DEUTERONOMIO
1 Ndiʼ nga ca diidxaʼ ni gudxi Moisés guidubi guidxi Israel dxi nuucabe gaxha de ra nuu guiiguʼ Jordán, lu desiertu,* lu ca layú napampa ni nuu frente de Suf, ni nuu entre Parán, Tófel, Labán, Hazerot ne Dizahab. 2 Biaʼsi 11 dxi runi binni dede Horeb hasta Cadés-Barnea pa checaʼ lu neza stiʼ dani Seír. 3 Lu beeu 11, lu primé dxi stiʼ beeu ca, ra mayaca guizaa iza 40, gudxi Moisés ca israelita* guiráʼ ni biʼniʼ mandar Jehová laabe gábibe laacaʼ. 4 Bizaaca ndiʼ despué de biʼniʼ ganarbe Sehón, rey stiʼ ca amorreu, ni guleza Hesbón, ne Og, rey stiʼ Basán, ni guleza Astarot, biʼniʼ ganarbe laacaʼ lugar ni láʼ Edréi. 5 Dxi nuucabe neza ra nuu guiiguʼ Jordán, lu layú stiʼ Moab, bisiene Moisés Ley riʼ. Guniʼbe:
6 «Gudxi Jehová Dios stinu laanu dxi nuunu Horeb: “Guizáʼ maʼ xadxí de nuutu lugar ra nuu stale dani riʼ. 7 Lachuu listu ne laché lugar ra nuu stale dani stiʼ ca amorreu ne ra nuu ca guidxi ni nuu gaxha de laacabe lu Arabá, lugar ra nuu stale dani, ra nuu Sefelá, ra nuu Négueb ne guriá nisadóʼ, lu layú stiʼ ca cananeu, ne lu Líbano,* hasta ra nuu guiiguʼ Éufrates, guiiguʼ roʼ que. 8 Laguuyaʼ, maʼ gudixheʼ layú ca nezalutu. Lachuu ne laguni ganar layú ni biʼniʼ jurar Jehová gudii ca bixhózetu, Abrahán, Isaac ne Jacob, ne ca xiiñicabe”.
9 »Ne óraque gudxeʼ laatu: “Qué zanda diʼ chiniáʼ laatu naa siaʼ. 10 Maʼ bitale Jehová Dios stitu laatu, ne yanna guizáʼ maʼ stáletu casi ca beleguí ni nuu guibáʼ. 11 Yanna, gutale Jehová, Dios stiʼ ca bixhozebiidatu, laatu stale mil biaje jma que biaʼ nácatu yanna ne uguube ndaayaʼ laatu casi bidii stiidxabe laatu. 12 ¿Ximodo chiniáʼ laatu naa siaʼ pa nadipaʼ dxiiñaʼ rudiitu naa ne nagana ni yaʼ? ¿Ximodo ndiʼ guayaʼ naa siaʼ guiráʼ ca queja stitu yaʼ? 13 Lacuí de ca tribu stitu hombre ni nuu xpiaaniʼ, ni riníʼ ique ante guni xiixa ne ni zanda guni dxiiñaʼ riʼ,* ne naa zuneʼ laacaʼ xaíque luguiatu”. 14 Ne laatu bicábitu naa: “Biaʼsi nga ni canábaluʼ laadu gúnidu”. 15 Ngue runi gucuaaʼ ca xaíque stiʼ ca tribu stitu, hombre ni nuu xpiaaniʼ ne ni zanda guni dxiiñaʼ riʼ, ne bineʼ laacaʼ xaíque luguiatu, xaíque stiʼ ti mil, xaíque stiʼ ti gayuaa, xaíque stiʼ cincuenta, xaíque stiʼ chii ne hombre ni gacané gaca dxiiñaʼ* ndaaniʼ ca tribu stitu.
16 »Óraque bineʼ mandar ca juez stitu: “Naquiiñeʼ guni juzgartu jneza ora gunadiágatu ni cazaaca lade ca bíʼchitu, ni cazaaca ti hombre ne biʼchiʼ o ti hombre de sti guidxi ni nabeza ládetu. 17 Ora guni juzgartu cadi gusihuínnitu jma nuutu pur tobi que pur stobi. Naquiiñeʼ gucaadiágatu binni pobre ne zaqueca binni ricu. Cadi gudiitu lugar guchibi tuuxa laatu, purtiʼ cayuni juzgartu para Dios. Ne, pa nuu xiixa nabé nagana para laatu la? naquiiñeʼ guchíñatu ni ra nuaaʼ, ne naa zucaadiagaʼ ni”. 18 Ne óraque gudxeʼ laatu guiráʼ ni naquiiñeʼ gúnitu.
19 »De raqué bireʼnu de Horeb ne gudídinu lu guidubi desiertu naroʼbaʼ ne ni ruchibi ni bíʼyatu dxi ziuunu neza ra nuu stale dani stiʼ ca amorreu que, casi modo biʼniʼ mandar Jehová Dios stinu laanu. Ne últimu la? yendanu Cadés-Barnea. 20 Óraque gudxeʼ laatu: “Maʼ bedandatu ra nuu stale dani stiʼ ca amorreu, ni chigudii Jehová Dios stinu laanu. 21 Biaa, maʼ bidii Jehová Dios stiluʼ lii layú ca. Gudxiʼbaʼ, guyuu luni, casi modo gudxi Jehová, Dios stiʼ ca bixhozebiidaluʼ, ni lii. Cadi guidxíbiluʼ ne cadi gacadítiluʼ”.
22 »De raqué, guiratu bidxíñatu ra nuaaʼ ne gúdxitu naa: “Guséʼndanu hombre sániru nezalunu para gúʼyacaʼ ximodo layú ca ne de racá guibiguétacaʼ para gábicaʼ laanu xi neza chuunu ne ximodo nga ca guidxi ni chiguidxagalunu”. 23 Ne biiyaʼ biaʼsi ngue ni gúdxitu naa, ngue runi gulieeʼ 12 hombre stitu, tobi lu cada tribu. 24 Laacabe guyécabe ne gudxíʼbacabe lugar ra nuu stale dani. Yendácabe dede lu valle* stiʼ Escol ne bindaachicabe lugar que. 25 Gucuaacabe caadxi cuananaxhi stiʼ guidxi que ne bedanécabe ni ra nuunu, ne ora bibiguétacabe guníʼcabe: “Galán layú ni chigudii Jehová Dios stinu laanu”. 26 Peru laatu qué ninatu niguíʼbatu ne qué ninándatu ni biʼniʼ mandar Jehová Dios stitu laatu. 27 Ne qué nusaana de niníʼ xhaatatu ndaaniʼ ca yoo de lari stitu, ne caniʼtu: “Nanalaʼdxiʼ Jehová laanu nga runi guleebe laanu de guidxi Egipto para gusaanabe laanu lu náʼ ca amorreu ne gunitilube laanu. 28 ¿Xi clase lugar nga ra chuunu? Bichibi ca bíʼchinu laanu ora guniʼcaʼ: «Jma nadipaʼ ca binni ca que laanu ne jma nasoocabe que laanu, ne naroʼbaʼ ca guidxi stícabe ne dede guibáʼ rindá ca muru stícani.* Ne raqué bidúʼyadu ca xiiñiʼ ca anaquim»”.
29 »Ngue runi gudxeʼ laatu: “Lagaca nadxibalú ne cadi guidxíbitu laacabe. 30 Zazániru Jehová Dios stitu nezalutu ne zadíndebe pur laatu, casi bíʼyatu bíʼnibe ni dxi nuutu Egipto. 31 Ne lu desiertu que biiyatu, casi riné ti hombre xiiñiʼ, yené Jehová Dios stitu laatu lu interu neza ca dede bedandatu raríʼ”. 32 Peru, neca bizaaca guiráʼ ndiʼ, laatu qué nusihuínnitu nápatu fe Jehová Dios stitu, 33 laandabe zanírube nezalutu ziyúbibe ti lugar ra zanda gucuitu ca yoo de lari stitu. Ne bihuínnibe nezalutu ra biquiiñebe ti bele huaxhinni ne ra biquiiñebe ti za ridxíʼ para guluiʼbe laatu neza ra naquiiñeʼ chetu.
34 »Ne biaʼ tiempu que, binadiaga Jehová ni caniʼtu, ne guizáʼ bidxiichibe ne biʼniʼ jurarbe: 35 “Nin ti hombre de generación malu riʼ qué zuuyacaʼ layú galán ni bineʼ jurar gudieeʼ ca bixhózetu, 36 peru maʼ gadxé si zazaaca né Caleb xiiñiʼ Jefuné. Laabe zuuyabe ni, ne zudieeʼ laabe ne ca xiiñibe layú ra guzabe, purtiʼ qué huasaana de chinándabe Jehová de guidubi ladxidoʼbe. 37 (Dede né naa bidxiichiné Jehová runi laatu ne guníʼ: «Lii laaca qué ziuuluʼ racá. 38 Josué xiiñiʼ Nun, ni zuhuaa nezaluluʼ, laa ziuu lu layú ca. Biʼniʼ laabe nadipaʼ,* purtiʼ laabe zazanírube nezalú Israel para guicaa layú ca casi herencia»). 39 Ne cadi ngasi, ni chuʼ lu layú ca nga ca xcuidihuiiniʼ ni rábitu ziné ca enemigu stitu laacaʼ ne ca xiiñitu ni caʼruʼ ganna xii nga ni jneza ne ni cadi jneza, ne zudieeʼ ni laacabe para gácani stícabe. 40 Ne laatu la? lagudii vuelta ne laché lu desiertu lu neza ni zeʼ ra nisadóʼ Xiñáʼ”.
41 »Bizaaca si ngue, gúdxitu naa: “Maʼ bichéʼnedu Jehová. ¡Laadu zaguíbadu yanna ne zadíndedu, casi modo biʼniʼ mandar Jehová Dios stidu laadu gúnidu ni!”. Ngue runi guiratu gucuaatu ca guiibaʼ stitu ne guníʼ íquetu cadi nagana ngue quíbatu lu dani que. 42 Peru gudxi Jehová naa: “Gudxi laacabe: «Cadi quíbatu para tíndetu, purtiʼ naa qué ziuaaʼ né laatu. Pa quíbatu, zuni ganar ca enemigu stitu laatu»”. 43 Ngue runi gunieniáʼ laatu, peru qué nucaadiágatu. Lugar de ngue, qué ninándatu ni biʼniʼ mandar Jehová ne gucalúgutu gucaláʼdxitu niguíʼbatu lu dani que. 44 Óraque biree ca amorreu ni nabeza lu dani que yedxagalucaʼ laatu ne guládxicaʼ laatu casi riladxi bizu, ne bicheeche ndásecaʼ laatu de Seír hasta Hormá. 45 Ngue runi biguétatu ne bizulú biinatu nezalú Jehová, peru qué nucaadiaga Jehová laatu ne qué nulabi laatu. 46 Ngue runi guizáʼ xadxí gulézatu Cadés.
2 »Despué bidiʼnu vuelta ne guyuunu lu desiertu neza zécabe ra nisadóʼ Xiñáʼ que, casi modo gudxi Jehová ni naa, ne guzanu stale dxi guidubi vuelta dani Seír. 2 Últimu la? gudxi Jehová naa: 3 “Guizáʼ maʼ xadxí de cudiitu vuelta dani riʼ. Yanna laché ladu guiaʼ. 4 Ne gudxi guidxi ca guni ndiʼ: «Zadíʼditu guriá guidxi stiʼ ca bíʼchitu, ca xiiñiʼ Esaú, ca ni nabeza Seír. Laacabe guizáʼ zadxíbicabe laatu, ne laatu naquiiñeʼ gápatu stale cuidadu. 5 Cadi gucaalutu* laacabe, purtiʼ qué zudieeʼ laatu nin ti ndaa layú stícabe, nin biaʼ ra ruxhatañee tuuxa, purtiʼ maʼ bidieeʼ dani Seír Esaú para gaca stibe ni. 6 Guendaró ni goto ne nisa ni guetu naquiiñeʼ situ cani lúcabe. 7 Purtiʼ maʼ guluu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ lii lu guiráʼ ni maʼ bíʼniluʼ. Maʼ biiyabe modo guzaluʼ lu desiertu naroʼbaʼ riʼ. Lu 40 iza ni maʼ gudiʼdiʼ riʼ qué huasaana Jehová Dios stiluʼ lii ne qué huayaadxaʼ gastiʼ lii»”. 8 Ngue runi gudídinu cueʼ ra nabeza ca bíʼchinu, ca xiiñiʼ Esaú, ca ni nabeza Seír, ne qué nidxíñanu neza stiʼ Arabá nin Elat ninca Ezión-Guéber.
»De raqué gucuaanu sti neza ne guzanu lu neza stiʼ desiertu stiʼ Moab. 9 Ne gudxi Jehová naa: “Cadi gucaalutu Moab ne cadi tindenetu laacabe. Que zudieeʼ laatu nin ti ndaa layú stícabe, purtiʼ maʼ bidieeʼ ca xiiñiʼ Lot guidxi Ar para gaca stícabe ni. 10 (Raqué guleza ca emim, ti guidxi nadipaʼ ne stálecaʼ, ne guizáʼ nasoocabe casi ca anaquim. 11 Ne ca refaím la? laaca nácacaʼ casi ca anaquim, ne rabi ca moabita laacabe emim. 12 Peru ante la? ca horeu nga guleza Seír, peru biʼniʼ ganar ne binitilú ca xiiñiʼ Esaú laacabe ne gulézacaʼ ra gulézacabe, cásica chiguni Israel lu layú ni chiguicaacaʼ ne ni chigudii Jehová laacaʼ). 13 Yanna laché ne latiʼdiʼ lu valle stiʼ Zered”. Ngue runi gudídinu lu valle* stiʼ Zered. 14 Biaʼsi 38 iza guzanu dede Cadés-Barnea hasta gudídinu lu valle stiʼ Zered, dede ora gutiʼ interu generación stiʼ ca hombre ni rié lu guerra ni nuu lu campamentu, casi peʼ modo biʼniʼ jurar Jehová ni laacabe. 15 Bisabanáʼ Jehová laacabe para cuee laacabe de ndaaniʼ campamentu dede ra binitilú guirácabe.
16 »Casi peʼ gutiʼ ca hombre ni rié lu guerra ni nuu ndaaniʼ guidxi que, 17 guniʼné Jehová naa sti biaje ne nabe: 18 “Yannadxí chitídiluʼ lu layú stiʼ Moab, laaca laani nga Ar. 19 Ora maʼ nuuluʼ gaxha de ca ammonita, cadi tindeneluʼ ne cadi gucaaluluʼ laacabe. Qué zudieeʼ lii nin ti ndaa layú stiʼ ca ammonita para gácani stiluʼ, purtiʼ maʼ bidieeʼ ni ca xiiñiʼ Lot para gácani sticaʼ. 20 Laaca naca layú riʼ parte de layú stiʼ ca refaím. (Luni guleza ca refaím, ne binibiáʼ ca ammonita laacabe casi zamzumim. 21 Gúcacabe ti guidxi nadipaʼ ne stale, ne guizáʼ nasoocabe casi ca anaquim, peru binitilú Jehová laacabe de nezalú ca ammonita, ra guladxi ca ammonita laacabe ne gulézacaʼ ra gulézacabe. 22 Ndiʼ nga ni bíʼnibe pur ca xiiñiʼ Esaú, ca ni nabeza Seír yanna, dxi binitilube ca horeu de nezalucaʼ, para ganda gáxhacabe ca horeu ca layú sticaʼ ne cuézacabe luni dede yannadxí. 23 Ne ca avim la? gulézacaʼ ndaaniʼ ca guidxihuiiniʼ ni rindá hasta Gaza, peru ca caftorim ni biree de Caftor* la? binitilucaʼ laacabe ne gulézacaʼ ra gulézacabe).
24 »”Guyuu listu ne gudiʼdiʼ lu valle* stiʼ Arnón. Biaa, maʼ bisaanaʼ lu naluʼ Sehón amorreu que, rey stiʼ guidxi Hesbón. Nga runi bizulú guyuu lu layú stibe ne bicaalú laabe.* 25 Dede yannadxí zucaaʼ guiráʼ guidxi ni nuu xagueteʼ guibáʼ gacaditi ne guidxibi ora gunadiágacaʼ guiníʼcabe de lii. Pur lii qué ziuudxícabe ne zaca díticabe”.*
26 »Óraque dede lu desiertu stiʼ Quedemot, biseendaʼ tu chitidxi Sehón rey stiʼ guidxi Hesbón ca diidxaʼ de paz riʼ: 27 “Bidii lugar tideʼ ndaaniʼ xquídxiluʼ. Ziaanaʼ lu neza ziaaʼ ne qué zareechuaʼ nin ladu derechu nin ladu bigaʼ.* 28 Guendaró ne nisa si ni gutooloʼ luaʼ nga gahuaʼ ne gueeʼ. Peru bidii lugar tideʼ a pie 29 —casi biʼniʼ ca xiiñiʼ Esaú ni nabeza Seír ne ca moabita ni nabeza guidxi Ar pur naa— dede ora maʼ gudideʼ guiiguʼ Jordán ne chuaaʼ lu layú ni chigudii Jehová Dios stidu laadu”. 30 Peru qué nudii rey Sehón de guidxi Hesbón lugar nidídinu, purtiʼ bidii Jehová Dios stiluʼ lugar gaca espíritu stibe tercu ne gaca ladxidoʼbe naguidxi para ganda gusaana laabe lu naluʼ, casi cayuuyaluʼ ni yannadxí.
31 »Óraque gudxi Jehová naa: “Biaa, mápeca cusaanaʼ Sehón ne layú stiʼ lu naluʼ. Bizulú gucuaa layú stibe”. 32 Ora biree Sehón né interu xquidxi para guidxelasaacaʼ laanu ne gudindenenu laacaʼ lugar ni láʼ Jáhaz que, 33 bisaana Jehová Dios stinu laabe lu nanu, ngue runi biʼniʼ ganarnu laabe, ca xiiñibe ne interu guidxi stibe. 34 Dxi que nga gucuaanu guiráʼ ca guidxi stícabe ne binitilunu cani ne laaca binitilunu ca hombre, ca gunaa ne ca xcuidihuiiniʼ ni nuu ndaanicani. Qué nudiʼnu lugar nilá guirutiʼ. 35 Ni biananésinu nga ca maniʼ ne ni gucuaanu ndaaniʼ ca guidxi ni biʼniʼ ganarnu que. 36 Qué ñuu nin ti guidxi jma nadipaʼ que laanu dede Aroer, ni nuu ruaa valle stiʼ Arnón (ne guidxi ni nuu ndaaniʼ valle que), hasta Galaad. Bisaana Jehová Dios stinu laacabe lu nanu. 37 Peru, qué nidxíñanu lu ca layú stiʼ ca ammonita ninca guriá valle* stiʼ Jaboc ninca ca guidxi ni nuu ra nuu stale dani ne nin ti lugar ra gudxi Jehová Dios stinu laanu cadi chuʼnu.
3 »Óraque bidiʼnu vuelta ne gudxíbanu lu Neza stiʼ Basán. Ne bireené Og, rey stiʼ Basán, interu ejércitu stiʼ para gucaalú laanu lu guerra ni guca Edréi. 2 Ngue runi gudxi Jehová naa: “Cadi guidxíbiluʼ laabe, purtiʼ zusaanaʼ laabe lu naluʼ, interu ejércitu stibe ne guidxi stibe. Zúniluʼ laabe laca ni bíʼniluʼ Sehón, rey stiʼ ca amorreu, ni guleza ndaaniʼ guidxi Hesbón”. 3 Ne laaca bisaana Jehová Dios stinu, Og rey stiʼ Basán ne interu ejércitu stiʼ lu nanu, ne biitinu laacabe sin nudiʼnu lugar nilá guirutiʼ. 4 Óraque biaananenu guiráʼ ca guidxi stícabe. Qué nusaananenu laacabe nin ti guidxi, guirani gúxhanu laacabe: biaʼsi 60 guidxi, biaʼ ra rugaanda layú stiʼ Argob, ra biʼniʼ mandar Og ca guidxi stiʼ Basán. 5 Nadipaʼ guca ca guidxi riʼ purtiʼ gúpacani muru nasoo, puertaʼ ne barra. Ne laaca guyuu stale guidxihuiiniʼ ni qué gapa muru. 6 Peru binitilunu guirácani, casi bíninu né rey Sehón de guidxi Hesbón. Binitilunu guiráʼ ca guidxi ca ne ca hombre, ca gunaa ne ca xcuidi ni guleza ndaanicani. 7 Ne biaananenu guiráʼ ca maniʼ stícabe ne guiráʼ ca cosa ni nuu ndaaniʼ ca guidxi que.
8 »Dxi que gucuaanu layú stiʼ guiropaʼ rey stiʼ ca amorreu ni guyuu neza ra nuu Jordán, dede lu valle stiʼ Arnón hasta lu dani Hermón 9 (dani ni runibiáʼ ca sidonio casi dani Sirión ne ca amorreu runibiaʼcaʼ ni casi dani Senir), 10 guiráʼ ca guidxi ni nuu lu ca lugar ra nasoo ne planu, guidubi Galaad ne guidubi Basán hasta Salecá ne Edréi, ca guidxi ra biʼniʼ mandar Og lu territorio stiʼ Basán. 11 Purtiʼ Og, rey stiʼ Basán nga últimu de ca refaím. De guiibaʼ* caja* ra bigaachibe ne nuuruni guidxi Rabá, guidxi stiʼ ca ammonita. Nápani gaʼ codo* de ziuulaʼ ne tapa codo de xilaga, según codo ni riquiiñeʼ para medida. 12 Ne dxi que biaananenu layú riʼ: dede Aroer, ni nuu cueʼ valle stiʼ Arnón, ne galaa de lugar ra nuu stale dani stiʼ Galaad, ne bidieeʼ ca guidxi stini ca rubenita ne ca gadita. 13 Ne ni riaana de Galaad ne interu Basán ra runi mandar rey Og bidieeʼ cani galaa tribu stiʼ Manasés. Ne guidubi Argob, ni nuu lu territorio stiʼ Basán, runibiáʼcabe ni casi layú stiʼ ca refaím.
14 »Gucuaa Jaír xiiñiʼ Manasés guidubi Argob dede ra dxaagani ca guesurita ne ca maacatita, ne gudíxhebe lá* ca guidxihuiiniʼ stiʼ Basán riʼ cásica labe Havot-Jaír,* ne zacá lácani dede yannadxí. 15 Ne bidieeʼ Makir guidxi Galaad. 16 Ne bidieeʼ ca rubenita ne ca gadita dede Galaad hasta valle stiʼ Arnón (galaa valle ca nga ra riluxe ca layú ca) ne hasta Jaboc, valle ni dxaaga ca ammonita, 17 ne Arabá ne guiiguʼ Jordán ne guidubi ruaa guidxi ca, dede Kinéret hasta lu nisadóʼ stiʼ Arabá, mar Salado* que, ne ñee ca dani stiʼ Pisgá ladu rindani gubidxa.
18 »Óraque bineʼ mandar laacabe gúnicabe ndiʼ: “Maʼ bidii Jehová Dios stitu laatu layú riʼ para guicaatu ni. Guiráʼ ca hombre nadxibalú zacaacaʼ guiibaʼ sticaʼ ne zazanírucaʼ nezalú ca bíʼchicaʼ, ca israelita. 19 Ne xheelatu, ca xiiñitu ne ca maniʼ stitu (nannaʼ nápatu stale maniʼ) laasicaʼ zabézacaʼ ndaaniʼ ca guidxi ni maʼ bidieeʼ laatu. 20 dede ora gudii Jehová lugar guiziilaʼdxiʼ ca bíʼchitu, cásica cudiibe lugar guiziiláʼdxitu yanna, ne laacabe laaca zacaacabe layú ni chigudii Jehová Dios stitu laacabe sti ladu guiiguʼ Jordán. Despué zabiguétatu, cada tobi zié lu layú ni maʼ bidieeʼ laa”.
21 »Ne dxi que bineʼ mandar Josué: “Lii piouʼ* maʼ biiyaʼ dxíchiluʼ xi biʼniʼ Jehová Dios stitu, guiropaʼ rey ca. Ngaca zuni Jehová guiráʼ ca rey ni guidxagaluluʼ. 22 Cadi naquiiñeʼ guidxíbitu laacabe, purtiʼ Jehová Dios stitu nga chitinde pur laatu”.
23 »Dxi que gunabaʼ Jehová de guidubi ladxiduáʼ ne gudxeʼ laabe: 24 “Dios, Jehová, Señor ni runi mandar guiráʼ xixé ni nuu, lii maʼ bizulú biluiʼluʼ mozo stiluʼ gloria stiluʼ ne naluʼ ni napa poder. ¿Ñee nuu dios guibáʼ o lu guidxilayú ni rusihuinni poder stiʼ casi lii la? 25 Por favor, bidii lugar tideʼ ne guuyaʼ layú galán ni nuu deche guiiguʼ Jordán ca, lugar galán ra nuu stale dani ne Líbano ca”. 26 Peru cadxiichineruʼ Jehová naa runi laatu ne qué nucaadiágabe naa. Lugar de nga gudxi Jehová naa: “¡Maʼ ngasi! Maʼ qué chuʼruʼ dxi guzeeteluʼ ni luaʼ. 27 Gudxiʼbaʼ punta dani Pisgá ne biiyadxí ladu riaaziʼ gubidxa, ladu guiaʼ, ladu gueteʼ, ne ladu rindani gubidxa, ne biiyadxí layú ca, purtiʼ qué zadíʼdiluʼ guiiguʼ Jordán riʼ. 28 Biʼniʼ Josué xaíque ne guluu gana laabe ne gucané laabe gácabe nadxibalú, purtiʼ laabe nga chisanírube nezalú guidxi riʼ ne laabe nga chinebe guidxi riʼ para guicaa herencia stiʼ, layú ni chiguuyaluʼ ca”. 29 Bizaaca guiráʼ ndiʼ dxi nabézanu ndaaniʼ valle ni nuu frente de Bet-Peor.
4 »Ne yanna, lii, guidxi Israel, lagucaadiaga ca regla* ne ca decisión* ni cusiideʼ laatu chinándatu, para guibánitu ne chuʼtu lu layú ni chigudii Jehová, Dios stiʼ ca bixhozebiidatu, laatu ne guicaatu ni. 2 Cadi naquiiñeʼ cuʼtu xiixa lu ni cayuneʼ mandar laatu ne laaca cadi naquiiñeʼ cueetu gastiʼ luni, para chinándatu ca mandamientu stiʼ Jehová Dios stitu, ni cayuneʼ mandar laatu.
3 »Laapetu biiyatu ni biʼniʼ Jehová ne ni bizaaca né Baal ni nuu Peor: de ládetu binitilú Jehová Dios stitu guiráʼ ca hombre ni biʼniʼ adorar* Baal ni nuu Peor. 4 Peru guiratu, cumu naaze dxiichitu Jehová Dios stitu la? nabánitu yannadxí. 5 Laguuyaʼ, maʼ bisiideʼ laatu ca regla ne ca decisión* stiʼ Dios, casi biʼniʼ mandar Jehová Dios stinneʼ ni naa, para chinándatu cani lu layú ni chiguicaatu. 6 Naquiiñeʼ chinándatu cani modo peʼ cá cani, purtiʼ zacá zuuyaʼ ca guidxi ni gunadiaga de ca regla riʼ nácatu binni ni nuu xpiaaniʼ ne ni riene. Laacabe zaníʼcabe: “Dxandíʼ peʼ naca guidxi naroʼbaʼ riʼ ti guidxi ni nuu xpiaaniʼ ne ni riene”. 7 Purtiʼ ¿ñee nuu sti guidxi naroʼbaʼ ni nuu ca dios stiʼ gaxha de laa casi nuu Jehová Dios stinu gaxha de laanu ora tiica si gucaʼnu ridxi laa la? 8 Ne ¿ñee nuu sti guidxi naroʼbaʼ napa regla ne decisión* jneza casi guidubi naca Ley ni caguixheʼ nezalutu yannadxí la?
9 »Guyuu si cuidadu ne biiyaʼ chaahuiʼ ximodo nabániluʼ para cadi gusiaandaluʼ ca cosa ni lii piouʼ* maʼ biiyaluʼ ne para guiaanacani ndaaniʼ ladxidoʼloʼ guiráʼ dxi guibániluʼ. Ne laaca naquiiñeʼ gusiidiluʼ cani ca xiiñiluʼ ne ca xniétuluʼ. 10 Ne dxi guyuuluʼ nezalú Jehová Dios stiluʼ dxi nuuluʼ Horeb, gudxi Jehová naa: “Bichiña guidxi ca para gunadiaga stiidxaʼ, ti zacá guiziidicaʼ guidxíbicaʼ naa guiráʼ dxi guibánicaʼ lu guidxilayú ne para gusiidicabe cani ca xiiñicabe”.
11 »Ngue runi bidxíñatu ne biaanatu ñee dani que, ne cacaguí dani que né ti bele ni rindá dede guibáʼ.* Bicahui, guyuu za ne bichii ti guelacahui ni. 12 Ne bizulú guniʼné Jehová laatu dede lu bele que. Binadiágatu caníʼ tuuxa, peru qué ñuuyatu guirutiʼ... Ti ridxi si binadiágatu. 13 Ne laabe gúdxibe laatu acuerdu stibe, ni biʼniʼ mandarbe laatu chinándatu: Chii Mandamientu* que. Despué bicaabe cani lu chupa tabla de guié. 14 Ne dxi que, biʼniʼ mandar Jehová naa gusiideʼ laatu ca regla ne ca decisión* stibe ni naquiiñeʼ chinándatu lu layú ra chichuutu para guicaatu.
15 »Nga runi, cumu qué ñuuyatu nin ti forma dxi guniʼné Jehová laatu dxi nuutu Horeb dede lu bele que, naquiiñeʼ gapa chaahuitu stale cuidadu laatu 16 para cadi gúnitu cosa malu ra gúnitu ti imagen para laatu ni napa forma stiʼ intiica símbolo. Cadi gúnitu figura ni gapa forma stiʼ hombre o gunaa, 17 figura ni gapa forma stiʼ maniʼ ni rizá layú, figura ni gapa forma stiʼ pájaru ni ripapa guibáʼ, 18 figura ni gapa forma stiʼ cosa ni rixubi ndaaniʼ o figura ni gapa forma stiʼ benda ni nuu ndaaniʼ nisa. 19 Ne, ora guindísaluluʼ guibáʼ ne gúʼyaluʼ gubidxa, elabeeu ne ca beleguí —interu ejércitu stiʼ guibáʼ—, cadi gudiiluʼ lugar quítecani lii, ne guzuxíbiluʼ nezalúcani ne guni adorarluʼ* cani. Maʼ bidii Jehová Dios stiluʼ cani ca guidxi ni nuu lu guidxilayú.* 20 Peru laatu la? gucuaaʼ Jehová laatu ne gulee laatu ndaaniʼ horno ra runi fundírcabe* guiibaʼ, de guidxi Egipto, para gácatu guidxi* stibe, casi nácatu ni yannadxí.
21 »Bidxiichiné Jehová naa runi laatu ne biʼniʼ jurarbe qué zadidediáʼ guiiguʼ Jordán ninca qué ziuaaʼ lu layú galán ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii casi herencia. 22 Peru naa la? zateʼ lu layú riʼ. Qué zadidediáʼ guiiguʼ Jordán, peru laatu la? zadíʼditu ne zacaatu layú galán ca. 23 Lagapa cuidadu cadi gusiaandatu acuerdu ni biʼniné Jehová Dios stitu laatu, ne cadi guzaʼtu imagen ni gapa forma stiʼ xiixa cosa ni gudxi Jehová Dios stitu laatu cadi gúnitu. 24 Purtiʼ naca Jehová Dios stiluʼ ti bele ni runitilú, ti Dios ni rinabaʼ guni adorárcabe laasi.
25 »Pa gápatu xiiñitu ne nietu ne guibánitu xadxí lu layú ca peru gúnitu cosa malu ne guzaʼtu ti imagen para laatu de intiica cosa ne gúnitu ni cadi jneza nezalú Jehová Dios stitu para guchiichitu laa, 26 yannadxí cacaaʼ guibáʼ ne guidxilayú casi testigu para gúʼyacaʼ nagueenda zanitilutu de lu layú ni chiguicaatu ora tíditu guiiguʼ Jordán. Huaxiéʼ tiempu zabánitu racá purtiʼ dxandíʼ peʼ zanitilutu. 27 Zucheeche ndase Jehová laatu lade ca guidxi ca, ne chupa chonna si de laatu zalá ndaaniʼ ca guidxi ra chisaana Jehová laatu. 28 Raqué napa xidé guni adorartu* ca dios de yaga ne de guié ni bizáʼ hombre, ca dios ni qué randa ruuyaʼ ni qué runadiaga ni qué ro ne ni qué riuuxii.
