seculu yitheti ti, bankaka mu bawu balenda bua mu ntambu wo basi Isaeli babua. Nandi wusonika: ‘Tunuana mu kota mu luvundulu beni mu diambu di ni mutu kabika bua mu landakana bakhambu tumamana.’ (Ebeleo 4:11) Mona ti Polo wufuanikisa kukhambu tumamana ayi kukota mu luvundulu lu Nzambi. Mbi mawu mansundula mu befu? Boti tubeki nzengolo yi kubangusa lukanu lu Nzambi, bukiedika ti tulenda zimbisa luaku lu kukota mu luvundulu lu Nzambi? Bukiedika, mvutu wu kiuvu akioki widi wunkinza beni, ayi kuntuala tunkuiza tubila wawu. Tumonanu mbi kifuani kimbi ki basi Isaeli kilenda kutulonga matedi kukota mu luvundulu lu Nzambi.
(Ebeleo 4:9-11) Vayi luvundulu lusiedi kuidi batu ba Nzambi luidi banga kilumbu ki kisabala. 10 Bila wowo wukota mu luvundulu lu Nzambi, nandi mvandi wuvunda bo kamanisa kisalu kiandi banga bo buvundila Nzambi bo kamanisa kisalu kiandi. 11 Tunuana mu kota mu luvundulu beni mu diambu di ni mutu kabika bua mu landakana bakhambu tumamana.
w11 15/7 28 ¶16-17
Mbi Biobi Kilumbu ki Luvundulu lu Nzambi?
16 Baklisto baluelu to bubu balenda tatamana kulandakana minsiku mi Mose muingi babaka phulusu. Mambu Polo kakamba kuidi basi Efeso madi makiedika: ‘Bila mu nlemvu wu vukila; mu nzila yi kiminu. Phulusu beni yisa ba kuidi benu vayi didi dikaba di Nzambi. Bika tuba ti mu mavanga luvukila muingi mutu kabika kuandi kukiniemisa.’ (Efeso 2:8, 9) Vayi buidi Baklisto balenda kotila mu luvundulu lu Nzambi? Yave wusola kilumbu ki kisabala—kilumbu kiandi ki kuvundila—muingi lukanu luandi matedi ntoto lusalama. Tulenda kota voti kubuela mioko mu kilumbu ki luvundulu lu Yave mu kusala ayi kutumamana lukanu luandi, mu phila kimvuka kiandi kitutuadisilanga.
17 Mvandi kubayisa malongi ma Kibibila nnanga wukuikama kamvananga, ayi kusola kulandakana mambu mitu veka, mansundula kubangusa lukanu lu Nzambi. Mawu malenda tula kikundi kitu na Yave va kingela. Mu dilongi dinkuiza, tunkuiza longuka mambu mawombo mammonikanga beni, mantuadisanga ziphasi kuidi dikabu di Nzambi. Mvandi, tuala mona buidi makani mitu ma kutumamana voti ma kusola kulandakana mambu mitu veka malenda monisa boti tuma kota mu luvundulu lu Nzambi.
Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi
(Ebeleo 4:12) Bila diambu di Nzambi didi moyo ayi dinsalanga ngolo,
diviokidi mbedi mu menu, dinkotanga ngolo nate mu vambisa moyo ayi pheve, nate mu vambisa madikulu ayi tonzo tu mimvesi ayi dieti fiongunina mayindu ayi makani ma mintima.
w16.09 13
Biuvu bi Mintangi
Ebeleu 4:12 yintuba ti ‘diambu di Nzambi didi moyo ayi dilembu sadi ngolo,’ mbi mawu mansundula?
▪ Matangu mammonisa ti Mvuala Polo waba tubila zitsangu zi Nzambi zitedi lukanu luandi. Mawu malenda ba mambu madi masonama mu Kibibila ayi mambu mankaka Nzambi katuba makhambu sonama.
Khumbu ziwombo bilongulu bitu binsadilanga Ebeleu 4:12 muingi kumonisa ti Kibibila kidi mangolo ma kubalula luzingu lu batu. Ayi mawu madi makiedika. Vayi didi diambu dimboti kutala mambu Polo katuba kumbusa ava kutuba mambu masonama mu lutangu alolo ayi ma kayiza tuba kuntuala. Polo waba kindisa baklito ku Ebeleo batumamana lukanu lu Nzambi. Ziwombo mu zikhanu beni zidi mu Kibibila. Polo wusadila kifuani ki basi Isaeli bakulu mu kivika ku Ngipiti. Bawu baba luaku lu kukota ku ntoto wumboti ayi wunneni, ntoto ‘wuba butanga leta ayi wika,’ mu ntoto beni khanu kuawu babakila luvundulu lu kiedika lu Nzambi.—Esodu 3:8; Deutelonomi 12:9, 10.
Mawu madi mvandi mu lukanu lu Nzambi. Vayi basi Isaeli basa tumamana ko ayi kumonisa kiminu, kiawu kibila bawombo mu bawu basa kotila ko mu luvundulu beni. (Zintalu 14:30; Yosua 14:6-10) Vayi Polo wutuba ti vaba ‘luaku lunkaka lu kukotila mu luvundulu lu Nzambi.’ (Ebeleo 3:16-19; 4:1) Muingi kumonisa ti ‘lukanu’ alolo luba mu Kibibila, Polo wutubila madi mu Ngenesi 2:2 ayi madi mu Minkunga 95:11. Lukanu alolo luidi lumueka mu zitsangu zi Nzambi matedi lukanu luandi. Diawu dedi basi Ebeleo, befu mvitu tulenda longuka matedi lukanu beni ayi kutumukina luawu.
