BIBLIOTECA NI NUU LU INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA NI NUU LU INTERNET
diidxazá
  • BIBLIA
  • PUBLICACIÓN
  • REUNIÓN
  • nwt Mateo 1:1-28:20
  • Mateo

Gastiʼ nin ti videu de ca ni guliluʼ riʼ.

Bitiidilaʼdxiʼ, guyuu ti error ora cayaca cargar videu riʼ.

  • Mateo
  • Biblia Stiidxaʼ Dios. Traducción del Nuevo Mundo
Biblia Stiidxaʼ Dios. Traducción del Nuevo Mundo
Mateo

CA NOTICIA GALÁN SEGÚN MATEO

1 Lu libru riʼ zeeda historia* stiʼ Jesucristu,* xiiñiʼ David, xiiñiʼ Abrahán.

 2 Abrahán nga bixhoze Isaac;

Isaac nga bixhoze Jacob;

Jacob nga bixhoze Judá ne ca biʼchiʼ;

 3 Judá nga bixhoze Pérez ne Zérah (jñaacabe nga Tamar);

Pérez nga bixhoze Hezrón;

Hezrón nga bixhoze Ram;

 4 Ram nga bixhoze Aminadab;

Aminadab nga bixhoze Nahsón;

Nahsón nga bixhoze Salmón;

 5 Salmón nga bixhoze Boaz (jñaabe nga Rahab);

Boaz nga bixhoze Obed (jñaabe nga Rut);

Obed nga bixhoze Jesé;

 6 Jesé nga bixhoze rey David.

David nga bixhoze Salomón (jñaabe nga xa gunaa guca xheelaʼ Urías);

 7 Salomón nga bixhoze Rehoboam;

Rehoboam nga bixhoze Abías;

Abías nga bixhoze Asá;

 8 Asá nga bixhoze Jehosafat;

Jehosafat nga bixhoze Jehoram;

Jehoram nga bixhoze Uzías;

 9 Uzías nga bixhoze Jotán;

Jotán nga bixhoze Acaz;

Acaz nga bixhoze Ezequías;

10 Ezequías nga bixhoze Manasés;

Manasés nga bixhoze Amón;

Amón nga bixhoze Josías;

11 Josías nga bixhoze Jeconías ne ca biʼchiʼ, tiempu zeʼ ca judíu Babilonia.

12 Ne dxi maʼ nuucabe Babilonia gupa Jeconías Sealtiel;

Sealtiel nga bixhoze Zorobabel;

13 Zorobabel nga bixhoze Abiud;

Abiud nga bixhoze Eliaquim;

Eliaquim nga bixhoze Azor;

14 Azor nga bixhoze Sadoc;

Sadoc nga bixhoze Aquim;

Aquim nga bixhoze Eliud;

15 Eliud nga bixhoze Eleazar;

Eleazar nga bixhoze Mattán;

Mattán nga bixhoze Jacob;

16 Jacob nga bixhoze José, xheelaʼ María, ne María nga jñaa Jesús, ni rábicabe Cristu.

17 Biaʼsi guyuu 14 generación dede Abrahán hasta David, 14 generación dede David hasta tiempu zeʼ ca judíu Babilonia ne 14 generación dede dxi maʼ nuucabe Babilonia hasta Cristu.

18 Ndiʼ nga ni bizaaca ante gale Jesucristu: jñaabe, María, maʼ bidii stiidxaʼ guichaganáʼ José, peru ante guichaganácabe la? bihuinni nacaxiiñibe pur espíritu santu.* 19 Peru cumu nachaʼhuiʼ* José, xheelaʼ María, ne qué naʼ gusituí lube nezalú binni la? ngue runi racalaʼdxiʼ gaca divorciar de laabe nagaʼchiʼ. 20 Peru despué de guníʼ ique José ca cosa riʼ, biiyaʼ ti ángel stiʼ Jehová* lu ti bacaandaʼ ni gudxi laa: «José, xiiñiʼ David, cadi guidxíbiluʼ chineluʼ María, xheelaluʼ, ra lídxiluʼ, purtiʼ nacaxiiñibe pur espíritu santu. 21 Zápabe ti hombrehuiiniʼ, ne napa xidé cueelaluʼ laa Jesús,* purtiʼ laa nga chigulá xquidxi de ca pecadu stiʼ». 22 Bizaaca guiráʼ ndiʼ para gaca cumplir ni guníʼ Jehová* de ruaa profeta stiʼ: 23 «¡Laguuyaʼ! Zacaxiiñiʼ ti binnidxaapaʼ ne zápabe ti hombrehuiiniʼ ne zabee lácabe laa Emmanuel», ni raca significar «nuuné Dios laanu».

24 Ora bibani José, biʼniʼ casi gudxi ángel stiʼ Jehová* laa ne yené xheelaʼ ra lidxi. 25 Peru qué ñapanebe laa relación sexual dede dxi gule hombrehuiiniʼ que. Ne gulee labe laa Jesús.

2 Gule si Jesús Belén de Judea, ca dxi cayuni mandar rey Herodes,* beeda caadxi astrólogo* Jerusalén, beedacaʼ de Oriente, 2 ne canabadiidxacaʼ: «¿Paraa nuu ni gule para gaca rey stiʼ ca judíu? Purtiʼ bidúʼyadu beleguí* stibe ora nuudu Oriente, ne ziúpadu para gusisácadu laabe».* 3 Ora binadiaga rey Herodes ne guiráʼ binni Jerusalén ni la? guizáʼ guyuucaʼ xizaa. 4 Para bitagulisaa rey que ca sacerdote principal ne ca escriba* stiʼ guidxi que ne gunabadiidxabe laacaʼ paraa nexheʼ gale Cristu.* 5 Óraque bicábicaʼ laabe: «Ndaaniʼ guidxi Belén de Judea, purtiʼ sicaríʼ bicaa ti profeta: 6 “Lii, Belén stiʼ guidxi Judá, cadi lii diʼ nga guidxi ni jma nahuiiniʼ lade ca gobernante stiʼ Judá, purtiʼ de lii zaree ti gobernante ni gapa* Israel, guidxi stinneʼ”».

7 Óraque, nagaʼchiʼ biseendacaa Herodes ca astrólogo que ne gunabadiidxaʼ chaahuiʼ laacabe padxí bihuinni beleguí que. 8 Ne biseendaʼ laacabe Belén ne gudxi laacabe: «Laché ne laguyubi hombrehuiiniʼ ca guiráʼ ladu. Ora maʼ bidxélatu laabe la? guedatídxitu naa, ti chaaʼ ne gusisacaʼ laabe». 9 Despué de bicaadiágacabe rey que, bireecabe zécabe. Óraque biiyacabe zániru beleguí que lúcabe, ni bíʼyacabe Oriente que, ne biaanadxí ni ra nuu hombrehuiiniʼ que. 10 Nabé biéchecabe ora bíʼyacabe beleguí que. 11 Ne ora biuucabe ndaaniʼ yoo, biiyacabe hombrehuiiniʼ que né María, jñaabe. Óraque bizuxíbicabe ne bisisácacabe hombrehuiiniʼ que.* Laaca bixhélecabe ca cofre stícabe ne bisigáʼdecabe laabe oro, olíbano* ne mirra.* 12 Peru cumu gudxi Dios laacabe lu ti bacaandaʼ maʼ cadi guibiguétacabe ra nuu Herodes la? gucuaacabe gadxé neza para bibiguétacabe xquídxicabe.

13 Despué de bireecabe, málasi biiyaʼ José ángel stiʼ Jehová* lu ti bacaandaʼ ne gudxi laabe: «Biasa, gucuaa hombrehuiiniʼ ca ne jñaa ne guyé Egipto, ne biaana raqué dede ora gabeʼ lii guibiguétaluʼ, purtiʼ maʼ chiyubi Herodes hombrehuiiniʼ ca para guuti». 14 Ngue runi, huaxhinni queca biasa José ne gucuaa hombrehuiiniʼ que ne María ne ziné laacabe Egipto, 15 ne biaanacabe raqué dede dxi gutiʼ Herodes. Guca ni zacá ti gaca cumplir ni maca guníʼ Jehová* de ruaa profeta stiʼ: «Bicaariʼdxeʼ xiiñeʼ para guiree de Egipto».