29 »Pa dede racá guyúbiluʼ Jehová Dios stiluʼ, zadxélaluʼ laabe, peru naquiiñeʼ guyúbiluʼ laabe de guidubi ladxidoʼloʼ ne de guidubi xhiálmaluʼ.* 30 Ne ra tidiʼ tiempu, ora maʼ gucanaluʼ stale ne maʼ bizaacaluʼ guiráʼ ca cosa riʼ, zabiguétaluʼ ra nuu Jehová Dios stiluʼ ne zucaadiágaluʼ stídxibe. 31 Purtiʼ naca Jehová Dios stiluʼ ti Dios ni napa misericordia. Laabe qué zusaanabe lii, qué zunitilube lii ne qué zusiaandabe acuerdu ni bíʼninebe ca bixhozebiidaluʼ ra bíʼnibe ti juramentu.
32 »Yanna, por favor, biyubi gánnaluʼ xi bizaaca ca tiempu yooxhoʼ ante chaluʼ, dede dxi bizáʼ Dios hombre lu guidxilayú. Biyubi dede ti punta hasta sti punta guibáʼ. ¿Ñee huazaaca ti cosa guizáʼ naroʼbaʼ casi ni bizaaca riʼ la? ¿Huayuu dxi gunadiágacabe xiixa zacá la? 33 ¿Ñee nuu sti guidxi ni maʼ binadiaga stidxi Dios dede lu bele casi binadiágaluʼ ni lii ne nabániruʼ la? 34 ¿O ñee gucalaʼdxiʼ Dios nibee ti guidxi para laa ndaaniʼ sti guidxi ra biʼniʼ juzgarbe, ra biquiiñebe señal, milagru, guerra, batanabe ni napa poder, nabe ni napa poder* ne cosa ni ruchibi casi biʼniʼ Jehová Dios stiluʼ pur lii nezaluluʼ ndaaniʼ guidxi Egipto la? 35 Lii nga maʼ biluiʼbe ca cosa ca para gánnaluʼ Jehová nga Dios ni dxandíʼ; gástiruʼ stobi aparte de laabe. 36 Bicaabe lii gunadiágaluʼ stídxibe dede guibáʼ para uguu jnézabe lii, ne lu guidxilayú bicaabe lii gúʼyaluʼ bele naroʼbaʼ stibe, ne binadiágaluʼ stiidxabe dede lu bele que.
37 »Cumu gunnaxhiibe ca bixhozebiidaluʼ ne gulibe ca xiiñicaʼ la? laabe qué nixélebe de lii dxi guleebe lii de Egipto né poder naroʼbaʼ stibe. 38 Guládxibe ca guidxi jma naroʼbaʼ ne jma nadipaʼ que lii de nezaluluʼ para cuʼbe lii lu layú sticaʼ ne gudiibe ni lii casi herencia, casi cayuuyaluʼ ni yannadxí. 39 Nga runi yannadxí napa xidé gánnaluʼ ne cadi guicaaluʼ casi guendariguite Jehová nga Dios ni dxandíʼ luguiáʼ guibáʼ ne xagueteʼ lu guidxilayú. Gástiruʼ stobi. 40 Napa xidé chinándaluʼ ca regla ne ca mandamientu stibe ni cayuneʼ mandar lii yannadxí ti cheni lii galán ne zaqueca ca xiiñiluʼ, ne para cuézaluʼ xadxí lu layú ni cudii Jehová Dios stiluʼ lii».
41 Tiempu que, guleechú Moisés chonna guidxi ni nuu ladu rindani gubidxa stiʼ guiiguʼ Jordán. 42 Pa málasi guuti tuuxa ti xhamigu* sin gacalaʼdxiʼ ne qué ñaca nanalaʼdxiʼ laabe ante, naquiiñeʼ guxooñeʼ ndaaniʼ tobi de ca guidxi riʼ ne gulá xquendanabani. 43 Ndiʼ nga ca guidxi ra zanda guxooñecabe, Bézer, ni nuu lu desiertu stiʼ dani planu que, para ca rubenita; Ramot, ni nuu Galaad, para ca gadita, ne Golán, ni nuu Basán, para ca manasita.
44 Ndiʼ nga Ley ni gudixhe Moisés nezalú guidxi Israel. 45 Ndiʼ nga guiráʼ ca diidxaʼ,* ca regla ne ca decisión stiʼ Dios ni bidii Moisés ca israelita despué de bireecaʼ de Egipto 46 dxi nuucaʼ neza ra nuu guiiguʼ Jordán, lu valle ni nuu frente de Bet-Peor, lu layú stiʼ Sehón, rey stiʼ ca amorreu, ni guleza Hesbón ne ni biʼniʼ ganar Moisés ne ca israelita despué de bireecaʼ de Egipto. 47 Laacabe gucuaacabe layú sticaʼ ne layú stiʼ Og, rey stiʼ Basán, guiropaʼ rey stiʼ ca amorreu ni guyuu ladu rindani gubidxa stiʼ guiiguʼ Jordán, 48 dede Aroer, ni nuu ruaa valle stiʼ Arnón, hasta lu dani Siyón, laca laani nga Hermón, 49 ne guidubi Arabá, ladu rindani gubidxa stiʼ guiiguʼ Jordán, ne hasta lu nisadóʼ stiʼ Arabá,* ñee dani stiʼ Pisgá.
5 Óraque bichiña Moisés guidubi guidxi Israel ne gúdxibe laacaʼ: «Lagucaadiaga, guidxi Israel, ca ley* ne ca decisión stiʼ Dios* ni chitidxeʼ laatu yannadxí, ne naquiiñeʼ guiziiditu ne chinándatu cani modo peʼ cá cani. 2 Biʼniʼ Jehová Dios stinu ti acuerdu né laanu dxi nuunu Horeb. 3 Qué ñuni Jehová acuerdu riʼ né ca bixhozebiidanu, sínuque né laanu nga bíʼnibe ni, guiranu ca ni nabáninu ne nuunu raríʼ yannadxí. 4 Biiyaʼ Jehová lutu ne biiyatu lube ora guníʼnebe laatu* lu dani que, dede lu ti bele. 5 Dxi que, naa guyuaaʼ entre Jehová ne laatu para gabeʼ laatu ca stiidxaʼ Jehová purtiʼ bidxíbitu bele que ne qué niguíʼbatu lu dani que. Laabe guniʼbe:
6 »“Naa nga Jehová Dios stiluʼ, ni gulee lii de guidxi Egipto, guidxi ra gúcaluʼ esclavu. 7 Qué chuʼ dxi gápaluʼ xcaadxi dios aparte de naa.*
8 »”Cadi guzaʼluʼ ti imagen ni gapa forma de ti cosa ni nuu guibáʼ, ni nuu lu guidxilayú o ni nuu ndaaniʼ nisa. 9 Cadi guzuxíbiluʼ nezalú ca cosa ca ne cadi gudiiluʼ lugar gucuudxicabe lii para guni adorarluʼ cani, purtiʼ naa, Jehová Dios stiluʼ, nacaʼ ti Dios ni rinabaʼ guni adorárcabe laasi. Pa guchee bixhoze ne jñaa binni zusabaʼ donda stícabe luguiáʼ ca xiiñicabe, dede luguiáʼ ca nietu ne ca bisnietu stiʼ ca ni nanalaʼdxiʼ naa, 10 peru qué zusaanaʼ de gannaxhieeʼ guiráʼ xiiñiʼ* ca binni ni nadxii naa ne ni rinanda ca mandamientu stinneʼ.
11 »”Cadi iquiiñeluʼ lá Jehová Dios stiluʼ lu ca cosa ni cadi jneza,* purtiʼ zuni castigar Jehová tuuxa ni iquiiñeʼ labe* lu ca cosa ni cadi jneza.
12 »”Guleechú dxi sábadu purtiʼ nácani ti dxi para Dios, casi peʼ maʼ biʼniʼ mandar Jehová Dios stiluʼ ni lii. 13 Nápaluʼ xhoopaʼ gubidxa para gúniluʼ dxiiñaʼ ne para gúniluʼ guiráʼ ca cosa stiluʼ, 14 peru lu gadxe gubidxa ca nácani ti sábadu para Jehová Dios stiluʼ. Dxi ca, cadi gúnitu nin ti dxiiñaʼ nin lii, xiiñiluʼ, xiiñidxaapaluʼ, esclavu stiluʼ, esclava stiluʼ, nin toro stiluʼ, burru stiluʼ ne nin tobi de ca maniʼ ni runineluʼ dxiiñaʼ, ninca binni de sti guidxi ni nabeza ndaaniʼ ca guidxi stitu, para ganda guiziilaʼdxiʼ esclava ne esclavu stiluʼ casi riziiláʼdxiluʼ. 15 Bietenalaʼdxiʼ gúcaluʼ esclavu ndaaniʼ guidxi Egipto ne raqué nga gulee Jehová Dios stiluʼ lii né nabe* ni napa poder ne nabe ni nusigaabe. Nga runi maʼ biʼniʼ mandar Jehová Dios stiluʼ lii guiziiláʼdxiluʼ sábadu.
16 »”Biʼniʼ respetar* bixhózeluʼ ne jñaaluʼ, casi maʼ biʼniʼ mandar Jehová Dios stiluʼ lii, para guibániluʼ xadxí ne guibániluʼ galán lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii.
17 »”Cadi guutiluʼ.
18 »”Laaca cadi chúʼneluʼ ni cadi xheelaluʼ.
19 »”Laaca cadi cuánaluʼ.
20 »”Laaca cadi gusiguiiluʼ para guninaluʼ ti binni xquídxiluʼ* ora gusendacaacabe lii para guiniʼluʼ xi bíʼnibe.
21 »”Laaca cadi gacaláʼdxiluʼ guicaaluʼ xheelaʼ ti binni xquídxiluʼ. Laaca cadi gacaláʼdxiluʼ guidubi xhiálmaluʼ guicaaluʼ lidxi ti binni xquídxiluʼ nin layú stibe, nin esclavu stibe nin esclava stibe, nin toro stibe nin burru stibe, ne nin intiica cosa ni napa ti binni xquídxiluʼ”.
22 »Guidubi guidxi riʼ nga bidii Jehová ca mandamientu* riʼ né ti ridxi nadipaʼ lu dani que, dede lu bele, lu za ne lu guelacahui que, ne qué niguurube gastiʼ luni. Óraque bicaabe cani lu guiropaʼ tabla de guié que ne bidiibe cani naa.
23 »Peru, casi peʼ binadiágatu ridxi que dede lu guelacahui que, laga naze bele dani que, bidxiña guiráʼ ca xaíque stiʼ ca tribu ne ca hombre huaniisi que ra nuaaʼ. 24 Laatu guniʼtu: “Maʼ biluíʼ Jehová Dios stidu laadu gloria ne poder stiʼ, ne maʼ binadiágadu stídxibe dede lu bele ca. Yannadxí maʼ bidúʼyadu zanda guiniʼné Dios hombre ne guibániruʼ hombre ca. 25 Yanna, ¿xiñee naquiiñeʼ gátidu yaʼ? Zuzaaquiʼ bele naroʼbaʼ riʼ laadu ne zunduuxeni laadu. Pa gunadiágarudu ridxi stiʼ Jehová Dios stidu, zátidu. 26 Purtiʼ ¿tu laa de lade guiráʼ binni maʼ binadiaga stidxi Dios ni nabani ora guníʼ dede lu ti bele, casi maʼ binadiágadu ni, ne nabániruʼ yaʼ? 27 Bidxiña para gunadiágaluʼ guiráʼ ni chiguiníʼ Jehová Dios stinu, ne lii nga gábiluʼ laadu guiráʼ ni gabi Jehová Dios stinu lii. Laadu zucaʼdiágadu ne zuzúʼbadu diidxaʼ”.
28 »Ngue runi binadiaga Jehová laatu ora guníʼnetu naa, ne gudxi Jehová naa: “Maʼ binadiagaʼ ni gudxi guidxi riʼ lii. Biaʼsi guiráʼ ni nácabe ca. 29 ¡Aque galán pa guiráʼ ora ñuu ladxidóʼcabe listu para nidxibi naa ne ninanda guiráʼ ca mandamientu stinneʼ! ¡Zacatiʼ qué zusaana de cheni laacabe galán ne zaqueca ca xiiñicabe! 30 Guyé ne gudxi laacabe: «Laguibiguetaʼ ndaaniʼ ca yoo de lari stitu». 31 Peru lii la? biaana raríʼ ne bidii lugar naa gudieeʼ lii guiráʼ ca mandamientu, ca ley* ne ca decisión stinneʼ* ni naquiiñeʼ gusiidiluʼ laacabe. Laacabe naquiiñeʼ chinándacabe cani lu layú ni chigudieeʼ laacabe para guicaacabe”. 32 Yanna laatu, laguuyaʼ chaahuiʼ gúnitu guiráʼ ni maʼ biʼniʼ mandar Jehová Dios stitu laatu ne laguni ni modo peʼ maʼ guniʼbe. Cadi guireecueʼtu ninca ladu derechu ninca ladu bigaʼ. 33 Naquiiñeʼ satu lu guiráʼ ca neza ni maʼ biʼniʼ mandar Jehová Dios stitu laatu para guibánitu galán ne guibánitu xadxí lu layú ni chiguicaatu.
6 »Ndiʼ nga ca mandamientu, ca ley* ne ca decisión* ni biʼniʼ mandar Jehová Dios stitu naa gusiideʼ laatu para chinándatu cani ora chuʼtu lu layú ni chiguicaatu, 2 ti zacá guidxíbitu Jehová Dios stitu, guiráʼ dxi guibánitu, cásica laatu, zaqueca ca xiiñitu ne ca nietu stitu ne chinándatu guiráʼ ca ley ne guiráʼ ca mandamientu stibe ni cayuneʼ mandar laatu, ne zacá zabánitu xadxí. 3 Bicaadiaga, guidxi Israel, ne yenanda cani modo peʼ cá cani, ti guibániluʼ galán ne guidáletu ne gácatu stale lu layú ra nuu ziáʼ leche ne miel, casi peʼ maʼ bidii stiidxaʼ Jehová, Dios stiʼ ca bixhozebiidatu ni laatu.
4 »Bicaadiaga, guidxi Israel, Jehová Dios stinu, laasibe nga Jehová. 5 Gunnaxhii Jehová Dios stiluʼ de guidubi ladxidoʼloʼ, de guidubi xhiálmaluʼ* ne guiráʼ stipa stiluʼ.* 6 Ca diidxaʼ riʼ, ni cayuneʼ mandar lii yannadxí, naquiiñeʼ guiaanacani ndaaniʼ ladxidoʼloʼ, 7 ne naquiiñeʼ cuʼluʼ cani ndaaniʼ ladxidóʼ* ca xiiñiluʼ ne guiniʼluʼ de laacani ora maʼ zúbaluʼ ra lídxiluʼ, ora maʼ zeluʼ ndaaniʼ neza, ora gátaluʼ ne ora guiásaluʼ. 8 Bindiibi cani lu naluʼ para cadi gusiaandaluʼ cani; naquiiñeʼ gácacani casi ti cinta ni liibi lucualuʼ.* 9 Bicaa cani lu ca marcu stiʼ ca puertaʼ lídxiluʼ ne lu ca puertaʼ stiʼ xquídxiluʼ.
10 »Ora cuʼ Jehová Dios stiluʼ lii lu layú ni chigudiibe lii ne ni biʼniʼ jurarbe ca bixhozebiidaluʼ Abrahán, Isaac ne Jacob —ti layú ra nuu stale guidxi naroʼbaʼ ne galán ni cadi lii bicuiluʼ, 11 yoo ra dxaʼ guiráʼ clase cosa galán ni cadi lii guluuluʼ, cisterna ni cadi lii gundaaluʼ ne lubáʼ uva ne yaga olivo ni cadi lii bizuhuaaluʼ— ne goloʼ dede ra guidxá ndaaniluʼ, 12 biiyaʼ* cadi gusiaandaluʼ Jehová, ni gulee lii de guidxi Egipto, guidxi ra gúcaluʼ esclavu. 13 Naquiiñeʼ guidxíbiluʼ Jehová Dios stiluʼ, naquiiñeʼ guni adorarluʼ* laabe ne lu labe nga naquiiñeʼ guni jurarluʼ. 14 Cadi guni adorartu* xcaadxi dios, nin tobi de ca dios stiʼ ca guidxi ni nuu guidubi vuelta de laatu, 15 purtiʼ Jehová Dios stitu, ni nuuné laatu, naca ti Dios ni rinabaʼ guni adorárcabe laasi. Pa guni adorartu xcaadxi dios la? zadxiichiné Jehová Dios stitu laatu ne zunitilube laatu de lu guidxilayú.
16 »Cadi guiníʼ íquetu qué zanda gacané Jehová Dios stitu laatu casi guníʼ íquetu qué zanda gacanebe laatu dxi nuutu Masá. 17 Naquiiñeʼ gúnitu stipa chinándatu ca mandamientu, guiráʼ ca diidxaʼ* ne ca ley* ni maʼ biʼniʼ mandar Jehová Dios stitu laatu chinándatu. 18 Biʼniʼ ni jneza ne ni galán nezalú Jehová ti guibániluʼ galán ne para chuʼluʼ ne guicaaluʼ layú galán ni biʼniʼ jurar Jehová gudii ca bixhozebiidaluʼ 19 ra cueebe guiráʼ ca enemigu stiluʼ nezaluluʼ, casi peʼ maʼ bidii stiidxaʼ Jehová guni ni.
20 »Ne ra tidiʼ tiempu, ora guinabadiidxaʼ xiiñiluʼ lii: “¿Xiñee bidii Jehová Dios stinu laatu guiráʼ ca stiidxaʼ,* ca ley* ne ca decisión stibe* pue?”, 21 óraque, ndiʼ nga ni gábiluʼ xiiñiluʼ: “Gúcanu esclavu stiʼ faraón ndaaniʼ guidxi Egipto, peru gulee Jehová laanu de Egipto né nabe* ni napa poder. 22 Ngue runi laapenu bidúʼyanu biseendaʼ Jehová señal ne milagru naroʼbaʼ ni bininá guidxi Egipto, faraón ne guiráʼ ca ni nuu ndaaniʼ lídxibe. 23 Ne guleebe laanu de raqué para bedanebe laanu raríʼ ne bidiibe laanu layú ni biʼniʼ jurarbe gudiibe ca bixhozebiidanu. 24 Ne de raqué biʼniʼ mandar Jehová laanu chinándanu guiráʼ ca ley* riʼ ne guidxíbinu Jehová Dios stinu para cheni laanu galán guiráʼ dxi ne para guibánirunu casi nabáninu yannadxí. 25 Ne zuuyaʼ Dios laanu casi binni runi ni jneza pa chinándanu né stale cuidadu guiráʼ ca mandamientu riʼ ra guzúʼbanu stiidxaʼ* Jehová Dios stinu, casi peʼ modo biʼniʼ mandarbe ni laanu”.
7 »Ora cuʼ Jehová Dios stiluʼ lii lu layú ra mayaca chuʼluʼ para guicaaluʼ, zabeebe ca nación jma naroʼbaʼ ca de nezaluluʼ: ca hitita, ca guirgaseu, ca amorreu, ca cananeu, ca perizita, ca heveu ne ca jebuseu, gadxe nación jma naroʼbaʼ ne jma nadipaʼ que lii. 2 Zusaana Jehová Dios stiluʼ laacabe lu naluʼ, ne lii la? zuni ganarluʼ laacabe. Napa xidé gunitiluluʼ laacabe. Cadi gúniluʼ nin ti acuerdu né laacabe ninca cadi guialuʼ laacabe. 3 Cadi gunineluʼ laacabe nin ti acuerdu para gucheelatu ca xiiñitu. Cadi gucheelaluʼ ca xiiñidxaapaluʼ ca xiiñicabe ne cadi gucheelaluʼ ca xiiñiluʼ ca xiiñidxaapacabe. 4 Purtiʼ zucaacabe ca xiiñiluʼ gusaana de guni adorarcaʼ* naa para guni adorarcaʼ xcaadxi dios; ne pur nga zadxiichiné Jehová laatu ne nagueendaca zunitilube laatu.
5 »Lugar de nga, ndiʼ nga ni naquiiñeʼ gúnitu laacabe: lagunitilú ca altar stícabe, laguindaa ca columna ni runi adorárcabe, lagusaba ca poste ni runi adorárcabe* ne laguzaaquiʼ ca bidóʼ stícabe ni bizáʼcabe. 6 Purtiʼ nácaluʼ ti guidxi santo para Jehová Dios stiluʼ, ne maʼ gulí Jehová Dios stiluʼ lii de lade guiráʼ ca guidxi ni nuu lu guidxilayú para gácaluʼ xquídxibe, guidxi stibe ni jma risaca.
7 »Bisihuinni Jehová nadxii laatu ne gulí laatu cadi pur nácatu ti guidxi jma naroʼbaʼ de lade guiráʼ guidxi; purtiʼ laatu nga guidxi jma nahuiiniʼ de lade guiráʼ guidxi. 8 Coʼ, sínuque biʼniʼ Jehová ni pur guendarannaxhii ni gúpabe laatu ne para guni cumplirbe juramentu ni bíʼnibe ca bixhozebiidatu. Nga runi gulee Jehová laatu né náʼ ni napa poder para gulá laatu de ndaaniʼ guidxi ra gúcatu esclavu, de lu náʼ faraón, rey stiʼ Egipto. 9 Lii piouʼ* nánnaluʼ Jehová Dios stiluʼ nga Dios ni dxandíʼ, Dios ni runi ni maʼ guníʼ,* ne neca tidiʼ ti mil generación qué ruxhiabe acuerdu stibe né ca binni ni nadxii laabe ne ni rinanda ca mandamientu stibe, ne qué rusaana de gannaxhiibe laacaʼ. 10 Peru, ca ni nanalaʼdxiʼ laabe la? zuquíxebe laacaʼ ni bíʼnicaʼ ra guinitilucaʼ. Nagueendaca zabídxibe cuenta ca ni nanalaʼdxiʼ laabe; zudiibe laacaʼ ni runi merecercaʼ. 11 Nga runi biiyaʼ gúniluʼ ni ná ca mandamientu, ca ley* ne ca decisión stiʼ Dios ni cayuneʼ mandar lii yannadxí; naquiiñeʼ chinándaluʼ cani.
12 »Pa qué gusaana de gucaadiágatu ca decisión stiʼ Dios,* chinándatu cani ne gúnitu ni ná cani, qué zuxhiá Jehová Dios stitu acuerdu ni biʼniʼ ne qué zusaana de gannaxhiibe laatu casi peʼ biʼniʼ jurarbe ni ca bixhozebiidatu. 13 Laabe zannaxhiibe lii, zaguube ndaayaʼ lii ne zutálebe ca xpínniluʼ. Ya, zaguube ndaayaʼ lii ra gápaluʼ stale xiiñiluʼ, ne lu ca cosa ni rudii lu layú stiluʼ —biidxiʼ* stiluʼ, vinu nacubi stiluʼ ne aceite stiluʼ— ne ra gapa ca vaca stiluʼ yuzehuiiniʼ ne gapa ca dendxuʼ stiluʼ dendxuhuiiniʼ lu layú ni biʼniʼ jurarbe ca bixhozebiidaluʼ gudiibe lii. 14 Zácaluʼ guidxi ni jma zapa ndaayaʼ de lade guiráʼ guidxi. Qué ziuu diʼ hombre nin gunaa ni qué gapa xiiñiʼ ládetu, ne laaca qué ziuu diʼ maniʼ ni qué gapa cría. 15 Zabee Jehová guiráʼ guendahuará chuʼ ládetu, ne qué zuseendabe luguiatu nin tobi de ca guendahuará malu ni bíʼyatu dxi guyuutu Egipto. Ni chigúnibe nga zuseendabe cani luguiáʼ guiráʼ ca ni nanalaʼdxiʼ laatu. 16 Naquiiñeʼ gunitiluluʼ* guiráʼ ca guidxi ni gudii Jehová Dios stiluʼ lii. Cadi naquiiñeʼ guialuʼ laacabe ne cadi guni adorarluʼ ca dios stícabe, purtiʼ pa gúniluʼ ni zeeda gácani ti trampa para lii.
17 »Pa ndaaniʼ ladxidoʼloʼ guiniʼluʼ “Jma naroʼbaʼ ca guidxi ca que laadu. ¿Ximodo guneʼ para guiladxeʼ laacabe yaʼ?”, 18 cadi guidxíbiluʼ laacabe. Bisietenalaʼdxiʼ laca lii ni biʼniʼ Jehová Dios stiluʼ faraón ne guidubi guidxi Egipto, 19 ca castigu* naroʼbaʼ ni lii piouʼ bíʼyaluʼ ne ca señal, ca milagru, batanáʼ ni napa poder ne náʼ ni napa poder ni biquiiñeʼ Jehová Dios stiluʼ para gulee lii de raqué. Ngaca nga chiguni Jehová Dios stiluʼ guiráʼ ca guidxi ni cadxíbiluʼ ca. 20 Zuni Jehová Dios stiluʼ laacabe xiixa para guiaanacabe sin gana* dede ora gatiʼ ca ni guiaana, ca ni canagucachilú de lii. 21 Cadi guni laacabe guidxíbiluʼ, purtiʼ nuuné Jehová Dios stiluʼ lii, ti Dios nandxóʼ* ne ni naquiiñeʼ guidxibi binni ne guni respetar.
22 »Chaahuiʼ chaahuiʼ zabee Jehová Dios stiluʼ ca guidxi ca nezaluluʼ. Qué zudiibe lugar gunitiluluʼ ca guidxi ca nagueendaca, para cadi guidale ca maniʼ naduxhuʼ ni rizá ndaaniʼ guiʼxhiʼ ne guninácame lii. 23 Zusaana Jehová Dios stiluʼ ca guidxi ca lu naluʼ ne zunduuxebe cani tobi si tiru, dede qué ziaana nin tobi de laacani. 24 Laabe zusaanabe ca rey stiʼ ca guidxi ca lu naluʼ ne lii zuxhialuʼ lácabe* de lu guidxilayú. Guirutiʼ zanda guni ganar lii dede ora maʼ binitiluluʼ laacabe. 25 Naquiiñeʼ guzaaquiluʼ lu bele ca imagen stiʼ ca dios stícabe ni bizáʼcabe. Cadi gacaláʼdxiluʼ guicaaluʼ plata ne oro ni renda ládicani ninca cadi guiaananeluʼ cani, para cadi guiábaluʼ lu ti trampa, purtiʼ nácani xiixa ni ribixhilaʼdxiʼ Jehová Dios stiluʼ. 26 Cadi chineluʼ nin ti cosa yuudxuʼ ra lídxiluʼ, para cadi guinitiluluʼ cásica laacabe. Dxandíʼ peʼ naquiiñeʼ guibixhiláʼdxiluʼ ne gucaanaluʼ guirácani, purtiʼ zanitilúcani.
8 »Laguuyaʼ cadi gusaana de chinándatu cada tobi de ca mandamientu ni cudieeʼ laatu yannadxí, ti cadi gátitu ne guidáletu ne chuʼtu lu layú ni biʼniʼ jurar Jehová gudii ca bixhozebiidatu ne guicaatu ni. 2 Bietenalaʼdxiʼ pabiáʼ xadxí bisá Jehová Dios stiluʼ lii lu desiertu 40 iza riʼ para gusiidibe lii gácaluʼ humilde ne gúʼyabe pa zuzuubaluʼ stiidxabe ti zacá gánnabe xi nuu ndaaniʼ ladxidoʼloʼ ne pa zinándaluʼ ca mandamientu stibe. 3 Ngue runi bisiidibe lii gácaluʼ humilde ne bidiibe lugar guindaanaluʼ, ne biyaanabe lii maná ni qué ñunibiaʼluʼ ne ni qué ñunibiáʼ ca bixhózeluʼ, para gánnaluʼ cadi de pan si nga ribani hombre, sínuque de guiráʼ diidxaʼ ni riree de ruaa Jehová. 4 Lu 40 iza ni maʼ gudiʼdiʼ riʼ, qué ñuxe xhábaluʼ ne qué nidxá guí ñeeluʼ. 5 Ndaaniʼ ladxidoʼloʼ nanna dxíchiluʼ caguu jneza Jehová Dios stiluʼ lii cásica riguu jneza ti hombre xiiñiʼ.
6 »Nga runi yenanda ca mandamientu stiʼ Jehová Dios stiluʼ ra saluʼ lu ca neza stibe ne guidxíbiluʼ* laabe. 7 Purtiʼ ziné Jehová Dios stiluʼ lii lu ti layú galán, ti layú ni napa lugar ra cuxooñeʼ nisa, ra cadá nisa ne ra cuxooñeʼ ziáʼ nisa lu layú ra napampa ne lugar ra nuu stale dani, 8 ti layú ra nuu trigu ne cebada, ra nuu lubáʼ uva, yaga duʼgaʼ* ne yaga granada, ti layú ra nuu aceite de oliva ne miel, 9 ti layú ra ziuu stale guendaró ne ra qué ziaadxaʼ gastiʼ lii, ti layú ra nuu guié ni napa guiibaʼ ne lu ca dani stini zabeeluʼ cobre.
10 »Ora maʼ gudoloʼ ne maʼ dxaʼ ndaaniluʼ, naquiiñeʼ gusisácaluʼ Jehová Dios stiluʼ pur layú galán ni maʼ bidiibe lii. 11 Guyuu cuidadu cadi gusiaandaluʼ Jehová Dios stiluʼ ra gusaana de chinándaluʼ ca mandamientu stibe, ca decisión* stibe ne ca ley stibe, ni cayuneʼ mandar lii yannadxí. 12 Ora goloʼ ne guidxá ndaaniluʼ ne gucuiluʼ yoo sicarú ne cuézaluʼ ndaanicani, 13 ora guidale ca maniʼ ne ca dendxuʼ stiluʼ ne gápaluʼ stale plata ne oro ne guidale guiráʼ cosa stiluʼ, 14 cadi gudiiluʼ lugar gaca ladxidoʼloʼ orgulloso ne gucaani lii gusiaandaluʼ Jehová Dios stiluʼ, ni gulee lii de guidxi Egipto, guidxi ra gúcaluʼ esclavu, 15 ni bicaa lii saluʼ lu desiertu naroʼbaʼ ne ni ruchibi, ra nuu beendaʼ ni napa venenu ne meuxubi* ne lu layú ra nabidxi xhuxhu ra gastiʼ nisa. Laabe guleebe nisa lu guié naguidxi que 16 ne biyaanabe lii maná lu desiertu, guendaró ni qué ñunibiáʼ ca bixhózeluʼ, para gusiidibe lii gácaluʼ humilde ne gúʼyabe pa zuzuubaluʼ stiidxabe ti zacá guibániluʼ galán despué. 17 Pa ndaaniʼ ladxidoʼloʼ guiniʼluʼ “Napaʼ ca cosa risaca riʼ pur stipa stinneʼ ne purtiʼ bineʼ dxiiñaʼ nadipaʼ né nayaʼ”, 18 cadi guiaandaʼ lii Jehová Dios stiluʼ nga rudii stipa lii para gápaluʼ cosa risaca, ti zacá guni cumplirbe acuerdu ni bíʼninebe ca bixhozebiidaluʼ ra bíʼnibe ti juramentu, casi cayuuyaluʼ ni yannadxí.
19 »Pa chuʼ ora gusiaandaluʼ Jehová Dios stiluʼ ne chinándaluʼ xcaadxi dios, guni adorarluʼ cani ne guzuxíbiluʼ nezalúcani, dede nagasi cayábecaʼ lii dxandíʼ peʼ zátiluʼ. 20 Zátiluʼ cásica ca guidxi roʼ ni cunitilú Jehová nezaluluʼ, purtiʼ qué naluʼ guzuubaluʼ stiidxaʼ* Jehová Dios stiluʼ.
9 »Bicaadiaga, guidxi Israel. Yannadxí chitídiluʼ guiiguʼ Jordán para chuʼluʼ lu layú ca ne guni ganarluʼ ca guidxi jma naroʼbaʼ ne jma nadipaʼ que lii, ca guidxi naroʼbaʼ ne ni napa muru nasoo ni rindá dede guibáʼ,* 2 ti guidxi ra nuu binni nadipaʼ ne nasoo, ca xiiñiʼ ca anaquim, ni maca runibiaʼluʼ ne ni maʼ binadiágaluʼ caníʼ binni de laacaʼ “¿Tu laa zanda gudxiilú ca xiiñiʼ Anac pue?”. 3 Peru naquiiñeʼ gánnaluʼ ndiʼ yannadxí, Jehová Dios stiluʼ nga chitiidiʼ nezaluluʼ. Laabe nga ti bele ni runitilú ne zunitilube laacaʼ. Laabe zanaazebe laacaʼ nezaluluʼ para guiládxiluʼ* laacabe nagueendaca ne gunitiluluʼ laacabe, casi maʼ bidii stiidxaʼ Jehová lii.
