U referenciailoʼob le muchʼtáambal Kuxtal yéetel Meyaj jeʼex Cristoeʼ
3-9 TIʼ ENERO
JATSʼUTS BAʼALOʼOB K-KANIK TEʼ BIBLIAOʼ | JUECES 15, 16
«¡Táaj kʼaas u traicionartik máak u maasil!»
Le traicionoʼ ku yeʼesik tu tsʼook kʼiinoʼob kuxaʼanoʼon
4 Yáaxeʼ koʼoneʼex ilik le baʼax tu beetaj Dalila, le koʼolel suʼusut Sansonoʼ. Sansoneʼ u chʼaʼtukultmaj u nuʼuktik u kaajal Dios utiaʼal baʼateʼel tu contra le filisteoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ le cinco máaxoʼob nuʼuktik le filisteoʼoboʼ u yojloʼob Dalilaeʼ maʼ u yaabiltmaj Sansoniʼ, le oʼolal tu yaʼaloʼob u tsʼáaikoʼob yaʼabkach taakʼin tiʼ wa ka u kʼáattiʼ baʼax beetik u jach yantal u muukʼ, utiaʼal u kíimskoʼob. Dalilaeʼ tu yóotaj u kʼam le taakʼinoʼ, ka tu kʼáataj óoxtéen tiʼ Sansón, baʼaleʼ maʼ tu yaʼalajtiʼiʼ. Ka seguernaj u kʼáatiktiʼiʼ, le oʼolal «jach náak u yóol[,] ka tu tsʼíiboltaj kaʼach u kíimil». Letiʼ túuneʼ tu yaʼalajtiʼ mix juntéen kʼosaʼak u tsoʼotsel u pool, yéetel wa ka kʼoʼosokeʼ ku pʼáatal minaʼan u muukʼ. Ka tu yojéeltaj Dalila lelaʼ, tu séebaʼanileʼ tu yaʼalaj ka kʼoʼosok le táan u wenel tu púujoʼ, tsʼoʼoleʼ ka tu kʼubaj tiʼ le máaxoʼob pʼekmil utiaʼal u beetkoʼobtiʼ jeʼel baʼaxak u kʼáatoʼobeʼ (Jue. 16:4, 5, 15-21). ¿Máasaʼ jach maʼ maʼalob le baʼax tu beetoʼ? Letiʼeʼ jach tu tsʼíiboltaj le taakʼinoʼ, le oʼolal tu traicionartaj le máax yaabiltmil kaʼachoʼ.
w05 15/1 pág. 27 párr. 4
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroil Jueces
14:16, 17; 16:16. U sen okʼol máak utiaʼal u tsʼaʼabaltiʼ baʼax u kʼáateʼ jeʼel u beetik u xuʼulul u biskuba yéetel u amigoʼobeʼ (Proverbios 19:13; 21:19).
w12 15/4 pág. 11, 12 párr. 15, 16
Le traicionoʼ ku yeʼesik tu tsʼook kʼiinoʼob kuxaʼanoʼon
15 ¿Baʼax unaj u beetik le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼob utiaʼal maʼ u traicionartik u núupoʼoboʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «¡Kiʼimakchajak a wóol yéetel [a núup!]». Tsʼoʼoleʼ ku yaʼalik xan: «Tsʼáa uts tiʼ a kuxtal yéetel le koʼolel [wa le xiib] a yaabiltmajoʼ» (Pro. 5:18; Ecl. 9:9). Jeʼex u máan le jaʼaboʼoboʼ, le íichamtsil yéetel le atantsiloʼ unaj u paklan yaabiltikubaʼob yéetel u kaxtik u yutsiloʼob. Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ cada juntúuleʼ unaj u kanik u yil baʼax kʼaʼabéet tiʼ u núup, u máansik tiempo cada juntúul yéetel u núup yéetel u biskuba tubeel cada juntúul yéetel u núup. Tu kaʼatúulal kʼaʼabéet u yilik maʼ u pʼatkuba yéetel u núup yéetel maʼ u xuʼulul u biskubaʼob yéetel Dios. Utiaʼal lelaʼ kʼaʼabéet u múul xokikoʼob le Biblia mantatsʼoʼ, u múul jóokʼloʼob kʼaʼaytaj yéetel u múul kʼáatkoʼob tiʼ Jéeoba ka xiʼik utsil tiʼob.
MAʼ UNAJ K-TRAICIONARTIK JÉEOBAIʼ
16 Yaan máaxoʼob teʼ múuchʼuliloʼ ku lúubloʼob tiʼ junpʼéel nojoch kʼeban, le oʼolal kʼaʼabéet u tsoʼolol u nuʼuk tiʼob «utiaʼal ka tojchajak u yóoloʼob tiʼ u yoksaj óolaloʼob» (Tito 1:13). Baʼaleʼ yanoʼobeʼ kʼaʼabéet u jóoʼsaʼaloʼob ichil le múuchʼulil yoʼolal le baʼax ku beetkoʼoboʼ. Lelaʼ ku yáantkoʼob utiaʼal ka yanaktiʼob «junpʼéel toj yéetel jeetsʼel kuxtal» yéetel utiaʼal ka u meyajtoʼob Dios jeʼex unajeʼ (Heb. 12:11). Baʼaleʼ ¿kux túun wa le máax ku jóoʼsaʼal teʼ múuchʼulil juntúul k-láakʼtsilil wa juntúul k-amigooʼ? Lelaʼ ku tsʼáaik tuʼux k-tsʼáaikba tu tséel Dios, maʼ tu tséel le máax tsʼoʼok u jóoʼsaʼaloʼ. Jéeobaeʼ ku yilik wa k-beetik le baʼax ku yaʼalik utiaʼal maʼ k-bisikba yéetel jeʼel máaxak tsʼoʼok u jóoʼsaʼal ichil u kaajaloʼ (xokaʼak 1 Corintoiloʼob 5:11-13).