16 Ora biʼyaʼ Herodes gudxite ca astrólogo que laa, guizáʼ bidxiichi. Ne cumu nánnabe padxí ngue gudxi ca astrólogo que laabe maʼ bihuinni beleguí que la? biseendabe tu guuti guiráʼ hombrehuiiniʼ de chupa iza o menu ni nuu Belén ne ca guidxihuiiniʼ nuu gaxha. 17 Zacá guca cumplir ni maca guníʼ Dios de ruaa profeta Jeremías: 18 «Binadiágacabe gucuá ti ridxi Ramá, cayuunacabe dede cucaacabe ridxi. Guca si ni Raquel, cayuunaʼ pur ca xiiñiʼ; qué naʼ quixhedxícabe ladxidóʼ purtiʼ maʼ qué guínnicabe».

19 Guti si Herodes, biiyaʼ José ti ángel stiʼ Jehová* lu ti bacaandaʼ dxi nuu Egipto, 20 ná rabi laabe: «Biasa, gucuaa hombrehuiiniʼ ca ne jñaa, ne bibiguetaʼ guidxi Israel, purtiʼ maʼ guti ca ni racalaʼdxiʼ guuti* hombrehuiiniʼ ca». 21 Ngue runi, biásabe ne gucuaabe hombrehuiiniʼ que ne jñaa ne bibiguétabe guidxi Israel. 22 Peru ora gúnnabe maʼ Arquelao xiiñiʼ Herodes naca rey stiʼ Judea la? bidxíbibe. Ne laaca gudxi Dios laabe lu ti bacaandaʼ cadi chebe raqué. Ngue runi, guyebe Galilea. 23 Ne gulézabe ndaaniʼ ti guidxi láʼ Nazaret. Zacá guca cumplir ni maca guníʼ ca profeta: «Zábicabe laabe Nazarenu».*

3 Ca dxi que, bizulú Juan Bautista canayuni predicar lu desiertu stiʼ Judea. 2 Caníʼ: «Lagaca arrepentir, purtiʼ maʼ bidxiña Reinu ni nuu guibáʼ». 3 De laabe nga maca guníʼ Dios de ruaa profeta Isaías: «Cucaa tuuxa ridxi lu desiertu: “¡Laguni preparar neza stiʼ Jehová!* Laguni ca neza stibe derechu”». 4 De guicha ladi camellu xhaba Juan ne xiʼ ti cinturón de guidi ndaaniʼ. Guendaró stibe nga langosta* ne dxiña yaga. 5 Ne rié binni de guidxi Jerusalén, de guidubi Judea ne de ca guidxi nuu gaxha de guiiguʼ Jordán ra nuube. 6 Ne riguunísabe* laacaʼ ndaaniʼ guiiguʼ Jordán ne runi confesarcaʼ pecadu sticaʼ.

7 Ora biʼyaʼ Juan zeeda stale de ca fariseu* ne saduceu* para chuʼnísacaʼ, gúdxibe laacaʼ: «Laatu, ca xiiñiʼ beendaʼ, ¿tu gudxi laatu zanda guxooñelutu de dxi guedané Dios xiana stiʼ yaʼ? 8 Primeru lagusihuinni pur ni gúnitu* maʼ guca arrepentirtu. 9 Ne qué chuʼ ora guiniʼtu ndaaniʼ ladxidoʼto: “Abrahán nga bixhózedu”. Purtiʼ gábecaʼ laatu zanda guindisaʼ Dios xiiñiʼ Abrahán de lade ca guié riʼ. 10 Maʼ nuu jacha para ugá yaga dede xcu. Nga runi, guiráʼ yaga ni qué rudii cuananaxhi galán napa xidé igá ne gulaacabe laa lu bele. 11 Naa cayuneʼ bautizar laatu né nisa purtiʼ maʼ guca arrepentirtu. Peru ni zeeda despué de naa jma nadipaʼ que naa, ne qué runeʼ merecer guindadeʼ elaguidi ñee. Laa zaguunisa laatu né espíritu santu né bele. 12 Naazebe pala ni riguibinebe biidxiʼ ne zusiá chaahuibe ra riguíbibe biidxiʼ. Zutópabe trigu stibe ne zuchabe ni ndaaniʼ troja, peru zucaaguibe guixi stini né bele ni qué ziuu dxi guizuíʼ».

13 Óraque biree Jesús de Galilea ne guyé ra guiiguʼ Jordán para cúʼnisa Juan laa. 14 Peru gucalaʼdxiʼ Juan nucueeza laabe. Ná rabi laabe: «Lii nga naquiiñeʼ cúʼnisaluʼ naa, yanna, ¿lii zeedaluʼ ra nuaaʼ la?». 15 Óraque bicabi Jesús Juan: «Cadi gucueezaluʼ naa, purtiʼ sicaríʼ nga zanda gúninu guiráʼ ni jneza». Oraqueruʼ maʼ qué nucueeza Juan laabe. 16 Ne casi peʼ guyuunisa Jesús, biree ndaaniʼ nisa, ne óraque bixeleʼ guibáʼ ne biiyabe* zedayete espíritu stiʼ Dios casi ti paloma luguiáʼ Jesús. 17 Ne óraque gucuá ti ridxi de guibáʼ: «Ndiʼ nga Xiiñeʼ ni nadxieeʼ; ni rusiecheʼ naa».*

4 Óraque yené espíritu* Jesús lu desiertu para guni tentar Binidxabaʼ* laabe. 2 Despué de biʼniʼ ayunar Jesús 40 dxi ne 40 gueelaʼ, bindaana. 3 Ne beeda Binidxabaʼ* ra nuube ne gudxi laabe: «Pa xiiñiʼ Dios lii la? gudxi ca guié riʼ gácacaʼ pan». 4 Peru bicábibe laa: «Cá lu Stiidxaʼ Dios: “Cadi de pan si nga guibani binni, sínuque de guiráʼ diidxaʼ ni guiree de ruaa Jehová”».*

5 Óraque yené Binidxabaʼ* laabe ndaaniʼ guidxi Jerusalén,* ne bizuhuaa laabe ra jma nasoo ique templu que 6 ne gudxi laabe: «Pa xiiñiʼ Dios lii la? guyuubí de raríʼ, purtiʼ cá lu Stiidxaʼ Dios: “Zuseendabe ca ángel stibe ra nuuluʼ” ne “Zuaʼcaʼ lii ti cadi guirenda ñeeluʼ lu guié”». 7 Para bicabi Jesús laabe: «Peru laaca cá lu Stiidxaʼ Dios: “Cadi gutiidiluʼ prueba Jehová* Dios stiluʼ”».

8 Despué yené Binidxabaʼ* laabe lu ti dani guizáʼ nasoo ne biluíʼ laabe guiráʼ guidxi nuu lu guidxilayú ne guiráʼ cosa risaca stícani. 9 Ne ná rabi laabe: «Zudieeʼ lii guiráʼ cosa riʼ pa guzuxíbiluʼ xañeeʼ ti biaje si ne guni adorarluʼ naa». 10 Óraque bicabi Jesús laabe: «¡Biree de ra nuaaʼ, Binidxabaʼ! Purtiʼ cá lu Stiidxaʼ Dios: “Biʼniʼ adorar Jehová* Dios stiluʼ ne laasibe nga naquiiñeʼ gúniluʼ ni ná”».* 11 Óraque bisaana Binidxabaʼ* Jesús, ne beeda caadxi ángel ne bizulú cayuni tendercaʼ laabe.

12 Yanna, ora binadiaga Jesús maʼ deguyoo Juan, guyé Galilea. 13 Ne bireesibe de Nazaret, yendézabe Capernaúm, ni nuu guriá nisadóʼ, lu ca layú stiʼ Zabulón ne Neftalí. 14 Guca ndiʼ para gaca cumplir ni guníʼ Dios de ruaa profeta Isaías: 15 «¡Galilea ra nabeza binni de xcaadxi guidxi, ca layú stiʼ Zabulón ne stiʼ Neftalí, ni nuu neza zécabe ra nisadóʼ, ni nuu ladu oeste stiʼ guiiguʼ Jordán! 16 Guidxi nuu lu guelacahui que biiyaʼ ti biaaniʼ roʼ; bizaaniʼ ti biaaniʼ luguiáʼ ca binni nuu lu bandáʼ stiʼ guendaguti». 17 Dede dxi que, bizulú biʼniʼ predicar Jesús mensaje riʼ: «Lagaca arrepentir, purtiʼ maʼ bidxiña Reinu ni nuu guibáʼ».