4 »Ora guiladxi Jehová Dios stiluʼ ca guidxi riʼ nezaluluʼ, cadi guiniʼluʼ sicaríʼ ndaaniʼ ladxidoʼloʼ “Maʼ guluu Jehová naa lu layú riʼ para guicaaʼ ni purtiʼ runeʼ ni jneza”, sínuque caladxi Jehová laacabe de nezaluluʼ purtiʼ malu laacabe. 5 Cadi tisi rúniluʼ ni jneza ne nachaʼhuiʼ ladxidoʼloʼ nga chichuuluʼ lu layú ca para guicaaluʼ ni. Chiladxi Jehová Dios stiluʼ ca guidxi riʼ nezaluluʼ purtiʼ malu laacabe ne purtiʼ zacá zuni Jehová ni maʼ guníʼ ni biʼniʼ jurarbe ca bixhozebiidaluʼ Abrahán, Isaac ne Jacob. 6 Nga runi biene cadi purtiʼ rúniluʼ ni jneza nga chigudii Jehová Dios stiluʼ lii layú galán riʼ para guni ganarluʼ ni, purtiʼ nácaluʼ ti guidxi ni qué riene.*
7 »Bietenalaʼdxiʼ ne qué chuʼ dxi gusiaandaluʼ ximodo bichiichiluʼ Jehová Dios stiluʼ lu desiertu. Dede dxi bireeluʼ de guidxi Egipto hasta dxi bedandaluʼ raríʼ, qué rinaluʼ chinándaluʼ ni ná Jehová. 8 Bichiichitu Jehová dxi guyuutu Horeb, ne guizáʼ bidxiichiné Jehová laatu ne gastiʼ biaadxaʼ para nunitilube laatu. 9 Ora gudxibaʼ lu dani que para guicaaʼ ca tabla de guié que, ca tabla stiʼ acuerdu ni biʼniʼ Jehová né laatu, biaanaʼ lu dani que 40 dxi ne 40 gueelaʼ, ne qué ñahuaʼ gastiʼ ninca qué ñeeʼ nisa. 10 Óraque bidii Jehová naa guiropaʼ tabla de guié ra cá ca diidxaʼ ni bicaa Dios né bicuinináʼ. Lúcani cá guiráʼ ca diidxaʼ ni gudxi Jehová laatu lu dani que, dede lu bele, dxi bidagulisaa guidxi que. 11 Ne ra maʼ zizaa 40 dxi ne 40 gueelaʼ, bidii Jehová naa guiropaʼ tabla de guié que, ca tabla stiʼ acuerdu, 12 ne gudxi Jehová naa: “Biete de raríʼ nagueendaca, purtiʼ guidxi stiluʼ, ni guleeluʼ de Egipto que, guizáʼ feu ni cayúnicaʼ. Mápeca bireechúcabe de lu neza ni bineʼ mandar laacabe chécabe. Maʼ bíʼnicabe ti bidóʼ de guiibaʼ* para laacabe”. 13 Despué gudxi Jehová naa: “Biaa, maʼ biiyaʼ dxandíʼ peʼ qué riene* guidxi riʼ. 14 Bidii lugar naa guniteluáʼ laacabe ne guxhiayaʼ lácabe* de lu guidxilayú, ne guneʼ lii ti guidxi jma nadipaʼ ne jma naroʼbaʼ que laacabe”.
15 »Óraque bidieeʼ vuelta ne bieteʼ de lu dani que laga naze bele dani que, ne ziniáʼ guiropaʼ tabla stiʼ acuerdu que lu nayaʼ. 16 Ne ora biiyadxiéʼ... ¡biiyaʼ maʼ bicheenetu Jehová Dios stitu! Maʼ bíʼnitu ti yuzehuiiniʼ de guiibaʼ* para laatu. Nin qué nindaa bireechutu de lu neza ni biʼniʼ mandar Jehová laatu chetu. 17 Ngue runi gucuaaʼ guiropaʼ tabla ni naazeʼ que, bilaaʼ cani layú ne gundaaʼ cani nezalutu. 18 Óraque, casi maca bineʼ ni, gundeteʼ iqueʼ nezalú Jehová 40 dxi ne 40 gueelaʼ. Qué ñahuáʼ gastiʼ ne qué ñeeʼ nisa, pur guiráʼ ca pecadu stitu ra bíʼnitu cosa malu nezalú Jehová ne bichiichitu laabe. 19 Guizáʼ bidxibeʼ purtiʼ guizáʼ bidxiichiné Jehová laatu ne gastiʼ biaadxaʼ para nunitilube laatu. Peru laaca bicaadiaga Jehová naa biaje que.
20 »Guizáʼ bidxiichiné Jehová Aarón ne gastiʼ biaadxaʼ para nunitilube laa, peru laaca bineʼ orar pur Aarón biaje que. 21 Óraque gucuaaʼ yuzehuiiniʼ ni bizaʼtu que, ne pur bizaʼtu ni bíʼnitu ti pecadu, bizaaqueʼ ni lu bele ne gundaaʼ ni dede biaanani nanuí casi dé. De raqué bilaa dé que lu nisa ni zedayete de lu dani que.
22 »Ne laaca bichiichitu Jehová dxi guyuutu Taberá, Masá ne Quibrot-Hataavá. 23 Dxi gulee Jehová laatu de Cadés-Barnea ne gudxi laatu “Laquiʼbaʼ ne laguni ganar layú ni dxandíʼ peʼ chigudieeʼ laatu”, qué ninatu ninándatu ni biʼniʼ mandar Jehová Dios stitu laatu sti biaje ne qué nusihuínnitu nápatu fe laabe ne laaca qué nuzuubatu stiidxabe. 24 Dede dxi binebiaʼyaʼ laatu, qué rinatu chinándatu ni ná Jehová.
25 »Ngue runi gundeteʼ iqueʼ nezalú Jehová 40 dxi ne 40 gueelaʼ. Bizuxiʼbeʼ ne gundeteʼ iqueʼ purtiʼ guníʼ Jehová zunitilú laatu. 26 Ne bizuluáʼ cayuneʼ orar Jehová ne canabaʼ laabe: “Dios, Jehová, Señor ni runi mandar guiráʼ xixé ni nuu, cadi gunitiluluʼ xquídxiluʼ. Laacabe nga xquídxiluʼ,* ca ni bilaluʼ né poder stiluʼ ne ca ni guleeluʼ de Egipto né naluʼ ni napa poder. 27 Bietenalaʼdxiʼ de ca xpínniluʼ Abrahán, Isaac ne Jacob. Cadi gulábiluʼ guidxi ni qué riene riʼ, ca cosa malu ni rúnicabe ne pecadu stícabe. 28 Pacaa, zaníʼ ca binni de guidxi ra guleeluʼ laadu: «Qué ñanda niné Jehová laacabe lu layú ni guníʼ gudii laacabe, ne cumu nanaláʼdxibe laacaʼ la? guleebe laacaʼ para guutibe laacaʼ lu desiertu». 29 Purtiʼ laacabe nga xquídxiluʼ ne stiluʼ laacabe,* ca ni guleeluʼ né poder naroʼbaʼ stiluʼ ne naluʼ ni napa poder”.
10 »Ne dxi que, gudxi Jehová naa: “Biʼniʼ chupa tabla de guié casi ca primé que ne gudxiʼbaʼ ra nuaaʼ lu dani riʼ. Laaca biʼniʼ ti caja* de yaga. 2 Chigucaaʼ lúcani laca ni bicaaʼ lu ca primé tabla ni gundaaluʼ que, ne naquiiñeʼ cuʼluʼ cani ndaaniʼ caja ca”. 3 Ngue runi bineʼ ti caja de yaga acacia ne chupa tabla de guié cásica ca primé que. De raqué gudxibaʼ lu dani que ne ziniáʼ guiropaʼ tabla de guié que lu nayaʼ. 4 Óraque bicaabe lu ca tabla que laaca ca diidxaʼ ni maca bicaabe que, Chii Mandamientu* ni bidii Jehová laatu lu dani que dede lu bele, dxi bidagulisaa guidxi que, ne bidii Jehová cani naa. 5 De raqué bidieeʼ vuelta, bieteʼ de lu dani que ne guluaaʼ ca tabla que ndaaniʼ caja ni bineʼ que, ne dede yanna nuurucani ndaaniʼ caja ca, casi peʼ modo biʼniʼ mandar Jehová naa.
6 »Despué biree ca israelita de Beerot Bene-Jaacán ne guyécabe Moserá. Raqué nga gutiʼ Aarón ne raqué bigaachiʼ, ne maʼ xiiñibe Eleazar bizulú biʼniʼ dxiiñaʼ de sacerdote lugar stibe. 7 De raqué bireecabe zécabe Gudgoda, ne de Gudgoda guyécabe Jotbatá, ti layú ra nuu stale lugar ra cuxooñeʼ nisa.
8 »Ne ca dxi que, guleechú Jehová tribu stiʼ Leví para guacaʼ arca stiʼ acuerdu stiʼ Jehová, para chúʼcabe nezalú Jehová ne gúnicabe xhiiñaʼ ne para uguucabe ndaayaʼ guidxi ca lu labe,* casi cayúnicabe ni dede yannadxí. 9 Nga runi qué zacaa Leví ti ndaa layú ninca herencia casi chicaa ca biʼchiʼ. Jehová nga herencia stibe, casi peʼ modo gudxi Jehová Dios stiluʼ ni laabe. 10 Ne biaanaʼ lu dani que 40 dxi ne 40 gueelaʼ, casi bineʼ ni primé biaje que, ne laaca bicaadiaga Jehová naa biaje que. Qué niná Jehová nunitilú lii. 11 Óraque gudxi Jehová naa: “Guzániru nezalú guidxi ca ne guyuu listu para guireeluʼ de raríʼ, para chúʼcabe ne guicaacabe layú ni bineʼ jurar ca bixhozebiidacabe zudieeʼ laacaʼ”.
12 »Yanna, guidxi Israel, ¿xi canabaʼ Jehová Dios stiluʼ lii? Ni canabaʼ si Jehová Dios stiluʼ lii nga guidxíbiluʼ laabe, saluʼ lu guiráʼ ca neza stibe, gannaxhiiluʼ laabe, gúniluʼ ni ná* Jehová Dios stiluʼ de guidubi ladxidoʼloʼ ne de guidubi xhiálmaluʼ* 13 ne chinándaluʼ ca mandamientu ne ca ley stiʼ Jehová ni cayuneʼ mandar lii yannadxí para cheni lii galán. 14 Biaa, stiʼ Jehová Dios stiluʼ guidubi guibáʼ, dede né guibáʼ ni nuu jma luguiáʼ de guibáʼ, ne guidxilayú ne guiráʼ ni nuu ndaanini. 15 Peru ca bixhozebiidaluʼ, laasicabe nga bidxiña Jehová ne bisihuínnibe nadxiibe laacaʼ, lii nga zaluʼ de laacabe, ne de lade guiráʼ guidxi gulibe lii, casi cayuuyaluʼ ni yannadxí. 16 Yanna laatu naquiiñeʼ gusiatu* ladxidoʼto ne gusaana de gácatu binni ni qué riene.* 17 Purtiʼ Jehová Dios stitu nga Dios ni nuu jma luguiáʼ que guiráʼ dios ne Señor ni nuu jma luguiáʼ que guiráʼ señor, Dios nandxóʼ,* ni napa poder ne ni naquiiñeʼ guidxibi binni ne guni respetar, qué rúnibe menu guirutiʼ ne qué rudiibe lugar sícabe laabe para gúnibe xiixa. 18 Laabe ruuyabe gaca tratar jneza ti xcuidi ni maʼ guti bixhoze ne zaqueca ti viuda, ne nadxiibe binni de sti guidxi ni nabeza ládetu ne rudiibe ni go ne lari ni gacuʼ. 19 Ne laatu laaca naquiiñeʼ gannaxhiitu binni de sti guidxi ni nabeza ládetu, purtiʼ laatu laaca gúcatu binni de sti guidxi dxi gulézatu ndaaniʼ guidxi Egipto.
20 »Naquiiñeʼ guidxíbiluʼ Jehová Dios stiluʼ. Naquiiñeʼ gúniluʼ ni nabe ne cadi gundaaluʼ laabe, ne naquiiñeʼ guni jurarluʼ lu labe. 21 Laabe nga ni naquiiñeʼ gusisácaluʼ. Laabe nga Dios stiluʼ, maʼ biiyaluʼ bíʼnibe stale cosa naroʼbaʼ pur lii ne ni ridxagayaa binni. 22 Dxi yendá ca bixhozebiidaluʼ Egipto nácacaʼ 70 binni, ne yanna guizáʼ maʼ bitale Jehová Dios stiluʼ lii casi ca beleguí ni nuu guibáʼ.
11 »Gunnaxhii Jehová Dios stiluʼ ne cadi gusaana de gúniluʼ ni maʼ nexheʼ gúniluʼ para laabe, yenanda ca ley stibe, ca decisión* stibe ne ca mandamientu stibe. 2 Nánnaluʼ canieniáʼ lii yannadxí, ne cadi ca xiiñiluʼ, ca ni qué ganna ne qué huayuuyaʼ ximodo riguu jneza Jehová Dios stiluʼ, nin pabiáʼ naroʼbaʼ poder stibe, nin batanabe ni napa poder ne nin nabe ni napa poder. 3 Qué ñuuyacabe ca milagru* stibe ninca ca cosa ni bíʼnibe ndaaniʼ guidxi Egipto luguiáʼ faraón, rey stiʼ Egipto, ne luguiáʼ guidubi xquidxi, 4 ninca qué ñuuyacabe xi bíʼnibe ca ejércitu stiʼ Egipto ne ca caballu stiʼ faraón ne ca carru stiʼ ni riné lu guerra, ora bilate ca nisa stiʼ nisadóʼ Xiñáʼ luguiácabe, laga nándacabe laatu, ne ora binitilú Jehová laacabe tobi si tiru.* 5 Caʼruʼ guʼyaʼ ca xiiñiluʼ ni maʼ bíʼnibe pur laatu* dxi guyuutu lu desiertu dede dxi bedandatu raríʼ, 6 ninca ni bíʼnibe Datán ne Abiram, ca xiiñiʼ Eliab xiiñiʼ Rubén, dxi bixeleʼ guidxilayú nezalú guidubi guidxi Israel ne gúbini laacabe ne guiráʼ ca ni nuu ra lídxicabe, ca yoo de lari stícabe ne guiráʼ binni ne maniʼ ni nanda laacabe. 7 Peru laatu la? biiyaʼ dxíchitu guiráʼ ca cosa naroʼbaʼ ni biʼniʼ Jehová.
8 »Lachinanda guiráʼ ca mandamientu ni cudieeʼ laatu yannadxí para gácatu nadipaʼ ne chuʼtu lu layú ni chiguicaatu, 9 ne para guibánitu xadxí lu layú ni biʼniʼ jurar Jehová gudii ca bixhozebiidatu ne ca xiiñicabe, ti layú ra nuu ziáʼ leche ne miel.
10 »Layú ni chiguicaaluʼ ca cadi casi layú stiʼ Egipto ni, guidxi ra bireeluʼ, ra bidxiibaluʼ semiá stiluʼ ne bizeeluʼ ni né ñeeluʼ,* casi rizee ndaaniʼ ti leʼ.* 11 Layú ni chitíditu para guicaatu ca nácani ti layú ra nuu dani ne layú napampa. Reʼ layú ca nisaguié ni riaba de guibáʼ; 12 nácani ti layú ni cayapa Jehová Dios stiluʼ. Qué rusaana Jehová Dios stiluʼ de guyadxí layú ca, dede ora ruzulú iza hasta ora riluxe iza.
13 »Ne, pa laatu gúnitu stipa chinándatu ca mandamientu ni cayuneʼ mandar laatu yannadxí, gannaxhiitu Jehová Dios stitu ne gúnitu guiráʼ ni nabe* de guidubi ladxidoʼto ne de guidubi xhiálmatu,* 14 naa zusabaʼ nisaguié lu layú stitu tiempu naquiiñeʼ guiábani, nisaguié ni guiaba lu otoño ne nisaguié ni guiaba lu primavera, ne laatu zandísatu ca biidxiʼ stitu ne zápatu vinu nacubi ne aceite. 15 Ne zaguaaʼ ndaayaʼ ca layú stitu ti guindani guixi lúcani para ca maniʼ stitu, ne laatu zoto ne zadxá ndaanitu. 16 Lagapa cuidadu cadi chuʼ xiixa ni gucuudxi ladxidoʼto ne guireechutu para guni adorartu xcaadxi dios ne guzuxíbitu nezalúcani. 17 Pa qué chuʼtu cuidadu la? guizáʼ zadxiichiné Jehová laatu ne zuseegube guibáʼ para cadi guiaba nisaguié, gastiʼ qué zudii lu layú ne qué zandaa zátitu lu layú galán ni chigudii Jehová laatu.
18 »Lagucaa ca diidxaʼ stinneʼ riʼ ndaaniʼ ladxidoʼto ne lu xhiálmatu,* ne naquiiñeʼ gundiibitu cani lu natu para cadi guiaandacani laatu ne naquiiñeʼ gueeda gácacani casi ti cinta ni liibi lucuatu.* 19 Lagusiidiʼ cani ca xiiñitu ra guiníʼnetu laacabe de laacani ora maʼ zúbatu ra lídxitu, ora maʼ zizatu ndaaniʼ neza, ora gátatu ne ora guiásatu. 20 Lagucaa cani lu ca marcu stiʼ ca puertaʼ lídxitu ne lu ca puertaʼ stiʼ ca guidxi stitu, 21 para guibánitu xadxí laatu ne ca xiiñitu lu layú ni biʼniʼ jurar Jehová gudii ca bixhozebiidatu, biaʼ tiempu chuʼ guibáʼ luguiáʼ de guidxilayú.
22 »Pa chinándatu modo peʼ ná mandamientu ni cudieeʼ laatu riʼ, —gannaxhiitu Jehová Dios stitu, satu lu guiráʼ ca neza stibe ne guinaaze dxiichitu laabe— ne gúnitu ni nani la? 23 zaladxi Jehová guiráʼ ca guidxi ca de nezalutu, ne laatu zuni ganartu ca guidxi jma naroʼbaʼ ne jma stale que laatu. 24 Intiica si lugar ra guzuhuaañeetu zácani stitu. Zindá layú stitu dede lu desiertu hasta ra nuu Líbano, dede ra nuu Guiiguʼ que, guiiguʼ Éufrates, hasta ra nuu nisadóʼ ni riaana neza riaaziʼ gubidxa.* 25 Guirutiʼ zanda guni ganar laatu. Lu intiica si layú satu zuni Jehová Dios stitu gacaditi ne guidxibi ca binni de lugar ca laatu, casi bidii stiidxabe laatu.
26 »Laguuyaʼ, yannadxí caguixheʼ ti ndaayaʼ ne ti maldición nezalutu: 27 zacaatu ndaayaʼ ca, pa chinándatu ca mandamientu stiʼ Jehová Dios stitu ni cayuneʼ mandar laatu yannadxí, 28 ne ziaba maldición ca luguiatu, pa qué chinándatu ca mandamientu stiʼ Jehová Dios stitu, pa guireechutu de lu neza ni cayuneʼ mandar laatu chinándatu yannadxí ne chinándatu xcaadxi dios ni qué runibiaʼtu.
29 »Ora cuʼ Jehová Dios stiluʼ lii lu layú ni chicaaluʼ para cuézaluʼ luni, naquiiñeʼ guiniʼluʼ* ndaayaʼ ca lu dani Guerizim ne maldición ca lu dani Ebal. 30 ¿Ñee cadi nuu ca dani ca sti ladu guiiguʼ Jordán neza riaaziʼ gubidxa, lu layú stiʼ ca cananeu, ca ni nabeza lu Arabá, frente de Guilgal, cueʼ ca yaga naroʼbaʼ stiʼ Moré la? 31 Purtiʼ chitíditu guiiguʼ Jordán para chuʼtu ne guicaatu layú ni chigudii Jehová Dios stitu laatu. Ora maʼ gucuaatu ni ne maʼ nabézatu luni, 32 napa xidé chinándatu guiráʼ ca ley ne ca decisión stiʼ Dios* né stale cuidadu, ca ni caguixheʼ nezalutu yannadxí.
12 »Ndiʼ nga ca ley* ne ca decisión stiʼ Dios* ni naquiiñeʼ chinándatu né stale cuidadu guiráʼ dxi guibánitu lu layú ni chigudii Jehová, Dios stiʼ ca bixhozebiidatu, laatu. 2 Ora chuʼtu ndaaniʼ ca guidxi ni chiguicaatu, naquiiñeʼ gunitilutu guiráʼ ca lugar ra biʼniʼ adorárcabe ca dios stícabe, neca nuuni lu dani nasoo, lu danihuiiniʼ o xaʼnaʼ intiica yaga ni napa stale bandaga ne nagáʼ. 3 Naquiiñeʼ gunitilutu ca altar stícabe, guindaatu ca columna ni runi adorárcabe, guzaaquitu lu bele ca poste ni runi adorárcabe* ne gusábatu ca imagen stiʼ ca dios stícabe ni bizáʼcabe, zacá zuxhiatu lácabe* de lugar ca.
4 »Cadi guni adorartu Jehová Dios stitu modo runi adorárcabe ca dios stícabe. 5 Lugar de nga, laguyubi Jehová Dios stitu lugar ra cuibe para cuʼbe* labe* ne lugar ra gaca adorarbe* lade guiráʼ ca tribu stitu; racá laché. 6 Ne racá nga chinetu ca ofrenda ni riaʼquiʼ stitu, ca sacrificiu stitu, ca diezmu* stitu, intiica si cosa chinetu para gudiitu, ca ofrenda pur ca promesa stitu, ca ofrenda ni riale de laatu gudiitu ne ca yuzehuiiniʼ ne ca dendxuhuiiniʼ stitu ni gale primé. 7 Laatu ne ca ni nuu ra lídxitu zoto raqué nezalú Jehová Dios stitu ne ziéchetu pur guiráʼ ni maʼ bíʼnitu, purtiʼ maʼ guluu Jehová Dios stitu ndaayaʼ laatu.
8 »Cadi gúnitu modo cayúninu yanna, cada tobi runi ni rabi jneza para laa, 9 purtiʼ caʼruʼ chuʼtu lugar ra chiguiziiláʼdxitu nin lu layú ni chigudii Jehová Dios stitu laatu casi herencia. 10 Ora tíditu guiiguʼ Jordán ne cuézatu lu layú ni chigudii Jehová Dios stitu laatu para gácani stitu, zudiibe lugar guiziiláʼdxitu ra gulabe laatu de guiráʼ ca enemigu stitu, ca ni nuu guidubi vuelta de laatu, ne zabánitu né guendariuudxí. 11 Zinetu guiráʼ ni cayuneʼ mandar laatu chinetu lugar ra cuí Jehová Dios stitu para gaca adorarbe: ca ofrenda ni riaʼquiʼ stitu, ca sacrificiu stitu, ca diezmu stitu, intiica cosa chinetu para gudiitu ne ca ofrenda pur ca promesa stitu ni gudii stiidxatu gudiitu Jehová. 12 Laatu ziéchetu nezalú Jehová Dios stitu, laatu ne ca xiiñitu, ca xiiñidxaapatu, ca esclavu stitu, ca esclava stitu ne levita ni nuu ndaaniʼ ca guidxi* stitu, purtiʼ qué zacaa levita riʼ layú nin herencia ládetu. 13 Guyuu cuidadu para cadi gudiiluʼ ca ofrenda ni riaʼquiʼ stiluʼ ratiica si lugar chuuláʼdxiluʼ. 14 Naquiiñeʼ gudiiluʼ ca ofrenda ni riaʼquiʼ stiluʼ lugar si ra cuí Jehová lu layú stiʼ tobi de ca tribu stiluʼ, ne racá nga naquiiñeʼ gúniluʼ guiráʼ ni cayuneʼ mandar lii.
15 »Biaʼ ndaayaʼ maʼ bidii Jehová Dios stiluʼ lii ndaaniʼ guiráʼ ca guidxi stiluʼ, zanda guutiluʼ ti maniʼ ne goloʼ xpeelame ora tiica gacaláʼdxiluʼ. Binni nabiidiʼ* ne binni nayá* zanda gocaʼ laame, cásica roloʼ ti gacela o ti bidxiña.* 16 Peru cadi goloʼ rini; naquiiñeʼ guxhiiluʼ ni layú casi nisa. 17 Qué zanda diʼ goloʼ ndaaniʼ ca guidxi stiluʼ chii por ciento de ca biidxiʼ stiluʼ, nin de vinu nacubi stiluʼ, nin de aceite stiluʼ, nin ca yuzehuiiniʼ ne ca dendxuhuiiniʼ stiluʼ ni gale primé ne nin tobi de ca ofrenda pur ca promesa stiluʼ, nin ca ofrenda ni guiale de lii gudiiluʼ, nin intiica cosa ni chineluʼ para gudiiluʼ. 18 Zoloʼ ca cosa riʼ nezalú Jehová Dios stiluʼ lugar ra cuí Jehová Dios stiluʼ, lii ne xiiñiluʼ, xiiñidxaapaluʼ, esclavu stiluʼ, esclava stiluʼ ne levita ni nuu ndaaniʼ ca guidxi stiluʼ, ne ziécheluʼ nezalú Jehová Dios stiluʼ pur guiráʼ ni maʼ bíʼniluʼ. 19 Gupa cuidadu cadi gusiaandaluʼ gudiiluʼ ni caquiiñeʼ ca levita ora maʼ nabézaluʼ lu layú stiluʼ.
20 »Ora gusiroobaʼ Jehová Dios stiluʼ layú ni chiguicaaluʼ, casi peʼ bidii stiidxabe ni lii, ne guiniʼluʼ “Nuaaʼ gahuaʼ beela” purtiʼ racaláʼdxiluʼ goloʼ beela, zanda goloʼ beela ora tiica si gacaláʼdxiluʼ. 21 Pa nabézaluʼ zitu de lugar ni cuí Jehová Dios stiluʼ para cuʼ* lá,* óraca naquiiñeʼ guutiluʼ ti yuze o ti dendxuʼ de ca ni maʼ bidii Jehová lii, casi maca bineʼ mandar lii gúniluʼ, ne naquiiñeʼ goloʼ laame ndaaniʼ ca guidxi stiluʼ ora tiica si gacaláʼdxiluʼ. 22 Zanda goloʼ laame casi roloʼ ti gacela o ti bidxiña. Binni nabiidiʼ ne binni nayá zanda gocaʼ laame. 23 Gudixhe ique cadi lica goloʼ rini, purtiʼ rini ca nga guendanabani,* ne cadi naquiiñeʼ goloʼ guendanabani* ca ra goloʼ beela. 24 Cadi goloʼ ni. Naquiiñeʼ guxhiiluʼ ni layú casi rixii nisa. 25 Cadi goloʼ ni, para cheni lii galán ne zaqueca ca xiiñiluʼ, purtiʼ cayúniluʼ ni jneza nezalú Jehová. 26 Ora cheluʼ lugar ra cuí Jehová, yené ca cosa si stiluʼ ni chigudiiluʼ Dios ne ca ofrenda pur ca promesa stiluʼ. 27 Raqué nga naquiiñeʼ gudiiluʼ ca ofrenda ni riaʼquiʼ stiluʼ, beela ne rini stícani, lu altar stiʼ Jehová Dios stiluʼ, ne naquiiñeʼ guixii rini stiʼ ca sacrificiu stiluʼ cueʼ altar stiʼ Jehová Dios stiluʼ, peru zanda goloʼ beela stícani.
28 »Gudixhe ique chinándaluʼ guiráʼ ni cayuneʼ mandar lii, para cadi gusaana de cheni lii galán, lii ne ca xiiñiluʼ, purtiʼ cayúniluʼ ni galán ne ni jneza nezalú Jehová Dios stiluʼ.
29 »Ora gunitilú Jehová Dios stiluʼ ca guidxi ni chiguicaaluʼ ne maʼ nabézaluʼ ndaaniʼ ca guidxi stícabe, 30 guyuu cuidadu para cadi guiábaluʼ lu ti trampa despué de maʼ binitilúcabe nezaluluʼ. Cadi guinabadiidxaluʼ de ca dios stícabe ne guiniʼluʼ: “¿Ximodo biʼniʼ adorar ca guidxi riʼ ca dios sticaʼ pue? Naa laaca zacaca chiguneʼ”. 31 Cadi gúniluʼ nga Jehová Dios stiluʼ, purtiʼ nanalaʼdxiʼ Jehová guiráʼ ca cosa yuudxuʼ ni rúnicabe para ca dios stícabe. Dede ruzaaquicabe ca xiiñicabe lu bele, hombrehuiiniʼ ne dxaapahuiiniʼ, para ca dios stícabe. 32 Laquixhe ique gúnitu guiráʼ ni cayuneʼ mandar laatu. Cadi naquiiñeʼ cuʼtu nin cueetu gastiʼ luni.
13 »Pa málasi guihuinni ti profeta ládetu o tuuxa ni guiníʼ xi chiguizaaca despué pur ca bacaandaʼ stiʼ ne gudii ti señal laatu o guiníʼ zazaaca xiixa ni zadxagayaatu, 2 ne guizaaca señal ni bidiibe o gaca ni guniʼbe zadxagayaatu ca ne gábibe laatu “Chinándanu xcaadxi dios —ca dios ni qué runibiaʼtu— ne guni adorarnu laacabe”, 3 cadi gucaadiágatu ni guiníʼ profeta ca ninca ni guiníʼ binni ni riníʼ xcaandaʼ ca, purtiʼ cayuuyaʼ Jehová Dios stitu xi nuu ndaaniʼ ladxidoʼto para gánnabe pa nadxiitu Jehová Dios stitu de guidubi ladxidoʼto ne de guidubi xhiálmatu.* 4 Naquiiñeʼ chinándatu Jehová Dios stitu ne guidxíbitu laabe; naquiiñeʼ chinándatu ca mandamientu stibe ne gucaadiágatu stídxibe; naquiiñeʼ gúnitu guiráʼ ni nabe* ne guinaaze dxiichitu laabe. 5 Peru naquiiñeʼ gatiʼ profeta ca o binni ni riníʼ xcaandaʼ ca, purtiʼ cucaabe laatu gucaalutu Jehová, Dios stitu —ni gulee laatu de guidxi Egipto ne bilá laatu de guidxi ra gúcatu esclavu—, para cueebe laatu de lu neza ni maʼ biʼniʼ mandar Jehová Dios stitu laatu satu. Ne naquiiñeʼ cueetu cosa malu ni nuu ládetu.
6 »Pa tuuxa gacalaʼdxiʼ gucuudxi lii, gácabe bíʼchiluʼ —xiiñiʼ jñaaluʼ—, xiiñiluʼ hombre, xiiñidxaapaluʼ, xheelaluʼ ni nadxiiluʼ o tuuxa ni guizáʼ xhamíguluʼ* ne nagaʼchiʼ gábibe lii “Chuu chiguni adorar xcaadxi dios” —ca dios ni qué runibiaʼluʼ ne qué ñunibiáʼ ca bixhozebiidaluʼ, 7 ca dios stiʼ ca guidxi ni nuu guidubi vuelta de lii, pa nuucabe gaxha o zitu de lii, de ti punta hasta sti punta guidxi—, 8 cadi gudiiluʼ lugar gucuudxibe lii ne cadi gucaadiágaluʼ laabe. Laaca cadi guiuubaʼ ladxidoʼloʼ pur laabe ne cadi guialuʼ laabe ne cadi gápaluʼ laabe para cadi guizaacabe gastiʼ. 9 Lugar de nga, naquiiñeʼ guutiluʼ laabe. Lii nga primé cúʼnaluʼ guié para guutiluʼ laabe ne, despué, maʼ guidubi guidxi ca cuʼnáʼ guié. 10 Naquiiñeʼ guchaluʼ guié laabe dede ra gátibe, purtiʼ gucaláʼdxibe nuxhélebe lii de Jehová Dios stiluʼ, ni gulee lii de guidxi Egipto, guidxi ra gúcaluʼ esclavu. 11 Óraca zanna guidubi guidxi Israel ni bizaaca riʼ ne zadxíbicaʼ, ne nin tobi qué zabiguetaʼ guni xiixa cosa guizáʼ malu casi ni bizaaca riʼ ládetu.