Baʼax jeʼel u páajtal k-kanikeʼ
w05 15/3 pág. 27 párr. 6
Sansóneʼ tu ganartaj u enemigoʼob yéetel u yáantaj Jéeoba
Sansóneʼ jach u yojel kaʼach baʼax u kʼáat u beete, taak u baʼateʼel tu contra le filisteoʼoboʼ. Le ka pʼáat tu yotoch juntúul x-prostituta tu kaajil Gazaeʼ tu beetaj utiaʼal u baʼateʼel tu contra u enemigoʼob Dios. Letiʼeʼ pʼáat teʼeloʼ tumen letiʼe lugar maas maʼalob utiaʼal u máansik le áakʼaboʼ, maʼ pʼáat tu yotoch le x-prostituta utiaʼal u núupkʼebantaloʼ. Sansóneʼ chéen pʼáat chital tak chúumuk áakʼab, ka tsʼoʼokeʼ líikʼeʼ ka tu jóotsʼpaytaj u joonajil le kaaj paʼteʼ yéetel u marcoiloʼob bey xan yéetel u trancailoʼ. Tsʼoʼoleʼ ka tu pʼíitkuchtaj tuláakaleʼ ka tu bisaj tu kaʼanlil le montaña yaan aktáan tiʼ Hebrónoʼ, kex 60 kilómetros u náachil. Lelaʼ tu beetaj yéetel u yáantaj Dios (Jueces 16:1-3).
10-16 TIʼ ENERO
JATSʼUTS BAʼALOʼOB K-KANIK TEʼ BIBLIAOʼ | JUECES 17-19
«Yaʼab problemas kun antaltoʼon wa maʼ t-beetik baʼax ku yaʼalik Dios»
it-2 pág. 398
Miqueas
1. Juntúul xiib ku taal tiʼ u tribuil Efraín. Miqueaseʼ maʼ tu beetaj le baʼax ku yaʼalik le u ocho mandamientooʼ (Éx 20:15). Letiʼeʼ tu yoklaj 1,100 u pʼéelel baʼaloʼob de plata tiʼ u maama. Le ka tu yaʼalaj letiʼ chʼaʼeʼ yéetel ka tu suteʼ u maamaeʼ tu yaʼalajtiʼ: «Teneʼ yaan in santificartik le plata tiʼ Jéeobaoʼ, in kʼáat ka meyajnaktech utiaʼal u beetaʼal junpʼéel póolbil imagen yéetel junpʼéel imagen de metal. Beyoʼ yaan a tiaʼalintik le plataoʼ». Ka tsʼoʼokeʼ u maamaeʼ tu chʼaʼaj 200 u pʼéelel baʼaloʼob de plataeʼ ka tu tsʼáaj tiʼ juntúul máax ku meyajtik plata. Le máak túunoʼ tu beetaj «junpʼéel póolbil imagen yéetel junpʼéel imagen de metal», ka tsʼoʼokeʼ bisaʼab le imagenoʼob tu yotoch Miqueasoʼ. Tiʼ Miqueaseʼ yaan kaʼach «junpʼéel naj tuʼux yaan u diosoʼob». Letiʼeʼ tu beetaj junpʼéel efod bey xan imagenoʼobeʼ ka tu tsʼáaj juntúul u hijo u beet u sacerdoteil. Kex tu beetoʼob utiaʼal u adorarkoʼob Jéeobaeʼ junpuliʼ maʼ maʼalobiʼ tumen binoʼob tu contra le ley ku yaʼalik maʼ unaj u adorartaʼal imagenoʼoboʼ (Éx 20:4-6). Tsʼoʼoleʼ maʼ tu adorartoʼob Jéeoba teʼ tabernáculooʼ yéetel binoʼob tu contra le baʼax u yaʼalmaj Jéeoba yoʼolal le sacerdoteʼoboʼ (Jue 17:1-6; Dt 12:1-14). Ka máan kʼiineʼ Miqueaseʼ tu bisaj Jonatán tu yotoch utiaʼal u beetik u sacerdoteil, Jonatáneʼ u hijo Guersom, Guersomeʼ u hijo Moisés (Jue 18:4, 30). Kex maʼ maʼalob baʼax ku beetkeʼ Miqueaseʼ kiʼimakchaj u yóol, le oʼolal tu yaʼalaj: «Beoraaʼ jach in wojel yaan u yeʼesikten u yutsil Jéeoba» (Jue 17:7-13). Chéen baʼaleʼ le baʼax tu beetaj Miqueasaʼ jach táaj kʼaas tumen Jonatáneʼ maʼ tiʼ u taal tiʼ u chʼiʼibal Aaróniʼ, le oʼolal maʼ unaj u beetik u sacerdoteiliʼ (Nú 3:10).
it-2 pág. 399 párr. 1
Miqueas
Maʼ úuch tiʼ leloʼ Miqueas yéetel uláakʼ máakoʼobeʼ tu chʼaʼpachtoʼob le danitaʼoboʼ. Le ka tu chukpachtoʼobeʼ kʼáataʼabtiʼob tumen le danitaʼob baʼax ku yúuchloʼ, Miqueas túuneʼ tu núukaj: «Tsʼoʼok a chʼaʼikeʼex le diosoʼob in beetmoʼ yéetel táan a biskeʼex xan le sacerdoteoʼ. ¿Baʼax túun kun pʼáatalten?». Le danitaʼoboʼ tu yaʼaloʼob tiʼ Miqueaseʼ wa maʼ tu xuʼulul u chʼaʼpachtaʼaloʼobeʼ yaan u baʼateloʼob tu contra. Como Miqueas tu yilaj maʼ tu páajtal tu yéeteloʼobeʼ suunaj tu yotoch (Jue 18:22-26). Le danitaʼoboʼ tu xuʼulsoʼob yéetel tu tóokoʼob u kaajil Lais, ka tsʼoʼokeʼ tu jel líiʼsoʼob le kaajoʼ ka tu yaʼaloʼobeʼ yaan u kʼaabaʼtik Dan. Jonatán yéetel u paalaloʼobeʼ tu beetubaʼob sacerdoteil utiaʼal u tribu le danitaʼoboʼ. Letiʼobeʼ tu «waʼakúuntoʼob le póolbil imagen tu beetaj Miqueasoʼ yéetel tiʼ pʼáat tuláakal le kʼiinoʼob tiaʼan kaʼach u yotoch u jaajil Dios [le tabernáculo] tu kaajil Silóoʼ» (Jue 18:27-31).