18 Ne laga zidíʼdibe guriá nisadóʼ stiʼ Galilea, biiyabe chupa hombre, guiropaʼ bíʼchicaʼ. Tobi que nga Simón, ni rábicabe Pedro, ne Andrés biʼchiʼ, cusábacaʼ chin ndaaniʼ nisadóʼ, purtiʼ pescador laacaʼ. 19 Ne nabe rábibe laacaʼ: «Latananda naa, ne zuneʼ laatu pescador de binni». 20 Oraqueca bisaanacaʼ chin sticaʼ ne zinándacaʼ laabe. 21 Ra guzabe xcaadxi biiyabe xhupa hombre, guiropaʼ bíʼchicaʼ, Santiago xiiñiʼ Zebedeo, ne Juan biʼchiʼ. Nuucaʼ ndaaniʼ canuá né Zebedeo, bixhózecaʼ, cayuni chaahuicaʼ chin sticaʼ. Bicaa ridxi Jesús laacabe 22 ne oraqueca bisaanacabe bixhózecabe ne canuá que, ne zinándacabe laa.

23 Ne guzá Jesús guidubi naca Galilea, canagusiidiʼ ndaaniʼ ca sinagoga* stiʼ ca binni que ne cayuni predicar ca noticia galán stiʼ Reinu. Ne cusianda guiráʼ yuubaʼ ne guiráʼ guendahuará napa binni. 24 Ne gunna guiráʼ binni de Siria ni cayúnibe. Ne bedanécabe binni napa gadxé gadxé clase guendahuará ne ni cayuni sufrir, ni nuu demonio luguiáʼ, ni rudii ataque laa ne ni qué rizá.* Ne bisiándabe laacaʼ. 25 Ngue runi yenanda stale binni laabe, binni de Galilea, binni de Decápolis,* binni de Jerusalén ne binni de Judea ne ca binni de ca guidxi nuu deche guiiguʼ Jordán.

5 Ora biʼyaʼ Jesús guiráʼ binni que, gudxiʼbaʼ cueʼ ti dani. Ne gurísibe raqué bidxiña ca discípulo ra nuube, 2 ne bizulú cusiidibe laacaʼ. Gúdxibe laacaʼ:

3 «Dichoso ca ni nanna caquiiñeʼ Dios,* purtiʼ sticaʼ Reinu ni nuu guibáʼ.

4 »Dichoso ca ni nuu triste, purtiʼ zatadxí ladxidoʼcaʼ.

5 »Dichoso ca ni nadóʼ, purtiʼ zuni heredarcaʼ guidxilayú.

6 »Dichoso ca ni racalaʼdxiʼ gaca justicia purtiʼ zaca ni racaláʼdxicaʼ.*

7 »Dichoso ca ni riá, purtiʼ ziácabe laacaʼ.*

8 »Dichoso ca ni nayá ladxidóʼ, purtiʼ zuuyacaʼ Dios.

9 »Dichoso ca ni ruyubi chuʼ paz, purtiʼ zábicabe laacaʼ xiiñiʼ Dios.

10 »Dichoso ca ni rizananda binni laacaʼ pur rúnicaʼ ni jneza,* purtiʼ sticaʼ Reinu ni nuu guibáʼ.

11 »Dichoso laatu ora cuʼdícabe laatu ne sanándacabe laatu* ne guiníʼcabe stale cosa malu ni cadi dxandíʼ de laatu pur naa. 12 Laguiecheʼ ne laguichesa de guendanayecheʼ, purtiʼ naroʼbaʼ premiu nuu para laatu guibáʼ ne purtiʼ zacaca guzanándacabe ca profeta bibani dxiqué.

13 »Laatu nga zidi stiʼ guidxilayú. Peru pa guniti zidi ca stipa stiʼ, ¿ximodo guibiguetaʼ guendanaxí stini yaʼ? Maʼ qué lica zanda iquiiñeʼ ni, sínuque zusáʼbicabe ni ne zutuñee binni ni.

14 »Laatu nga biaaniʼ stiʼ guidxilayú. Qué zanda igaachiʼ ti guidxi ni nuu ique ti dani. 15 Guirutiʼ rucaaguí ti lámpara ne riguu ni xaʼnaʼ dxumi, sínuque riguu ni lu candelabru* para guzaanini guiráʼ ca ni nuu ndaaniʼ yoo. 16 Zacaca laatu, lagudii lugar guzaaniʼ biaaniʼ stitu nezalú guiráʼ binni, ti gúʼyacaʼ jneza ni rúnitu ne gusisácacaʼ Bixhózetu ni nuu guibáʼ.

17 »Cadi guiníʼ íquetu beeda guchiayaʼ Ley o ca Profeta.* Cadi beeda guchiayaʼ, sínuque beeda guneʼ cumplir. 18 Dxandíʼ ni chitidxeʼ laatu riʼ, zanda tidiʼ guibáʼ ne guidxilayú, peru qué ziuu dxi tidiʼ nin ti letra o ti puntu stiʼ Ley sin qué gaca ni ná, guiráʼ ni zaca cumplir. 19 Nga runi, tu qué guni ni ná tobi de ca mandamientu ni jma nahuiiniʼ ne gusiidiʼ stobi guni zacaca la? zuuyacabe laa casi tobi ni jma nahuiiniʼ lu Reinu ni nuu guibáʼ. Peru tu guni ni ná ni ne gusiidiʼ ni stobi la? zuuyacabe laa casi tobi ni maʼ huaniisi lu Reinu ni nuu guibáʼ. 20 Peru gábecaʼ laatu, pa qué gúnitu ni jneza jma que biaʼ modo runi ca escriba ne ca fariseu, qué ziuu dxi chuʼtu lu Reinu ni nuu guibáʼ.

21 »Binadiágatu gúdxicabe ca bixhozebiidatu:* “Cadi guutiluʼ, ne guiráʼ ni guuti zinécabe laa nezalú tribunal ra raca justicia”. 22 Peru naa cayabeʼ laatu zinécabe guiráʼ ca ni qué gusaana de guidxiichiné biʼchiʼ* nezalú tribunal ra raca justicia.* Ne guiráʼ ca ni guiníʼ xiixa para guni despreciar biʼchiʼ zinécabe laa nezalú Tribunal Supremo.* Peru guiráʼ ca ni gabi laabe “¡Nácaluʼ ti rebelde ni maʼ qué iquiiñeʼ!” cuyubi cheʼ Gehena* ra cacaguí.

23 »Nga runi, pa zisaanaluʼ ofrenda stiluʼ lu altar ne raqué guietenaláʼdxiluʼ cadxiichiné bíʼchiluʼ lii la? 24 bisaanagá ofrenda stiluʼ raqué, frente de altar que, ne yeyubi bíʼchiluʼ. Primeru biʼniʼ chaahuiʼ guendanagana nápatu, oracaruʼ bibiguetaʼ bidii ofrenda stiluʼ.

25 »Pa ziné tuuxa ni cucaalú lii nezalú justicia la? biʼniʼ stipa pur guni chaahuiluʼ guendanagana stitu ante chindatu ra nuu tribunal, pacaa zutiidibe lii lu náʼ juez, ne juez ca zutiidiʼ lii lu náʼ guardia stiʼ tribunal ne zuseguyoocabe lii. 26 Gábecaʼ lii qué zareeluʼ de raqué pa qué quíxeluʼ dede últimu centavu.*

27 »Binadiágatu guníʼcabe: “Cadi gápaluʼ jnadxiiluʼ”.* 28 Peru naa cayabeʼ laatu, tu qué gusaana de guyadxí ti gunaa hasta guni desear gapané laabe relación sexual la? maʼ napa jnadxii ndaaniʼ ladxidóʼ. 29 Nga runi, pa cucaa guié luluʼ ladu derechu lii gucheeluʼ, guxha ni ne bisaʼbiʼ ni zitu. Jma galán gunítiluʼ ti parte de cuerpu stiluʼ que guilá guidubi cuerpu stiluʼ ndaaniʼ Gehena.* 30 Ne pa laaca cucaa batanaluʼ ladu derechu lii gucheeluʼ, bigá ni ne bisaʼbiʼ ni zitu. Purtiʼ jma galán gunítiluʼ ti parte de cuerpu stiluʼ que guilá guidubi cuerpu stiluʼ ndaaniʼ Gehena.

31 »Laaca guníʼcabe: “Guiráʼ hombre gaca divorciar de xheelaʼ, naquiiñeʼ gudii laabe ti certificadu de divorcio”. 32 Peru naa cayabeʼ laatu guiráʼ hombre gaca divorciar de xheelaʼ —peru zanda gaca ni pur ti pecadu sexual—* cayuni pur gápabe jnadxiibe,* ne tutiica guichaganáʼ divorciada riʼ la? maʼ napa jnadxii.