12 »Pa ndaaniʼ tobi de ca guidxi ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii para cuézaluʼ, málasi gunadiágaluʼ guiníʼcabe: 13 “Biasa caadxi hombre ni qué iquiiñeʼ ládetu para cueechucaʼ ca binni xquídxicaʼ, ne caniʼcaʼ: «Chuu chiguni adorar xcaadxi dios», ca dios ni qué runibiaʼtu”, 14 Naquiiñeʼ guʼyaʼ chaahuiluʼ pa dxandíʼ ni binadiágaluʼ ca ne gunabadiidxaʼ para guyúbiluʼ gánnaluʼ jma de laani. Pa guihuinni dxandíʼ bizaaca cosa yuudxuʼ ca ládetu, 15 naquiiñeʼ guutiluʼ ca binni de guidxi ca né espada. Napa xidé gunitiluluʼ guidxi ca* né espada ne guiráʼ ca ni nuu ndaanini, dede né ca maniʼ ca. 16 De racá naquiiñeʼ chineluʼ guiráʼ cosa risaca stiʼ guidxi ca galaa plaza stini ne gucaaguiluʼ guidxi ca, ne guiráʼ cosa risaca stiʼ guidxi ca zácacani ti ofrenda para Jehová Dios stitu. Qué zusaana de gaca guidxi ca ti montón guié. Qué ziuu dxi guindísacabe ni sti biaje. 17 Cadi naquiiñeʼ guicaaluʼ né naluʼ xiixa ni maʼ bireechú para guinitilú,* para gusaana de guidxiichi Jehová ne gápabe misericordia lii ne guiabe lii ne gutálebe ca xpínniluʼ, casi biʼniʼ jurarbe ca bixhozebiidaluʼ. 18 Purtiʼ naquiiñeʼ guzuubaluʼ stiidxaʼ* Jehová Dios stiluʼ ra chinándaluʼ guiráʼ ca mandamientu stibe ni cayuneʼ mandar lii yannadxí, ne zacá zúniluʼ ni jneza nezalú Jehová Dios stiluʼ.
14 »Laatu nga ca xiiñiʼ Jehová Dios stitu. Cadi guchuugutu láditu ne cadi gusipiirutu ca ceja stitu* pur ti gueʼtuʼ. 2 Purtiʼ nácaluʼ ti guidxi santo para Jehová Dios stiluʼ, ne maʼ gulí Jehová lii de lade guiráʼ ca guidxi ni nuu lu guidxilayú para gácaluʼ xquídxibe, guidxi stibe ni jma risaca.
3 »Cadi goloʼ xiixa ni ribixhilaʼdxiʼ Dios. 4 Ndiʼ nga ca maniʼ ni zanda goto: toro, dendxuʼ, chiva, 5 bidxiña, gacela, corzo, chiva guiʼxhiʼ, antílope, dendxuʼ guiʼxhiʼ ne dendxuʼ ni riuu lu dani. 6 Zanda goto intiica maniʼ ni nareza cascuñee chupa ndaa ni ribiguetaʼ ruzuii ni maʼ gudó. 7 Peru cadi goto ca maniʼ ni ribiguetaʼ ruzuii ni maʼ gudó o nareza cascuñee, casi: camellu, liebre ne damán, purtiʼ ribiguetaʼ ruzuiicame ni maʼ gudócame peru cadi nareza cascuñeecame. Nabiidicame* para laatu. 8 Laaca cadi goto bihui, purtiʼ nareza cascuñeeme peru qué ribiguetaʼ ruzuiime ni maʼ gudome. Nabiidime para laatu. Cadi goto xpeela ca maniʼ ca ne cadi cánatu laacame ora maʼ gúticame.
9 »Ndiʼ nga ni zanda goto de lade guiráʼ maniʼ ni nabani ndaaniʼ nisa: zanda goto guiráʼ ni napa aleta ne xlaza. 10 Peru cadi goto ca ni qué gapa aleta nin xlaza. Nabiidicame* para laatu.
11 »Zanda goto intiica pájaru ni nayá. 12 Peru cadi goto ca ndiʼ: águila, águila ni rinaazeʼ benda, soʼpeʼ yaaseʼ,* 13 milano real, milano yaaseʼ, ninca sti tipu milano, 14 nin ti tipu cuervo, 15 avestruz, lechuza, gaviota, nin ti tipu halcón, 16 búho nahuiiniʼ, búho ni naroʼbaʼ diaga, cisne, 17 pelícano, buitre, cuervo ni riuu ruaa nisadóʼ, 18 cigüeña, nin ti tipu garza, abubilla ninca guidiribeela.* 19 Guiráʼ maniʼ ni napa xhiaa ni ridale lu guidxilayú* laaca nabiidicame para laatu. Cadi goto laacame. 20 Zanda goto intiica maniʼ nayá* ni ripapa.
21 »Pa guidxélaluʼ ti maniʼ ni maʼ guti, cadi goloʼ laame. Zanda gudiiluʼ laame binni de sti guidxi ni nabeza ládetu ndaaniʼ ca guidxi* stiluʼ ne laabe zanda gobe laame, o zanda gutooloʼ laame lu ti binni de sti guidxi. Purtiʼ nácaluʼ ti guidxi santo para Jehová Dios stiluʼ.
»Cadi gusindaabiluʼ ti chivuhuiiniʼ ndaaniʼ leche stiʼ jñaame.
22 »Cada iza napa xidé gudiiluʼ chii por ciento* de guiráʼ ni gudii ca biidxiʼ ni gudxiibaluʼ lu layú stiluʼ. 23 Zoloʼ chii por ciento de ca biidxiʼ, vinu nacubi ne aceite stiluʼ, ne yuzehuiiniʼ ne dendxuhuiiniʼ stiluʼ ni rale primé nezalú Jehová Dios stiluʼ lugar ra laabe cuibe para gaca adorarbe,* para guiziidiluʼ guidxíbiluʼ Jehová Dios stiluʼ guiráʼ dxi.
24 »Pa málasi cheluʼ zitu ne qué zanda chineluʼ ca cosa riʼ lugar ra maʼ gulí Jehová Dios stiluʼ para labe* purtiʼ zitu riaana lugar ca de lii (purtiʼ zaguu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ lii), 25 zanda guchaaluʼ ca cosa ca pur bueltu, ne zineluʼ bueltu ca lu naluʼ lugar ra cuí Jehová Dios stiluʼ. 26 Óraca zanda iquiiñeluʼ bueltu ca para siluʼ ni gacaláʼdxiluʼ: vaca, dendxuʼ, chiva, vinu ne xcaadxi cosa ni napa alcohol, ne intiica cosa ni gacaláʼdxiluʼ.* Racá zoloʼ nezalú Jehová Dios stiluʼ ne ziécheluʼ, lii ne guiráʼ ca ni nuu ra lídxiluʼ. 27 Ne cadi gusiaandaluʼ gudiiluʼ ni caquiiñeʼ levita ni nuu ndaaniʼ xquídxiluʼ, purtiʼ qué zacaabe layú nin herencia casi chicaaluʼ.
28 »Cada chonna iza napa xidé guedaneluʼ chii por ciento de ni gudii lu ca layú stiluʼ lu iza ca ne cuʼ chaahuiluʼ cani ndaaniʼ ca xquídxiluʼ. 29 Óraca zeeda levita —ni qué zacaa layú ne herencia casi chicaaluʼ—, laaca zeeda binni de sti guidxi ni nabeza ládetu, xcuidi ni maʼ guti bixhoze ne viuda ni nuu ndaaniʼ ca xquídxiluʼ ne zocaʼ dede ra guidxá ndaanicaʼ, para cuʼ Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ lii lu guiráʼ ni gúniluʼ.
15 »Cada gadxe iza naquiiñeʼ gúniluʼ binni libre de ca deuda ni napa.* 2 Ne sicaríʼ nga naquiiñeʼ gaca binni libre. Cada binni ni nuzaabiʼ binni xquidxi* laa xiixa, zuni laabe libre de guiráʼ ni nuzaabiʼ laabe. Cadi naquiiñeʼ guinábabe quixe binni xquídxibe nin bíʼchibe ni nuzaabiʼ laabe, purtiʼ zunadiágatu zaníʼcabe naquiiñeʼ gaca binni libre de ca deuda stiʼ purtiʼ nga nga ni biʼniʼ mandar Jehová. 3 Zanda guinábaluʼ binni de sti guidxi quixe ni nuzaabiʼ lii, peru bíʼchiluʼ la? naquiiñeʼ gúniluʼ laa libre de intiica cosa ni nuzaabiʼ lii. 4 Neca zacá, cadi gudiitu lugar guiaana guirutiʼ pobre ládetu, purtiʼ dxandíʼ peʼ zaguu Jehová ndaayaʼ laatu lu layú ni chigudii Jehová Dios stitu laatu casi herencia para cuézatu luni, 5 peru zazaacani pa dxandíʼ peʼ guzuubatu stiidxaʼ Jehová Dios stitu ne chinándatu casi peʼ modo ná guiráʼ ca mandamientu ni cayuneʼ mandar laatu yannadxí. 6 Purtiʼ zaguu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ lii casi bidii stiidxabe lii, ne lii zutiiñeluʼ stale guidxi,* peru qué ziuu ora chitiiñeluʼ xpuéltucabe, ne lii zuni dominarluʼ stale guidxi, peru laacabe qué zuni dominárcabe lii.
7 »Pa tobi de ca bíʼchiluʼ ni nuu ládeluʼ, ni nuu ndaaniʼ tobi de ca guidxi ni nuu lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii, guiaana pobre, cadi guquídxiluʼ ladxidoʼloʼ ne cadi guseeguluʼ naluʼ* para cadi gacaneluʼ bíʼchiluʼ ni biaana pobre. 8 Naquiiñeʼ guxhéleluʼ naluʼ de guidubi ladxidoʼloʼ ne gutiiñeluʼ laabe intiica cosa ni caquiiñebe o ni qué gápabe. 9 Guyuu cuidadu cadi guiniʼluʼ cosa malu riʼ ndaaniʼ ladxidoʼloʼ: “Mayaca guizaa gadxe iza, iza raca binni libre de ca deuda stiʼ”, cadi málasi gusaana de gacaneluʼ* bíʼchiluʼ ni biaana pobre ne cadi gudiiluʼ laabe gastiʼ. Pa laabe cuʼbe xquéjaluʼ nezalú Jehová, zápaluʼ donda purtiʼ bíʼniluʼ ti pecadu. 10 Naquiiñeʼ gudiiluʼ ni laabe de guidubi ladxidoʼloʼ, ne cadi naquiiñeʼ guiuubaʼ ladxidoʼloʼ ora gudiiluʼ laabe xiixa, purtiʼ pa gúniluʼ ni zaguu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ guiráʼ dxiiñaʼ stiluʼ ne guiráʼ ni gúniluʼ. 11 Purtiʼ qué ziaadxaʼ binni pobre lu guidxilayú. Nga runi cayuneʼ mandar ndiʼ lii: “Naquiiñeʼ guxhéleluʼ naluʼ de guidubi ladxidoʼloʼ para gacaneluʼ bíʼchiluʼ ni cayacaná ne naca pobre lu layú stiluʼ”.
12 »Pa bitoocabe tobi de ca bíʼchiluʼ luluʼ —ti hebreu o ti hebrea— ne maʼ bíʼnibe xhiiñaluʼ xhoopaʼ iza, napa xidé gúniluʼ laabe libre ra guizaa gadxe iza ca. 13 Ne, ora gúniluʼ laabe libre, cadi gudiiluʼ lugar chebe xieenabe. 14 De guidubi ladxidoʼloʼ naquiiñeʼ gudiiluʼ laabe de ca dendxuʼ stiluʼ, de ni guiree ra rusialuʼ biidxiʼ* stiluʼ ne de ni guiree ndaaniʼ lagar* de aceite ne de vinu stiluʼ. Biaʼ maʼ guluu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ lii biáʼcaca naquiiñeʼ gudiiluʼ laabe. 15 Bietenalaʼdxiʼ gúcaluʼ esclavu ndaaniʼ guidxi Egipto ne gulee Jehová Dios stiluʼ lii de raqué. Nga runi cayuneʼ mandar ndiʼ lii yannadxí.
16 »Peru, pa gabi bíʼchiluʼ lii “¡Qué zusaanaʼ lii!” purtiʼ nadxiibe lii ne nadxiibe ca binni ni nuu ra lídxiluʼ, ne nabánibe nayecheʼ ra nuuluʼ, 17 óraca gucuaa ti punzón ne gudxiide diágabe lu puertaʼ, ne zácabe esclavu stiluʼ guidubi xquendanabánibe. Ne ngaca gúniluʼ né esclava stiluʼ. 18 Ora gúniluʼ esclavu stiluʼ libre ne guireebe de ra nuuluʼ, cadi guiníʼ íqueluʼ caree gunítiluʼ, purtiʼ xhoopaʼ iza ni bíʼnibe dxiiñaʼ para lii ca risácani chupa biaje jma que dxiiñaʼ ni runi ti trabajador ni riaxa, ne maʼ guluu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ lii lu guiráʼ ni maʼ bíʼniluʼ.
19 »Naquiiñeʼ cueechuluʼ guiráʼ ca toro ne guiráʼ ca dendxuʼ stiluʼ ni gale primé para Jehová Dios stiluʼ. Cadi gunineluʼ toro stiluʼ ni gale primé nin ti tipu dxiiñaʼ ninca cadi ugaluʼ guichaladi dendxuʼ stiluʼ ni gale primé. 20 Ne cada iza, lii ne ca ni nuu ra lídxiluʼ naquiiñeʼ goto laame nezalú Jehová Dios stiluʼ lugar ra cuí Jehová gúnitu ni. 21 Peru, pa cadi nazaacame —pa nachiitaʼ ñeeme, pa nacheepaʼ lume o nápame sti defectu naroʼbaʼ—, cadi naquiiñeʼ guutiluʼ laame para Jehová Dios stiluʼ. 22 Naquiiñeʼ goloʼ laame ndaaniʼ ca guidxi stiluʼ; zanda go binni nabiidiʼ* ne zaqueca binni nayá* laame, casi ñaca ñócabe ti gacela o ti bidxiña.* 23 Peru cadi goloʼ rini stime; naquiiñeʼ guxhiiluʼ ni layú casi nisa.
16 »Guyuu listu ora ganda beeu abib* ne biʼniʼ celebrar Pascua stiʼ Jehová Dios stiluʼ, purtiʼ huaxhinni nga gulee Jehová Dios stiluʼ lii de Egipto lu beeu abib. 2 Ne naquiiñeʼ guicaaluʼ de lade ca dendxuʼ, chiva ne yuze stiluʼ maniʼ para ofrenda stiʼ Pascua para Jehová Dios stiluʼ ne guutiluʼ laame lugar ra cuí Jehová para gaca adorarbe.* 3 Cadi goneluʼ ni xiixa ni napa levadura. Gadxe gubidxa naquiiñeʼ goloʼ pan ni qué gapa levadura —pan ni rusietenalaʼdxiʼ yuubaʼ—, purtiʼ nagueenda bireeluʼ de guidxi Egipto. Naquiiñeʼ gúniluʼ ni biaʼ dxi guibániluʼ, para guietenaláʼdxiluʼ dxi bireeluʼ de guidxi Egipto. 4 Gadxe gubidxa cadi naquiiñeʼ gápatu cuba ni napa levadura ndaaniʼ xquídxitu. Ne beela stiʼ maniʼ ni biitiluʼ huadxí, stiʼ primé dxi ca, cadi naquiiñeʼ guiaana nin ti ndaa de laani guidubi gueelaʼ dede sti dxi ora guirá gueelaʼ. 5 Qué zanda diʼ guutiluʼ maniʼ para ofrenda stiʼ Pascua ndaaniʼ intiica guidxi ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii. 6 Naquiiñeʼ guutiluʼ laame lugar ra cuí Jehová Dios stiluʼ para gaca adorarbe. Naquiiñeʼ gatiʼ maniʼ para ofrenda stiʼ Pascua huadxí casi peʼ guiaaziʼ gubidxa, casi bíʼniluʼ ni fecha bireeluʼ de Egipto. 7 Bigaaguiʼ ne gudó ofrenda riʼ lugar ra cuí Jehová Dios stiluʼ, ne biguetaʼ ndaaniʼ ca yoo de lari stiluʼ siadóʼ. 8 Xhoopaʼ gubidxa naquiiñeʼ goloʼ pan ni qué gapa levadura, ne ra guizaa gadxe gubidxa ca zácani ti dxi especial para guidxíñaluʼ ne guni adorarluʼ Jehová Dios stiluʼ. Cadi naquiiñeʼ gúniluʼ nin ti dxiiñaʼ.
9 »Naquiiñeʼ ugábaluʼ gadxe semana. Bizulú bigabaʼ gadxe semana ca dede primé biaje gutiidiluʼ hoz* lu ca layú ra nápaluʼ biidxiʼ. 10 Óraca naquiiñeʼ gúniluʼ Saa stiʼ ca Semana para Jehová Dios stiluʼ ra gudiiluʼ ti ofrenda ni guiale de lii gudiiluʼ ne gácani biaʼ maʼ guluu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ lii. 11 Ne napa xidé chuʼluʼ nayecheʼ nezalú Jehová Dios stiluʼ —lii ne xiiñiluʼ hombre, ne xiiñidxaapaluʼ, esclavu stiluʼ, esclava stiluʼ, levita ni nuu ndaaniʼ ca guidxi* stiluʼ, ne ca ni nuu ra nabézaluʼ, ca binni de sti guidxi ni nabeza ládetu, ca xcuidi ni maʼ guti bixhoze ne ca viuda— lugar ra cuí Jehová Dios stiluʼ para gaca adorarbe. 12 Bietenalaʼdxiʼ gúcaluʼ esclavu Egipto, nga runi bizuubaʼ diidxaʼ ne yenanda ca regla* riʼ.
13 »Naquiiñeʼ gúniluʼ Saa stiʼ ca Ramada* gadxe gubidxa ora gutópaluʼ biidxiʼ lu era* stiluʼ ne cueeluʼ aceite ne vinu ndaaniʼ lagar* stiluʼ. 14 Guyuu nayecheʼ lu ca saa stiluʼ, lii ne xiiñiluʼ hombre, xiiñidxaapaluʼ, esclavu stiluʼ, esclava stiluʼ, ca binni ni nuu ndaaniʼ ca xquídxiluʼ, ca levita, ca binni de sti guidxi ni nabeza ládetu, ca xcuidi ni maʼ guti bixhoze ne ca viuda. 15 Gadxe gubidxa zúniluʼ saa para Jehová Dios stiluʼ lugar ra cuí Jehová, purtiʼ zaguu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ guiráʼ ni gudii lu ca layú stiluʼ ne lu guiráʼ ni gúniluʼ, ne lii la? guizáʼ nayecheʼ ziuuluʼ.
16 »Chonna biaje lu ti iza, naquiiñeʼ guidxiña guiráʼ hombre stiluʼ nezalú Jehová Dios stiluʼ lugar ra laabe cuibe: ora maʼ cayaca Saa stiʼ ca Pan Sin Levadura, Saa stiʼ ca Semana ne Saa stiʼ ca Ramada, ne cadi naquiiñeʼ guidxiña nin tobi nezalú Jehová xiee náʼ. 17 Biaʼ ndaayaʼ ni maʼ bidii Jehová Dios stinu laatu biaʼ ca nga regalu ni naquiiñeʼ chiné cada tobi.
18 »Naquiiñeʼ guyúbiluʼ hombre ne gúniluʼ laacabe juez ne guyúbiluʼ hombre ni gacané gaca dxiiñaʼ* para cada tribu ndaaniʼ guiráʼ ca guidxi* ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii, ne laacabe naquiiñeʼ guni juzgárcabe guidxi ca jneza. 19 Ora guicaaluʼ decisión, cadi guchaaluʼ ni jneza pur ni cadi jneza ne cadi gusihuínniluʼ jma nuuluʼ pur tobi que pur stobi. Laaca cadi gudiiluʼ lugar sícabe lii, purtiʼ rusicheepaʼ bueltu lú ca hombre ni nuu xpiaaniʼ ne rucaani ca binni ni runi ni jneza guiniʼcaʼ cosa ni cadi jneza. 20 Biyubi ni jneza, ne ni jneza si nga ni naquiiñeʼ guyúbiluʼ, para cadi gusaana de guibániluʼ ne guicaaluʼ layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii.
21 »Cadi guzuhuaaluʼ gaxha de altar ni gúniluʼ para Jehová Dios stiluʼ nin ti clase yaga casi poste para guni adorarluʼ.
22 »Laaca cadi guzuhuaaluʼ ti columna para guni adorarluʼ, nácani xiixa ni nanalaʼdxiʼ Jehová Dios stiluʼ.
17 »Cadi naquiiñeʼ gudiiluʼ casi sacrificiu para Jehová Dios stiluʼ ti toro o ti dendxuʼ ni cadi nazaaca ne ni cayaadxaʼ xiixa lu cuerpu stiʼ, purtiʼ nácani ti cosa ni ribixhilaʼdxiʼ Jehová Dios stiluʼ.
2 »Pa málasi chuʼ ti hombre o ti gunaa ládetu, ndaaniʼ tobi de ca guidxi ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii, ni cayuni cosa malu nezalú Jehová Dios stiluʼ ne cucheené acuerdu stibe, 3 ne guireechú para guni adorar xcaadxi dios ne guzuxibi nezalú ca dios ca o nezalú gubidxa, elabeeu o interu ejércitu stiʼ guibáʼ, xiixa ni cadi naa bineʼ mandar laatu gúnitu. 4 Ora chuʼ tu gabi lii de ni bizaaca riʼ o gunadiágaluʼ caníʼcabe de laani, naquiiñeʼ guyúbiluʼ ganna chaahuiluʼ xi peʼ nga bizaaca. Pa guihuinni dxandíʼ bizaaca cosa yuudxuʼ riʼ ndaaniʼ guidxi Israel la? 5 naquiiñeʼ cueeluʼ hombre o gunaa ni biʼniʼ cosa malu riʼ ra puertaʼ guidxi, ne naquiiñeʼ guchatu guié hombre o gunaa ca dede ra gatiʼ. 6 Pa chupa o chonna binni caníʼ biiyaʼ xi bíʼnibe, óraca nga naquiiñeʼ gatiʼ binni ca. Qué zátibe pa ti binni si caníʼ biiyaʼ xi bíʼnibe. 7 Ca ni biʼyaʼ xi biʼniʼ binni ca nga ca primé ni guindísanaʼ para guuti binni ca ne, despué, zandísanaʼ guidubi guidxi ca. Naquiiñeʼ cueeluʼ cosa malu ni nuu ra nuuluʼ.
8 »Pa guizaaca xiixa ndaaniʼ tobi de ca guidxi stiluʼ ne rábiluʼ nagana para lii guni juzgarluʼ ni —zanda gácani pur modo gutiʼ tuuxa, ora qué ganda gaca chaahuiʼ guendanagana stiʼ chupa binni o gácani pur xiixa guendaridinde, o intiica si sti guendanagana— naquiiñeʼ cheluʼ lugar ra cuí Jehová Dios stiluʼ. 9 Guyé ra nuu ca levita ni naca sacerdote ne ra nuu juez ni cayuni dxiiñaʼ ca dxi ca ne gudxi laacabe guendanagana ca, ne laacabe zábicabe lii xi naquiiñeʼ gaca. 10 Óraca naquiiñeʼ gúniluʼ guiráʼ ni gábicabe lii lugar ra cuí Jehová. Biiyaʼ chinándaluʼ guiráʼ ni gábicabe lii. 11 Naquiiñeʼ gúniluʼ modo peʼ ná ley ni guluíʼcabe lii ne chinándaluʼ ni gábicabe lii gúniluʼ. Cadi guiree cueʼluʼ nin ladu derechu nin ladu bigaʼ de ni gábicabe lii gúniluʼ. 12 Hombre ni gudxiibaʼ laca laa ne qué gucaadiaga juez nin sacerdote ni cayuni xhiiñaʼ Jehová Dios stiluʼ naquiiñeʼ gatiʼ. Naquiiñeʼ cueeluʼ cosa malu ndaaniʼ guidxi Israel. 13 Óraca guidubi guidxi ca zánnacaʼ ni ne zadxíbicaʼ, ne guirútiruʼ zabiguetaʼ gudxiibaʼ laca laa.
14 »Pa ora chuʼluʼ lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii, ne guicaaluʼ ni para cuézaluʼ luni, málasi guiniʼluʼ “Bidii lugar naa cueʼ ti rey ni guni mandar naa, cásica guiráʼ ca guidxi ni nuu guidubi vuelta de ra nuaaʼ”, 15 óraca napa xidé guicaaluʼ binni ni cuí Jehová Dios stiluʼ ne gúniluʼ laabe rey. Naquiiñeʼ gúniluʼ rey tobi de ca bíʼchiluʼ. Cadi naquiiñeʼ guicaaluʼ ti binni de sti guidxi para gúniluʼ laa rey, purtiʼ cadi bíʼchiluʼ laabe. 16 Yanna, cadi naquiiñeʼ gapa rey ca stale caballu ne cadi gucaabe guidxi ca guibiguetaʼ Egipto para chiyubi jma caballu, purtiʼ maʼ gudxi Jehová laatu: “Qué chuʼ dxi guibiguétatu lu neza ca”. 17 Laaca cadi naquiiñeʼ gápabe stale xheelabe, para cadi guireechú ladxidoʼbe. Ne cadi naquiiñeʼ guyúbibe gápabe stale plata ne oro. 18 Ora maʼ zúbabe lu trono stibe casi rey, naquiiñeʼ guni copiarbe Ley riʼ lu ti libru* para laabe, naquiiñeʼ guni copiarbe ni lu Ley ni riguu chaahuiʼ ca levita ni naca sacerdote.
19 »Ne laabe ziaananebe ni, ne naquiiñeʼ gúʼndabe ni guiráʼ dxi biaʼ dxi guibánibe para guiziidibe guidxíbibe Jehová Dios stibe ne chinándabe guiráʼ ca diidxaʼ ni cá lu Ley riʼ ne ca regla* ni zeeda luni ne gúnibe ni ná cani. 20 Zacá qué zucaa ladxidoʼbe laabe guni crebe jma risácabe que ca bíʼchibe ne qué zareechube de mandamientu riʼ nin ladu derechu nin ladu bigaʼ, para ganda gácabe rey xadxí, laabe ne ca xiiñibe ndaaniʼ guidxi Israel.
18 »Ca levita ni naca sacerdote —guidubi tribu stiʼ Leví— qué zacaacaʼ layú nin herencia ra chiguicaa guidxi Israel. Zo ca levita de ca ofrenda ni raʼtaʼ lu bele para Jehová, nga nga herencia stícabe. 2 Nga runi qué zacaacabe nin ti herencia lade ca bíʼchicabe. Jehová nga herencia stícabe, casi maʼ gúdxibe ni laacaʼ.
3 »Yanna, ndiʼ nga ni napa ca sacerdote derechu guicaacaʼ de ni gudii guidxi ca. Ora gudii tuuxa ti maniʼ casi sacrificiu, gácame ti toro o ti dendxuʼ, napa xidé gudiibe sacerdote paletaname, ca dxitaruaame ne panza stime. 4 Naquiiñeʼ gudiiluʼ ca primé biidxiʼ ni rudii lu layú stiluʼ, ca primé vinu nacubi ne aceite stiluʼ, ne laaca zudiiluʼ ca primé guichaladi ni ugaluʼ stiʼ ca dendxuʼ stiluʼ. 5 Maʼ gulí Jehová Dios stiluʼ laabe ne ca xiiñibe de lade guiráʼ ca tribu para cadi gusaana de gúnicabe dxiiñaʼ lu lá* Jehová.
6 »Peru, pa gusaana ti levita lugar ra nabeza ndaaniʼ guidxi Israel ne racaláʼdxibe chebe lugar ra maʼ gulí Jehová,* 7 laabe zanda gúnibe dxiiñaʼ raqué lu lá Jehová Dios stibe cásica guiráʼ ca bíʼchibe, ca levita, ca ni nuu raqué nezalú Jehová. 8 Biaʼca guendaró guicaa ca bíʼchibe, biáʼcaca naquiiñeʼ guicaabe ne laaca zacaabe ni quixe binni laabe ora gutoobe ca cosa ni bisaanané familia stibe laabe.
9 »Ora chuʼluʼ lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii, cadi gacaláʼdxiluʼ gúniluʼ ca cosa yuudxuʼ ni runi ca guidxi ca. 10 Cadi naquiiñeʼ chuʼ tuuxa ládetu ni guzaaquiʼ* xiiñiʼ, hombre o gunaa, lu bele, nin tuuxa ni iquiiñeʼ adivinación, ni guni magia, ni iquiiñeʼ xiixa señal para guyubi ganna xi guizaaca despué, tuuxa ni gaca bruju, 11 tuuxa ni guni dañu, tuuxa ni cheʼ ra nuu ti binni ni ná riniʼné ca gueʼtuʼ o tuuxa ni runi adivinar nin tuuxa ni guinabadiidxaʼ ca binni ni maʼ guti. 12 Purtiʼ ribixhilaʼdxiʼ Jehová tutiica guni ca cosa riʼ, ne pur ca cosa yuudxuʼ ca zaladxi Jehová Dios stiluʼ ca guidxi riʼ de nezaluluʼ. 13 Naquiiñeʼ gácaluʼ ti binni ni qué gapa donda nezalú Jehová Dios stiluʼ.
14 »Purtiʼ ca guidxi ra chichuuluʼ para guni ganarluʼ gúpacaʼ costumbre gucaadiágacaʼ ca ni runi magia ne ca ni runi adivinar, peru cadi cudii Jehová Dios stiluʼ lugar gúniluʼ nga. 15 De lade ca bíʼchitu zabí Jehová Dios stitu* ti profeta casi naa para laatu. Naquiiñeʼ gucaadiágatu laabe. 16 Nga peʼ nga ni gunábaluʼ Jehová Dios stiluʼ dxi bidagulisaa guidxi riʼ Horeb. Guniʼluʼ: “Cadi gudiiluʼ lugar gunadiagaʼ stidxi Jehová Dios stinneʼ nin guuyaʼ bele ngola ca sti biaje, para cadi gateʼ”. 17 Óraque gudxi Jehová naa: “Biaʼsi ni nácabe ca. 18 Zudieeʼ laacabe ti profeta casi lii de lade ca bíʼchicabe ne zaguaaʼ ca stiidxaʼ ndaaniʼ ruaabe, ne laabe zábibe laatu guiráʼ ni guneʼ mandar laabe. 19 Ne cadi ngasi, tu qué gucaadiaga ca diidxaʼ ni guiníʼ profeta ca lu laʼyaʼ* zanabaʼ laa guiníʼ xiñee qué ñuni ni.
20 »”Pa gacalaʼdxiʼ ti profeta iquiiñeʼ laʼyaʼ para guiníʼ xiixa ni cadi naa bineʼ mandar laa o iquiiñeʼ lá xcaadxi dios para guiníʼ xiixa, naquiiñeʼ gatiʼ profeta ca. 21 Peru, zándaca ndaaniʼ ladxidoʼloʼ guiniʼluʼ: «¿Ximodo gánnanu cadi Jehová guníʼ ca diidxaʼ ca yaʼ?». 22 Pa guiníʼ profeta ca lu lá Jehová ne qué gaca ni nabe ne qué guizaaca ca diidxaʼ ni guniʼbe ca, óraque cadi Jehová diʼ nga guníʼ ca diidxaʼ ca. Guníʼ profeta que ca diidxaʼ ca purtiʼ cudxiibaʼ laca laa. Cadi naquiiñeʼ guidxíbiluʼ laabe”.
19 »Ora gunitilú Jehová Dios stiluʼ ca guidxi ni nuu lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii ne ora maʼ gúxhaluʼ laacabe layú ca ne maʼ nabézaluʼ ndaaniʼ ca guidxi stícabe ne ndaaniʼ lídxicabe, 2 óraca naquiiñeʼ cueechuluʼ chonna guidxi lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii para cuézaluʼ. 3 Naquiiñeʼ gúniluʼ chonna ndaa guidubi layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii, ne gusialuʼ ca neza stícani para ganda guxooñeʼ tutiica binni ni guuti tuuxa ti ganda chindabe ndaaniʼ tobi de ca guidxi ca.