Tumbanga mu mayangi kuzaba ti ‘vakhidi luaku lunkaka lu kukotila mu luvundulu lu Nzambi.’ Tuidi lufiatu mu lukanu lu Kibibila ti tulenda kota mu luvundulu lu Nzambi. Befu tuma vanga mangolo muingi kukota muawu, kubika ti mu kulandakana nsiku wu Mose voti mu kuvanga mambu mamboti, vayi mu kumonisa kiminu ayi kutumukina lukanu luandi. Kubika to befu, vayi bivevi na bivevi bi batu mu nza yimvimba badi mu kulonguka Kibibila ayi kubakula mambu Nzambi katuba matedi lukanu luandi. Bawombo bammonisanga kiminu mu kubalula luzingu luawu ayi kubotama. Mambu amomo mammonisa ti diambu di Nzambi didi moyo ayi dinsalanga ngolo. Mambu Nzambi katuba mu Kibibila matedi lukanu luandi mabalula luzingu luandi ayi mala tatamana kutubalula.
(Ebeleo 6:17, 18) Diawu Nzambi bo kazola monisa kuidi batu bobo bavinginina kiuka kiandi kioki kavana tsila ki lukanu luandi lulendi baluka ko, buna wuleva ndefi, 18 mu diambu di mambu muadi malendi viakana ko, mawu mammonisa ti Nzambi kalendi vuna ko. Mu mawu tubaka bu kindusulu mu simbidila diana adiodi tukubukulu, befu tumana baka suamunu.
it-2 24 ¶12
Kivuvu
Kivuvu akiki ki luzingu lukalumani ayi kuidi batu bobo bala zinga ku diyilu mu khambu kubue fua bo ‘batambula mbila yi diyilu,’ (Ebeleo 3:1) kidi kivuvu ki kiedika ayi tulenda ba lufiatu mu kiawu. Kivuvu beni kidi mu bivisa biodi, kibila Nzambi kalendi vuna ko mu matedi lukanu luandi ayi tsila kavanga mu kiawu, ayi kivuvu beni kidi mu Klisto, wutambula luzingu lukhambu kubue fua ku diyilu. Diawu, bantubilanga kivuvu beni banga kisengo kinsikiminanga muela, diana beni didi dikinda ayi dinlongi. Diana beni dinkotanga kukhati nate kibuangu kilutidi nlongo. Ko kukota Yesu banga ntuami ntuala, mu diambu ditu. Wuyikidi mfumu wu zinganga Nzambi mu zithangu zioso banga buididi Melekisedeki.”—Ebeleo 6:17-20.
Mantangu ma Kibibila
(Ebeleo 5:1-14) Bila kadika mfumu yi zinganga Nzambi wunsobuluanga va khatisika batu, wunbiekongo mu diambu di batu mu kuba sadisa mu mambu ma Nzambi muingi katambikanga makaba ma batu ayi makaba mayoko mu diambu di masumu. 2 Nandi wulenda sudika bumboti batu bobo bakhambulu diela ayi batu bobo bazimbala bila nandi veka widi wulebakana, 3 nandi mvandi, mu diambu di lebakana kuandi, diawu kafueti tambikanga makaba mu diambu di masumu mandi veka ayi mu diambu di masumu ma batu. 4 Mutu kalendi kukivana nzitusu wowo ko enati Nzambi kasa kuntela mbila ko banga bubela Aloni. 5 Bobuawu mvandi kasa kiniemisa ko mu bieko mfumu yi zinganga Nzambi. Vayi mutu wuna wunniemisa, nandi wutuba ti: “Ngiewu widi muan’ama; kilumbu akiki ndibutidi.” 6 Bosi mu nzila yinkaka ngie widi nganga Nzambi mu zithangu zioso banga buididi kinganga ki Melekisedeki.” 7 Mu bilumbu bi luzingu luandi va ntoto, nandi wutambika zitsambudulu ayi zindombulu mu yamikina ayi mu masuela mu meso kuidi mutu wowo wulenda kumvukisa mu lufua. Mu diambu di kinzikanga Nzambi, nandi wubaka mvutu. 8 Kheti wuba Muana, vayi wulonguka tumamana mu ziphasi ziozi kamona. 9 Bo kamana kitulu mutu wufuana, wuyika tho yi phulusu yi kayimani kuidi bobo beti kuntumukina, 10 nandi wubieko kuidi Nzambi mfumu yi zinganga Nzambi banga buidi Meleshisedeki. 11 Mambu mawombo madi yitu matuba mu diambu di nsamu wawu vayi phasi madi mu sudikisa bila muyikidi miolo mu sudika. 12 Khanu mueka minlongi mu mambu ma Nzambi vayi nate buabu lukhidi mona mfunu bo balulonga malongi ma thonono mu mambu ma Nzambi. Mueka banga batu bobo bammonanga tsatu wika vayi bika tsatu bidia bingolo. 13 Bila woso kuandi mutu wunsadilanga wika kasa zaba ko Mambu ma busonga, bila wukhidi muana kilezi. 14 Vayi bidia bingolo bidi mu diambu di bakulutu; bila bawu bayuka sadilanga diela diawu mu tulanga luviakunu mu mamboti ayi mu mambi.