33 »Laaca binadiágatu gúdxicabe ca bixhozebiidatu: “Cadi guni jurarluʼ pa qué zuni cumplirluʼ; biʼniʼ cumplir ca voto* gúniluʼ Jehová”.* 34 Peru naa cayabeʼ laatu: cadi lica guni jurartu. Cadi guni jurartu nin pur guibáʼ, purtiʼ laani nga trono stiʼ Dios; 35 nin pur guidxilayú, purtiʼ laani nga ra riguixhe ñeebe; nin pur Jerusalén, purtiʼ laani nga xquidxi Rey nandxóʼ. 36 Cadi guni jurarluʼ pur íqueluʼ, purtiʼ qué zanda gúniluʼ nin ti guicha íqueluʼ blancu o nayaaseʼ. 37 Laguiníʼ “ya” pa zúnitu xiixa, ne laguiníʼ “coʼ” pa qué zúnitu ni. Intiica sti cosa guiníʼ binni la? maʼ de Binidxabaʼ* zeeda ni.

38 »Binadiágatu guníʼcabe: “Guié lú pur guié lú ne laya pur laya”. 39 Peru naa cayabeʼ laatu: cadi gucaalutu ti binni malu, ne pa chuʼ tu capa xhágatu ladu derechu la? lagudiica né sti ladu ca. 40 Ne pa gacalaʼdxiʼ tuuxa gutiidiʼ lii nezalú tribunal para guiaanané túnica stiluʼ la?* bidiica laa guiráʼ lari náculuʼ.* 41 Ne pa gucaa tobi ni napa autoridad lii gualuʼ xiixa ti kilómetru la?* guyuáʼ ni* chupa kilómetru. 42 Ni guinabaʼ lii xiixa, bidii ni laa, ne cadi gudxiidécheluʼ ni gueeda tiiñe* lii.

43 »Nánnatu guníʼcabe: “Gunnaxhii prójimo stiluʼ ne guca nanalaʼdxiʼ enemigu stiluʼ”. 44 Peru naa cayabeʼ laatu gannaxhiitu* ca enemigu stitu ne guni orartu* pur ca ni canazananda* laatu. 45 Zacá zusihuínnitu xiiñiʼ Bixhózetu ni nuu guibáʼ laatu, purtiʼ laa rudii lugar guzaaniʼ gubidxa stiʼ ra nuu binni malu ne ra nuu binni nachaʼhuiʼ ne rusaba nisaguié ra nuu ca ni runi jneza ne ra nuu ca ni qué runi jneza.* 46 Purtiʼ pa gannaxhiitu ca ni nadxii si laatu, ¿xi premiu nuu para laatu yaʼ? ¿Cadi ngaca runi ca ni runi cobrar impuestu la? 47 Ne pa ugapadiúxitu ca bíʼchisitu, ¿ñee natu jma galán ngue ni cayúnitu la? ¿Cadi ngaca runi ca binni de xcaadxi guidxi la? 48 Nga runi, lagaca perfectu, cásica perfectu Bixhózetu ni nuu guibáʼ.

6 »Lachuu cuidadu ti cadi gúnitu ni jneza nezalú binni para si gúʼyacaʼ laatu. Purtiʼ pa gúnitu zacá la? qué zudii Bixhózetu ni nuu guibáʼ nin ti premiu laatu. 2 Ora gacaneluʼ tuuxa ni caquiiñeʼ tu gacané laa,* cadi maʼ ziguxhídxiluʼ trompeta casi runi ca hipócrita ndaaniʼ ca sinagoga ne ndaaniʼ ca calle para gusisaca binni laacaʼ. Gábecaʼ laatu maʼ gucuaacabe guiráʼ premiu nuu para laacabe. 3 Peru lii, ora gacaneluʼ tuuxa ni caquiiñeʼ gacanécabe laa, cadi gudiiluʼ lugar ganna naluʼ ladu bigaʼ* xi cayuni naluʼ ladu derechu, 4 zacá guirutiʼ zanna xi cayúniluʼ para gacaneluʼ stobi. Óraque, Bixhózeluʼ ni ruuyaʼ ni raca ra nagaʼchiʼ, zaguixe ni lii.

5 »Laaca cadi gúnitu casi runi ca hipócrita ora guni orartu. Riuuláʼdxicaʼ guzuhuaacaʼ ndaaniʼ ca sinagoga ne ca squina calle principal para guni orarcaʼ ti guʼyaʼ binni laacaʼ. Gábecaʼ laatu maʼ gucuaacabe guiráʼ premiu nuu para laacabe. 6 Peru lii, ora guni orarluʼ, biuu ndaaniʼ cuartu stiluʼ, ne despué de guseeguluʼ puertaʼ stini, biʼniʼ orar Bixhózeluʼ ni nuu ra nagaʼchiʼ. Óraque, Bixhózeluʼ ni ruuyaʼ ni raca ra nagaʼchiʼ, zaguixe ni lii. 7 Ora guni orarluʼ, cadi guiniʼluʼ ngueca ca ngueca casi runi binni de xcaadxi nación, purtiʼ riníʼ íquecaʼ zucaadiaga Dios laacaʼ tisi riniʼcaʼ stale diidxaʼ. 8 Cadi gácatu casi laacabe. Purtiʼ maʼ nanna Bixhózetu xi caquiiñetu dede ante guinábatu ni laa.

9 »Naquiiñeʼ guni orartu sicaríʼ:

»“Bixhózedu* ni nuu guibáʼ, gaca santificar laluʼ.* 10 Gueeda Reinu stiluʼ. Gaca ni naluʼ* ndaaniʼ guidxilayú, cásica raca ni guibá’. 11 Dané laadu pan para yannadxí, 12 ne biʼniʼ perdonar ni maʼ bicheʼdu,* cásica maʼ biʼniʼ perdonardu ca ni maʼ bicheené laadu. 13 Cadi gudiiluʼ lugar guiábadu lu tentación, sínuque bilá laadu de lu náʼ Binidxabaʼ”.*

14 »Purtiʼ pa guni perdonartu ni gucheené binni laatu, laaca zuni perdonar Bixhózetu ni nuu guibáʼ laatu. 15 Peru pa qué guni perdonartu ni gucheené binni laatu, laaca qué zuni perdonar Bixhózetu ni gucheetu.

16 »Ora guni ayunartu, cadi* gusihuínnitu nuutu triste casi runi ca hipócrita, purtiʼ laacaʼ qué rizaaláʼdxicaʼ chuʼcaʼ nayá ti guʼyaʼ binni cayuni ayunarcaʼ. Gábecaʼ laatu maʼ gucuaacabe guiráʼ premiu nuu para laacabe. 17 Peru lii, ora guni ayunarluʼ, guluu aceite rindáʼ naxhi íqueluʼ ne gudiibiʼ lú 18 ti cadi guʼyaʼ binni cayuni ayunarluʼ, sínuque Bixhózeluʼ ni nuu ra nagaʼchiʼ, laasi guʼyaʼ ni. Óraque, Bixhózeluʼ ni ruuyaʼ ni raca ra nagaʼchiʼ, zaguixe ni lii.

19 »Cadi* gutáletu tesoro lu guidxilayú, purtiʼ zanda gó bandaa ni ne guicá ni tini ne chuʼ gubaanaʼ cuanaʼ ni. 20 Jma galán gutáletu tesoro guibáʼ, purtiʼ racá qué zanda gó bandaa ni ne qué zacá ni tini ne qué ziuu gubaanaʼ cuanaʼ ni. 21 Purtiʼ ra nuu tesoro stiluʼ, racaca nuu ladxidoʼloʼ.

22 »Guié lú binni nga lámpara stiʼ xcuerpu. Pa ruuyaluʼ puru si ni jneza la?* zuzaaniʼ guidubi cuerpu stiluʼ. 23 Peru pa napa guié luluʼ envidia la?* ziuu guidubi cuerpu stiluʼ nacahui. Pa nacahui biaaniʼ nuu lu cuerpu stiluʼ, ¡nanna pabiáʼ naroʼbaʼ guelacahui ca yaʼ!