4 »Yanna, ndiʼ nga ni naquiiñeʼ gaca né binni ni guuti tuuxa ne guxooñeʼ ndaaniʼ tobi de ca guidxi ca para gulá xquendanabani: pa biitibe tuuxa* ne cadi laapebe biyúbibe gúnibe ni ne qué ñaca nanaláʼdxibe laa ante 5 —casi pa zinebe xhamígube ndaaniʼ guiʼxhiʼ* zitópacabe yaga ne gundísabe jacha stibe para ugabe ti yaga, peru biaaxha jacha que de lu cabu stiʼ, gucuani xhamígube ne guti—, binni ni biiti ca naquiiñeʼ guxooñeʼ ndaaniʼ tobi de ca guidxi ca para gulá xquendanabani. 6 Pa qué guxooñebe, cumu cadxiichi binni* ni nuu guquixe rini ca la? zándaca zazananda laabe, zugaanda laabe ne zuuti laabe, purtiʼ zitu riaana guidxi ca. Peru cadi naquiiñeʼ diʼ ñátibe, purtiʼ qué ñaca nanaláʼdxibe xhamígube ante guutibe laa. 7 Nga runi cayuneʼ mandar lii: “Guleechú chonna guidxi”.
8 »Pa gudiiruʼ Jehová Dios stiluʼ lii xcaadxi layú casi bidii stiidxabe ca bixhozebiidaluʼ ne gudiibe lii guidubi layú ni bidii stiidxabe gudiibe ca bixhozebiidaluʼ 9 —ni naquiiñeʼ si gúniluʼ nga chinándaluʼ ne cadi guixéleluʼ de mandamientu ni cudieeʼ lii yannadxí, laani nga gannaxhiiluʼ Jehová Dios stiluʼ ne cadi gusaana de saluʼ lu ca neza stibe—, óraca napa xidé cuʼluʼ xhonna guidxi aparte de chonna ni maca nuu. 10 Zacá qué zati binni* ni qué gapa donda lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii casi herencia ne qué zaguiʼbaʼ donda íqueluʼ pur biitiluʼ tuuxa.*
11 »Peru, pa maca nanalaʼdxiʼ ti hombre tuuxa ne cabeza laabe paxaraa para guiaaxha luguiabe ne guniná laabe* maca para guuti laabe, ne gatiʼ binni ca ne despué bixooñeʼ hombre ca ndaaniʼ tobi de ca guidxi ca, 12 óraca naquiiñeʼ guseendaʼ ca hombre huaniisi* de xquídxibe tuuxa chiyubi laabe raqué ne zinecaʼ laabe ra nuu binni ni guquixe rini ca ne zusaanacaʼ laabe lu náʼ binni ca, ne naquiiñeʼ gatiʼ hombre ni biiti ca. 13 Cadi naquiiñeʼ guialuʼ laabe. Naquiiñeʼ cueeluʼ donda ca ndaaniʼ guidxi Israel purtiʼ guti ti binni ni qué gapa donda, ti guiree guiráʼ ni gúniluʼ jneza.
14 »Ora guicaaluʼ herencia stiluʼ lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii ne cuézaluʼ luni, cadi guniibiluʼ ca mujón* ni nuu ra riluxe layú stiʼ vecinu stiluʼ de ra bizuhuaa ca bixhozebiidatu ni.
15 »Qué zanda diʼ gaʼniʼ donda ique* tuuxa pa ti binni si biʼyaʼ ra bicheebe o pecadu ni bíʼnibe. Naquiiñeʼ guihuinni pa dxandíʼ ni pur ni guiníʼ* chupa o chonna testigu. 16 Pa tuuxa caníʼ xiixa para guniná ti hombre ne caníʼ bicheené hombre ca ti ley, 17 zadxiña guiropaʼ hombre ni cadinde ca nezalú Jehová, nezalú ca sacerdote ne ca juez ni cayuni dxiiñaʼ ca dxi ca. 18 Zuyubi ca juez ca ganna chaahuicaʼ xi bizaaca ne, pa guihuinni naca hombre ni bigaaniʼ donda ca ti testigu falsu ne guniʼbe xiixa ni cadi dxandíʼ de bíʼchibe la? 19 óraca laguni laabe ni gucuá íquebe ñúnibe bíʼchibe, ne naquiiñeʼ cueeluʼ cosa malu ni nuu ra nuuluʼ. 20 Ca ni guiaana ca zánnacaʼ ni ne zadxíbicaʼ, ne qué zabiguetaʼ gúnicaʼ xiixa cosa guizáʼ malu ra nuuluʼ. 21 Cadi naquiiñeʼ guialuʼ: ziaxa guendanabani pur guendanabani, guielú pur guielú, laya pur laya, náʼ pur náʼ, ñee pur ñee.
20 »Pa cheluʼ lu guerra chitíndeneluʼ ca enemigu stiluʼ ne gúʼyaluʼ jma stale caballu, carru ne soldadu nápacabe que lii la? cadi guidxíbiluʼ laacabe, purtiʼ nuuné Jehová Dios stiluʼ lii, Dios ni gulee lii de guidxi Egipto. 2 Ora mayaca tíndetu, naquiiñeʼ guidxiña sacerdote ca ne guiniʼné guidxi ca. 3 Naquiiñeʼ gábibe laacaʼ: “Bicaadiaga, guidxi Israel. Mayaca tindenetu ca enemigu stitu. Cadi guireetu gana. Cadi guidxíbitu, cadi guidxibi xhaatatu ne cadi gacadítitu pur laacabe. 4 Purtiʼ ziné Jehová Dios stitu laatu para tindené ca enemigu stitu pur laatu ne zacá gulá laatu”.
5 »Ca xaíque* ca laaca naquiiñeʼ gábicaʼ guidxi ca: “¿Ñee nuu tu maʼ bicuí ti yoo nacubi ne caʼruʼ cueza ndaanini la? Guibiguetaʼ ra lidxi, cadi málasi gatiʼ lu guerra ne gadxé tu cueza ndaanini. 6 ¿O nuu tu laa maʼ bizuhuaa stale lubáʼ uva ne caʼruʼ go ca cuananaxhi stícani la? Guibiguetaʼ ne cheʼ ra lidxi, cadi málasi gatiʼ lu guerra ne stobi go ca cuananaxhi stícani. 7 ¿O nuu tuuxa maʼ napa ti compromisu né ti gunaa ne caʼruʼ guichaganáʼ laabe la? Guibiguetaʼ ne cheʼ ra lidxi, cadi málasi gatiʼ lu guerra ne stobi guichaganáʼ gunaa ca”. 8 Ca xaíque ca laaca naquiiñeʼ guinabadiidxacaʼ guidxi ca: “¿Nuu tu cadxibi ne qué gapa gana cheʼ la? Guibiguetaʼ ra lidxi, pacaa laaca zabee gana ca biʼchiʼ”. 9 Ora guiluxe guiniʼné ca xaíque* riʼ guidxi ca, naquiiñeʼ gúnicabe caadxi hombre xaíque stiʼ ca ejércitu para guluiʼcaʼ guidxi riʼ xi guni lu guerra.
10 »Ora guidxíñaluʼ ti guidxi para tindeneluʼ laa, primeru naquiiñeʼ guinábaluʼ guidxi ca guniné lii ti acuerdu de paz. 11 Pa guniné guidxi ca lii acuerdu de paz ca ne guxheleʼ ca puertaʼ stiʼ, guiráʼ ca ni nuu ndaanini zúnicaʼ dxiiñaʼ nadipaʼ para lii, ne zúnicaʼ ni naluʼ. 12 Peru, pa qué naʼ guidxi ca guniné lii acuerdu de paz ne guiníʼ zadindené lii, naquiiñeʼ cuʼluʼ leʼ ni, 13 ne dxandíʼ peʼ zusaana Jehová Dios stiluʼ guidxi ca lu naluʼ, ne napa xidé guutiluʼ guiráʼ ca hombre ni nuu ndaanini né espada. 14 Peru zanda guiaananeluʼ ca gunaa, ca xcuidi, ca maniʼ ne guiráʼ ni nuu ndaaniʼ guidxi ca —guiráʼ ni guni ganarluʼ— ne zoloʼ ni gáxhaluʼ ca enemigu stiluʼ, ni gudii Jehová Dios stiluʼ lii.
15 »Zacá gúniluʼ né guiráʼ ca guidxi ni nuu zitu peʼ de lii ne cadi nácacaʼ parte de ca guidxi ni nuu gaxha de lii. 16 Peru naquiiñeʼ guutiluʼ guiráʼ binni* ni nuu ndaaniʼ ca guidxi ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii casi herencia. 17 Naquiiñeʼ gunitiluluʼ guirácabe —ca hitita, ca amorreu, ca cananeu, ca perizita, ca heveu ne ca jebuseu—, casi peʼ maʼ biʼniʼ mandar Jehová Dios stiluʼ ni lii, 18 para cadi gusiidicabe laatu ca cosa yuudxuʼ ni rúnicabe para ca dios stícabe ne pur nga gucaacabe laatu gucheenetu Jehová Dios stitu.
19 »Pa naguuluʼ leʼ ti guidxi para guicaaluʼ ni ne maʼ zineluʼ stale dxi de cayúniluʼ stipa guni ganarluʼ ni, cadi naquiiñeʼ guxuuxeluʼ ca yaga stini né ti jacha. Zanda goloʼ cuananaxhi stiʼ ca yaga ca, peru cadi naquiiñeʼ ugaluʼ cani. ¿Ñee naquiiñeʼ gucaaluluʼ ti yaga ni zuhuaa lu layú casi rucaaluluʼ ti hombre la? 20 Ca yaga si ni nánnaluʼ qué rudii cuananaxhi nga zanda gunitiluluʼ. Zanda ugaluʼ ca yaga ca ne iquiiñeluʼ cani para cuʼluʼ leʼ guidxi ni cucaalú lii ca dede ora guiábani.
21 »Pa lu tobi de ca layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii para cuézaluʼ, chindaluʼ tuuxa ni biiticabe ne guirutiʼ ganna tu biiti laabe, 2 naquiiñeʼ guiree ca hombre huaniisi ne ca juez stiluʼ ne cúʼbiaʼcaʼ pabiáʼ zitu nexheʼ gueʼtuʼ ca de ca guidxi ni nuu guidubi vuelta. 3 Óraca ca hombre huaniisi ni nabeza ndaaniʼ guidxi ni nuu jma gaxha de ra nexheʼ gueʼtuʼ ca naquiiñeʼ guicaacaʼ de lade ca yuze sticaʼ ti vaquiá ni qué huayuni dxiiñaʼ ne qué huayaʼtaʼ ayubu xayanni, 4 ne naquiiñeʼ guietené ca hombre huaniisi* de guidxi riʼ vaquiá ca ndaaniʼ ti valle* ra ruxooñeʼ ziáʼ nisa, ra qué huadiʼdiʼ aradu ne qué huayaba biidxiʼ, ne ndaaniʼ valle ca naquiiñeʼ cúzacabe yanni vaquiá ca.
5 »Ne zadxiña ca levita ni naca sacerdote, purtiʼ maʼ gulí Jehová Dios stiluʼ laacabe para gúnicabe xhiiñaʼ ne para cúʼcabe ndaayaʼ lu lá Jehová. Laacabe guiníʼcabe ximodo naquiiñeʼ gaca chaahuiʼ guiráʼ ca guendanagana ni chuʼ ora guninácabe tuuxa. 6 Óraca guiráʼ ca hombre huaniisi ni nabeza ndaaniʼ guidxi ni nuu jma gaxha de ra nexheʼ gueʼtuʼ ca naquiiñeʼ quibinacaʼ luguiáʼ vaquiá ni gulúzacabe yanni ndaaniʼ valle que 7 ne naquiiñeʼ guiníʼcabe: “Cadi laadidu biitidu binni riʼ* ne qué nidúʼyadu xi bizaaca. 8 Dios, Jehová, cadi ugaaniluʼ donda luguiáʼ xquídxiluʼ Israel, guidxi ni bilaluʼ, ne cadi gudiiluʼ lugar guiaba donda luguiáʼ xquídxiluʼ Israel pur guti* ti binni ni cadi nuzaabiʼ gastiʼ”. Óraca qué zápacabe donda pur guti tuuxa. 9 Zacá zusihuínnitu qué gápatu donda pur guti ti binni ni cadi nuzaabiʼ gastiʼ ne zusihuínnitu cayúnitu ni jneza nezalú Jehová.
10 »Pa cheluʼ lu guerra chitíndeneluʼ ca enemigu stiluʼ, ne guni ganar Jehová Dios stiluʼ laacabe pur lii ne guinaazeluʼ laacabe ne chineluʼ laacabe, 11 ne gúʼyaluʼ ti gunaa sicarú ni cayuuláʼdxiluʼ lade ca binni ni gunaazeluʼ ca ne racaláʼdxiluʼ guichaganaluʼ laabe, 12 zanda chineluʼ laabe ra lídxiluʼ. Óraca naquiiñeʼ gusipiiruʼ gunaa ca ique, ugabe ca bixuganabe, 13 cueebe lari ni nácube dxi gunaazeluʼ laabe, gácube sti lari ne cuézabe ra lídxiluʼ. Interu ti beeu zuunaʼ gunaa ca pur bixhoze ne pur jñaa. Despué zanda gataneluʼ laabe, ne zácaluʼ xheelabe ne laabe zácabe xheelaluʼ. 14 Peru pa qué chuuláʼdxiluʼ modo naca gunaa ca, óraca naquiiñeʼ gudiiluʼ lugar laabe chebe ra gacaláʼdxibe.* Peru qué zanda gutooloʼ laabe para si guicaaluʼ bueltu pur laabe ne cadi naquiiñeʼ guninaluʼ laabe, purtiʼ maʼ bisituiluʼ lube.
15 »Pa napa ti hombre chupa xheelaʼ ne jma nadxiibe ti gunaa ca que stobi ca, ne pa guiropaʼ gunaa ca maʼ gúpacaʼ xiiñibe peru gunaa ni huaxiéʼ nadxiibe ca nga gupa baʼduʼ primé stibe, 16 dxi quíʼzibe herencia lú ca xiiñibe qué zanda guni tratarbe xiiñiʼ xheelabe ni jma nadxiibe que casi baʼduʼ primé stibe lugar de xiiñiʼ xheelabe ni huaxiéʼ nadxiibe que, purtiʼ xiiñiʼ gunaa riʼ nga baʼduʼ primé stibe. 17 Naquiiñeʼ gusihuínnibe baʼduʼ ni gupanebe xheelabe ni huaxiéʼ nadxiibe que nga baʼduʼ primé stibe ra gudiibe laa doble de biaʼ gudiibe xcaadxi xiiñibe de lu guiráʼ cosa ni nápabe, purtiʼ xiiñibe riʼ nga ra bizulú gúpabe ca xiiñibe. Xiiñibe riʼ nga napa derechu casi baʼduʼ primé.
18 »Pa napa ti hombre ti xiiñiʼ ni qué riene* ne qué runi respetar binni,* ne qué ruzuubaʼ stiidxaʼ bixhoze ne jñaa, ne maʼ biyúbicabe modo uguu jnézacabe laa peru qué naʼ gucaadiaga laacabe, 19 óraca naquiiñeʼ guicaa bixhózebe ne jñaabe laabe, ne chinécabe laabe nezalú ca hombre huaniisi ra puertaʼ guidxi 20 ne gábicabe ca hombre huaniisi de xquídxicabe: “Qué riene xiiñidu ne qué runi respetarbe binni, ne qué nabe guzuubabe stiidxadu. Nalabe ne rixúdxibe”. 21 Óraca naquiiñeʼ guchá guiráʼ ca hombre de guidxi que guié laabe dede ra gátibe. Zacá nga naquiiñeʼ cueeluʼ ca cosa malu ni nuu ra nuuluʼ, ne zanna guidubi guidxi Israel ni ne zadxíbicaʼ.
22 »Pa guni ti hombre ti pecadu ne naquiiñeʼ gátibe pur ni bíʼnibe ne guuticabe laabe, ne ugaandaluʼ* laabe lu ti yaga, 23 cadi naquiiñeʼ guiaana cuerpu stibe lu yaga ca guidubi gueelaʼ. Napa xidé gúʼyaluʼ igaachibe dxi que ca, purtiʼ binni ni ganda lu yaga maʼ biʼniʼ maldecir Dios laa, ne cadi naquiiñeʼ guni biidiluʼ layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii casi herencia.
22 »Pa gúʼyaluʼ cananiti toro o dendxuʼ stiʼ bíʼchiluʼ, cadi gúniluʼ casi ora qué ñuuyaluʼ laame. Naquiiñeʼ chineluʼ laame ra nuu bíʼchiluʼ. 2 Peru, pa cadi gaxha nabeza bíʼchiluʼ o qué runibiaʼluʼ laabe, naquiiñeʼ chineluʼ maniʼ ca ra lídxiluʼ ne ziaaname ra nuuluʼ dede ora chiyubi bíʼchiluʼ laame. Óraca naquiiñeʼ gudxiguétaluʼ laame laabe. 3 Ngaca naquiiñeʼ gúniluʼ né burru stiʼ bíʼchiluʼ, xhábabe o intiica cosa ni binítibe ne lii bidxélaluʼ. Cadi gúniluʼ casi ora qué ñuuyaluʼ ni.
4 »Pa gúʼyaluʼ biaba burru o toro stiʼ bíʼchiluʼ lu neza, cadi gúniluʼ casi ora qué ñuuyaluʼ ni bizaaca ca. Naquiiñeʼ gúniluʼ guiráʼ ni nuu lu naluʼ para gacaneluʼ laabe guiásame.
5 »Cadi lica naquiiñeʼ gacuʼ ti gunaa lari ni racu ti hombre, ne cadi lica naquiiñeʼ gacuʼ ti hombre lari ni racu ti gunaa. Purtiʼ ribixhilaʼdxiʼ Jehová tutiica si guni ca cosa riʼ.
6 »Pa lu neza zeluʼ guidxélaluʼ lidxi ti pájaru ne nuu pajaruhuiiniʼ o nexheʼ dxita ndaanini, pa nuuni lu ti yaga o néxheni layú, ne nexheʼ jñaa ca pajaruhuiiniʼ ca luguiácame o luguiáʼ ca dxita ca, cadi chineluʼ jñaacame ne laacame. 7 Zanda guiaananeluʼ ca pajaruhuiiniʼ ca peru naquiiñeʼ gundaaluʼ jñaacame. Zacá naquiiñeʼ gúniluʼ ti guiree guiráʼ ni gúniluʼ jneza ne guibániluʼ xadxí.
8 »Pa gucuiluʼ ti yoo, naquiiñeʼ gúniluʼ ti bardahuiiniʼ* guidubi vuelta íqueni. Ti zacá, pa guiaba tuuxa de ique yoo ca, qué zapa ca ni nuu ra lídxiluʼ donda pa gatiʼ tuuxa.*
9 »Cadi gudxiibaluʼ sti* clase biidxiʼ lu layú ra maʼ bidxiibaluʼ lubáʼ uva. Pa gúniluʼ ni, guiráʼ ni gudxiibaluʼ ne ni gudii lu ca lubáʼ uva stiluʼ napa xidé chisaanaluʼ cani ra santuariu.
10 »Cadi gundiibiluʼ ti toro ne ti burru juntu para gucaacaʼ surcu.
11 »Cadi gáculuʼ lari de guichaladi dendxuʼ ni nuchaʼ lino.
12 »Naquiiñeʼ gúniluʼ adorno de hilu* ne ugaandaluʼ cani guidapaʼ punta lari ni ráculuʼ.
13 »Pa guichaganáʼ ti hombre ti gunaa ne gatanebe gunaa ca peru despué gaca nanalaʼdxiʼ* hombre ca laabe 14 ne guiníʼ bíʼnibe xiixa cosa malu ne guiníʼ mal de laabe nezalú binni, ora guiníʼ “Bichaganaʼyaʼ gunaa riʼ, peru ora gutaniáʼ laabe, biiyaʼ maʼ cadi binnidxaapaʼ laabe”, 15 óraca naquiiñeʼ cheʼ bixhoze ne jñaa baʼdudxaapaʼ riʼ ra nuu ca hombre huaniisi* ra puertaʼ guidxi ne zuluíʼcabe laacaʼ prueba ni gusihuinni binnidxaapaʼ laabe. 16 Naquiiñeʼ gabi bixhoze baʼdudxaapaʼ riʼ ca hombre huaniisi ca: “Naa bidieeʼ xiiñedxaapaʼ hombre riʼ para guichaganáʼ laabe, peru laabe nanaláʼdxibe* laa 17 ne yanna caniʼbe biʼniʼ xiiñeʼ xiixa cosa malu ne nabe: «Qué gapaʼ prueba ni gusihuinni binnidxaapaʼ xiiñiluʼ». Pue raríʼ niáʼ prueba ni cusihuinni binnidxaapaʼ xiiñeʼ”. Óraca zuchiaacabe lari ca nezalú ca hombre huaniisi de guidxi ca. 18 Ne zanaazeʼ ca hombre huaniisi de guidxi riʼ hombre ca ne zaguu jnézacaʼ* laabe. 19 Zucaacabe ti multa laabe de ti gayuaa siclo* de plata ne zudiicabe ni bixhoze baʼdudxaapaʼ ca, purtiʼ guníʼ hombre riʼ mal de ti binnidxaapaʼ de guidxi Israel, ne zácaruʼ baʼdudxaapaʼ riʼ xheelabe. Qué zanda diʼ gaca divorciar hombre riʼ de laabe biaʼ dxi guibani.
20 »Peru, pa guihuinni dxandíʼ* ni caníʼ hombre ca ne gastiʼ prueba ni gusihuinni binnidxaapaʼ gunaa ca, 21 napa xidé cueecabe baʼdudxaapaʼ ca ra entrada lidxi bixhoze, ne naquiiñeʼ guchá ca hombre de guidxi stibe guié laabe dede ra gátibe, purtiʼ qué nituí lube bíʼnibe ti pecadu ndaaniʼ guidxi Israel ra guyuunebe tuuxa* laga nabézabe ra lidxi bixhózebe. Zacá naquiiñeʼ cueeluʼ cosa malu ni nuu ra nuuluʼ.
22 »Pa chindaluʼ ti hombre nexhené xheelaʼ sti hombre, naquiiñeʼ gatiʼ guirópacabe, cásica hombre ni gutané gunaa ca zaqueca gunaa ca. Zacá naquiiñeʼ cueeluʼ cosa malu de ndaaniʼ guidxi Israel.
23 »Pa maʼ napa ti binnidxaapaʼ compromisu né ti hombre peru bidxaaga sti hombre laabe ndaaniʼ guidxi ne gutané laabe, 24 naquiiñeʼ cueetu guirópacabe ra puertaʼ guidxi ca ne guchatu guié laacabe dede ra gáticabe, naquiiñeʼ gatiʼ baʼdudxaapaʼ ca purtiʼ qué nuguáʼ ridxi ndaaniʼ guidxi ca ne hombre ca pur bisituí lú xheelaʼ* binni xquidxi.* Zacá naquiiñeʼ cueeluʼ cosa malu ni nuu ra nuuluʼ.
25 »Peru, pa bidxaaga hombre ca baʼdudxaapaʼ ni maʼ napa compromisu ca lu ti layú ne biruuxhaʼ laabe para gatané laabe, hombre si ni gutané baʼdudxaapaʼ ca nga naquiiñeʼ gatiʼ; 26 cadi naquiiñeʼ gúniluʼ baʼdudxaapaʼ ca gastiʼ. Qué ñuni baʼdudxaapaʼ ca nin ti pecadu para guuticabe laa. Ni bizaaca riʼ zeeda gácani casi ora guiaaxha ti hombre luguiáʼ sti hombre* ne guuti laabe.* 27 Purtiʼ bidxaagabe baʼdudxaapaʼ ni napa compromisu riʼ lu ti layú ne biguáʼ baʼdudxaapaʼ ca ridxi, peru guirutiʼ tu ñunadiaga para ñacané baʼdudxaapaʼ ca.
28 »Pa guidxaaga ti hombre ti binnidxaapaʼ ni qué gapa compromisu, guruuxhaʼ laabe ne gatané laabe, ne chindá tuuxa laacabe, 29 hombre ni gutané laabe ca napa xidé gudii 50 siclo de plata bixhoze baʼdudxaapaʼ ca, ne zaca baʼdudxaapaʼ ca xheelabe. Cumu bisituí hombre riʼ lú baʼdudxaapaʼ ca la? qué zanda diʼ gaca divorciar de laabe biaʼ dxi guibani.
30 »Nin ti hombre cadi naquiiñeʼ gaxhaʼ* xheelaʼ bixhoze, para cadi gusituí lú bixhoze.
23 »Nin ti hombre ni maʼ qué gapa testículo purtiʼ bicaachecabe cani o tuuxa ni maʼ qué gapa ra naca hombre purtiʼ bigácabe ni qué zanda gaca parte de xquidxi* Jehová.
2 »Nin tobi de ca xiiñiʼ binni ni gapané tuuxa ni cadi xheelaʼ qué zanda gaca parte de xquidxi Jehová. Neca tidiʼ chii generación nin tobi de ca xiiñicabe qué zanda gácacaʼ parte de xquidxi Jehová.
3 »Nin ti ammonita ne nin ti moabita qué zanda gácacaʼ parte de xquidxi Jehová. Neca tidiʼ chii generación qué ziuu dxi gaca nin tobi de ca xiiñicabe parte de xquidxi Jehová, 4 purtiʼ qué nigacanécabe lii dxi zireeluʼ de Egipto para nudiicabe lii guendaró ne nisa ne purtiʼ gudíxecabe Balaam xiiñiʼ Beor, de guidxi Petor ni nuu Mesopotamia, para guinabaʼ guiaba maldición luguialuʼ. 5 Peru qué niná Jehová Dios stiluʼ nucaadiaga ni guníʼ Balaam. Lugar de nga, maldición ni gunabaʼ Balaam que biʼniʼ Jehová Dios stiluʼ ni ti ndaayaʼ para lii, purtiʼ gunnaxhii Jehová Dios stiluʼ lii. 6 Biaʼ dxi guibániluʼ qué chuʼ dxi gacaneluʼ laacabe guibánicabe galán ne cadi gacaneluʼ laacabe guidale ca cosa stícabe.
7 »Cadi gaca nanaláʼdxiluʼ ti edomita, purtiʼ bíʼchiluʼ laabe.
»Cadi gaca nanaláʼdxiluʼ ti egipciu, purtiʼ gulézaluʼ ndaaniʼ xquídxibe casi binni de sti guidxi. 8 Ca xiiñicabe ni gale lu guionna generación zanda gácacaʼ parte de xquidxi Jehová.
9 »Ora maʼ nuzuhuaaluʼ campamentu para tíndeneluʼ ca enemigu stiluʼ, naquiiñeʼ gucueezaluʼ lii para cadi gúniluʼ intiica cosa malu.* 10 Pa gaca ti hombre nabiidiʼ* purtiʼ biree xiixa líquidu ra nácabe hombre laga nisiaasibe, naquiiñeʼ guireebe de ndaaniʼ campamentu ne cadi guibiguetaʼ chuʼbe ndaanini. 11 Ne ante guiaaziʼ gubidxa, naquiiñeʼ gázebe, ne guiaaziʼ si gubidxa maʼ zanda guibiguétabe ndaaniʼ campamentu. 12 Naquiiñeʼ guyúbiluʼ ti lugar fuera de campamentu, ti lugar ra guirutiʼ tu guʼyaʼ lii,* ne racá nga naquiiñeʼ cheluʼ bañu. 13 Lade ca herramienta stiluʼ naquiiñeʼ gápaluʼ ti staca. Ne ora cheluʼ bañu fuera, naquiiñeʼ caañeluʼ ti huecu né staca ca ne de racá guchiiluʼ lu ni guriluʼ.* 14 Purtiʼ canazá Jehová Dios stiluʼ ndaaniʼ campamentu stiluʼ para gulabe lii ne para gusaanabe ca enemigu stiluʼ lu naluʼ, ne naquiiñeʼ gaca campamentu ca santo, para cadi gúʼyabe xiixa nabiidiʼ luguialuʼ ne guixélebe de lii.
15 »Pa guxooñelú ti esclavu de xpixuaanaʼ ne chebe ra nuuluʼ, cadi naquiiñeʼ gudxiguétaluʼ laabe ra nuu xpixuaanabe. 16 Zanda cuézabe ládetu lugar ra laabe cuibe ndaaniʼ tobi de ca guidxi stitu, ra gacaláʼdxibe. Cadi naquiiñeʼ guninaluʼ laabe.
17 »Nin tobi de ca xiiñidxaapaʼ Israel cadi naquiiñeʼ gaca prostituta stiʼ templu* ne nin ti hombre de ca xiiñiʼ Israel cadi naquiiñeʼ gaca prostituto stiʼ templu.* 18 Cadi naquiiñeʼ chineluʼ bueltu ni biaxa ti prostituta nin bueltu ni biaxa* ti prostituto* para quíxeluʼ ti promesa ra lidxi Jehová Dios stiluʼ, purtiʼ ribixhilaʼdxiʼ Jehová Dios stiluʼ bueltu ni biáxacabe.
19 »Cadi guquíxeluʼ interés bíʼchiluʼ pa bitiiñeluʼ laabe bueltu nin guquíxeluʼ laabe interés pur guendaró ne nin lu intiica cosa ni ruquixe tuuxa interés. 20 Zanda guquíxeluʼ interés ti binni de sti guidxi, peru bíʼchiluʼ la? coʼ, ti uguu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ lii lu guiráʼ ni gúniluʼ lu layú ni chiguicaaluʼ.
21 »Pa gúniluʼ ti promesa Jehová Dios stiluʼ, nagueendaca biʼniʼ ni maʼ bidii stiidxaluʼ. Purtiʼ dxandíʼ peʼ zanabaʼ Jehová Dios stiluʼ lii gúniluʼ ni, ne pa qué gúniluʼ ni la? ziaba donda luguialuʼ pur ti pecadu. 22 Peru, pa qué gúniluʼ ti promesa, qué ziaba donda luguialuʼ pur ti pecadu. 23 Naquiiñeʼ gúniluʼ guiráʼ ni maʼ guniʼluʼ zúniluʼ, ne naquiiñeʼ gudiiluʼ ca cosa ni bidii stiidxaluʼ zudiiluʼ Jehová Dios stiluʼ casi ofrenda ni biale de lii gudiiluʼ.
24 »Pa chuʼluʼ lu layú ra zuhuaa lubáʼ uva stiʼ ti binni xquídxiluʼ,* zanda goloʼ biaʼ tiica si uva dede ra guidxá ndaaniluʼ, peru cadi naquiiñeʼ cuʼluʼ nin tobi ndaaniʼ dxumi stiluʼ.
25 »Pa chuʼluʼ lu layú ra bidxiibaʼ ti binni xquídxiluʼ semiá, zanda gáxhaluʼ né naluʼ ca vaina ni maʼ gula, peru cadi naquiiñeʼ guicaaluʼ hoz* para ugaluʼ ca ramahuiiniʼ ni napa semiá lu layú stiʼ ti binni xquídxiluʼ.
24 »Pa guichaganáʼ ti hombre ti gunaa peru despué maʼ qué racaláʼdxibe cuezanebe laa purtiʼ ruuyabe runi xiixa cosa ni rusituí lube, naquiiñeʼ gucaabe ti acta* de divorcio para gunaa ca, gudiibe ni laa ne gábibe laa guiree de ra lídxibe. 2 Guiree si gunaa ca de ra lídxibe, zanda guibiguetaʼ guichaganáʼ sti hombre. 3 Pa guiropa hombre ni bichaganáʼ gunaa riʼ gaca nanalaʼdxiʼ* laabe, ne gucaa hombre riʼ ti acta de divorcio para laabe, ne gudii ni laabe ne gabi laabe guireebe de ra lidxi o pa gatiʼ ra guiropa hombre ni bichaganáʼ gunaa riʼ, 4 primé hombre ni guca xheelabe que, ni gudxi laabe guireebe de ra lidxi, qué zanda guichaganáʼ laabe sti biaje despué de maʼ gucabiidiʼ gunaa ca, purtiʼ nácani ti cosa ni ribixhilaʼdxiʼ Jehová. Cadi cuʼluʼ nin ti pecadu lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii casi herencia.
5 »Pa nacubi bichaganáʼ ti hombre, cadi naquiiñeʼ chuʼbe lu ejércitu nin gudiicabe laabe sti tipu dxiiñaʼ ti iza. Naquiiñeʼ guiaanabe ra lídxibe ne gusiéchebe xheelabe ne cadi guicaabe nin ti dxiiñaʼ.
6 »Guirutiʼ naquiiñeʼ guiaanané ti molinu de manu nin guié stini ni rié luguiáʼ casi prenda pur bitiiñeʼ xiixa cosa, purtiʼ cayaananebe casi prenda xiixa ni riquiiñeʼ tuuxa para guibaniné.*
7 »Pa guihuinni biʼniʼ secuestrar tuuxa ti* biʼchiʼ, laaca ti israelita, ne bininá laabe ne maʼ bitoo laabe, naquiiñeʼ gatiʼ binni ni biʼniʼ secuestrar ca. Naquiiñeʼ cueeluʼ cosa malu ni nuu ra nuuluʼ.