Baʼax jeʼel u páajtal k-kanikeʼ
Junpʼéel Biblia jach maʼalob yéetel séeb u naʼataʼal
6 Teʼ kʼiinoʼobaʼ maas yaʼab baʼaloʼob eʼesik unaj u meyajtoʼon u kʼaabaʼ Jéeoba. Teʼ Biblia U Suttʼaanil Túumben Luʼum jel xakʼaltaʼab yéetel presentartaʼab ich inglés tu añoil 2013, siete mil doscientos dieciséis u téenel ku chíikpajal u kʼaabaʼ Diosiʼ. U kʼáat u yaʼaleʼ bejlaʼeʼ seis u téenel maas ku chíikpajal u kʼaabaʼ Diosiʼ. ¿Baʼaxten? Cinco tiʼ leloʼobaʼ tsʼaʼabi tumen bey u chíikpajal teʼ rolloʼob kaxtaʼab teʼ Mar Muerto maʼ sen úuchoʼ. Lelaʼ tiʼ ku chíikpajal tu libroil Yáax tiʼ Samueleʼ. Yéetel uláakʼ tuʼux tsʼaʼab u kʼaabaʼ Diosoʼ tu libroil Jueces, lelaʼ bey chʼaʼtuklaʼabik u beetaʼal ka tsʼoʼok u sen xakʼaltaʼal le úuchben tsʼíiboʼoboʼ.
17-23 TIʼ ENERO
JATSʼUTS BAʼALOʼOB K-KANIK TEʼ BIBLIAOʼ | JUECES 20, 21
«Mantatsʼ unaj k-kaxtik u nuʼuktaj Jéeoba»
¿Yaan wa a aktáantik le talamiloʼob jeʼex tu beetil Fineesoʼ?
Juntéenjeakeʼ u kajnáaliloʼob Gabaa wa Guibeah, junpʼéel kaaj tiʼ u chʼiʼibal Benjamineʼ, tu violartoʼob yéetel tu kíimsoʼob u yatan juntúul levita. Le uláakʼ chʼiʼibaloʼob túunoʼ binoʼob baʼateʼel tu contra u chʼiʼibal Benjamín (Jue. 20:1-11). Kex tu kʼáatoʼob áantaj tiʼ Dios táanil tiʼ u binoʼobeʼ, kaʼatéen tu peʼertoʼob le baʼateloʼ yéetel yaʼab tiʼ letiʼob kíimoʼobiʼ (Jue. 20:14-25). ¿Joʼopʼ wa u tuklikoʼob chéen kunel úuchik u payalchiʼob yéetel maʼ u kʼáat Jéeoba u castigart le máaxoʼob beet baʼax kʼaasoʼ?
¿Yaan wa a aktáantik le talamiloʼob jeʼex tu beetil Fineesoʼ?
¿Baʼax jeʼel u kanik le ancianoʼob ku aktáantkoʼob junpʼéel nojoch talamil teʼ múuchʼuliloʼ? Maʼ unaj u jach chiʼichnaktaloʼob ken u yiloʼob maʼ tu páajtal u yutskíintikoʼob le talamil kex táan u beetkoʼob le bukaʼaj ku páajtal yéetel táan u kʼáatkoʼob u yáantaj Diosoʼ. Baʼaxeʼ unaj u kʼaʼajsikoʼob le baʼax tu yaʼalaj Jesusaʼ: «Kʼáatneneʼex [ich payalchiʼ], bíin tsʼaʼabakteʼex tumen Jajal Dios; kaxaneneʼex, bíin a nuptáanteʼex; kʼoopneneʼex, bíin jeʼebekteʼex jool naj» (Luc. 11:9). Maʼ xaaneʼ jeʼel u tuklikoʼobeʼ tsʼoʼok u xáantal maʼ núukaʼak u payalchiʼob tumen Jéeobaiʼ, baʼaleʼ letiʼeʼ yaan u núukik teʼ súutukil ku tuklik maas maʼaloboʼ.
Baʼax jeʼel u páajtal k-kanikeʼ
¿A wojel wa?
¿Bix u meyaj kaʼach le yúuntun teʼ baʼateltáambaloʼ?
Le yúuntunoʼ letiʼe nuʼukul meyajnaj tiʼ David utiaʼal u kíimsik nuxiʼ Goliatoʼ. Maʼ xaaneʼ Davideʼ tu kanaj chʼiin yéetel yúuntun le táan u kanáantik tamanoʼob tu paaliloʼ (1 Samuel 17:40-50).
Teʼ kʼiinoʼob xanoʼ le yúuntunoʼ suuk u meyaj tiʼ le egipcioʼob yéetel tiʼ le asirioʼoboʼ; bey u chíikpajal teʼ dibujoʼob tu beetoʼob yóoʼ tuunichoʼ. Le yúuntunoʼ ku beetaʼal kaʼach yéetel junxéetʼ kʼéewel wa nookʼ kʼaxaʼan u tséelikoʼob yéetel junxéetʼ suum. Ichil le chan xéetʼ nookʼ wa kʼéeweloʼ tiʼ ku tsʼaʼabal junpʼéel chan tuunich wóolis yéetel tsʼitsʼitkil kex 5 wa 7.5 centímetros u nojchil, yéetel kex 250 gramos u aalil. Ku maʼachal u suumileʼ ku pirinsuttaʼal kaʼanal, tsʼoʼoleʼ ku jáalkʼabtaʼal junpʼéel tiʼ le suumoʼoboʼ, beyoʼ le tuunichoʼ chich u chʼiin teʼ tuʼux u kʼáat máakoʼ.