24 »Qué zanda diʼ gapa ti esclavu chupa xpixuaanaʼ, purtiʼ zaca nanaláʼdxibe tobi ne zannaxhiibe stobi, o zacánube tobi ne zuni despreciarbe stobi. Qué zanda gácatu esclavu stiʼ Dios ne laaca gácatu esclavu stiʼ Bidxichi.*

25 »Nga runi cayabeʼ laatu: cadi* chuʼtu xizaa xi gácaxa de xquendanabánitu,* xi goto o xi guetu; cadi chuʼtu xizaa de xcuérputu, o xi gácutu. ¿Ñee cadi jma risaca xquendanabánitu* que ni goto, o xcuérputu que ni gácutu la? 26 Laguuyaʼ chaahuiʼ guiráʼ pájaru ripapa guibáʼ. Qué rudxiibacame ne qué rindísacame cosecha ne qué ruchácame troja, peru rudii Bixhózetu ni nuu guibáʼ ni gócame. ¿Ñee cadi jma risácatu que laacame la? 27 ¿Ñee nuu tobi de laatu zanda cuʼ ti codo* lu xquendanabani pur chuʼ xizaa la? 28 Yanna, ¿xiñee riuutu xizaa pur ni gácutu yaʼ? Laguuyaʼ xi zanda guiziiditu de modo rigaa ca liriu ni nuu lu layú, qué rúnicani dxiiñaʼ nadipaʼ ne qué riguíbacani; 29 peru gábecaʼ laatu nin Salomón qué ñacu lari sicarú casi laacani, neca gupa stale cosa risaca. 30 Yanna, pa zacá rudii Dios ni gacu ca yagahuiiniʼ rigaa lu layú, ni nagáʼ yannadxí ne guixíʼ maʼ guilá lu bele, ¿ñee cadi jmaruʼ si nuu razón para gudiibe ni gácutu la? ¿Xiñee huaxiéʼ fe nápatu pue, binni caʼ? 31 Nga runi, cadi lica chuʼtu xizaa ne guiniʼtu: “¿Xi guidoʼdo?”, o “¿Xi guideʼdu?”, o “¿Xi gácudu?”. 32 Nga nga ni jma rucaa ique binni de xcaadxi nación* guyubi. Peru nanna Bixhózetu ni nuu guibáʼ caquiiñetu guiráʼ cosa riʼ.

33 »Nga runi, cadi gusaana de guyúbitu Reinu ne justicia* stiʼ Dios primeru, ne óraque zacaatu guiráʼ ca cosa riʼ. 34 Nga runi, cadi lica chuʼtu xizaa xi gaca guixíʼ, purtiʼ guixiruʼ nga gúʼyatu xi cuʼ xizaa laatu. Guyuu conforme né ca problema si stiʼ cada dxi.

7 »Cadi* guni juzgartu ti cadi guni juzgárcabe laatu. 2 Purtiʼ modo guni juzgartu xcaadxi zacaca guni juzgárcabe laatu, ne modo guni tratartu xcaadxi zacaca guni tratárcabe laatu.* 3 ¿Xiñee cayuuyaluʼ guixi ni cá lú bíʼchiluʼ* peru cadi cayuuyaluʼ muríu* ni didilaagaʼ ndaaniʼ luluʼ yaʼ? 4 ¿Ne ximodo ndiʼ gábiluʼ bíʼchiluʼ: “Bidii lugar naa cueeʼ guixi ni cá luluʼ” pa lii ti muríu peʼ didilaagaʼ ndaaniʼ luluʼ yaʼ? 5 ¡Hipócrita! Primeru gulee muríu didilaagaʼ ndaaniʼ luluʼ oracaruʼ maʼ zanda guʼyaʼ chaahuiluʼ ximodo cueeluʼ guixi ni cá lú bíʼchiluʼ.

6 »Cadi gudiitu ca cosa stiʼ Dios ca biʼcuʼ. Ne cadi gulaatu ca perla stitu lu ca bihui, cadi málasi gutu ñeecame ni, guibiguétacame luguiatu ne guxuuxecame laatu.

7 »Laguinabaʼ ne zacaatu, laguyubi ne zadxélatu, laguxhidxináʼ ne zaxeleʼ chuʼtu. 8 Purtiʼ guiráʼ tu guinabaʼ zacaa, guiráʼ tu guyubi zadxela, ne guiráʼ tu guxhidxináʼ zaxeleʼ chuʼ. 9 Yanna, pa guinabaʼ xiiñitu laatu ti pan, ¿tu tobi de laatu nudii laabe ti guié yaʼ? 10 Ne pa guinábabe laatu ti benda, ¿ñee nudiitu laabe ti beendaʼ la? 11 Nga runi, pa laatu, neca malu laatu, nánnatu gudiitu regalu galán ca xiiñitu, ¡jmaruʼ si nuu razón para gudii Bixhózetu ni nuu guibáʼ cosa galán ca ni guinabaʼ ni laa!

12 »Nga runi, laguni pur xcaadxi guiráʼ ni ñuuláʼdxitu ñúnicabe pur laatu. Nga nga ni ná Ley ne ca Profeta.*

13 »Laguiuu ra puertaʼ nabéʼ. Purtiʼ xilaga puertaʼ ne xilaga neza ni zeʼ lu guendaguti,* ne stale tu riuu ra puertaʼ que; 14 peru nabéʼ puertaʼ ne nabéʼ neza ni zeʼ lu guendanabani, ne huaxiéʼ si tu ridxela ni.

15 »Lachuu cuidadu né ca falsu profeta ni gueeda ra nuutu, ni zeeda gaca casi dendxuʼ, peru nácacaʼ lobo ni ruxuuxe. 16 Zunibiaʼtu laacaʼ pur ni rúnicaʼ.* Qué zanda guchuuguʼ binni uva o duʼgaʼ lu yaga guichi, ¿njaʼ? 17 Zaqueca, ti yaga nazaaca rudii cuananaxhi galán, peru ti yaga nayuudxuʼ rudii cuananaxhi ni qué zaquiiñeʼ. 18 Ti yaga nazaaca qué zanda gudii cuananaxhi ni qué zaquiiñeʼ ne qué zanda gudii ti yaga nayuudxuʼ cuananaxhi galán. 19 Guiráʼ yaga ni qué rudii cuananaxhi galán rugácabe laa ne rulaacabe laa lu bele. 20 Nga runi, zunibiaʼtu ca hombre que pur ni rúnicaʼ.

21 »Cadi guiráʼ diʼ ni gabi naa “Señor, Señor” ziuu lu Reinu ni nuu guibáʼ. Ziuu ca ni guni si ni ná Bixhozeʼ ni nuu guibáʼ. 22 Stale tu zabi naa dxi que “Señor, Señor, ¿ñee cadi pur nombre stiluʼ biʼniʼ profetizardu ne pur nombre stiluʼ guleedu demonio ne pur nombre stiluʼ bínidu stale milagru la?”. 23 Peru óraque zabeʼ laacaʼ: “¡Qué ñuu dxi ñunebiaʼyaʼ laatu! ¡Laguixeleʼ de naa, binni qué iquiiñeʼ caʼ!”.

24 »Nga runi, guiráʼ tu gucaadiaga stiidxaʼ ne guni ni la? zeeda gaca casi ti hombre nuu xpiaaniʼ ni bicuí lidxi lu guié. 25 Biaba nisaguié, bilaahua ne guizáʼ reciu bindubi bi ne bidxelasaani yoo que..., peru qué ñaba yoo que, purtiʼ zuba base stini lu guié. 26 Peru guiráʼ tu gucaadiaga stiidxaʼ ne qué guni ni la? zeeda gaca casi ti hombre huati ni bicuí lidxi lu yuxi. 27 Biaba nisaguié, bilaahua ne guizáʼ reciu bindubi bi dede biniibi dxacha yoo que... ne biaba yoo que. Guizáʼ feu modo biaba ni».

28 Ora biluxe guníʼ Jesús ca diidxaʼ riʼ, nabé bidxagayaa guiráʼ ca binni que pur modo rusiidibe, 29 purtiʼ rusiidibe laacaʼ casi ti binni ni napa autoridad ne cadi casi ca escriba que.

8 Biete si Jesús de lu dani que, yenanda stale binni laa. 2 Óraque bidxiña ti hombre napa lepra,* gundeteʼ ique nezalube* ne gudxi laabe: «Señor, nannaʼ zanda gusiándaluʼ naa pa gacaláʼdxiluʼ». 3 Ngue runi bisigaanáʼ Jesús, gudaʼnaʼ laabe ne guníʼ: «Racalaʼdxeʼ pue. Bianda». Oraqueca bianda hombre napa lepra que. 4 Para ná Jesús rabi laabe: «Biiyaʼ qué chitídxiluʼ ni guirutiʼ. Peru guyé guʼyaʼ sacerdote lii ne bidii ofrenda ni cá lu ley stiʼ Moisés, zacá zuuyacabe dxandíʼ maʼ biándaluʼ».