8 »Ora guihuinni guendahuará lepra* ládetu, laguuyaʼ gúnitu guiráʼ ni gabi ca levita ni naca sacerdote laatu. Laguuyaʼ gúnitu casi peʼ maʼ bineʼ mandar laacabe gúnicabe. 9 Laguietenalaʼdxiʼ ni biʼniʼ Jehová Dios stitu Míriam neza zeedatu, dxi zireetu de Egipto.
10 »Pa gutiiñeluʼ intiica cosa tuuxa,* cadi chuʼluʼ ndaaniʼ lídxibe para guicaaluʼ ni guniʼbe chitíxhebe prenda ra nuuluʼ. 11 Naquiiñeʼ cuézaluʼ fuera de ra lidxi hombre ni bitiiñeluʼ ca, ne laabe nga naquiiñeʼ cueebe de ndaaniʼ lídxibe cosa ni chigudiibe lii casi prenda. 12 Ne, pa pobre hombre ca, cadi chigásiluʼ* pa náparouʼ ni bedatíxhebe prenda ra nuuluʼ. 13 Naquiiñeʼ gúniluʼ stipa gudxiguétaluʼ ni bisaananebe lii prenda casi peʼ guiaaziʼ gubidxa, purtiʼ zaquiiñebe lari stibe ora gátabe ne zanábabe Dios uguu ndaayaʼ lii, ne zuuyaʼ Jehová Dios stiluʼ bíʼniluʼ ti cosa ni jneza.
14 »Cadi gusiguiiluʼ ti trabajador ni riaxa ni cadiʼdiʼ ra nagana ne pobre laa, pa nácabe tobi de ca bíʼchiluʼ o ti binni de sti guidxi ni nabeza lu layú stiluʼ, ndaaniʼ tobi de ca guidxi* stiluʼ. 15 Naquiiñeʼ quíxeluʼ laabe dxi ca bíʼnibe xhiiñaluʼ ante guiaaziʼ gubidxa, purtiʼ cadíʼdibe ra nagana ne caquiiñebe bueltu ca para guibaninebe. Pa qué quíxeluʼ laabe la? zaguube xquéjaluʼ nezalú Jehová ne ziaba donda luguialuʼ purtiʼ bíʼniluʼ ti pecadu.
16 »Cadi naquiiñeʼ gatiʼ ti hombre pur ni guni ca xiiñiʼ ne laaca cadi naquiiñeʼ gatiʼ ca xiiñiʼ binni pur ni guni bixhózecaʼ. Cada binni naquiiñeʼ gatiʼ pur pecadu stiʼ.
17 »Bidii lugar gaca ni jneza ora gaca juzgar ti binni de sti guidxi ni nabeza ládetu o ti xcuidi ni maʼ guti bixhoze, ne cadi guicaaluʼ lari stiʼ ti viuda casi prenda pur bitiiñeluʼ laabe xiixa. 18 Bietenalaʼdxiʼ gúcaluʼ esclavu Egipto ne gulee Jehová Dios stiluʼ lii de raqué. Nga runi cayuneʼ mandar ndiʼ lii.
19 »Ora guindísaluʼ cosecha lu layú stiluʼ ne guiaandaʼ lii guindísaluʼ ti terciu guixi lu layú, cadi guibiguétaluʼ chicaaluʼ ni. Naquiiñeʼ gusaanaluʼ ni para ca binni de sti guidxi ni nabeza ládetu, ca xcuidi ni maʼ guti bixhoze ne ca viuda, ti zacá cuʼ Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ lii lu guiráʼ ni gúniluʼ.
20 »Ora guniibiluʼ ca rama stiʼ yaga olivo stiluʼ, cadi guibiguetaʼ guniibiluʼ cani sti biaje. Ni guiaana lu ca rama ca, ziaanacani para ca binni de sti guidxi ni nabeza ládetu, ca xcuidi ni maʼ guti bixhoze ne ca viuda.
21 »Ora guchuuguluʼ ca uva ni cá lu ca lubáʼ stiluʼ, cadi guibiguétaluʼ para guchuuguluʼ ca ni maʼ biaana. Naquiiñeʼ gusaanaluʼ cani para ca binni de sti guidxi ni nabeza ládetu, ca xcuidi ni maʼ guti bixhoze ne ca viuda. 22 Bietenalaʼdxiʼ gúcaluʼ esclavu ndaaniʼ guidxi Egipto. Nga runi cayuneʼ mandar ndiʼ lii.
25 »Ora cadinde chupa hombre, zanda chécabe nezalú ca juez, ne ca juez riʼ nga guni juzgarcaʼ laacabe ne laacaʼ nga guiniʼcaʼ qué gapa hombre ni biʼniʼ ni jneza ca donda ne hombre malu ca nga napa donda. 2 Pa caquiiñeʼ cúʼcabe palu hombre malu ca, zuni mandar juez ca quixherilúcabe laabe ne cúʼcabe palu laabe nezalú. Biaʼ malu cosa ni bíʼnibe, biaʼ ca nga biaje guchéndacabe palu laabe. 3 Zanda gudiicabe hasta 40 paliza laabe, ninruʼ stobi. Pa tídicabe jma de 40, zatuí lú bíʼchiluʼ nezaluluʼ.
4 »Cadi cuʼluʼ guixhexii* ruaa ti toro ora maʼ cayutuneluʼ laame biidxiʼ.
5 »Pa ti lugar si nabeza caadxi hombre, ne guirácabe bíʼchicabe, ne gatiʼ tobi de laacabe sin ñapa xiiñiʼ la? xheelaʼ hombre ni gutiʼ ca cadi naquiiñeʼ guichaganabe sti hombre ni cadi naca de familia stiʼ xheelabe. Naquiiñeʼ guichaganáʼ xcuñádube laabe ne guni cumplir deber ni napa de guichaganáʼ xcuñada.* 6 Baʼduʼ primé ni gapa gunaa ca ziné lá hombre ni gutiʼ ca para cadi guiniti lá hombre riʼ ndaaniʼ guidxi Israel.
7 »Yanna, pa qué naʼ hombre ca guichaganáʼ viuda stiʼ biʼchiʼ, óraca naquiiñeʼ cheʼ gunaa ca nezalú ca hombre huaniisi ra puertaʼ guidxi ne gabi laacabe: “Qué naʼ biʼchiʼ xheelaʼ guiaana lá biʼchiʼ ndaaniʼ guidxi Israel. Qué nabe guichaganabe naa para guni cumplirbe deber ni nápabe de guichaganabe xcuñádabe”. 8 Naquiiñeʼ gusendacaa ca hombre huaniisi de xquídxicabe hombre ca ne guiniʼnécabe laa. Peru pa nin ne zacá qué nabe ne guiniʼbe “Qué racalaʼdxeʼ guichaganaʼyaʼ gunaa ca”, 9 óraca naquiiñeʼ guidxiña viuda stiʼ bíʼchibe ra nuube nezalú ca hombre huaniisi ca, cuee viuda riʼ elaguidi ni cá ñeebe, gucháxhinni lube ne guiníʼ “Ndiʼ nga ni naquiiñeʼ gaca hombre ni qué naʼ gudii ti familia* biʼchiʼ”. 10 Ne dede dxi ca, sicaríʼ guiree lá lidxi hombre ca* ndaaniʼ guidxi Israel: Ra Lidxi ni Biaaxha Elaguidi ñee.
11 »Pa cadinde chupa hombre ne chuʼ xheelaʼ tobi de laacabe para cuee xheelaʼ de lu náʼ hombre ni caguiñe laabe ca ne gusigaanáʼ gunaa ca ne guruuxhaʼ parte stiʼ hombre ni caguiñe xheelabe ca, 12 naquiiñeʼ ugaluʼ náʼ gunaa ca. Cadi naquiiñeʼ guialuʼ laabe.
13 »Cadi gápaluʼ ndaaniʼ bolsa stiluʼ chupa tipu pesa de guié, ti naroʼbaʼ ne ti nahuiiniʼ, para cuʼbiaʼneluʼ. 14 Cadi gápaluʼ ra lídxiluʼ chupa tipu traste,* ti naroʼbaʼ ne ti nahuiiniʼ, para cuʼbiaʼneluʼ. 15 Siempre naquiiñeʼ gápaluʼ ti pesa ni guizáʼ ne ni riguubiáʼ jneza, ne ti traste ni riguubiáʼ jneza ne ni guizáʼ, para guibániluʼ xadxí lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii. 16 Purtiʼ ribixhilaʼdxiʼ Jehová Dios stiluʼ tutiica binni qué runi ni jneza ni runi ca cosa riʼ.
17 »Laguietenalaʼdxiʼ ni biʼniʼ Amalec laatu neza zeedatu, dxi zireetu de Egipto. 18 Dxi maʼ bidxágatu ne maʼ qué gápatu stipa, bireebe ziyúbibe laatu neza zetu ne bininabe guiráʼ ca ni biaana atrá. Qué nidxíbibe Dios. 19 Ora gudii Jehová Dios stiluʼ lugar guiziiláʼdxiluʼ de guiráʼ ca enemigu stiluʼ, ni chuʼ guidubi vuelta de ra nabézaluʼ, lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii casi herencia para cuézaluʼ luni, naquiiñeʼ gunitiluluʼ ca amalequita ni nuu lu guidxilayú ne guirutiʼ zietenalaʼdxiʼ laacaʼ. Cadi guiaandaʼ ni lii.
26 »Ora maʼ chuʼluʼ lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii casi herencia, maʼ gucuaaluʼ ni ne maʼ nabézaluʼ luni, 2 de lu guirá ni rudii lu layú stiluʼ naquiiñeʼ guicaaluʼ caadxi de ca primé ni gudii luni —ni guindísaluʼ lu layú ni chigudii Jehová Dios stiluʼ lii—, uguuluʼ cani ndaaniʼ ti dxumi ne cheluʼ lugar ra cuí Jehová Dios stiluʼ para gaca adorarbe.* 3 Naquiiñeʼ guidxíñaluʼ nezalú sacerdote ni cayuni dxiiñaʼ ca dxi ca ne gábiluʼ laabe: “Yannadxí canieeʼ nezalú Jehová Dios stiluʼ maʼ guyuaaʼ lu layú ni biʼniʼ jurar Jehová ca bixhozebiidanu zudii laanu”.
4 »Óraca zacaa sacerdote riʼ dxumi ni naazeluʼ ca ne zuzuhuaabe ni frente de altar stiʼ Jehová Dios stiluʼ. 5 De racá napa xidé guiniʼluʼ nezalú Jehová Dios stiluʼ: “Guca bixhozeʼ ti arameu ni guzá cheríʼ chericaʼ* ne guyebe yendézabe Egipto casi binni de sti guidxi ne huaxiéʼ binni nuu lu familia stibe. Peru, raqué beeda gácabe ti guidxi naroʼbaʼ, nadipaʼ ne ni napa stale binni. 6 Peru bizulú ca egipciu que bininacaʼ ne biquiichinacaʼ laadu, ne bíʼnicaʼ laadu esclavu para gúnidu dxiiñaʼ nadipaʼ. 7 Nga runi bizulú gunábadu Jehová, Dios stiʼ ca bixhozebiidadu, gacané laadu, ne binadiaga Jehová stídxidu ne biiyabe modo cayacanadu, biiyabe ca guendanagana stidu ne modo cuquiichinácabe laadu. 8 Ne últimu la? gulee Jehová laadu de Egipto ra biquiiñebe batanabe ni napa poder ne nabe ni napa poder,* cosa ni ruchibi né señal ne milagru. 9 Óraque bedanebe laadu lugar riʼ ne bidiibe laadu layú riʼ, ti layú ra nuu ziáʼ leche ne miel. 10 Yanna zedaniáʼ ca primé ni rudii lu layú ni maʼ bidii Jehová naa”.
»Ne naquiiñeʼ guzuhuaaluʼ cani nezalú Jehová Dios stiluʼ, ne guzuxíbiluʼ nezalú Jehová Dios stiluʼ. 11 De racá naquiiñeʼ guiécheluʼ pur guiráʼ cosa galán ni maʼ bidii Jehová Dios stiluʼ lii ne ni maʼ bidiibe ca ni nuu ra lídxiluʼ, naquiiñeʼ guiécheluʼ, guiecheʼ levita ne binni de sti guidxi ni nabeza ládetu.
12 »Ra mayaca guizaa guionna iza, iza stiʼ diezmu,* ora guiluxe cueechuluʼ guiráʼ chii por ciento de ni gudii ca layú stiluʼ, naquiiñeʼ gudiiluʼ cani ca levita, ca binni de sti guidxi, ca xcuidi ni maʼ guti bixhoze ne ca viuda, ne laacabe zócabe ndaaniʼ ca guidxi* stiluʼ dede ra guidxá ndaanicabe. 13 Óraca zaniʼluʼ nezalú Jehová Dios stiluʼ: “Maʼ guleeʼ ca cosa ni chigudieeʼ lii* de ra lidxeʼ ne maʼ bidieeʼ ni ca levita, ca binni de sti guidxi, ca xcuidi ni maʼ guti bixhoze ne ca viuda, casi maʼ biʼniʼ mandarluʼ naa. Qué huasaanaʼ de chinandaʼ ca mandamientu stiluʼ ne qué huacheeniáʼ cani. 14 Qué ñahuáʼ nin ti ndaa de laani dxi cayuubaʼ ladxiduáʼ pur guti tuuxa ne qué niganaʼ ni dxi nuaaʼ nabiidiʼ ne qué nudieeʼ de laani para ca gueʼtuʼ. Maʼ bizuubaʼ stiidxaʼ Jehová Dios stinneʼ, ne maʼ bineʼ guiráʼ ni maʼ biʼniʼ mandarluʼ naa. 15 Nga runi biiyadxí dede guibáʼ, lugar santo ra nabézaluʼ, ne guluu ndaayaʼ Israel, guidxi stiluʼ ne layú ni maʼ bidiiluʼ laadu, layú ra nuu ziáʼ leche ne miel, casi peʼ biʼniʼ jurarluʼ ni ca bixhozebiidadu”.
16 »Yannadxí cayuni mandar Jehová Dios stiluʼ lii chinándaluʼ ca ley* riʼ ne ca decisión stibe.* Naquiiñeʼ chinándaluʼ cani ne gúniluʼ ni ná cani de guidubi ladxidoʼloʼ ne de guidubi xhiálmaluʼ.* 17 Yannadxí maʼ bicaaluʼ Jehová gudii stiidxaʼ* zaca Dios stiluʼ pa qué gusaana de saluʼ lu ca neza stibe ne chinándaluʼ ca ley,* ca mandamientu ne ca decisión stibe, ne cadi gusaana de gucaadiágaluʼ stídxibe. 18 Ne yannadxí maʼ bicaa Jehová lii gudii stiidxaluʼ zácaluʼ xquidxi, guidxi stibe ni jma risaca, casi maʼ bidii stiidxabe lii, ne zinándaluʼ guiráʼ ca mandamientu stibe. 19 Laabe maʼ gúdxibe lii, casi maʼ bidii stiidxabe, zaguube lii luguiáʼ de guiráʼ guidxi ni maʼ bíʼnibe ne pur nga stale binni zusisaca lii, zunibiaʼcaʼ lii ne zápacaʼ respetu lii pa qué gusaana de gácaluʼ ti guidxi santo para Jehová, Dios stiluʼ».
27 Yanna, zuhuaa Moisés ne cayacané ca hombre huaniisi de guidxi Israel laabe ora biʼniʼ mandarbe guidxi que: «Lachinanda guiráʼ ca mandamientu ni cudieeʼ laatu yannadxí. 2 Ne, dxi tíditu guiiguʼ Jordán para chuʼtu lu layú ni chigudii Jehová Dios stitu laatu, lacui guié naroʼbaʼ ne laugaze yesu ládicani.* 3 De racá, ora maʼ gudíʼditu guiiguʼ ca, lagucaa guiráʼ ca diidxaʼ stiʼ Ley riʼ lu ca guié ca, para chuʼtu lu layú ni chigudii Jehová Dios stitu laatu, ti layú ra nuu ziáʼ leche ne miel, casi peʼ maʼ bidii stiidxaʼ Jehová, Dios stiʼ ca bixhozebiidatu ni laatu. 4 Ora maʼ gudíʼditu guiiguʼ Jordán, naquiiñeʼ chinetu ca guié ca lu dani Ebal ne ugázetu yesu ládicani, casi peʼ cayuneʼ mandar laatu yannadxí. 5 Laaca naquiiñeʼ gúniluʼ ti altar para Jehová Dios stiluʼ raqué, ti altar de guié. Cadi iquiiñeluʼ herramienta de guiibaʼ para ugaluʼ cani. 6 Naquiiñeʼ guzaʼluʼ altar stiʼ Jehová Dios stiluʼ né guié enteru* ne quíxheluʼ ofrenda ni riaʼquiʼ luni para Jehová Dios stiluʼ. 7 Naquiiñeʼ gudiiluʼ sacrificiu de paz ne goloʼ ni raqué, ne naquiiñeʼ chuʼluʼ nayecheʼ nezalú Jehová Dios stiluʼ. 8 Bicaa guiráʼ ca diidxaʼ stiʼ Ley riʼ né letra nayaʼniʼ lu ca guié ca».
9 Óraque Moisés ne ca levita ni naca sacerdote gúdxicabe guidubi guidxi Israel: «Guidxi Israel, cadi guiniʼluʼ ne bicaadiaga. Yannadxí maʼ beeda gácaluʼ guidxi stiʼ Jehová Dios stiluʼ. 10 Naquiiñeʼ gucaadiágaluʼ stidxi Jehová Dios stiluʼ ne chinándaluʼ ca mandamientu ne ca ley* stibe, ni cayuneʼ mandar lii yannadxí».
11 Dxi que, ndiʼ nga ni biʼniʼ mandar Moisés guidxi que: 12 «Ora maʼ gudíʼditu guiiguʼ Jordán, ndiʼ nga ca tribu ni zuzuhuaa lu dani* Guerizim para chuʼ guidxi riʼ ndaayaʼ: tribu stiʼ Simeón, Leví, Judá, Isacar, José ne Benjamín. 13 Ne xcaadxi tribu riʼ: Rubén, Gad, Aser, Zabulón, Dan ne Neftalí, zuzuhuaacaʼ lu dani Ebal para gunadiágacaʼ ora guiete maldición. 14 Ne ca levita la? zábicaʼ guiráʼ ca hombre de guidxi Israel ca diidxaʼ riʼ né ridxi nadipaʼ:
15 »“Guiaba maldición* luguiáʼ hombre ni guzáʼ ne gucaachiʼ ti imagen o ti estatua de guiibaʼ,* ni ribixhilaʼdxiʼ Jehová, ni ruzáʼ tuuxa né náʼ”.* (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).*
16 »“Guiaba maldición luguiáʼ binni guni menu bixhoze o jñaa”. (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).
17 »“Guiaba maldición luguiáʼ binni guniibi ca mujón* ni nuu ra riluxe layú stiʼ xpecinu”. (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).
18 »“Guiaba maldición luguiáʼ binni guni xiixa para guiniti ti ciegu lu neza”. (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).
19 »“Guiaba maldición luguiáʼ binni qué gudii lugar gaca ni jneza ora gaca juzgar ti binni de sti guidxi ni nabeza ládetu, ti xcuidi ni maʼ guti bixhoze ne ti viuda”. (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).
20 »“Guiaba maldición luguiáʼ binni gatané xheelaʼ bixhoze, purtiʼ zusituí lú bixhoze”.* (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).
21 »“Guiaba maldición luguiáʼ binni gatané intiica clase maniʼ”. (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).
22 »“Guiaba maldición luguiáʼ binni gatané bizaʼnaʼ, ti xiiñidxaapaʼ bixhoze o ti xiiñidxaapaʼ jñaa”. (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).
23 »“Guiaba maldición luguiáʼ binni gatané suegra”. (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).
24 »“Guiaba maldición luguiáʼ binni gucaachilú para cueza tuuxa* ne guuti laabe”. (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).
25 »“Guiaba maldición luguiáʼ binni gudii lugar quíxecabe laa* para guuti* tuuxa* ni qué gapa donda”. (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).
26 »“Guiaba maldición luguiáʼ binni qué guni respetar ca diidxaʼ ni cá lu Ley riʼ ne qué guni ni ná cani”. (Ne guidubi guidxi ca zaníʼ “¡Amén!”).
28 »Ne pa dxandíʼ peʼ gucaadiágaluʼ stidxi Jehová Dios stiluʼ ne gúniluʼ stipa chinándaluʼ guiráʼ ca mandamientu stibe ni cayuneʼ mandar lii yannadxí, zaguu Jehová Dios stiluʼ lii luguiáʼ de xcaadxi guidxi ni nuu lu guidxilayú. 2 Ziaba guiráʼ ca ndaayaʼ riʼ luguialuʼ ne zugaandacani lii pa qué gusaana de gucaadiágaluʼ stidxi Jehová Dios stiluʼ:
3 »Ziaba ndaayaʼ luguialuʼ ndaaniʼ guidxi ne ziaba ndaayaʼ luguialuʼ lu layú.
4 »Ziaba ndaayaʼ luguiáʼ ca xiiñiluʼ, luguiáʼ ca ni rudii lu layú stiluʼ ne luguiáʼ ca cría stiʼ ca maniʼ stiluʼ: ca yuzehuiiniʼ ne ca dendxuhuiiniʼ stiluʼ.
5 »Ziaba ndaayaʼ lu dxumi stiluʼ ne ziaba ndaayaʼ lu traste ni riquiiñeluʼ para uguchanaluʼ cuba.
6 »Ziaba ndaayaʼ luguialuʼ ora chuʼluʼ ne ziaba ndaayaʼ luguialuʼ ora guireeluʼ.
7 »Ora guiasa ca enemigu stiluʼ para gucaalucaʼ lii zuni Jehová xiixa para guníticabe nezaluluʼ. Lu ti neza si ziécabe ora chigucaalúcabe lii, peru ziécabe lu gadxe* neza ora guxoñelúcabe de lii. 8 Zuni mandar Jehová guicaaluʼ ti ndaayaʼ ra guchabe ca bodega stiluʼ ne zaguube ndaayaʼ guiráʼ ni gúniluʼ, ne dxandíʼ peʼ zaguu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ lii lu layú ni chigudii lii. 9 Zuni Jehová lii ti guidxi santo para laa, casi biʼniʼ jurarbe ni lii, pa qué gusaana de chinándaluʼ ca mandamientu stiʼ Jehová Dios stiluʼ ne saluʼ lu ca neza stibe. 10 Guiráʼ ca guidxi ni nuu lu guidxilayú napa xidé gúʼyacaʼ zineluʼ lá Jehová, ne zadxíbicabe lii.
11 »Zudii Jehová lii stale xiiñiluʼ ne stale maniʼ ne ti layú ni rudii stale cosecha lugar ra biʼniʼ jurar Jehová ca bixhozebiidaluʼ zudii lii. 12 Zuxheleʼ Jehová para lii bodega stiʼ ni dxátipa de cosa galán, laani nga guibáʼ, para gusábabe nisaguié lu layú stiluʼ tiempu stini ne para uguube ndaayaʼ guiráʼ ni gúniluʼ. Zutiiñeluʼ stale guidxi, peru lii qué ziuu ora chitiiñeluʼ laacabe xiixa. 13 Zaguu Jehová lii delante ne cadi atrá,* ne zaguube lii luguiáʼ ne cadi xagueteʼ... pa qué gusaana de chinándaluʼ ca mandamientu stiʼ Jehová Dios stiluʼ ni cayuneʼ mandar lii yannadxí chinándaluʼ ne gúniluʼ ni ná cani. 14 Cadi guireecueʼluʼ de ca diidxaʼ ni cayuneʼ mandar lii yannadxí —nin ladu derechu nin ladu bigaʼ—* para chinándaluʼ xcaadxi dios ne guni adorarluʼ* laacaʼ.
15 »Peru pa qué gucaadiágaluʼ stidxi Jehová Dios stiluʼ ne qué gucaa íqueluʼ chinándaluʼ guiráʼ ca mandamientu ne ca ley stibe ni cayuneʼ mandar lii yannadxí, ziaba guiráʼ ca maldición riʼ luguialuʼ ne zugaandacani lii:
16 »Ziaba maldición luguialuʼ ndaaniʼ guidxi ne ziaba maldición luguialuʼ lu layú.
17 »Ziaba maldición lu dxumi stiluʼ ne ziaba maldición lu traste ni riquiiñeluʼ para uguchanaluʼ cuba.
18 »Ziaba maldición luguiáʼ ca xiiñiluʼ, luguiáʼ ca ni rudii lu layú stiluʼ, ne luguiáʼ ca yuzehuiiniʼ ne ca dendxuhuiiniʼ stiluʼ.
19 »Ziaba maldición luguialuʼ ora chuʼluʼ ne ziaba maldición luguialuʼ ora guireeluʼ.
20 »Zuseendaʼ Jehová maldición luguialuʼ, zuchebe luluʼ ne zuseendabe castigu lu guiráʼ ni gúniluʼ dede ra guinitiluluʼ ne gátiluʼ nagueenda, pur ca cosa malu ni rúniluʼ ne pur bisaanaluʼ naa. 21 Zuseendaʼ Jehová ti guendahuará ni guicá lii dede ora maʼ binduuxebe lii de lu layú ni chiguicaaluʼ. 22 Zuni castigar Jehová lii né tuberculosis, zápaluʼ stale xindxáʼ, zadxaluʼ guí, zutixhiéʼ calor lii, zuniná ti espada lii, zucuiidxiʼ ti bi ndaʼ ni nápaluʼ lu layú stiluʼ ne ziaba ti plaga de hongo* luguiácani. Zazananda guiráʼ ndiʼ lii dede ra gátiluʼ. 23 De cobre zaca guibáʼ ni nuu luguiáʼ de lii, ne de guiibaʼ zaca layú ra nuxhatañeeluʼ. 24 Zuni Jehová nisaguié ni riaba lu layú stiluʼ yudé ne yuxi ne ziábacani de guibáʼ luguialuʼ dede ra gunduuxecani lii. 25 Zuni Jehová xiixa para guni ganar ca enemigu stiluʼ lii. Lu ti neza si zieluʼ ora chigucaaluluʼ laacabe, peru zuxooñeluluʼ de laacabe lu gadxe* neza, ne guizáʼ zadxibi guiráʼ ca rey ni nuu lu guidxilayú ora gúʼyacaʼ ximodo guilúxeluʼ. 26 Guiráʼ maniʼ ni ripapa guibáʼ ne guiráʼ maniʼ ni rizá layú zocaʼ ca gueʼtuʼ stiluʼ ne guirutiʼ tu zuchibi laacame.
27 »Zuni castigar Jehová lii né guiʼdxuʼ ni riree ladi binni Egipto ne almurrana, ne zacahuará ládiluʼ* ne zadxá guiʼdxuʼ ládiluʼ, ne qué zanda guiándaluʼ de ca guendahuará riʼ. 28 Castigu ni chigudii Jehová lii nga zié xpiaaniluʼ, zacheepaʼ luluʼ ne qué zadxélaluʼ xi gúniluʼ.* 29 Neca galaa dxi, zuyúbiluʼ ra cánaluʼ para saluʼ, cásica ruyubi ti ciegu ra canaʼ ora maʼ zizá lu guelacahui stiʼ. Ne cadi jneza zaree guiráʼ ni gúniluʼ; zaguítecabe lii para guiaananécabe stiluʼ ne qué zusaana de cuánacabe ca cosa stiluʼ, ne guirutiʼ tu zulá lii de lu nácabe. 30 Zúniluʼ compromisu né ti gunaa para guichaganaluʼ laa, peru sti hombre zalaxoo laabe. Zucuiluʼ ti yoo, peru qué zabézaluʼ ndaanini. Zuzuhuaaluʼ lubáʼ uva, peru qué zoloʼ ca uva ni gudii luni. 31 Zuuticabe toro stiluʼ nezaluluʼ, peru qué zoloʼ xpeelame. Zabáʼnacabe burru stiluʼ nezaluluʼ ne qué zabiguétame lu naluʼ. Zudiicabe ca xténdxuluʼ ca enemigu stiluʼ ne guirutiʼ tu zulá lii de lu nácabe. 32 Zuuyaluʼ ziné binni de sti guidxi ca xiiñiluʼ hombre ne ca xiiñidxaapaluʼ ne qué zusaana de guibánaluʼ laacabe, peru qué zanda gúniluʼ gastiʼ. 33 Ti guidxi ni qué runibiaʼluʼ zo ni gudii lu layú stiluʼ ne guiráʼ ni gudii ca cosecha stiluʼ, qué zusaana de quítecabe lii para guiaananécabe stiluʼ ne zuxhatañeecabe lii. 34 Dede zié xpiaaniluʼ pur ni gúʼyaluʼ.
35 »Zuni castigar Jehová lii né guiʼdxuʼ ni riuubaʼ ne ni qué rianda ni guiree lu guiropaʼ xíbiluʼ ne lu guiropaʼ xcóʼreluʼ, dede ndaaniʼ batañeeluʼ hasta galaa íqueluʼ. 36 Ziné Jehová lii ne rey ni guliluʼ para guni mandar lii ndaaniʼ ti guidxi ni qué runibiaʼluʼ ne ni qué ñunibiáʼ ca bixhozebiidaluʼ. Raqué zuni adorarluʼ* xcaadxi dios, dios de yaga ne de guié. 37 Ne guizáʼ zadxibi binni pur modo gúʼyacaʼ lii ne zuni búrlacaʼ lii ne zúnicaʼ menu lii* ndaaniʼ guiráʼ ca guidxi ra chiné Jehová lii.
38 »Zudxiibaluʼ stale biidxiʼ lu layú, peru huaxiéʼ zandísaluʼ luni purtiʼ zunduuxeʼ langosta* cani. 39 Zuzuhuaaluʼ lubáʼ uva ne zúniluʼ dxiiñaʼ para guiroobaʼ ni, peru qué zeʼluʼ vinu ne qué zadxélaluʼ gastiʼ luni purtiʼ zo bicutiʼ guirani. 40 Zápaluʼ yaga olivo lu guidubi layú stiluʼ, peru qué zaxúbiluʼ aceite stini ládiluʼ purtiʼ ziaba ca aceituna stini. 41 Zápaluʼ xiiñiluʼ hombre ne xiiñidxaapaluʼ, peru zusaana de gácacabe stiluʼ purtiʼ ziné binni laacabe para gácacabe esclavu. 42 Ziaba stale manihuiiniʼ ni napa xhiaa* lu guiráʼ ca yaga stiluʼ ne lu ni nápaluʼ lu layú stiluʼ ne zunitilúcame cani. 43 Binni de sti guidxi ni nuu ra nuuluʼ ziuu jma luguiáʼ de lii ra zidiʼdiʼ dxi, peru lii la? ra tidiʼ dxi ziuuluʼ jma xagueteʼ. 44 Laabe zutiiñebe lii, peru lii qué zutiiñeluʼ laabe. Laabe ziuube delante, peru lii la? ziuuluʼ atrá.*
45 »Ziaba guiráʼ ca maldición riʼ luguialuʼ, zazanándacani lii ne zugaandacani lii dede ra guinitiluluʼ, purtiʼ qué nucaadiágaluʼ stidxi Jehová Dios stiluʼ ne qué ninándaluʼ ca mandamientu ne ca ley ni biʼniʼ mandarbe lii. 46 Ne qué ziuu dxi guireecani luguialuʼ ne luguiáʼ ca xiiñiluʼ purtiʼ zeeda gácacani ti señal ne xiixa ni riguixhená binni, 47 purtiʼ qué ñúniluʼ ni ná* Jehová Dios stiluʼ né guendanayecheʼ ne qué ñuu ladxidoʼloʼ nayecheʼ dxi gúpaluʼ stale cosa. 48 Zuseendaʼ Jehová ca enemigu stiluʼ chigucaalucaʼ lii, ne lii zúniluʼ xhiiñacabe neca candaanaluʼ ne cayátiluʼ nisa, ne neca huaxiéʼ lari nápaluʼ ne cayaadxaʼ stale cosa lii. Zaguixhe enemigu stiluʼ ti ayubu de guiibaʼ xayánniluʼ dede ra gunduuxebe lii.