Teʼ luʼumoʼob yaan Lakʼinoʼ tsʼoʼok u kaxtaʼal yaʼab u tuunichiloʼob yúuntun meyajnaj úuchjeakil teʼ baʼateltáambaloʼoboʼ. U chʼiin le soldadoʼob jach noʼojaʼanoʼoboʼ jeʼel u chukik 160 wa tak 240 kilómetros por horaeʼ. Le investigadoroʼoboʼ maʼ jach u yojloʼob wa le yúuntunoʼ yaan u páajtalil jeʼex le arcooʼ, baʼaleʼ u jaajileʼ le yúuntunoʼ láayliʼ jeʼel u kíimsaj xaneʼ (Jueces 20:16).
24-30 TIʼ ENERO
JATSʼUTS BAʼALOʼOB K-KANIK TEʼ BIBLIAOʼ | RUT 1, 2
«Unaj k-eʼesik nojoch yaabilaj»
Kuxlakoʼon jeʼex kuxlajik u amigoʼob Jéeobaeʼ
5 U láakʼtsiloʼob Ruteʼ tiʼ kajaʼanoʼob kaʼach Moabeʼ. Maʼ xaaneʼ wa ka suunak Moabeʼ jeʼel u yáantaʼal tumen u láakʼtsiloʼobeʼ. Tsʼoʼoleʼ maas maʼalob utiaʼal Rut tumen u kʼaj óol le máakoʼoboʼ, u yojel le idiomaoʼ yéetel le baʼaxoʼob suukaʼan u beetaʼaloʼ. Chéen baʼaleʼ wa ka xiʼik yéetel Noemieʼ maʼ xaaneʼ maʼ kun páajtal u yáantaʼal. Noemieʼ sajak kaʼach u bis Rut tumen maʼ u yojel wa jeʼel u yantal tuʼux u kajtaleʼ yéetel maʼ xan u yojel wa jeʼel u kaxtik juntúul maʼalob íichamtsileʼ. Le oʼolaleʼ tu yaʼalaj tiʼ Rut ka xiʼik tu kaajal jeʼex úuchik u beetik Orpaeʼ. Jeʼex k-ojliloʼ Orpaeʼ suunaj «tu kaajal yéetel tiʼ u [diosoʼob]» (Rut 1:9-15). Chéen baʼaleʼ Ruteʼ maʼ tu yóotaj suut tu kaajaliʼ mix tu yóotaj u kaʼa adorart yaanal diosoʼobiʼ.
Kuxlakoʼon jeʼex kuxlajik u amigoʼob Jéeobaeʼ
6 Maʼ xaaneʼ Ruteʼ kaanbalnaj tiʼ Jéeoba yoʼolal u yíicham wa u suegra. Letiʼeʼ tu kaneʼ Jéeobaeʼ u pʼekmaj le diosoʼob yaan Moaboʼ. Ruteʼ u yaabiltmaj kaʼach Jéeoba yéetel u yojel chéen letiʼ unaj u adorartaʼal. Le oʼolal tu chʼaʼtuklaj u beetik junpʼéel baʼax jach maʼalob. Letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ Noemí: «A kaajaleʼ letiʼ bíin in kaajalte, a [Dioseʼ] letiʼ xan bíin in [Diosinte]» (Rut 1:16). ¿Máasaʼ jach ku kʼuchul t-puksiʼikʼal ken k-il bukaʼaj yaabiltaʼanil kaʼach Noemí tumen Rut? Chéen baʼaleʼ maas ku péek k-óol ken k-il bukaʼaj yaabiltaʼanil Jéeoba tumen Rut. Lelaʼ láayliʼ tu beetaj u péek u yóol Boazeʼ, letiʼeʼ ka máan kʼiineʼ tu yaʼalaj yoʼolal Rut le tʼaanoʼobaʼ: «Jéeoba ka u boʼot tiʼ teech le baʼax maʼalob ka beetkoʼ. Yéetel Jéeoba ka u tsʼáa tiʼ teech le boʼol tsʼoʼok a náajaltikoʼ, tumen techeʼ tsʼoʼok a taʼakikaba yáanal u xiikʼoʼob utiaʼal ka kanáantaʼakech» (Rut 2:12, TNM). Le baʼax tu yaʼalaj Boazaʼ ku beetik k-tuukul tiʼ juntúul chan chʼíichʼ ku yantal yáanal u xiikʼoʼob u papá utiaʼal ka kanáantaʼak (Sal. 36:7; 91:1-4). Jeʼex u kanáantik juntúul chʼíichʼ u mejnileʼ, Jéeoba xaneʼ tu yaabiltaj, tu kanáantaj yéetel tu bendecirtaj Rut yoʼolal le fe tu yeʼesoʼ. Ruteʼ junpuliʼ maʼ arrepentirnaj úuchik u chʼaʼtuklik u meyajtik Jéeobaiʼ.
Baʼax jeʼel u páajtal k-kanikeʼ
w05 1/3 pág 27 párr. 1
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroil Rut
1:13, 21. ¿Jéeoba wa beet u bin kʼaasil tiʼ Noemí? Maʼatech, chéen baʼaleʼ como yaʼab baʼaloʼob tu muʼyajteʼ tu tukleʼ tsʼoʼok u tsʼáaikuba Dios tu contra. Jach tu yuʼubaj minaʼan u biilal u kuxtal. Tsoʼoleʼ teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ ku yilaʼal bey junpʼéel bendición u yantal u paalal máakoʼ. Chéen baʼaleʼ le koʼolel maʼ tu páajtal u yantal u paalaloʼ ku tuklaʼal kaʼacheʼ maldecirtaʼan. Noemíeʼ minaʼan kaʼach mix juntúul u yáabil le ka kíim u kaʼatúul paalaloʼ, le oʼolal tu tukleʼ Jéeoba beet u bin kʼaasil tiʼ.
31 TIʼ ENERO TAK 6 TIʼ FEBRERO
JATSʼUTS BAʼALOʼOB K-KANIK TEʼ BIBLIAOʼ | RUT 3, 4
«¿Bix kʼaj óoltaʼanilech tumen u maasil?»