5 Ora biuube Capernaúm, bidxiña ti oficial stiʼ ejércitu ra nuube ne canabaʼ gacanebe laa. 6 Gudxi laabe: «Señor, bidii ti parálisis mozo stinneʼ. Néxhebe ra yoo ne guizáʼ cayuubabe». 7 Gúdxibe laa: «Zusiandaʼ laabe ora chindayaʼ raqué». 8 Peru bicabi oficial stiʼ ejércitu que laabe: «Señor, qué runeʼ merecer chuʼluʼ ndaaniʼ lidxeʼ. Guníʼ si ti diidxaʼ ne zianda mozo stinneʼ. 9 Purtiʼ naa laaca napaʼ tu runi mandar naa ne laaca napaʼ soldadu ni runeʼ mandar. Pa gabeʼ tobi “¡Guyé!” zié, ne pa gabeʼ stobi “¡Gudáʼ!” zeeda, ne pa gabeʼ esclavu stinneʼ “¡Biʼniʼ ndiʼ!” zuni ni». 10 Ora binadiaga Jesús ni, bidxagayaa ne gudxi ca ni nanda laa: «Gábecaʼ laatu qué huadxelaʼ ndaaniʼ guidxi Israel tuuxa ni napa ti fe naroʼbaʼ biaʼ napa hombre riʼ. 11 Cayabeʼ laatu zeeda stale binni de neza este ne de neza oeste ne zabinecaʼ Abrahán ne Isaac ne Jacob ruaa mexaʼ lu Reinu ni nuu guibáʼ, 12 peru ca ni maʼ biʼniʼ invitar Dios chuʼ lu Reinu,* zulaacabe laacaʼ fuera, ra nacahui. Racá nga gúʼnacaʼ ne guquiichiʼ láyacaʼ».* 13 Óraque gudxi Jesús oficial stiʼ ejércitu que: «Guyé ra lídxiluʼ. Ne gaca ni gunábaluʼ según fe ni bisihuínniluʼ». Ne oraqueca bianda mozo stibe.

14 Ora biuu Jesús ra lidxi Pedro, biiyaʼ nexhené suégrabe xindxáʼ. 15 Óraque gudaʼnaʼ Jesús náʼ suégrabe, ne zeca xindxáʼ que. Óraque biasa gunaa que ne bizulú cayuni tender laabe. 16 Jma maʼ huadxí que, beedanécabe stale binni nuu demonio lu xcuerpu ra nuu Jesús, peru né ti diidxaʼ si guiníʼ riree ca espíritu que. Laaca bisiándabe guiráʼ ca ni cayuni sufrir. 17 Guca ni zacá para gaca cumplir ni guníʼ Dios de ruaa profeta Isaías: «Laapebe gucuaabe ca guendahuará stinu ne guyuaʼbe ca yuubaʼ stinu».

18 Ora biʼyaʼ Jesús ríʼ binni laa, gunabaʼ tidiʼ sti ladu nisadóʼ stiʼ Galilea. 19 Óraque bidxiña ti escriba, ne ná rabi laabe: «Maestru, zinandaʼ lii ra tiica cheluʼ». 20 Peru bicabi Jesús laabe: «Napa ca zorro cueva ne napa ca pájaru lídxicaʼ, peru Xiiñiʼ Hombre* qué gapa nin ra quixhe ique».* 21 Óraque gudxi tobi de ca discípulo laabe: «Señor, primeru bidii lugar naa chaaʼ chigucaacheʼ bixhozeʼ». 22 Para bicabi Jesús laabe: «Lii dananda naa,* ne bidii lugar gucaachiʼ ca gueʼtuʼ ca gueʼtuʼ sticaʼ».

23 Óraque gudxiʼbaʼ Jesús ne ca discípulo stiʼ ndaaniʼ ti canuá. 24 Málasi biasa ti tormenta naroʼbaʼ lu nisadóʼ que dede ruchii ca ola que canuá que. Peru nisiaasiʼ Jesús. 25 Ne bidxíñacaʼ ra nuube ne bicuaanicaʼ laabe ne nacaʼ: «¡Señor, bilá laadu! ¡Maʼ chigátidu!». 26 Peru gúdxibe laacaʼ: «¡Aque huaxiéʼ fe nápatu xa, hombre caʼ! ¿Xiñee nabé cadxíbitu pue?». Óraque biásabe ne gudindenebe bi ne nisadóʼ que, ne biaba ti calma óraque. 27 Guizáʼ cadxagayaa ca discípulo que ne caniʼcaʼ: «¿Peru tu hombre riʼ pue? Dede bi ne nisadóʼ ruzuubacaʼ stiidxabe».

28 Ora yendabe sti ladu que, xquidxi ca gadarenu, biree chupa hombre nuu demonio lu xcuerpu lade ca baʼ* que ne bidxaagalucaʼ laabe. Guizáʼ nahuati íquecaʼ dede guirutiʼ qué riná tidiʼ neza que. 29 Málasi bizulú cucaacaʼ ridxi: «¿Xi napanedu lii, Xiiñiʼ Dios? ¿Ñee zeeda guninaluʼ laadu ante de tiempu la?».* 30 Zitu de raqué canayó ti manada bihui. 31 Ngue runi gunabaʼ ca demonio que laabe: «Pa chindeeluʼ laadu la? bidii lugar chuʼdu luguiáʼ manada bihui ca». 32 Óraque gúdxibe laacaʼ: «¡Laché!». Ne bireecaʼ de lu xcuerpu guiropaʼ hombre que ne biuucaʼ luguiáʼ ca bihui que. Ne dede ra dxiʼbaʼ manada bihui que biábacaʼ ndaaniʼ nisadóʼ ne gúticaʼ ndaaniʼ nisa que. 33 Peru biree guxooñeʼ ca ni cayapa ca bihui que ne biuucaʼ ndaaniʼ guidxi que ne guniʼcaʼ guiráʼ ni bizaaca, dede né ni bizaaca ca hombre guyuu demonio lu xcuerpu que. 34 Óraque biree guidubi guidxi que ziyubi Jesús, ne ora bidxélacaʼ laabe, gunábacaʼ laabe guireebe de xquídxicaʼ.

9 Óraque gudxiʼbaʼ Jesús ndaaniʼ canuá que, gudiʼdiʼ nisadóʼ ne biuu xquidxi. 2 Ra nuube que beedanécabe ti hombre ni qué rizá,* nexheʼ lu ti camilla. Ora biʼyaʼ Jesús nápacabe fe, gúdxibe hombre ni qué rizá que: «¡Guluu gana, xiiñeʼ! Maʼ guca perdonar ca pecadu stiluʼ». 3 Óraque bizulú caníʼ ique caadxi escriba: «Cayuni blasfemar* hombre riʼ». 4 Cumu maʼ nanna Jesús xi caníʼ íquecabe la? gudxi laacabe: «¿Xiñee caniʼtu cosa malu ndaaniʼ ladxidoʼto pue? 5 Lagabi naa, ¿xii nga jma fácil? ¿Guinieeʼ “maʼ guca perdonar ca pecadu stiluʼ la?”, o guinieeʼ “biasa ne guzá”? 6 Peru para gánnatu napa Xiiñiʼ Hombre* autoridad para guni perdonar pecadu ndaaniʼ guidxilayú...». Óraque biiyadxibe hombre ni qué rizá que ne gúdxibe laa: «Biasa, gucuaa camilla stiluʼ ne guyé ra lídxiluʼ». 7 Ne biasa zeʼ ra lidxi. 8 Ora biʼyaʼ guiráʼ binni que ni bíʼnibe guizáʼ bidxagayaacaʼ* ne bisisácacaʼ Dios, purtiʼ maʼ bidii autoridad binni guni ndiʼ.

9 Biree si Jesús de raqué, biiyaʼ ti hombre láʼ Mateo zuba ndaaniʼ oficina ra riaxa impuestu, ne gúdxibe laa: «Dananda naa». Oraqueca biasa Mateo ne zinanda laabe. 10 Despué, laga cayó Jesús ruaa mexaʼ ndaaniʼ yoo, bedandá stale de ca ni runi cobrar impuestu ne pecador, ne bizulú cayonecaʼ laabe ne ca discípulo stibe. 11 Peru, ora biʼyaʼ ca fariseu que ndiʼ gunabadiidxacaʼ ca discípulo stibe: «¿Xiñee cayoné maestru stitu ca ni runi cobrar impuestu ne ca pecador pue?». 12 Cumu binadiaga Jesús laacabe la? guníʼ: «Ca binni nazaaca cadi caquiiñeʼ checaʼ ra nuu doctor, peru ca ni huará caquiiñeʼ checaʼ. 13 Laché ne laguiníʼ ique chaahuiʼ xi raca significar ca diidxaʼ riʼ: “Jma racalaʼdxeʼ guiatu binni* que gudiitu sacrificiu”. Purtiʼ cadi zedayubeʼ binni nachaʼhuiʼ,* sínuque binni pecador».