49 »Zuseendaʼ Jehová ti guidxi ni zeeda de zitu para gucaalú lii, ni zeeda de sti ladu guidxilayú. Ti guidxi ni riníʼ diidxaʼ ni qué riéneluʼ ziaba luguialuʼ casi riaba ti águila luguiáʼ maniʼ ni chiguinaazeʼ, 50 ti guidxi ni naduxhuʼ lú ni qué zuni respetar binnigola ne qué ziáʼ ti joven. 51 Zo guidxi riʼ ca cría stiʼ ca maniʼ stiluʼ ne ni rudii lu layú stiluʼ dede ra guinitiluluʼ. Qué zusaanacabe biidxiʼ nin vinu nacubi nin aceite nin yuzehuiiniʼ nin dendxuhuiiniʼ para lii dede ra gunduuxecabe lii. 52 Zaguucabe leʼ lii, zuseguyoocabe lii ndaaniʼ guiráʼ ca guidxi* ni nuu lu layú stiluʼ dede ra guiaba ca muru nasoo ne nadipaʼ, ca muru ni nuuluʼ seguru zapa lii. Ya, zaguucabe leʼ lii ndaaniʼ guiráʼ ca guidxi ni nuu lu layú ni bidii Jehová Dios stiluʼ lii. 53 Ne pur nga zoloʼ ca xiiñiluʼ, xpeela ca xiiñiluʼ hombre ne ca xiiñidxaapaluʼ ca ni bidii Jehová Dios stiluʼ lii, purtiʼ guizáʼ feu modo cúʼcabe leʼ guidxi stiluʼ ne feu modo guniná enemigu stiluʼ lii.
54 »Dede hombre ni jma nadóʼ ne nadá ni nuu ndaaniʼ xquídxiluʼ qué ziabe bíʼchibe ne qué ziabe xheelabe ni nadxiibe nin ca xiiñibe ni nuu ra nuube, 55 ne qué zudiibe laacaʼ nin ti ndaa xpeela ca xiiñibe ni gobe, purtiʼ zará ca cosa stibe pur guizáʼ feu modo cúʼcabe leʼ guidxi ca ne feu modo guniná ca enemigu stiluʼ ndaaniʼ ca guidxi stiluʼ. 56 Ne gunaa nadóʼ ne nadá ni nuu ndaaniʼ xquídxiluʼ ni qué niníʼ ique nizá layú xieeñee tantu nadá la? qué ziabe xheelabe ni nadxiibe ninca qué ziabe xiiñibe hombre nin xiiñidxaapabe, 57 nin placenta ni guiree ndaanibe ne xpeela ca xiiñibe ni guxánabe qué zudiibe laacaʼ, purtiʼ nagaʼchiʼ zobe ca xiiñibe ne placenta ca, pur guizáʼ feu modo cúʼcabe leʼ guidxi ca ne feu modo guniná ca enemigu stiluʼ ndaaniʼ ca guidxi stiluʼ.
58 »Pa qué chinándaluʼ casi peʼ modo ná guiráʼ ca diidxaʼ stiʼ Ley riʼ, ca diidxaʼ ni cá lu libru riʼ, ne qué guidxíbiluʼ lá* nandxóʼ ne ni rucaa binni guidxibi, lá Jehová Dios stiluʼ la? 59 zuseendaʼ Jehová plaga guizáʼ feu luguialuʼ ne luguiáʼ ca xiiñiluʼ, plaga nadipaʼ ni qué riluxegá, ne guendahuará ni guizáʼ naná ne qué riandagá. 60 Laabe zudxiguétabe luguialuʼ guiráʼ ca guendahuará ni bininá Egipto, ca guendahuará ni guizáʼ bidxíbiluʼ que, ne qué zundaacani lii. 61 Ne cadi nga si, dede zuniná Jehová lii né guendahuará o plaga ni cadi cá lu libru stiʼ Ley riʼ dede ra guinitiluluʼ. 62 Neca maʼ beeda gácatu stale casi ca beleguí ni nuu guibáʼ, huaxiéʼ si de laatu ziaana, purtiʼ qué nucaadiágatu stidxi Jehová Dios stitu.
63 »Ne, cásica biʼyaʼ Jehová jneza guni cosa galán pur laatu ne gutale laatu, zacaca zuuyaʼ Jehová jneza gunitilú laatu ne gunduuxeʼ laatu, ne ziaaxhatu de lu layú ni maʼ cadi candaa zacaatu para cuézatu lu.
64 »Zucheeche ndase Jehová lii lade guiráʼ ca guidxi ca, dede ti punta guidxilayú hasta sti punta, ne raqué napa xidé guni adorarluʼ* dios de yaga ne de guié ni qué runibiaʼluʼ ne ni qué ñunibiáʼ ca bixhozebiidaluʼ. 65 Lade ca guidxi ca qué zápaluʼ guendariuudxí ne nin ti lugar ra ganda guiziilaʼdxiʼ ñeeluʼ. Lugar de nga la? zuni Jehová gacaditi ladxidoʼloʼ raqué, guidxaga ca bizaluluʼ ne qué guidxélaluʼ xi gúniluʼ. 66 Guizáʼ naxoo ra ziuu xquendanabániluʼ. Dxi ne gueelaʼ guizáʼ zadxíbiluʼ, ne qué zánnaluʼ pa zalaluʼ. 67 Cumu guizáʼ zadxibi ladxidoʼloʼ ne pur guiráʼ ni gúʼyaluʼ, siadóʼ ca zaniʼluʼ “¡Pa ñanda si ñaca huadxí!” ne huadxí ca zaniʼluʼ “¡Pa ñanda si ñaca siadóʼ!”. 68 Dxandíʼ peʼ, zudxiguetaʼ Jehová laatu Egipto lu barcu, ra gudxeʼ laatu “Qué ziuu dxi guibiguetaʼ gúʼyatu guidxi ca”. Raqué napa xidé gutooto laatu lu ca enemigu stitu casi esclavu ne esclava, peru guirutiʼ tu zazíʼ laatu».
29 Ndiʼ nga ca diidxaʼ stiʼ acuerdu ni biʼniʼ mandar Jehová Moisés guniné guidxi Israel lu layú stiʼ Moab, aparte de acuerdu ni maca bíʼninebe laacaʼ dxi nuucaʼ Horeb.
2 Óraque bichiña Moisés guidubi guidxi Israel ne gúdxibe laacaʼ: «Dxi nuutu ndaaniʼ guidxi Egipto, laapetu biiyatu guiráʼ ni biʼniʼ Jehová faraón, guiráʼ ca xpinni ne guidubi xquidxi nezalutu, 3 laapetu biiyatu ca castigu* naroʼbaʼ, ca señal naroʼbaʼ ne ca milagru que. 4 Peru, hasta yannadxí, caʼruʼ gudii Jehová laatu ti ladxidóʼ ni riene nin ti bizalú ni ruuyaʼ ne nin ti diaga ni runadiaga. 5 “Lu 40 iza ra bilueeʼ laatu pa neza chetu lu desiertu, qué ñuxe xhábatu nin ca elaguidi ni cá ñeetu. 6 Qué ñoto pan ne qué ñeʼtu vinu ne nin xiixa ni napa alcohol, para gánnatu naa nga Jehová Dios stitu”. 7 Últimu la? bedandatu lugar riʼ, ne biree Sehón, rey stiʼ Hesbón, ne Og, rey stiʼ Basán, para tíndenecaʼ laanu, peru biʼniʼ ganarnu laacabe. 8 Despué de ngue biaananenu layú stícabe ne bidiʼnu ni casi herencia ca rubenita, ca gadita ne galaa tribu stiʼ ca manasita. 9 Nga runi, laguni ni ná ca diidxaʼ stiʼ acuerdu riʼ ne lachinanda cani, ti zacá guiree guiráʼ ni gúnitu jneza.
10 »Yannadxí guiratu nuutu raríʼ nezalú Jehová Dios stitu: ca xaíque stiʼ ca tribu stitu, ca hombre huaniisi,* ca hombre ni racané gaca dxiiñaʼ ndaaniʼ ca tribu,* guiráʼ ca hombre de Israel, 11 ca xcuidi, xheelatu ne ca binni de sti guidxi ni nuu ndaaniʼ campamentu riʼ, dede binni ni ritopa yaga hasta binni ni rindee nisa. 12 Nuutu raríʼ para chuʼtu lu acuerdu stiʼ Jehová Dios stitu ne lu juramentu ni cayuni Jehová Dios stitu né laatu yannadxí 13 para gúnibe laatu xquídxibe yannadxí ne para gácabe Dios stitu, casi maʼ bidii stiidxabe laatu ne casi biʼniʼ jurarbe ca bixhozebiidatu Abrahán, Isaac ne Jacob.
14 »Yanna, cadi né laasitu nga cayuneʼ acuerdu ne juramentu riʼ. 15 Laaca cayuneniáʼ ni ca ni nuuné laanu raríʼ yannadxí nezalú Jehová Dios stinu ne cayuneniáʼ ni ca ni cadi nuuné laanu raríʼ yannadxí. 16 (Purtiʼ nanna dxíchitu ximodo bibáninu ndaaniʼ guidxi Egipto ne ximodo gudídinu ndaaniʼ stale guidxi dede ra bedandanu raríʼ. 17 Ne biiyatu ca cosa ni ribixhilaʼdxiʼ Dios ne ca bidóʼ yuudxuʼ* de yaga, de guié ne de plata ne oro ni nápacabe). 18 Laguuyaʼ chaahuiʼ cadi chuʼ nin ti hombre o gunaa ne nin ti familia o tribu de ca ni nuu raríʼ yannadxí ni guixeleʼ ladxidóʼ de Jehová Dios stinu ne guni adorar ca dios stiʼ ca guidxi que, ne laguuyaʼ chaahuiʼ cadi guiree ti xcu ni cuee venenu ne ajenjo ládetu.
19 »Peru, pa chuʼ tuuxa ni gunadiaga ca diidxaʼ stiʼ juramentu riʼ ne gaca ladxidóʼ orgulloso ne guiníʼ “Zapaʼ guendariuudxí neca sayaʼ ra gabi ladxiduáʼ naa sayaʼ”* ne pur nga gunitilube guiráʼ ni guidxélabe ra zizabe,* 20 qué zaná Jehová guni perdonar laabe. Lugar de nga, guizáʼ zadxiichiné Jehová hombre ca ne ziaba guiráʼ ca maldición ni cá lu libru riʼ luguiabe, ne cayábecaʼ laatu zuxhiá Jehová lá hombre ca de lu guidxilayú.* 21 Ne zuxheleʼ Jehová laabe de lade guirá ca tribu stiʼ Israel para guniná laabe ra guseendaʼ guiráʼ ca maldición stiʼ acuerdu ni cá lu libru stiʼ Ley riʼ luguiabe.
22 »Ora guʼyaʼ guiráʼ ca xiiñitu ni guibani despué ne ca binni ni zeeda de guidxi zitu ca plaga ni biaba lu layú riʼ ne guiráʼ ni biseendaʼ Jehová para guniná ni 23 —azufre, zidi ne bele, para cadi gudxiibatu gastiʼ lu guidubi layú riʼ ne cadi guindani guixi ne igaa nin ti yagahuiiniʼ luni, casi dxi binitilú Sodoma, Gomorra, Admá ne Zeboyim, ca guidxi ni binitilú Jehová dxi cacaguí xiana stiʼ ne guizáʼ cadxiichi—, 24 óraca laacabe ne guiráʼ ca guidxi ca zanabadiidxacabe: “¿Xiñee biʼniʼ Jehová layú riʼ sicaríʼ pue? ¿Xi bicaaguí xiana stibe pue?”. 25 Óraque zacábicabe: “Gúcani zacá purtiʼ bisaanacabe acuerdu stiʼ Jehová, Dios stiʼ ca bixhozebiidacabe, acuerdu ni bíʼninebe laacaʼ dxi guleebe laacaʼ de guidxi Egipto. 26 Ne bizulú biʼniʼ adorárcabe xcaadxi dios ne bizuxíbicabe nezalúcani, dios ni qué ñunibiáʼcabe ne ni gudxi Dios laacabe cadi naquiiñeʼ guni adorárcabe.* 27 Óraque gucuaguí xiana stiʼ Jehová ne biseendabe guiráʼ ca maldición ni cá lu libru riʼ lu layú que. 28 Ngue runi guxha Jehová laacabe de lu layú stiʼ né stale xiana, ne cumu guizáʼ cadxiichibe la? biseendabe laacaʼ lu sti layú ne racá nga nuucaʼ dede yannadxí”.
29 »Stiʼ Jehová Dios stinu ca cosa ni nagaʼchiʼ, peru ca cosa ni rihuinni ca la? stinu ne stiʼ ca xiiñinu cani ne qué zusaana de gácacani stinu ne stícabe, ti zacá gúninu guiráʼ ni ná ca diidxaʼ stiʼ Ley riʼ.
30 »Ora gueeda guizaaca guiráʼ ni ná ca diidxaʼ riʼ luguialuʼ —ndaayaʼ ne maldición ni maʼ gudixheʼ nezaluluʼ— ne guietenaláʼdxiluʼ cani* ora maʼ nuuluʼ ndaaniʼ guiráʼ ca guidxi ra bicheeche ndase Jehová Dios stiluʼ lii, 2 ne lii ne ca xiiñiluʼ guibiguétaluʼ ra nuu Jehová Dios stiluʼ ne gucaadiágaluʼ stídxibe de guidubi ladxidoʼloʼ ne de guidubi xhiálmaluʼ* ra chinándaluʼ guiráʼ ni cayuneʼ mandar lii yannadxí, 3 óraca zabee Jehová Dios stiluʼ lii ndaaniʼ ca lugar ra yené ca enemigu stiluʼ lii, ziabe lii ne zabeebe lii de ndaaniʼ guiráʼ ca guidxi ra bicheeche ndase Jehová Dios stiluʼ lii. 4 Neca guireeche ndase xquídxiluʼ dede ra riluxe guibáʼ, de racá zicaa Jehová Dios stiluʼ lii ne zudxiguétabe lii. 5 Ziné Jehová Dios stiluʼ lii lu layú ra gucuaa ca bixhózeluʼ ne lii cuézaluʼ luni, ne laabe zúnibe cosa galán pur lii ne zutálebe ca xpínniluʼ jma que biaʼ gupa ca bixhózeluʼ. 6 Zusiá* Jehová Dios stiluʼ ladxidoʼloʼ ne ladxidóʼ ca xiiñiluʼ para gannaxhiiluʼ Jehová Dios stiluʼ de guidubi ladxidoʼloʼ ne de guidubi xhiálmaluʼ* ti cadi gátiluʼ.* 7 Óraca zuseendaʼ Jehová Dios stiluʼ guiráʼ ca maldición riʼ luguiáʼ ca enemigu stiluʼ, luguiáʼ ca ni guca nanalaʼdxiʼ ne guzananda lii.
8 »Ne óraca lii zabiguétaluʼ, zunadiágaluʼ stidxi Jehová ne zinándaluʼ guiráʼ ca mandamientu stibe, ca ni cayuneʼ mandar lii yannadxí. 9 Zaguu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ guiráʼ dxiiñaʼ ni gúniluʼ, zutálebe ca xiiñiluʼ, ca maniʼ stiluʼ ne ni rudii lu layú stiluʼ, zaguu Jehová ndaayaʼ lii sti biaje purtiʼ jneza zuuyabe ni, cásica biiyabe jneza uguube ndaayaʼ ca bixhozebiidaluʼ. 10 Purtiʼ óraca zunadiágaluʼ stidxi Jehová Dios stiluʼ ne zinándaluʼ ca mandamientu ne ca ley stibe, ni cá lu libru stiʼ Ley riʼ, ne zabiguétaluʼ ra nuu Jehová Dios stiluʼ de guidubi ladxidoʼloʼ ne de guidubi xhiálmaluʼ.*
11 »Ca mandamientu ni cayuneʼ mandar lii yannadxí riʼ, cadi tan nagánacani para lii ne cadi zitu nuucani de lii. 12 Cadi nuucani guibáʼ para guiniʼluʼ: “¿Tu laa quibaʼ guibáʼ ne guedané cani para ganda gunadiáganu cani ne chinándanu cani yaʼ?”. 13 Laaca cadi nuucani sti ladu nisadóʼ ne pur nga guiniʼluʼ: “¿Tu laa chicaa cani deche nisadóʼ ca ne guedané cani para ganda gunadiáganu cani ne chinándanu cani yaʼ?”. 14 Purtiʼ guizáʼ gaxha nuu diidxaʼ ca de lii, nuuni ndaaniʼ ruaaluʼ ne ndaaniʼ ladxidoʼloʼ, para gúniluʼ ni nani.
15 »Biaa, yannadxí caguixheʼ nezaluluʼ guendanabani ne cosa galán, ne guendaguti ne cosa malu. 16 Pa gucaadiágaluʼ ca mandamientu stiʼ Jehová Dios stiluʼ ni cayuneʼ mandar lii yannadxí, ne cadi gusaana de gannaxhiiluʼ Jehová Dios stiluʼ, saluʼ lu neza stibe ne chinándaluʼ ca mandamientu, ca ley ne ca decisión stibe,* óraca qué zátiluʼ ne zadáleluʼ, ne zaguu Jehová Dios stiluʼ ndaayaʼ lii lu layú ni chiguicaaluʼ.
17 »Peru, pa guireechú ladxidoʼto ne qué gucaadiágatu, ne gudiitu lugar gucuudxi binni laatu, guzuxíbitu nezalú xcaadxi dios ne guni adorartu* cani, 18 yannadxí cayabeʼ caʼ laatu zátitu. Qué zabánitu xadxí lu layú ni chiguicaatu tídisitu guiiguʼ Jordán. 19 Yannadxí caquiiñeʼ guibáʼ ne guidxilayú casi testigu para laatu para gúʼyacani maʼ gudixheʼ nezalutu guendanabani ne guendaguti, ndaayaʼ ne maldición. Ne, para guibánitu ne guibani ca xiiñitu, naquiiñeʼ cuitu guendanabani ca 20 ra cadi gusaana de gannaxhiitu Jehová Dios stitu, gucaadiágatu stídxibe ne guinaaze dxiichitu laabe, purtiʼ laabe nga guendanabani stitu ne pur laabe ziaanatu xadxí lu layú ni biʼniʼ jurar Jehová gudii ca bixhozebiidatu Abrahán, Isaac ne Jacob».
31 Óraque biree Moisés ne gúdxibe ca diidxaʼ riʼ guidubi guidxi Israel: 2 «Yannadxí maʼ napaʼ ti gayuaa gande iza ne maʼ qué zanda sayaniruáʼ nezalutu,* purtiʼ maʼ gudxi Jehová naa: “Qué zadíʼdiluʼ guiiguʼ Jordán riʼ”. 3 Jehová Dios stiluʼ nga sániruʼ luluʼ ora tídiluʼ ne laabe nga chigunitilube ca guidxi ni nuu delante de lii, ne lii cuézaluʼ lu ca layú stícabe. Maʼ Josué nga chisániru nezalutu tídisitu guiiguʼ ca, casi maʼ guníʼ Jehová. 4 Zuni Jehová ca guidxi riʼ cásica bíʼnibe Sehón ne Og, ca rey stiʼ ca amorreu, ne ni bíʼnibe ca layú sticaʼ dxi binitilube laacaʼ. 5 Zacané Jehová laatu ra guni ganarbe ca guidxi ca, ne napa xidé gúnitu ca guidxi riʼ guiráʼ ni maʼ bineʼ mandar laatu. 6 Lagaca nadxibalú ne nadipaʼ. Cadi guidxíbitu laacabe ne cadi gacadítitu, purtiʼ Jehová Dios stitu nga ziné laatu. Qué zaxélebe de laatu ne qué zusaanabe laatu».
7 Óraque bisendacaa Moisés Josué ne ndiʼ nga ni gúdxibe laa nezalú guidubi guidxi Israel: «Guca nadxibalú ne nadipaʼ, purtiʼ lii nga chineluʼ guidxi riʼ lu layú ni biʼniʼ jurar Jehová zudii ca bixhozebiidacabe, ne lii zudiiluʼ ni laacabe casi herencia. 8 Jehová nga zeʼ delante de lii, ne siempre zazánebe lii. Qué zaxélebe de lii ne qué zusaanabe lii. Cadi guidxíbiluʼ ne cadi guidxibi xhaataluʼ».
9 Óraque bicaa Moisés Ley riʼ ne bidiibe ni ca levita ni naca sacerdote ni ziné arca stiʼ acuerdu stiʼ Jehová, laaca bidiibe ni guiráʼ ca hombre huaniisi de guidxi Israel. 10 Ne ndiʼ nga ni biʼniʼ mandar Moisés laacabe: «Cada gadxe iza, iza nexheʼ gaca binni libre de ca deuda ni napa, lu Saa stiʼ ca Ramada,* 11 ora guidxiña guidubi guidxi Israel nezalú Jehová Dios stiluʼ lugar ra laabe cuibe, naquiiñeʼ gúʼndaluʼ Ley riʼ para gunadiaga guidubi guidxi Israel ni. 12 Bichiña guidxi ca —ca hombre, ca gunaa, ca xcuidi* ne ca binni de sti guidxi ni nabeza ndaaniʼ ca guidxi* stiluʼ— para gucaadiágacaʼ ne guiziidicaʼ, ne para guidxíbicaʼ Jehová Dios sticaʼ ne cadi guiaandaʼ laacaʼ naquiiñeʼ gúnicaʼ guiráʼ ni ná ca diidxaʼ ni cá lu Ley riʼ. 13 Óraca ca xiiñicabe ni caʼruʼ gunibiáʼ Ley riʼ zucaadiágacaʼ ne zaziidicaʼ guidxíbicaʼ Jehová Dios sticaʼ biaʼ dxi guibánitu lu layú ni chiguicaatu tídisitu guiiguʼ Jordán».
14 De raqué gudxi Jehová Moisés: «Biaa, zedadxiña dxi gátiluʼ. Bisendacaa Josué ne laché* ra yoo ra raca reunión para guneʼ laabe xaíque». Ngue runi biree Moisés ne Josué zecaʼ ne bidxíñacaʼ ra yoo ra raca reunión. 15 Óraque bihuinni Jehová ra yoo que, lu columna de za que, ne bizuhuaa columna de za que ra entrada stiʼ yoo ra raca reunión que.
16 Yanna gudxi Jehová Moisés: «Biaa, maʼ xcaadxi si cayaadxaʼ para gátiluʼ,* ne zuzulú guidxi riʼ zucheené naa ra gaca prostituircaʼ* né ca dios stiʼ xcaadxi guidxi ni nuu guidubi vuelta layú ra chichuucabe. Zusaanacabe naa ne zuxhiácabe acuerdu ni bineniáʼ laacabe. 17 Ne ora guizaaca nga zadxiicheniáʼ laacabe, zusaanaʼ ne zudxieedecheʼ* laacabe dede ra guinitilúcabe. De racá, ora guizáʼ maʼ cayacanácabe ne cadíʼdicabe lu stale yuubaʼ, zaníʼcabe: “¿Ñee purtiʼ cadi nuu Dios ládenu nga cadídinu ca guendananá riʼ la?”. 18 Peru dxi ca nudxiedecheruáʼ* laacabe pur guiráʼ ca cosa malu ni bíʼnicabe ra yenándacabe xcaadxi dios.
19 »Yanna lagucaa canción riʼ ne lagusiidiʼ ni ca israelita. Lagucaa laacabe guiziidicabe ni* para iquiiñeʼ canción riʼ casi testigu ni guiníʼ pur naa en contra de guidxi Israel. 20 Ora chiniáʼ laacabe lu layú ni bineʼ jurar gudieeʼ ca bixhozebiidacabe —ti layú ra nuu ziáʼ leche ne miel— ne laacabe gócabe dede ra guidxá ndaanicabe ne gápacabe stale cosa galán,* óraca zinándacabe xcaadxi dios para guni adorárcabe laacaʼ, qué zápacabe respetu naa ne zuxhiácabe acuerdu stinneʼ. 21 Ora maʼ cadíʼdicabe lu stale guendananá ne yuubaʼ, zaquiiñeʼ canción riʼ casi testigu para laacabe (purtiʼ cadi naquiiñeʼ gusiaandaʼ ca xiiñicabe ni), purtiʼ naa maʼ nannaʼ modo riníʼ íquecabe ne maca nannaʼ ni dede ante chiniáʼ laacabe lu layú ni bineʼ jurar zudieeʼ laacabe».
22 Ngue runi bicaa Moisés canción que dxi que ne bisiidibe ni ca israelita.
23 Óraque laabe* bíʼnibe Josué xiiñiʼ Nun xaíque ne gúdxibe laa: «Guca nadxibalú ne nadipaʼ, purtiʼ lii nga chineluʼ ca israelita lu layú ni bineʼ jurar zudieeʼ laacaʼ, ne naa qué zusaanaʼ lii».
24 Casi biluxe bicaa Moisés guiráʼ ca diidxaʼ stiʼ Ley riʼ lu ti libru, 25 ndiʼ nga ni biʼniʼ mandar Moisés ca levita ni ziné arca stiʼ acuerdu stiʼ Jehová: 26 «Lachiné libru stiʼ Ley riʼ ne laquixhe ni cueʼ arca stiʼ acuerdu stiʼ Jehová Dios stitu, ne racá zaquiiñeni casi testigu ni guiníʼ en contra de laatu. 27 Purtiʼ naa nannaʼ dxicheʼ nácatu binni ni rucaalú ne qué riene. Pa yanna nabáneruaʼ nabé rucaalutu Jehová, ¡nanna pabiáʼ zucaalutu laabe despué de gateʼ yaʼ! 28 Bichiña nezaluáʼ guiráʼ ca hombre huaniisi de ca tribu stitu ne ca hombre ni racané gaca dxiiñaʼ ndaaniʼ ca tribu* stitu para gabeʼ laacaʼ ca diidxaʼ riʼ, ne zaquiiñeʼ guibáʼ ne guidxilayú casi testigu en contra de laacaʼ. 29 Purtiʼ nannaʼ dxicheʼ, despué de gateʼ, zúnitu cosa malu ne zareechutu de lu neza ni bineʼ mandar laatu satu. Ne zugaanda ca yuubaʼ ca laatu ra maʼ ziluxe ca dxi ca, purtiʼ zúnitu cosa ni ruuyaʼ Jehová cadi jneza ne zuchiichitu laabe pur ca cosa ni gúnitu né natu».
30 Óraque guníʼ Moisés de primé ne últimu diidxaʼ stiʼ canción riʼ nezalú guidubi guidxi Israel:
32 «Laatu, ca ni nuu guibáʼ, lagucaadiaga, chiguinieeʼ,
ne gunadiaga ca ni nuu lu guidxilayú ca diidxaʼ ni guiree de ndaaniʼ ruaaʼ.
2 Ziaba ca ni rusiideʼ casi riaba nisaguié,
ziaba ca diidxaʼ stinneʼ casi riaba gota nisa stiʼ gupa,
casi riaba nisaguié dé lu guixi nuu lu layú
ne casi riaba nisaguié reciu lu ca yaga ca.
3 Purtiʼ naa zabeʼ* binni lá Jehová.
¡Lagabi binni pabiáʼ nandxóʼ Dios stinu!
4 Laabe nga Guié ngola, qué ruchee guiráʼ ni rúnibe,
purtiʼ jneza guiráʼ ca neza stibe.
Nácabe ti Dios ni runi ni maʼ guníʼ* ne qué ziuu dxi gúnibe ni cadi jneza.
Nácabe ti Dios ni runi ni jneza ne derechu ca neza stibe.
5 Laacabe nga ca ni maʼ qué runi ni jneza.
Cadi xiiñibe laacaʼ; laacabe nga nápacabe donda pur guendaruchee stícabe.
¡Nácacabe ti generación de binni malu ne ni qué runi ni jneza!
6 Lii, guidxi huati ne ni gastiʼ xpiaaniʼ,
¿ñee zacá nga naquiiñeʼ guni tratarluʼ Jehová la?
¿Cadi laabe nga Bixhózeluʼ, pur laabe nga nabániluʼ,
ne laabe nga bizaʼbe lii ne bizuhuaabe lii dxiichiʼ la?
7 Bietenalaʼdxiʼ ca dxi ni maʼ gudiʼdiʼ ca,
guníʼ ique ca iza bibani ca generación ni maʼ gudiʼdiʼ ca.
Gunabadiidxaʼ bixhózeluʼ, ne laa zabi lii;
gunabadiidxaʼ ca binni huaniisi stiluʼ ne laacabe zábicabe lii.
8 Dxi bidii Dios ni nuu jma luguiáʼ* cada guidxi roʼ herencia stiʼ,
dxi bixhélebe ca xiiñiʼ Adán* tobi de stobi,
laabe gudíxhebe ra guiluxe cada guidxi
ra bíʼyabe panda xiiñiʼ Israel.
9 Purtiʼ parte ni raca caber Jehová nga guidxi stiʼ;
Jacob nga herencia stibe.
10 Laabe nga bidxélabe laa lu ti layú ra nabidxi
ne lu ti desiertu ra gastiʼ nuu ne ra cabidxiaa maniʼ.
Guluube leʼ laa para cadi guizaaca gastiʼ, guyuube gaxha de laa
ne gúpabe laa cásica rápabe ca guielube.*
11 Casi runiibi dxacha ti águila lidxi,
runiibi xhiaa ne rucaanáʼ ca pajaruhuiiniʼ stiʼ,
ruchiaame ca xhiaame, rándame laacaʼ
ne rineme laacaʼ lu ca xhiaame,
12 Jehová si nga biluíʼ laabe* pa neza chebe;
ninruʼ sti dios de sti guidxi qué ñacané laabe.
13 Bidxiibaʼ Dios laabe lu ca lugar jma nasoo stiʼ guidxilayú para guni mandarbe cani,
ngue runi gudobe ca cuananaxhi ni rudii lu layú.
Biyaanabe laa miel ni riree lu ti guié ngola
ne aceite ni riree lu ti guié ni naguidxi,
14 ne mantequiá ni riree lu leche stiʼ vaca ne leche stiʼ dendxuʼ ne chiva,
zaqueca gudobe ca dendxuʼ ni jma galán,*
ca dendxuʼ barracu de Basán ne ca chivu,
ne laaca bidii Dios laabe gobe trigu de ni jma galán.*
Ne laabe güeʼbe vinu de rini* stiʼ ca uva.
15 Dxi maʼ biroo Jesurún,* bicaalú ne bizulú bichá patada.
Maʼ birooloʼ, gúcaluʼ macizu ne bidxá xcuérpuluʼ.
Óraque, bisaanabe Dios, Dios ni bizáʼ laabe,
ne bíʼnibe menu Guié ngola ni rulá laabe.
16 Guizáʼ bichiichicabe laabe ra biʼniʼ adorárcabe ca dios de sti guidxi;
bichiichicabe laabe ra bíʼnicabe ca cosa ni ribixhilaʼdxiʼ Dios.
17 Qué ñúnicabe sacrificiu para Dios, bíʼnicabe ni para ca demonio,
ca dios ni qué huayuu dxi gunibiáʼcabe,
ca dios nacubi, ca ni deruʼ bedandá,
ca dios ni qué ñunibiáʼ ca bixhozebiidacabe.
18 Bisiaandaluʼ Guié ngola ni naca Bixhózeluʼ
ne qué ñetenaláʼdxiluʼ de Dios ni bedané lii lu guidxilayú.*
19 Ora biʼyaʼ Jehová ndiʼ, bicaanáʼ laacabe,
purtiʼ guizáʼ bichiichi ca xiiñibe hombre ne ca xiiñidxaapabe laabe.
20 Nga runi guniʼbe: “Zudxieedecheʼ laacabe*
ne zuuyaʼ ximodo guilúxecabe.
Purtiʼ nácacabe ti generación de binni malu,
nácacabe xiiñeʼ ni maʼ bicheené naa.
21 Guizáʼ maʼ bichiichicabe naa ra biʼniʼ adorárcabe ti dios ni cadi dxandíʼ naca dios;
guizáʼ maʼ bichiichicabe naa né ca bidóʼ ni qué iquiiñeʼ stícabe.
Pue naa zucaa laacabe guidxiichicabe né ca ni cadi naca ti guidxi;
zuchiicheʼ laacabe né ti guidxi ni qué riene.
22 Purtiʼ maʼ bicaaguí xiana stinneʼ ti bele
ni zuzaaquiʼ dede jma gueteʼ ndaaniʼ Baʼ,*
zunideni guidxilayú ne ca ni rudii luni
ne zucaaguini ca base stiʼ ca dani ca.
23 Zutaleʼ ca guendanagana stícabe
ne zusiraʼyaʼ guiráʼ ca flecha stinneʼ luguiácabe.
24 Zará stipa stícabe tantu candaanacabe,
zápacabe stale xindxáʼ ni zunduuxeʼ laacabe ne naná modo guinitilúcabe.
Zuseendaʼ colmiu stiʼ ca maniʼ duxhuʼ luguiácabe
ne venenu stiʼ ca maniʼ* ni rixubi ndaaniʼ layú.