‹Juntúul utsul koʼolel›
Boozeʼ yéetel jatsʼuts tʼaanoʼob tu líiʼsaj u yóol Rut, ka tu yaʼalajtiʼ: «Yuumtsil ka u kiʼtʼantech. Yéetel lelaʼ ka weʼesik jach a kʼubmaj a wóol tiʼ a wíicham. Tsʼoʼok kaʼach a kaxantik juntúul xiib [maas] táankelem tiʼ teneʼ, óotsil wa ayikʼal, baʼaleʼ maʼ ta beetaj beyoʼ» (Rut 3:10). Boozeʼ tu yileʼ juntúul x-lóoʼbayan koʼolel jeʼex Ruteʼ tsʼoʼok kaʼach u kaxtik juntúul máax maas táankelem utiaʼal u tsʼoʼokol u beel tu yéetel, kex ayikʼal wa óotsil. Tsʼoʼoleʼ Ruteʼ maʼ chéen u kʼáat u yeʼes u yutsil tiʼ Noemiiʼ, baʼaxeʼ tak tiʼ u yíicham Noemí, tumen maʼ u kʼáat kaʼach ka chʼéejek u chʼiʼibal le wíinik kíimoʼ. Le jatsʼuts modos tu yeʼesaj Rutoʼ jach jatsʼuts ilaʼabik tumen Booz.
‹Juntúul utsul koʼolel›
¡Bukaʼaj wal úuchik u kiʼimaktal u yóol Rut le ka aʼalaʼabtiʼ tumen Booz tuláakal máak ilik bey ‹juntúul utsul koʼoleleʼ›! U jaajileʼ letiʼe úuchik u yilik u kʼaj óoltik yéetel u meyajtik Jéeoba beet u yúuchul tʼaan maʼalob tu yoʼolaloʼ. Tsʼoʼok xan u yeʼesik u nojoch utsil yéetel u chʼaʼ óotsilil tiʼ Noemí bey xan tiʼ u kaajal, lelaʼ tu beetaj úuchik u kuxtal jeʼex suukaʼanil teʼ kaajoʼ bey xan úuchik u beetik le baʼaxoʼob ku beetaʼal ichil le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ. Wa k-ilik ka yanaktoʼon le fe jeʼex le anchaj tiʼ Rutoʼ, yaan k-ilik k-tratartik maʼalob uláakʼ máakoʼob bey xan k-eʼesik tsiikil tiʼ le bix líiʼsaʼaniloʼob yéetel tiʼ le baʼaxoʼob suuk u beetkoʼoboʼ. Wa k-beetik beyoʼ maʼ xaaneʼ u maasileʼ yaan u tʼaanoʼob maʼalob t-oʼolal.
‹Juntúul utsul koʼolel›
Booz túuneʼ tsʼoʼok u beel yéetel Rut. Tu yoʼolal lelaʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ, ‹Yuumtsileʼ tu beetaj ka pʼáatak embarazadail yéetel ka yanak u paal›. Le koʼoleloʼob yaan tu kaajil Belenoʼ tu kiʼikiʼtʼantoʼob Noemí yéetel tʼaanajoʼob maʼalob tiʼ Rut, tumen maas koʼoj u tojol ke tiʼ siete xibil paalaloʼob. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik xaneʼ tu chʼiʼibal Rut taal le rey Davidoʼ (Rut 4:11-22). Tsʼoʼoleʼ tu chʼiʼibal le rey Davidoʼ tiʼ taal xan Jesucristoiʼ (Mat. 1:1).
Baʼax jeʼel u páajtal k-kanikeʼ
w05 1/3 pág. 29 párr. 3
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroil Rut
4:6. ¿Bix jeʼel u kʼaskúuntik u herencia juntúul máak wa ku kaʼa manik u herencia u láakʼtsileʼ? Wa juntúul máak ku yóotsiltal yéetel ku kʼaʼabéettal u konik u luʼumeʼ, le máax kun kaʼa máanikoʼ yaan u boʼotik según le bukaʼaj años u bin u kʼuchul u añoil le Jubileooʼ (Levítico 25:25-27). Chéen baʼaleʼ wa ku beetik beyoʼ yaan u afectartik u herencia letiʼ. Tumen jeʼex tu caso Ruteʼ wa ku yantal u hijoeʼ letiʼ kun heredartik le luʼumoʼ, maʼ u láakʼtsiloʼob le máax kaʼa manoʼ.
7-13 TIʼ FEBRERO
JATSʼUTS BAʼALOʼOB K-KANIK TEʼ BIBLIAOʼ | 1 SAMUEL 1, 2
«Jeʼekʼabt a puksiʼikʼal tiʼ Jéeoba»
Tu jeʼaj u puksiʼikʼal tiʼ Dios ich payalchiʼ
12 Anaeʼ tu yeʼesaj bix unaj u payalchiʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ. Jeʼex u beetik juntúul taatatsil yéetel u chan hijoeʼ, Jéeobaeʼ yéetel yaabilaj ku yaʼalik ka u jeʼekʼabt máak u puksiʼikʼal tiʼ letiʼ, yéetel maʼ u sajaktal xan u yaʼal le talamiloʼob ku máansikoʼ (xok Salmo 62:8; 1 Tesalonicailoʼob 5:17). Dioseʼ tu beetaj u tsʼíibtik apóstol Pedro yoʼolal le payalchiʼob ku beetik máakoʼ: «Pʼateʼex tu kʼab [Jéeoba] tuláakal le kuuch chiʼichnakkúuntikeʼexoʼ, tumen letiʼeʼ jach u tsʼaamaj u yóol u yáanteʼex» (1 Ped. 5:7).
w07 15/3 pág. 16 párr. 4
Baʼax áant Ana utiaʼal u yantaltiʼ jeetsʼelil
¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax úuch tiʼ Anaoʼ? Le kéen orarnakoʼon tiʼ Jéeobaeʼ kʼaʼabéet k-aʼaliktiʼ jach bix k-uʼuyikba, tsʼoʼoleʼ jeʼel u páajtal k-kʼáatiktiʼ baʼax kʼaʼabéettoʼoneʼ. Wa maʼ tu páajtal k-utskíintik le problema yaantoʼonoʼ maas maʼalob ka k-pʼat tu kʼab (Proverbios 3:5, 6).