14 Óraque bidxiña ca discípulo stiʼ Juan ra nuube ne gunabadiidxacaʼ laabe: «¿Xiñee laadu ne ca fariseu nápadu costumbre de guni ayunardu* peru ca discípulo stiluʼ coʼ pue?». 15 Óraque bicabi Jesús laacabe: «Ora cayaca ti guendaxheelaʼ, qué riuu diʼ ca xhamigu novio triste laga nuuné novio que laacaʼ, ¿njaʼ? Peru zedandá dxi ziaaxhacaʼ novio que, ne óraque maʼ zuni ayunarcaʼ. 16 Guirutiʼ riquiiñeʼ ti ndaa lari cubi para gucaa ti parche lu ti lari yooxhoʼ, purtiʼ ora guidopa lari cubi que zusigaani lari yooxhoʼ que ne jma xiroobaʼ zareza ni. 17 Laaca qué rigaacabe vinu cubi ndaaniʼ odre* yooxhoʼ. Pa gúnicabe ni la? zareza odre que ne zaxii vinu que ne maʼ qué zaquiiñeʼ odre que. Ni runi binni nga rigaa vinu cubi ndaaniʼ odre cubi ne zacá riaapaʼ guiropaʼ ni».

18 Laga caniʼbe ca diidxaʼ riʼ, málasi bidxiña ti gobernante, gundeteʼ ique nezalube* ne gudxi laabe: «Seguru maʼ guti dxaapahuiiniʼ stinneʼ, peru chuu ne quixhenaluʼ luguiabe ne zabánibe».

19 Óraque biasa Jesús ziné laabe, ne laaca zeʼ ca discípulo stiʼ. 20 Málasi bidxiña ti gunaa, ni maʼ napa 12 iza de caxii rini, nezadéchebe ne gudaʼnaʼ ñee xhábabe, 21 purtiʼ caníʼ ndaaniʼ ladxidóʼ: «Nannaʼ ziandaʼ pa canaʼ neca xhábasibe». 22 Bidxiguetalú Jesús, ne ora biʼyaʼ laabe guníʼ: «¡Guluu gana, xiiñeʼ! Fe stiluʼ nga bisianda lii». Ne oraqueca bianda gunaa que.

23 Ora biuu Jesús ndaaniʼ lidxi gobernante que biiyaʼ ca flautista ne ca binni ni cayuunaʼ, 24 para ná rabi laacabe: «Laguiree de raríʼ, purtiʼ caʼruʼ gatiʼ dxaapahuiiniʼ riʼ, sínuque nisiaasibe». Ora binadiágacaʼ ni guniʼbe, bixídxicaʼ laabe né despreciu. 25 Casi peʼ guleecabe ca binni que, biuube ra nuu dxaapahuiiniʼ que, gunaazebe náʼ ne biasa. 26 Ne bireeche noticia que guidubi región que.

27 Ora biree Jesús de raqué yenanda chupa ciegu laa, cucaacaʼ ridxi: «¡Biá* laadu, Xiiñiʼ David!». 28 Biuu si Jesús ndaaniʼ yoo que, bidxiña ca ciegu que laabe ne gunabadiidxabe laacaʼ: «¿Nápatu fe zanda gusiandaʼ laatu la?». Laacaʼ bicábicaʼ: «Nápadu fe, Señor». 29 Óraque gudaʼnaʼ Jesús guié lúcabe ne gudxi laacabe: «Gaca ni gunábatu según fe ni nápatu». 30 Ne maʼ gunda biiyacabe. Peru gúdxica Jesús laacabe: «Laguuyaʼ cadi ganna nin ti binni ni». 31 Peru, bireesicaʼ de ra nuube, bizulú gúdxicaʼ ni guiráʼ binni nuu guidubi región que.

32 Yanna, zeʼ si ca hombre que, bedané binni ti hombre mudu ni nuu ti demonio lu xcuerpu ra nuu Jesús. 33 Gulee si Jesús demonio que, guníʼ mudu que. Guizáʼ bidxagayaa ca binni que ne caniʼcaʼ: «Qué huayuu dxi guihuinni xiixa zacá ndaaniʼ guidxi Israel». 34 Peru ca fariseu que caniʼcaʼ: «Ribeebe demonio pur poder stiʼ gobernante stiʼ ca demonio».

35 Ne bizulú Jesús canazá ndaaniʼ guiráʼ guidxi ne guidxihuiiniʼ. Canagusiidiʼ ndaaniʼ ca sinagoga, cayuni predicar ca noticia galán stiʼ Reinu ne cusianda guiráʼ clase guendahuará ne guiráʼ clase yuubaʼ. 36 Ora ruuyabe guiráʼ ca binni que, guizáʼ riabe laacaʼ, purtiʼ guizáʼ maʼ gucanacaʼ ne nuucaʼ stúbicaʼ* casi dendxuʼ ni qué gapa pastor. 37 Óraque rábibe ca discípulo stibe: «Dxandíʼ naroʼbaʼ cosecha riʼ, peru huaxiéʼ trabajador. 38 Nga runi, laguinabaʼ Dueñu stiʼ cosecha guseendaʼ trabajador ra cayasa cosecha stiʼ».

10 Óraque biʼniʼ reunir Jesús 12 discípulo stiʼ ne bidii autoridad laacabe para cueecabe espíritu malu* ne para gusiándacabe guiráʼ clase guendahuará ne guiráʼ clase yuubaʼ.

2 Sicaríʼ nga láʼ 12 apóstol que: primeru nuu Simón (ni rábicabe Pedro), ne Andrés biʼchiʼ; Santiago xiiñiʼ Zebedeo ne Juan biʼchiʼ; 3 Felipe ne Bartolomé; Tomás ne Mateo ni runi cobrar impuestu; Santiago xiiñiʼ Alfeo; Tadeo; 4 Simón Cananita* que ne Judas Iscariote (ni biʼniʼ traicionar Jesús despué).

5 Biseendaʼ Jesús 12 que ne bisiene laacabe: «Cadi chetu neza ni chiné laatu xcaadxi guidxi* ne cadi guiuutu nin ti guidxi stiʼ Samaria. 6 Ndiʼ nga ni naquiiñeʼ gúnitu: cadi gusaana de guyúbitu ca dendxuʼ ni cananiti stiʼ guidxi Israel. 7 Laguni predicar sicaríʼ: “Maʼ bidxiña Reinu ni nuu guibáʼ”. 8 Lagusianda ca ni huará, lagusibani* ca gueʼtuʼ, lagusianda ca ni napa lepra, lacuee demonio. Gucuaatu gratis, lagudii gratis. 9 Cadi chinetu oro nin plata nin cobre lu cinturón* stitu, 10 nin ti bolsa de guendaró para viaje stitu nin chupa muda lari nin elaguidi nin bastón; purtiʼ naquiiñeʼ guicaa ti trabajador ni gó.

11 »Ora guiuutu intiica guidxi o guidxihuiiniʼ, laguyubi dede ra guidxélatu tuuxa ni runi merecer guicaa mensaje zinetu, ne laguiaana raqué* dede ora guireetu lugar que. 12 Ora guiuutu ndaaniʼ ti yoo la? laugapadiuxi* ca ni nuu raqué. 13 Pa runi merecer ca binni que ni la? zacaacabe ndaayaʼ;* peru, pa qué runi merecércabe ni la? zabiguetaʼ ndaayaʼ que luguiatu. 14 Pa qué idxagalúcabe laatu ne qué gucaadiágacabe stiidxatu ndaaniʼ ti yoo o ndaaniʼ ti guidxi, ora guireetu de raqué laquibi yu ni naze batañeetu. 15 Gábecaʼ laatu jma naná zaca ni para guidxi que Dxi gueeda Juiciu* que para Sodoma ne Gomorra.