25 Fuera la? zuuti ti espada ca xiiñicabe
ne, dentru la? guizáʼ zadxíbicabe
cásica ca hombrehuiiniʼ zaqueca ca binnidxaapaʼ,
ca xcuidihuiiniʼ zaqueca ca hombre ni maʼ napa guichatoope.
26 Sicaríʼ nga ninieeʼ: «Zucheecheʼ ndase laacabe ne
zuneʼ xiixa para maʼ cadi guietenalaʼdxiʼ binni laacabe».
27 Peru bidxibeʼ xi guiníʼ ca xhenemígucabe,
purtiʼ zándaca gadxé cosa guiene ca ni rucaalú laacabe.
Zándaca guiniʼcaʼ: «Pur stipa stinu nga biʼniʼ ganarnu;
cadi Jehová diʼ biʼniʼ guiráʼ ndiʼ».
28 Purtiʼ nácacabe ti guidxi ni qué riníʼ ique jneza*
ne qué randa riénecabe.
29 ¡Jma galán pa ñácacabe binni nuu xpiaaniʼ! Niníʼ íquecabe guiráʼ ndiʼ.
Zacá ñanda niníʼ íquecabe ximodo chiguilúxecabe.
30 ¿Ximodo zanda sananda ti hombre si ti mil binni,
ne chupa hombre guiladxi chii mil binni yaʼ?
Qué zanda diʼ gaca nga, ñanda ñácani pa nutoo Guié ngola stícabe laacabe
ne pa nusaana Jehová laacabe lu náʼ ca enemigu stícabe.
31 Purtiʼ cadi casi guié ngola stícabe nga Guié ngola stinu,
dede ca enemigu stinu nánnacaʼ ni.
32 Purtiʼ beeda lubáʼ uva stícabe de ca lubáʼ uva stiʼ Sodoma
ne de lu ca layú stiʼ Gomorra.
Naca ca uva stícani uva ni napa venenu
ne nandáʼ* ca racimu uva stícani.
33 Naca vinu stini venenu stiʼ beendaʼ,
venenu malu stiʼ ca cobra.
34 ¿Ñee cadi nuu chaahuiʼ guiráʼ ndiʼ ra nuaaʼ,
nucaaʼ sellu ruaacani ne nuucani ndaaniʼ bodega stinneʼ la?
35 Naa xcuentaʼ guquixeʼ ni, ne guneʼ castigar,
dxi nexheʼ guireechuíʼ ñeecabe,
purtiʼ maʼ gaxha nuu dxi guiaba ti guendanagana naroʼbaʼ luguiácabe
ne maʼ cadi candaa zacanácabe pur ni maʼ nexheʼ guizaacacabe”.
36 Purtiʼ zuni juzgar Jehová xquidxi
ne ziabe* ca xpínnibe
ora gúʼyabe maʼ birá stipa sticaʼ
ne maʼ biaanaʼ puru si ca ni qué zanda gaca defender ne ca ni qué gapa stipa.
37 Óraque zaniʼbe: “¿Paraa nuu ca dios stícabe,
guié ngola ra biyúbicabe para guilácabe,
38 ca ni gudó za stiʼ ca sacrificiu stícabe*
ne güeʼ vinu stiʼ ca ofrenda ni rixii* stícabe yaʼ?
Yanna, guiásacabe ne gacanécabe laatu.
Gácacabe ti lugar ra zanda guilatu.
39 Laguuyaʼ yanna, naa, naa nga Dios,
ne gástiruʼ xcaadxi dios aparte de naa.
Naa runeʼ gatiʼ tuuxa, ne naa runeʼ guibani tuuxa.
Naa runenayaʼ ne naa rusiandaʼ,
ne guirutiʼ zanda gulá tuuxa de lu nayaʼ.
40 Rindisanaʼyaʼ guibáʼ
ne runeʼ jurar, «casi peʼ naa dxandíʼ peʼ nabaneʼ ne qué ziuu dxi gateʼ»,
41 ora gutuxhuaʼ espada stinneʼ ni ruzaaniʼ ne cuaaʼ listu nayaʼ
para guneʼ juzgar ti gaca ni jneza,
zuquixeʼ ni ca ni rucaalú naa
ne zuneʼ castigar ca ni nanalaʼdxiʼ naa.
42 Zuxhudxeʼ ca flecha stinneʼ né rini
ne zo espada stinneʼ beela:
rini stiʼ ca ni maʼ guti ne stiʼ ca ni gunaazecabe,
ne ique ca xaíque stiʼ ca enemigu stinneʼ”.
43 Guiechené guiráʼ xixé nación xquídxibe,
purtiʼ laabe zuquíxebe rini stiʼ ca xpínnibe,
zuquíxebe ni ca ni rucaalú laabe
ne zuxhiabe pecadu stiʼ* layú ra nuu xquídxibe».
44 Ngue runi guyé Moisés ne guníʼ guiráʼ ca diidxaʼ stiʼ canción riʼ nezalú guidxi que, laabe né Hosea* xiiñiʼ Nun. 45 Ora biluxe gudxi Moisés guiráʼ ca diidxaʼ riʼ guidubi guidxi Israel, 46 guniʼbe: «Cadi guicaatu casi guendariguite ca diidxaʼ riguixhená ni cayabeʼ laatu yannadxí ne laguni mandar ca xiiñitu quixhe íquecaʼ chinándacaʼ guiráʼ ca diidxaʼ stiʼ Ley riʼ. 47 Ne cadi guiníʼ íquetu qué risaca ca diidxaʼ riʼ para laatu, sínuque zabánitu pa chinándatu cani. Ne, pur ca diidxaʼ riʼ, zanda guibánitu xadxí lu layú ni chiguicaatu ora tíditu guiiguʼ Jordán».
48 Dxi queca guniʼné Jehová Moisés ne gúdxibe laa: 49 «Gudxiʼbaʼ lu dani stiʼ Abarim, lu dani Nebo —ni nuu lu layú stiʼ Moab ne ni nudxiilú neza Jericó—, para gúʼyaluʼ layú stiʼ Canaán ni chigudieeʼ ca israelita para cuézacaʼ luni. 50 De racá, zátiluʼ lu dani ra chichíbaluʼ ca, ne zadxíñaluʼ ra nuu ca binni xquídxiluʼ,* cásica gutiʼ bíʼchiluʼ Aarón lu dani Hor ne bidxiña ra nuu ca binni xquidxi, 51 purtiʼ guirópatu bicheenetu naa lade ca israelita dxi nuutu gaxha de ca nisa stiʼ Meribá ni nuu Cadés, lu desiertu stiʼ Zin, purtiʼ qué nusihuínnitu nacaʼ santo nezalú guidxi Israel. 52 Zuuyaluʼ layú ca de zitu, peru qué ziuuluʼ lu layú ni chigudieeʼ guidxi Israel».
33 Ante gatiʼ Moisés, hombre stiʼ Dios ni dxandíʼ que, ndiʼ nga ndaayaʼ guniʼbe para ca israelita. 2 Sicaríʼ guniʼbe:
«Beeda Jehová dede Sinaí
ne dede Seír bizaanibe luguiacaʼ.
Bizaanibe né gloria stibe dede lugar ra nuu stale dani stiʼ Parán,
ne nuu stale mil ángel* ra nuube,
ladu derechu stibe nuu ca soldadu stibe.
3 Laaca gunnaxhii Dios xquidxi.
Guiráʼ ca santo stibe nuucaʼ ndaaniʼ naluʼ.
Laacabe zúbacabe xañeeluʼ;
bizulú bicaadiágacabe stiidxaluʼ.
4 (Bidii Moisés laanu ti mandatu, ti ley,
para gaca stiʼ xquidxi Jacob ni).
5 Ne laabe gúcabe rey stiʼ Jesurún,*
dxi bidxiña ca xaíque stiʼ guidxi que
ne guiráʼ ca tribu stiʼ Israel.
6 Guibani Rubén ne cadi gatiʼ,
ne cadi guixiéʼ ca hombre stibe».
7 Ne ndiʼ nga ndaayaʼ ni bidiibe Judá:
«Dios, Jehová, bicaadiaga stidxi Judá
ne dané laabe xquídxibe sti biaje.
Maʼ biʼniʼ defender ca nabe* ca cosa stibe,
ne lii gucané laabe gudxiilube ca enemigu stibe».
8 Ne ndiʼ nga ni guniʼbe de Leví:
«Tumim ne Urim stiluʼ,* stiʼ hombre ni qué huasaana lii cani,
hombre ni bíʼyaluʼ pa zuzuubaʼ stiidxaluʼ dxi nuu Masá.
Lii bizulú bicaaluluʼ hombre ca gaxha de ca nisa ni nuu Meribá,
9 hombre ni gudxi bixhoze ne jñaa: “Nin qué gannaʼ pa nuutu”.
Nin ca bíʼchibe qué ñunibiaʼbe laacaʼ
ne qué nulábibe ca xiiñibe.
Purtiʼ bizuubacabe stiidxaluʼ
ne yenándacabe acuerdu stiluʼ.
10 Laacabe gusiidicabe Jacob ca decisión* stiluʼ
ne gusiidicabe Israel Ley stiluʼ.
Gudiicabe casi ofrenda inciensu ni guizáʼ rindáʼ naxhi para lii*
ne gudiicabe guidubi naca ti ofrenda lu altar stiluʼ.
11 Dios, Jehová, guluu ndaayaʼ stipa stibe,*
ne gucuaa né guendanayecheʼ dxiiñaʼ ni rúnibe né nabe.
Guluza ñee* ca ni riasa para gucaalú laabe,
para maʼ cadi guiásaruʼ ca ni nanalaʼdxiʼ laabe».
12 Sicaríʼ guniʼbe de Benjamín:
«Guibani binni ni nadxii Jehová laa sin chuʼ ni guchibi laa gaxha de laabe;
laga cayápabe laa guidubi dxi,
laa zabeza galaa déchebe».*
13 De José guniʼbe:
«Uguu Jehová ndaayaʼ layú stibe
né ca cosa galán ni zeeda de guibáʼ,
né gupa ne nisa stiʼ ca manantial ni nuu xagueteʼ guidxilayú,
14 né ca cosa galán ni rudii gubidxa
né ca cosa galán ni rudii cada beeu,
15 né ca cosa galán ni rudii ca dani ni maʼ xadxí de nuu*
né ca cosa galán stiʼ ca danihuiiniʼ ni qué ziuu dxi guixiá,
16 né guiráʼ ca cosa galán stiʼ guidxilayú ne guiráʼ ni nuu ndaanini,
né ndaayaʼ stiʼ ni nabeza lu yaga guichi que.
Guiaba guiráʼ ca ndaayaʼ riʼ ique José,
guiábani galaa ique ni bibí lade guiráʼ ca biʼchiʼ.
17 Naca stipa stibe casi stipa stiʼ ti toro ni gule primé,
ne naca ca cachu stibe casi ca cachu stiʼ ti toro guiʼxhiʼ.
Né laacani, laabe zucaanabe* ca guidxi ca,
zucaanabe guirácani juntu, ne zinebe cani dede ra jma zitu lu guidxilayú.
Laacani nga stale mil binni stiʼ Efraín,
ne laacani nga stale mil binni stiʼ Manasés».
18 De Zabulón guniʼbe:
«Lii, Zabulón, guyuu nayecheʼ, lu ca viaje gúniluʼ para negocio,
ne lii, Isacar, guyuu nayecheʼ, ndaaniʼ ca yoo de lari stiluʼ.
19 Zucaa rídxicabe ca guidxi ca para quíbacaʼ lu dani.
Raqué zudiicabe sacrificiu casi rudii binni runi ni jneza.
Purtiʼ zabeecabe stale cosa risaca ndaaniʼ nisadóʼ
ne ca tesoro ni gaʼchiʼ ndaaniʼ yuxi».
20 De Gad guniʼbe:
«Guiaba ndaayaʼ luguiáʼ ni rusiroobaʼ ca layú stiʼ Gad.
Laabe ratagudaabe raqué casi ti lión,
ne nuume listu para gáxhame náʼ ni gunaazeme, ya, gáxhame bichuga ique ni gunaazeme.
21 Laabe nga primé cuibe layú ni guicaabe,
purtiʼ nga nga guleechú binni ni riguixhe ley guicaabe.
Zadxiña ca xaíque stiʼ guidxi.
Laabe zúnibe ni jneza lu lá Jehová
ne zinándabe ca decisión stiʼ Dios* ni nexheʼ para Israel».
22 De Dan guniʼbe:
«Ti liónhuiiniʼ nga Dan.
Zachésabe dede Basán».
23 De Neftalí guniʼbe:
«Nuu Neftalí nayecheʼ purtiʼ riuulaʼdxiʼ Jehová ni rúnibe
ne nápabe stale ndaayaʼ stiʼ Dios.
Runi ganarbe neza riaaziʼ gubidxa ne ladu gueteʼ».
24 De Aser guniʼbe:
«Maʼ guluu Dios ndaayaʼ Aser ra gupa stale xiiñiʼ.
Chuulaʼdxiʼ ca bíʼchibe ni rúnibe
ne ugádxebe* ñeebe ndaaniʼ aceite.
25 De guiibaʼ ne de cobre ca pasador stiʼ ca puertaʼ stiluʼ,
ne zazaluʼ sin chuʼ xiixa ni guchibi lii biaʼ dxi guibániluʼ.*
26 Gástiruʼ stobi casi Dios ni dxandíʼ stiʼ Jesurún,
ni dxiʼbaʼ deche ti maniʼ zeeda de guibáʼ para gacané lii
ne dxiʼbaʼ deche ti maniʼ ne zeeda lu ca za ca né stale poder.
27 Maʼ xadxí nga naca Dios ti lugar ra zanda guilá tuuxa;
zaguube lii ndaaniʼ nabe ne qué ziuu dxi gusaana de guabe lii.
Ne laabe zaládxibe ca enemigu stiluʼ de nezaluluʼ,
ne zábibe lii: “¡Binduuxeʼ laacabe!”.
28 Zabani Israel sin chuʼ xiixa ni guchibi laa,
ne ca xiiñiʼ* Jacob zabézacaʼ stúbicaʼ
lu ti layú ra nuu cereal ne vinu nacubi
ra riaba gupa de guibáʼ.
29 ¡Lii, Israel, nácaluʼ ti guidxi nayecheʼ!
¿Tu zanda guchaagacabe lii,
ti guidxi ni bilá Jehová,
escudu stiluʼ ni rapa lii
ne espada nandxóʼ stiluʼ yaʼ?
Zaxubindaaniʼ ca enemigu stiluʼ nezaluluʼ,
ne lii zuxhatañeeluʼ déchecabe».*
34 Óraque biree Moisés de lu ca layú napampa stiʼ Moab ne gudxíʼbabe lu dani Nebo, punta dani Pisgá, ni nudxiilú neza Jericó. Ne raqué biluíʼ Jehová laabe interu layú que, dede Galaad hasta Dan, 2 ne interu layú stiʼ Neftalí ne layú stiʼ Efraín ne Manasés, ne interu layú stiʼ Judá dede ra nuu nisadóʼ ni riaana ladu riaaziʼ gubidxa,* 3 ne Négueb ne lu ca layú napampa stiʼ Jordán,* ne layú napampa stiʼ Jericó, guidxi ra dxaʼ palmera, hasta Zóar.
4 De raqué gudxi Jehová laabe: «Ndiʼ nga layú ni bidieeʼ stiidxaʼ gudieeʼ Abrahán, Isaac ne Jacob ora gunieeʼ “Zudieeʼ ni ca xiiñiluʼ”.* Cudieeʼ lugar lii piouʼ* gúʼyaluʼ ni, peru qué zadíʼdiluʼ para chuʼluʼ luni».
5 Óraque guti Moisés, hombre biʼniʼ xhiiñaʼ Jehová, gútibe raqué lu layú stiʼ Moab, casi peʼ guníʼ Jehová. 6 Laabe bicaachibe laa ndaaniʼ valle,* ni nuu lu layú stiʼ Moab, frente de Bet-Peor. Dede yannadxí guirutiʼ ganna paraa nuu baʼ stibe. 7 Napa Moisés ti gayuaa gande iza dxi gutiʼ. Caʼruʼ guichuunduʼ ca bizalube ne náparube stipa. 8 Treinta dxi biinaʼ guidxi Israel pur Moisés lu ca layú napampa stiʼ Moab. Ne biluxe ca dxi bíʼnacabe ne guyuucabe triste pur Moisés.
9 Ne Josué xiiñiʼ Nun, ni dxaʼ de espíritu de guendabiaaniʼ purtiʼ gudixhenáʼ Moisés luguiabe, bizulú bicaadiaga ca israelita que laabe, ne bíʼnicabe ni peʼ biʼniʼ mandar Jehová Moisés. 10 Peru qué huayuuruʼ dxi guihuinni ti profeta casi Moisés ndaaniʼ guidxi Israel, ti hombre ni binibiáʼ chaahuiʼ Jehová laa.* 11 Laabe bíʼnibe ndaaniʼ guidxi Egipto guiráʼ ca señal ne ca milagru ni biʼniʼ mandar Jehová laabe gúnibe luguiáʼ faraón, luguiáʼ guiráʼ ca xpinni ne lu guidubi layú stiʼ. 12 Ne cadi ngasi, laaca bisihuinni Moisés napa náʼ poder ne bisihuínnibe ti poder naroʼbaʼ nezalú guidubi guidxi Israel.
Biiyaʼ glosario.
Lit. «ca xiiñiʼ Israel».
Laani nga fila de dani stiʼ Líbano.
Lit. «ni napa experiencia».
O «funcionariu».
Raríʼ caniʼni de ti neza nisa.
Raríʼ caniʼni guizáʼ nasoo ca muru stícani.
O zándaca «Maʼ biʼniʼ Dios laabe nadipaʼ».
O «guchiichitu».
Raríʼ caniʼni de ti neza nisa.
Laca laani nga Creta.
Raríʼ caniʼni de ti neza nisa.
Lit. «biʼniʼ guerra né laabe».
O «zápacabe yuubaʼ casi rapa ti gunaa ni caxana».
O «izquierdo».
Raríʼ caniʼni de ti neza nisa.
O zándaca «guié nayaaseʼ».
O «caja gueʼtuʼ».
Ti codo nga 44.5 cm. Biiyaʼ apén. B14.
O «xlá».
Riníʼ lá riʼ “ca guidxihuiini de yoo de lari stiʼ Jaír”.
Laca laani nga mar Muerto.
O «Lii peʼ».
O «norma».
O «decisión judicial».
Lit. «yenanda».
O «decisión judicial».
O «decisión judicial».
O «lii peʼ».
Lit. «dede ladxidóʼ guibáʼ».
Lit. «ca Chii Diidxaʼ». Laaca runibiáʼcabe ni casi Decálogo.
O «decisión judicial».
Lit. «servirluʼ».
Lit. «xagueteʼ guibáʼ».
O «rusiáyacabe».
O «herencia».
Lit. «servirtu».
Biiyaʼ glosario, alma.
Lit. «nabe ni nusigaabe».
O «prójimo stiʼ».
O «ca recordatorio». Biiyaʼ glosario, recordatorio.
Laca laani nga mar Salado o mar Muerto.
O «norma».
O «decisión judicial».
Lit. «Guniʼné Jehová laatu cara a cara».
O «para gucaaluluʼ naa».
O «stale mil generación stiʼ ca».
O «sin respetu».
O «xlabe».
Lit. «batanabe».
O «honrar».
O «prójimo stiluʼ».
Lit. «diidxaʼ».
O «norma».
O «decisión judicial».
O «norma».
O «decisión judicial». Biiyaʼ glosario.
Biiyaʼ glosario, alma.
O «guiráʼ ni nápaluʼ».
O «guni repetirluʼ cani».
Lit. «galaa de ca bizaluluʼ».
Lit. «gupa cuidadu».
Lit. «servirluʼ».
Lit. «chinándatu».
O «ca recordatorio». Biiyaʼ glosario, recordatorio.
O «norma».
O «ca recordatorio».
O «norma».
O «decisión judicial».
Lit. «batanabe».
O «norma».
Lit. «nezalú».
Lit. «servircaʼ».
Biiyaʼ glosario.
O «Lii peʼ».
O «fiel».
O «norma».
O «decisión judicial».
O «semiá».
Lit. «guxuuxeluʼ».
Lit. «juiciu».
O zándaca «guidxibi xhaatacabe».
Lit. «naroʼbaʼ».
O «xlácabe».
O «guni respetarluʼ».
O «higo».
O «decisión judicial».
O «escorpión».
Lit. «qué naluʼ gucaadiágaluʼ stidxi».
Raríʼ caniʼni guizáʼ nasoo ca muru stícani.
O «guni ganarluʼ».
O «tercu».
O «estatua de guiibaʼ ni guca fundir».
O «tercu».
O «xlácabe».
O «de guiibaʼ ni guca fundir».
O «herencia stiluʼ».
O «herencia stiluʼ».
O «arca», «cofre». Biiyaʼ nota stiʼ Éxodo 16:34.
Lit. «ca Chii Diidxaʼ». Laaca runibiáʼcabe ni casi Decálogo.
O «xlabe».
O «gúniluʼ xhiiñaʼ».
Biiyaʼ glosario, alma.
O «circuncidartu».
O «tercu».
Lit. «naroʼbaʼ».
O «decisión judicial».
Lit. «ca señal».
O «dede yannadxí».
O «ni maʼ bíʼnibe laatu».
Ndiʼ riníʼ iquiiñecabe ñeecabe para guniibicabe ti rueda, para cueecabe nisa o para guzáʼcabe ne guxhélecabe canal ra tidiʼ nisa.
O «huerto».
O «gúnitu xhiiñabe».
Biiyaʼ glosario, alma.
Biiyaʼ glosario, alma.
Lit. «galaa de ca bizalutu».
Laca laani nga mar Grande o nisadóʼ Mediterráneo.
O «gudiiluʼ».
O «decisión judicial».
O «norma».
O «decisión judicial».
Biiyaʼ glosario.
Raríʼ caniʼni lá ca dios stícabe.
O «guisaca».
O «xlabe».
Lit. «ra cuézani».
O «chii por ciento».
Lit. «deche ca puertaʼ».
Biiyaʼ glosario.
Biiyaʼ glosario.
O «ciervu».
O «guisaca».
O «xlá».
O «alma».
O «alma».
Biiyaʼ glosario, alma.
O «gúnitu xhiiñabe».
O «ti xhamíguluʼ, ni nadxiiluʼ cásica nadxiiluʼ xhiálmaluʼ».
O «gudiiluʼ guidxi ca para guinitiluni».
O «xiixa ni maca nexheʼ cadi guicaacabe purtiʼ maʼ bireechuni para Dios».
O «gucaadiágaluʼ stidxi».
O «gusipiirutu lucuatu».
Biiyaʼ glosario, nabiidiʼ.
O «impuro». Biiyaʼ glosario, nabiidiʼ.
O «nguʼxhiʼ».
O «biguidiʼ».
O «Guiráʼ insecto ni napa xhiaa».
Biiyaʼ glosario.
Lit. «nuu deche ca puertaʼ».
O «diezmu».
Lit. «cueza xlabe».
O «xlabe».
O «ni guinabaʼ alma stiluʼ lii».
Zándaca gúcani ti iza ni qué ruquíxecabe o ruxhiácabe deuda.
O «prójimo stiʼ».
O «zutiiñeluʼ stale guidxi pa quixhécabe ti prenda ra nuuluʼ». Zaqueca lu versículo 8.
O «gácaluʼ naguibiʼ».
O «gácaluʼ generoso né».
O «lu era».
Biiyaʼ glosario.
Biiyaʼ glosario.
Biiyaʼ glosario.
O «ciervu».
Biiyaʼ apén. B15.
O «cueza xlabe».
Laani nga ti gudxíu naroʼbaʼ ni nagandxu ni riquiiñeʼ ora guiasa cosecha.
Lit. «deche ca puertaʼ».
O «norma».
Biiyaʼ glosario.
Biiyaʼ glosario.
Biiyaʼ glosario.
O «funcionariu».
Lit. «ndaaniʼ guiráʼ ca puertaʼ stiluʼ».
O «rollo».
O «norma».
O «xlá».
Raríʼ caniʼni de lugar ra cuí Jehová para guni adorárcabe laa.
O «gutiidiʼ».
O «zuni nombrar Jehová Dios stitu».
O «xlayaʼ».
O «prójimo stibe».
O «bosque».
Lit. «purtiʼ nandáʼ nuu ladxidoʼbe».
O «qué zaxii rini».
O «pa guixii rini».
O «bininá xhiálmabe».
O «hombre ni napa autoridad». Biiyaʼ glosario, ancianu.
O «seña».
Lit. «guiásabe luguiáʼ».
O «gúʼyacabe ruaa».
O «oficial».
O «oficial».
O «ca ni ricaa bi».
O «hombre ni napa autoridad».
Raríʼ caniʼni de ti neza nisa.
Lit. «Cadi nadu bixhii rini riʼ».
Lit. «pur bixii rini stiʼ».
O «gacalaʼdxiʼ xhiálmabe».
O «tercu».
O «rebelde».
O «gucaaluʼ».
O «muruhuiiniʼ».
O «pa guixii rini».
Lit. «chupa».
Zeeda gácani casi ca adorno ni randa ruaa guixhe.
O «maʼ qué gacalaʼdxiʼ».
O «hombre ni napa autoridad».
O «qué racaláʼdxibe».
Zándaca uguucabe golpe o quíñecabe laabe.
Ti siclo nga 11.4 g. Biiyaʼ apén. B14.
O «verdá».
O «ra gúcabe prostituta».
Lu costumbre ni gupa ca hebreu biiyacabe ca binni ni maʼ napa compromisu para guichaganáʼ casi ñaca maʼ bichaganacaʼ.
O «prójimo stiʼ».
O «prójimo stiʼ».
O «guuti ti alma».
O «guicaa».
Zándaca raríʼ caniʼni qué zanda gapa binni riʼ ca derechu ni napa ti israelita.
O «intiica ni runi biidiʼ».
O «impuro». Biiyaʼ glosario, nabiidiʼ.
Raríʼ caniʼni de ti letrina.
O «xquiʼluʼ».
Biiyaʼ glosario, prostituta; prostituto.
Biiyaʼ glosario, prostituta; prostituto.
O «ni biʼniʼ ganar».
Lit. «ti biʼcuʼ».
O «prójimo stiluʼ».
Laani nga ti gudxíu naroʼbaʼ ni nagandxu ni riquiiñeʼ ora guiasa cosecha.
O «certificadu».
O «maʼ qué racalaʼdxiʼ».
O «casi prenda ti guendanabani», «casi prenda ti alma».
O «alma stiʼ».
Diidxaʼ hebreu ni biquiiñeʼ para guca traducir diidxaʼ «lepra» riniʼni de gadxé gadxé guendahuará ni ricá ladi binni. Laaca riquiiñeʼ diidxaʼ riʼ ora caniʼni de xcaadxi guendahuará ni ricá lu lari o ni ricá lu ti yoo.
O «prójimo stiluʼ».
O «chigátaluʼ».
Lit. «ca puertaʼ».
O «bozal».
Biiyaʼ glosario, guendaxheelaʼ de cuñadu.
Lit. «gucuí lidxi».
Lit. «sicaríʼ guiree labe».
O «chupa tipu efá». Biiyaʼ apén. B14.
Lit. «cueza xlabe».
O zándaca «ni mayaca gatiʼ».
Lit. «nabe ni nusigaabe».
Biiyaʼ glosario, diezmu.
Lit. «puertaʼ».
O «parte santo».
O «norma».
O «decisión judicial».
Biiyaʼ glosario, alma.
O «guiníʼ».
O «norma».
O «lagusiquichiʼ cani né guiuu».
O «guié ni caʼruʼ guilaa».
O «ca norma».
Raríʼ caniʼni cueʼ dani o ñee dani.
Biiyaʼ glosario, maldecir.
O «guiibaʼ ni guca fundir».
O «de yaga ne de guiibaʼ».
O «¡Zacá gácani!».
O «seña».
Lit. «guindisaʼ falda stiʼ bixhoze».
O «prójimo stiʼ».
O «sícabe laa».
O «guniná».
O «ti alma».
O «7».
Lit. «Zuni Jehová lii ique ne cadi cola».
O «izquierdo».
Lit. «servirluʼ».
O «tizón». Biiyaʼ glosario, tizón.
O «7».
O «eccema».
O «qué zadxela ladxidoʼloʼ xi guni».
Lit. «servirluʼ».
Lit. «zácaluʼ ti proverbio».
Ti manihuiiniʼ casi uxharu ne guizáʼ stale ro.
O «insecto».
Lit. «Laabe zácabe ique, peru lii la? zácaluʼ cola».
O «xhiiñaʼ».
Lit. «puertaʼ».
O «xlá».
Lit. «servirluʼ».
Lit. «juiciu».
O «hombre ni napa autoridad».
O «ca funcionariu».
Zándaca lu diidxaʼ hebreu caníʼ diidxaʼ riʼ de «guíʼ». Riquiiñeni para ora cabixhiláʼdxicabe xiixa.
O «ra gapaʼ gana sayaʼ».
Lit. «cásica ni bizee galán ne zaqueca ni nabidxi».
Lit. «de xagueteʼ de guibáʼ».
Lit. «ne ni laabe qué nudiibe laacaʼ».
Lit. «ne gudxiguétaluʼ cani ndaaniʼ ladxidoʼloʼ».
Biiyaʼ glosario, alma.
Lit. «Zuni circuncidar».
Biiyaʼ glosario, alma.
O «ne zacá guibániluʼ».
Biiyaʼ glosario, alma.
O «ca decisión judicial».
Lit. «servirtu».
Lit. «guireeʼ ne chuaaʼ».
Biiyaʼ glosario.
Lit. «ca ni nahuiiniʼ».
Lit. «ca puertaʼ».
O «ne laguzuhuaa».
O «guiziiláʼdxiluʼ né bixhózeluʼ ne jñaaluʼ».
Biiyaʼ glosario, prostituta; prostituto.
Lit. «zucaacheʼ luáʼ de».
Lit. «zucaacheluáʼ de».
Lit. «Lacuu ni ndaaniʼ ruaacabe».
Lit. «guiroocabe».
Zándaca caniʼni de Dios.
O «ca funcionariu».
O «zusiideʼ».
O «ti Dios fiel».
O «Dios ni jma risaca».
O zándaca «ca binni».
O «pupila stiʼ guielube».
Raríʼ caniʼni de Jacob.
Lit. «za stiʼ ca dendxuʼ».
Lit. «za stiʼ ca riñón stiʼ trigu».
O «jugu».
Riníʼ lá riʼ “binni runi ni jneza”. Nga nga lá ni bidiicabe Israel para gusisácacabe laa.
Lit. «ni guxana lii».
Lit. «zucaacheʼ luáʼ de laacabe».
O «Seol». Cadi laa diʼ ni nga ra rigaachiʼ binni ni maʼ guti. Biiyaʼ glosario.
O «reptil».
O zándaca «ni qué rucaadiaga conseju».
O «amargo».
O «ziuube triste pur».
O «ca ni gudó ca sacrificiu jma galán stícabe».
Biiyaʼ glosario.
O «zusiabe».
Ndiʼ peʼ nga lá Josué. Hosea nga sti modo jma nachucu stiʼ lá Hosaya, ne riniʼni “bilabe pur Jah” o “Jah bilá laabe”.
Ndiʼ nga caadxi diidxaʼ galán ni guníʼcabe dxiqué lu diidxaʼ hebreu para guiníʼcabe maʼ guti tuuxa.
O «stale mil santo».
Riníʼ lá riʼ “binni runi ni jneza”. Nga nga lá ni bidiicabe Israel para gusisácacabe laa.
O «Maʼ gudinde ca nabe pur».
Lu versículo riʼ, ca diidxaʼ, stiluʼ, lii, bitiidiluʼ ne bicaaluluʼ caníʼcani de Dios.
O «ca decisión judicial».
Lit. «inciensu ra xiiluʼ».
O «stiʼ Leví».
O «dxitaxaʼnaʼ».
Lit. «galaa de guiropaʼ xíʼquebe».
O zándaca «ca dani ni nuu neza rindani gubidxa».
O «riguu íquebe ne rusáʼbibe».
O «ca decisión judicial».
O «quíʼbibe».
Lit. «ne cásica ca dxi stiluʼ zaca stipa stiluʼ».
Lit. «fuente stiʼ».
O zándaca «ca lugar ra nasoo».
Laca laani nga mar Grande o nisadóʼ Mediterráneo.
Raríʼ caniʼni de ti lugar xiroobaʼ ni riaana ra riluxe ca layú napampa stiʼ Jordán ne rindani dede Zóar.
O «descendencia stiluʼ».
O «lii peʼ».
Laani nga ti lugar ra napampa ni nuu lade dani.
Lit. «ni binibiáʼ Jehová laa cara a cara».