Baʼax jeʼel u páajtal k-kanikeʼ
w05 15/3 pág. 21 párr. 5
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u Yáax libroil Samuel
2:10. Wa minaʼan rey kaʼach tu kaajil Israeleʼ, ¿baʼaxten Anaeʼ tu yaʼaleʼ Jéeobaeʼ yaan u tsʼáaik poder tiʼ le rey u yéeymoʼ? Le ley tsʼaʼab tiʼ Moisésoʼ u yaʼalmiliʼ yaan u yantal juntúul rey gobernarkoʼobeʼ (Deuteronomio 17:14-18). Le jach taʼaytak u kíimil Jacoboʼ tu yaʼalaj: «U xóolteʼ [lelaʼ ku chíikbesik le autoridad yaantiʼoʼ] le reyoʼ maʼ kun lukʼul tiʼ Judá» (Génesis 49:10). Tsʼoʼoleʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj xan yoʼolal Sara, u yúuchben láakʼtsil le israelitaʼoboʼ: «Utiaʼal ka kʼuchuk u beetuba maamatsil tiʼ yaʼabkach naciónoʼob yéetel reyoʼob» (Génesis 17:16). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Anaeʼ táan kaʼach u orar yoʼolal le rey aʼalaʼan kun antaloʼ.
14-20 TIʼ FEBRERO
JATSʼUTS BAʼALOʼOB K-KANIK TEʼ BIBLIAOʼ | 1 SAMUEL 3-5
«Jéeobaeʼ ku chʼaʼik en cuentail tuláakal máak»
Dioseʼ ku chʼaʼik en cuentail u maasil
3 Samueleʼ desde tu paalil káaj u meyajtik Jéeoba teʼ tabernaculooʼ (1 Sam. 3:1). Junpʼéel áakʼab le táan u weenloʼ úuch junpʼéel baʼal (xok 1 Samuel 3:2-10). Tu yuʼubaj táan u tʼaʼanal tu kʼaabaʼ. Letiʼ letiʼ túuneʼ tu tuklaj Elí, u maas nojchil le sacerdoteʼob, tʼankoʼ. Letiʼeʼ jach ku yuʼubik tʼaan, le oʼolal bin áalkabil tu yiknaleʼ ka tu yaʼalaj: «Jeʼel tsʼoʼok in taal ta wiknalaʼ. ¿[Baʼaxten] ta tʼanajen?». Elieʼ tu yaʼalajtiʼ maʼ letiʼ tʼaniʼ. Samueleʼ tu yuʼubaj u tʼaʼanal tu kaʼatéen. Le u yóoxtéen ka tʼaʼanoʼ, Elieʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ Dios tʼanik Samuel. Le oʼolal tu yaʼalajtiʼ baʼax unaj u núukik kéen kaʼa tʼaʼanak, Samuel túuneʼ bey tu beetiloʼ. ¿Baʼaxten Jéeobaeʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼ Samuel desde tu káajbal letiʼ tʼankiʼ? Le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik. Baʼaleʼ le baʼax úuchoʼ ku yeʼesikeʼ maʼ tu beetiʼ, tumen tu chʼaʼaj en cuentail bix u yuʼubikuba Samuel. ¿Baʼaxten k-aʼalik lelaʼ?
Dioseʼ ku chʼaʼik en cuentail u maasil
4 (Xok 1 Samuel 3:11-18.) U Ley Jéeobaeʼ ku yaʼalik tiʼ le paalaloʼob ka u yeʼesoʼob tsiikil tiʼ le nukuch máakoʼoboʼ, maases le tsʼaʼan páajtalil tiʼob teʼ kaajoʼ (Éxo. 22:28; Lev. 19:32). Le oʼolal jeʼel u páajtal k-máansik t-tuukul bix wal tu yuʼubiluba Samuel táanil tiʼ u bin u yaʼal tiʼ Elí le baʼax tu yaʼalaj Jéeobaoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «sajak u tsikbalt kaʼach tiʼ Elí le náay tu yilajoʼ». Baʼaleʼ Dioseʼ tu tsʼáaj u yojéelt Elieʼ letiʼ tʼanik Samuel. Le oʼolaleʼ Elieʼ tu yaʼalaj tiʼ Samuel maʼ u taʼakik le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Samuel túuneʼ «tu láaj tsolajtiʼ».
Baʼax jeʼel u páajtal k-kanikeʼ
w05 15/3 pág. 21 párr. 6
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u Yáax libroil Samuel
3:3. ¿Jach wa tu jaajil Samueleʼ tiʼ ku wenel kaʼach teʼ Cuarto Maas Jach Santooʼ? Maʼ. Tumen Samueleʼ maʼ tiʼ u taal tiʼ u chʼiʼibal le sacerdoteʼoboʼ, letiʼeʼ juntúul koatita kaʼachi (1 Crónicas 6:33-38). Le oʼolaleʼ letiʼeʼ ‹maʼ unaj u yilik le baʼaloʼob santoʼoboʼ› (Números 4:17-20). Samueleʼ chéen ku páajtal u pʼáatal kaʼach tu táankabil le tabernáculooʼ, maʼ xaaneʼ tiʼ ku wenel kaʼachiʼ. Elíeʼ maʼ xaaneʼ tiʼ wenel xaniʼ. Le tʼaanoʼob «tuʼux yaan kaʼach u cajail u pacto Diosoʼ» maʼ xaaneʼ táan u tʼaan tiʼ le lugar tuʼux yaan le tabernáculooʼ.
21-27 TIʼ FEBRERO
JATSʼUTS BAʼALOʼOB K-KANIK TEʼ BIBLIAOʼ | 1 SAMUEL 6-8
«¿Máax a rey?»
it-2 pág. 813 párr. 2
U Reino Dios
Le israelitaʼoboʼ ku kʼáatkoʼob ka tsʼaʼabak juntúul rey tiʼob. Óoliʼ 400 años jóokʼok le israelitaʼob tu luʼumil Egiptooʼ yéetel maas tiʼ 800 años u beet Jéeoba le pacto yéetel Abrahánoʼ, le israelitaʼoboʼ tu kʼáatoʼob juntúul rey utiaʼal nuʼuktikoʼob jeʼex u maasil naciónoʼoboʼ. Yéetel le baʼax tu kʼáatoʼobaʼ tu yeʼesoʼobeʼ maʼ kiʼimak u yóoloʼob ikil u gobernartaʼaloʼob tumen Jéeobaiʼ (1Sa 8:4-8). U jaajileʼ Jéeobaeʼ u yaʼalmaj tiʼ Abrahán yéetel Jacobeʼ yaan u beetik u yantal máax gobernarkoʼob. Le baʼax xan tu yaʼalaj Jacob yoʼolal Judá le jach taʼaytak u kíimiloʼ ku yeʼesik de ke beyoʼ (Gé 49:8-10). Bey u yeʼesik xan le baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ le israelitaʼob le ka jóokʼoʼob Egiptooʼ (Éx 19:3-6), le baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ (Dt 17:14, 15) yéetel le baʼax tu yaʼalaj le profeta Balaamoʼ (Nú 24:2-7, 17). Tsʼoʼoleʼ Ana, u maama Samueleʼ, tu chʼaʼchiʼitaj xan le rey ichil le oración tu beetoʼ (1Sa 2:7-10). Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ yaan baʼaloʼob kaʼach todavía maʼ kʼuchuk u kʼiinil u tsʼáaik ojéeltbil yoʼolal le Reinooʼ. Por ejemploeʼ maʼ u yaʼal kaʼach baʼax kʼiin kun káajal u meyajiʼ yéetel bix kun meyajiʼ, tsʼoʼoleʼ maʼ u yaʼal xan kaʼach wa teʼ kaʼan kun antaloʼ wa way Luʼumeʼ. Le oʼolaleʼ jach maʼ maʼalob úuchik u kʼáatkoʼob ka tsʼaʼabak juntúul rey nuʼuktikoʼobiʼ.
Maʼ xuʼul u meyajtik Jéeoba kex yaʼab baʼax beet u lúubul u yóoliʼ
18 Ilawil baʼax tu núukaj Jéeoba tiʼ Samuel: «Táan óolt jeʼel baʼalak bíin u kʼáat tiʼ teech le kaajoʼ, tumen maʼ teech ku kʼex óoltikoʼobiʼ, teen ku kʼex óoltikenoʼob utiaʼal maʼ in beetik in [reyil] tu yóokʼoloʼob». Le baʼax aʼalaʼab tiʼ Samueloʼ tu beetaj u líikʼil u yóol, baʼaleʼ u tiaʼal Jéeobaeʼ junpʼéel baʼax jach kʼaas le baʼax tu beetoʼoboʼ. Le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ Samuel ka u tsʼáa u yojéelt le israelitaʼob le nojoch talamiloʼob ken u taas le rey ku kʼáatkoʼoboʼ. Le ka tu yaʼalaj Samuel le baʼax tu yaʼalaj Jéeobaoʼ, letiʼobeʼ tu núukoʼob: «Baʼax k-kʼáat tiʼ ka úuchuk beyoʼ. K-kʼáat ka tsʼaʼabaktoʼon juntúul [rey]». Tumen mantatsʼ ku yuʼubik u tʼaan Dioseʼ, Samueleʼ bineʼ ka tu beetaj reyil le máax yéeyaʼab tumen Jéeobaoʼ (1 Sam. 8:7-19).
Tsʼoʼok u chíikpajal chéen u gobierno Jéeoba maas maʼalob
9 Le baʼaxoʼob tu muʼyajtaj u kaajil Israeloʼ ku yeʼesik jach jaaj le baʼax aʼalaʼabtiʼoboʼ. Le úuchik u yéeykoʼob utúul wíinik utiaʼal gobernartikoʼoboʼ tu taasaj yaʼab talmil tiʼob, jeʼex le ka gobernarnaj le máaxoʼob beet baʼax maʼ utstutʼaan Jéeobaoʼ. Lelaʼ bey xan tsʼoʼok u yúuchul tuláakal tuʼuxoʼ, le máaxoʼob ku gobernaroʼob maʼatech u chʼaʼikoʼob en cuentai Diosoʼ maʼatech u bin utsil tiʼob. Baʼaleʼ ¿kux túun le gobiernoʼob ku yaʼalikoʼob Dios kun áantkoʼob u beetoʼob u yantal jeetsʼelil yéetel u beetoʼob u xuʼulul le baʼaloʼob kʼaastakoʼ? Tumen maʼatech u chaʼik u nuʼuktaʼaloʼob tumen Jéeobaeʼ, letiʼeʼ maʼatech xan u yáantikoʼob (Sal. 2:10-12).
Baʼax jeʼel u páajtal k-kanikeʼ
w02 1/4 pág. 12 párr. 13
¿Baʼaxten unaj k-okjaʼ?
13 Táanil tiʼ u yokjaʼ juntúul máak utiaʼal u beetkuba u testigo Jéeobaeʼ kʼaʼabéet u kʼexik u kuxtal. Lelaʼ tu juunal máak unaj u chʼaʼtuklik u beetik utiaʼal u kuxtal jeʼex tu kaʼansil Cristo Jesúseʼ. Le máax u kʼáat okjaʼoʼ kʼaʼabéet u pʼatik le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak ku beetkoʼ yéetel u káajal u beetik le baʼax uts tu tʼaan Diosoʼ. Teʼ Bibliaoʼ le tʼaan hebreo yéetel griego ku meyaj utiaʼal u yúuchul tʼaan tiʼ u kʼexik u kuxtal máakoʼ, ku tsʼáaik naʼatbil u suut máak paachil wa u tsʼáaik vuelta máak. Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ u pʼatik máak u beetik le baʼaloʼob kʼaastak suuk u beetik kaʼachoʼ yéetel u natsʼkuba tu yiknal Dios (1 Reyes 8:33, 34). Bey túunoʼ maʼ chéen unaj u yaʼalik máak arrepentidoiʼ, baʼaxeʼ unaj ‹u beetik xan baʼaloʼob ku yeʼesik tsʼoʼok u kʼexik u kuxtal› (Hechos 26:20). Kʼaʼabéet u jóokʼol máak tiʼ le religiónoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ, kʼaʼabéet u kuxtal jeʼex u kʼáat Dioseʼ yéetel u adorartik Jéeoba yéetel tuláakal u puksiʼikʼal (Deuteronomio 30:2, 8-10; 1 Samuel 7:3). Le kéen u pʼat máak le baʼaloʼob kʼaastak ku beetik kaʼachoʼ yéetel kéen káajak u beetik baʼaloʼob maʼalobtakeʼ ku kʼéexel bix u tuukul, baʼaxoʼob uts tu tʼaan yéetel bix u modos (Ezequiel 18:31). Le kéen u pit máak le úuchben modos yéetel le kéen u búukint le túumben modosoʼ bey ka «u tsʼáa vuelta máakeʼ» (Hechos 3:19; Efesios 4:20-24; Colosenses 3:5-14).
28 TIʼ FEBRERO TAK 6 TIʼ MARZO
JATSʼUTS BAʼALOʼOB K-KANIK TEʼ BIBLIAOʼ | 1 SAMUEL 9-11
«Tu káajbaleʼ Saúleʼ kabal u yóol»
«Beetaba humildeil tu táan a Dios»
11 Tuukulnakoʼon tiʼ le baʼax úuch tiʼ le rey Saúloʼ. Tu táankelmileʼ jach humilde, hasta ku yuʼubik maʼ tu merecertik u tsʼaʼabaltiʼ nukuch meyajoʼob u beete (1 Sam. 9:21; 10:20-22). Chéen baʼaleʼ le ka tsʼoʼok u beetaʼal reyiloʼ suunaj orgullosoil yéetel tu beetaj baʼaloʼob maʼ letiʼ unaj u beetik kaʼachiʼ. Juntéeneʼ maʼ tu yeʼesaj pacienciaiʼ, le oʼolal maʼ tu páaʼtaj u kʼuchul le profeta Samueloʼ. Tu lugar u yeʼesik de ke humilde yéetel u páaʼtik u yilik bix ken u yáantil Jéeoba u kaajaleʼ, tu kʼubaj le tóokbil ofrenda kex maʼ letiʼ kaʼach unaj u beetkiʼ. Yoʼolal le baʼax tu beetaʼ xuʼul u kʼaʼamal tumen Jéeoba yéetel ka máan kʼiineʼ xuʼul u beetik u reyil (1 Sam. 13:8-14). Maʼalob ka kaanbalnakoʼon tiʼ le baʼax úuch tiʼ Saúloʼ. Le oʼolaleʼ mix juntéen unaj k-oksikba k-beet junpʼéel meyaj wa maʼ toʼon unaj k-beetkiʼ.
Maʼ unaj k-tuukul chéen t-oʼolaliʼ
8 Le baʼax úuch tiʼ rey Sauloʼ ku yeʼesik baʼax jeʼel u yúuchultoʼoneʼ. Le baʼax úuchtiʼoʼ ku yeʼesikeʼ wa ku tuukul máak chéen tu yoʼolaleʼ jeʼel u káajal u beetik chéen baʼax ku tsʼíiboltikeʼ. Ka káaj u reinar Sauleʼ kabal u yóol (1 Sam. 9:21). Letiʼeʼ maʼ tu yóotaj u castigart le israelitaʼob joʼopʼ u tʼaanoʼob kʼaas úuchik u tsʼaʼabal u beet u reyiloʼ, wa ka u yóot kaʼacheʼ jeʼel u beetkeʼ tumen Dios tsʼaamil (1 Sam. 10:27). Sauleʼ tu chaʼaj u nuʼuktaʼal tumen u kiliʼich muukʼ Dios ka baʼatelnaj tu contra le ammonitaʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ tu yaʼaleʼ chéen tu yoʼolal Jéeoba béeychaj u ganaroʼob (1 Sam. 11:6, 11-13).
w95 15/12 pág. 10 párr. 1
Le ammonitaʼoboʼ maʼ tu apreciartoʼob le utsil eʼesaʼabtiʼoboʼ
Le ammonitaʼoboʼ maʼ tu kaʼa apreciartoʼob le utsil eʼesaʼabtiʼob tumen Jéeobaoʼ. Chéen baʼaleʼ teʼ vezaʼ Jéeobaeʼ maʼ tu chéen ilaj le baʼax tu beetoʼoboʼ. «U poder Dios túuneʼ taal tu yóokʼol Saúl le ka tu yuʼubaj le tʼaanoʼobaʼ [le baʼax tu yaʼalaj Naas], ka sen pʼuʼuji». Yéetel u yáantaj u espíritu santo Dioseʼ, Saúleʼ tu muchʼaj 330,000 soldadoʼobeʼ ka bin baʼateʼel tu contra le ammonitaʼoboʼ ka tu ganartoʼob (1 Samuel 11:6, 11).
Baʼax jeʼel u páajtal k-kanikeʼ
w05 15/3 pág. 22 párr. 8
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u Yáax libroil Samuel
9:9. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaanoʼob «úuchjeakileʼ kʼaj óolaʼan bey le máax ilik baʼax ku taal u kʼiinoʼ»? Le tʼaanoʼobaʼ ku yeʼesikeʼ le profetaʼoboʼ jujunpʼíitil úuchik u yilaʼal jach kʼaʼanaʼan le meyaj ku beetkoʼoboʼ. Lelaʼ bey úuchik tu kʼiiniloʼob Samuel tak tu kʼiiniloʼob u reyiloʼob Israel. Le tʼaan le máax ilik baʼax ku taal u kʼiinoʼ le ka máan tiempo kʼeʼex yéetel le tʼaan profetaoʼ. Le yáax profeta yanchajoʼ Samuel (Hechos 3:24).