16 »Laganna cuseendaʼ laatu casi dendxuʼ lade lobo. Nga runi, lagusihuinni nexhenatu casi beendaʼ, peru lagaca nadóʼ* casi paloma. 17 Lagapa cuidadu né binni, purtiʼ zuni entregárcabe laatu nezalú tribunal stiʼ guidxi ne zaguucabe chicote laatu ndaaniʼ ca sinagoga stícabe. 18 Ne pur naa zinécabe laatu nezalú gobernador ne rey. Zacá zanda gudiitu testimonio laacabe ne ca binni de xcaadxi guidxi. 19 Peru ora guni entregárcabe laatu, cadi chuʼtu xizaa pur ni guiniʼtu o ximodo guini’tu, purtiʼ zánnatu xi guiniʼtu ora peʼ maʼ caquiiñetu ni. 20 Purtiʼ cadi laasitu nga chiguiniʼtu, sínuque espíritu stiʼ Bixhózetu nga guiníʼ pur laatu. 21 Laaca zuni entregar binni biʼchiʼ para guuticabe laa, zuni entregar hombre xiiñiʼ, zucaalú xiiñiʼ binni jñaa ne bixhoze ne zuni entregarcaʼ laacabe para gáticabe. 22 Ne zaca nanalaʼdxiʼ guiráʼ binni laatu purtiʼ xpinneʼ laatu. Peru tu guni huantar dede ora gueeda fin la? zalá. 23 Ora sanándacabe laatu* ndaaniʼ ti guidxi la? laché sti guidxi; purtiʼ gábecaʼ laatu qué zaluxe xhiiñatu ndaaniʼ ca guidxi stiʼ Israel ante guedandá Xiiñiʼ Hombre.*

24 »Qué risaca ti estudiante jma que maestru stiʼ, zaqueca qué risaca ti esclavu jma que xpixuaanaʼ. 25 Maʼ galán nga ugaandaʼ ti estudiante gaca casi maestru stiʼ, ne gaca ti esclavu casi xpixuaanaʼ.* Pa huayábicabe xpixuaanaʼ ti yoo Belcebú,* ¡ximodo ndiʼ qué gábicabe ni ca ni nabeza ndaaniʼ yoo que! 26 Nga runi, cadi guidxíbitu laacabe, purtiʼ guiráʼ ni gaʼchiʼ la? zadxélacabe laa, ne guiráʼ secretu la? zedandá dxi zánnacabe laa. 27 Ni gabeʼ laatu ra nacahui, laguiníʼ ni lu biaaniʼ; ne ni guinieeʼ ra diágatu, laguiníʼ ni reciu ora maʼ dxíʼbatu ique yoo. 28 Ne cadi guidxíbitu ca ni ruuti cuerpu peru qué zanda guuticaʼ alma.* Ni guidxíbitu nga ni zanda gunitilú cásica alma* ne zaqueca cuerpu ndaaniʼ Gehena.* 29 ¿Cadi dxandíʼ ridoo chupa gorrión pur ti moneda ni huaxiéʼ risaca la?* Peru nanna Bixhózetu pora riaba cada tobi de laacame layú. 30 Peru laatu la? dede guicha íquetu nánnabe panda. 31 Nga runi, cadi guidxíbitu. Jma risácatu que stale gorrión.

32 »Guiráʼ ni guni defender naa nezalú binni, naa laaca zuneʼ defender laa nezalú Bixhozeʼ ni nuu guibáʼ. 33 Peru guiráʼ ni guiníʼ qué runibiáʼ naa nezalú binni, laaca zanieeʼ qué runebiaʼyaʼ laa nezalú Bixhozeʼ ni nuu guibáʼ. 34 Cadi guiníʼ íquetu zedanduaaʼ paz ndaaniʼ guidxilayú; cadi zedanduaaʼ paz, sínuque zedanduaaʼ ti espada. 35 Purtiʼ zedanduaaʼ división. Zucaalú hombre bixhoze, ne zucaalú ti baʼdudxaapaʼ jñaa ne zucaalú ti gunaa suegra. 36 Zacá nga laani, laaca ndaaniʼ lidxi binni nga guiree ca enemigu stiʼ. 37 Tu gannaxhii bixhoze ne jñaa jma que naa la? qué runi merecer gaca discípulo stinneʼ; ne tu gannaxhii xiiñiʼ o xiiñidxaapaʼ jma que naa la? qué runi merecer gaca discípulo stinneʼ. 38 Ne tu qué na’ guáʼ yaga* ni nuayaʼ riʼ ne gueeda nanda naa, qué runi merecer gaca discípulo stinneʼ. 39 Tu guidxela xpida la?* zuniti ni, ne tu guniti ni pur naa la? zadxela ni.

40 »Tu guidxaagalú laatu laaca cadxaagalú naa, ne tu guidxaagalú naa laaca cadxaagalú ni biseendaʼ naa. 41 Tu guidxaagalú ti profeta purtiʼ profeta binni que la? zacaa premiu ricaa ti profeta; ne tu guidxaagalú ti binni nachaʼhuiʼ purtiʼ nachaʼhuiʼ binni que la? zacaa premiu ni ricaa ti binni nachaʼhuiʼ. 42 Dxandíʼ ni chitidxeʼ laatu riʼ: tu gudii ti vasu nisa ni nagaʼndaʼ tobi de ca ni nahuiiniʼ riʼ purtiʼ naca discípulo stinneʼ qué ziuu dxi guniti premiu stiʼ».

11 Gudxi si Jesús 12 discípulo stiʼ xi naquiiñeʼ gúnicaʼ, biree de raqué para chiguni predicar ne chigusiidiʼ ndaaniʼ xcaadxi guidxi.

2 Peru ora binadiaga Juan, ra deguyoo que, guiráʼ ni cayuni Cristu, biseendaʼ ca discípulo stiʼ 3 para guinabadiidxacaʼ laabe: «¿Ñee lii nga ni chigueeda que la? o zabézadu gueeda stobi?». 4 Óraque bicabi Jesús laacabe: «Laché ne lagabi Juan ni cayuuyatu ne ni cayunadiágatu: 5 maʼ ruuyaʼ ca ciegu, maʼ rizá ca ni nachiitaʼ ñee, maʼ bianda ca ni napa lepra, maʼ runadiaga ca diagacuaataʼ, maʼ bibani ca ni maʼ guti* ne maʼ cayunadiaga ca pobre ca noticia galán. 6 Dichoso nga ni qué gucueeza gastiʼ laa para gapa fe naa».*

7 Laga zeʼ ca hombre que, bizulú guníʼ Jesús de Juan nezalú ca binni que. Gúdxibe laacaʼ: «¿Xii ngue yeguuyatu lu desiertu? ¿Ti ubaguí ni cuniibi bi cheríʼ chericaʼ la? 8 Yanna, ¿tuu ngue yeguuyatu yaʼ? ¿Ti hombre ni nacu lari chaʼhuiʼ la?* ¡Pa ra lidxi ca rey nga nuu ca ni racu lari chaʼhuiʼ! 9 Yanna, ¿xi para bireetu yaʼ? ¿Para gúʼyatu ti profeta la? Dxandíʼ, ne jma que ti profeta. 10 De laabe nga ni maca gucuá: “¡Biiyaʼ, chiguseendaʼ mensajeru stinneʼ delante de lii, ne zuni prepararbe ti neza delante de lii!”. 11 Gábecaʼ laatu, qué huayuu dxi gale tuuxa jma risaca que Juan Bautista. Peru ni nahuiiniʼ lu Reinu ni nuu guibáʼ jma risaca que laabe. 12 Dede ca dxi stiʼ Juan Bautista, cayuni binni stipa pur ugaanda Reinu ni nuu guibáʼ. Peru ca ni qué guidxaga la? zugaandacaʼ ni. 13 Purtiʼ ca Profeta* ne Ley nga cayuni profetizar xi chigaca hasta dxi beeda Juan. 14 Pa guni cretu ni o pa coʼ la? “laabe nga Elías ni chigueeda que”. 15 Lagucaadiaga chaahuiʼ.*

16 »¿Tu laa zanda guchaagaʼ generación riʼ? Zeeda gaca ni casi ca xcuidihuiiniʼ ribí ra plaza stiʼ luguiaa ne rucaacaʼ ridxi ca xcompañérucaʼ ni riguitenecaʼ: 17 “Bixhídxidu flauta, peru qué nuyaatu; bidúʼndadu canción gueʼtuʼ, peru qué nigápatu xpéchutu purtiʼ nuutu triste”. 18 Zaqueca runi ca binni riʼ, beeda Juan sin gó ne sin gueʼ, peru caníʼcabe: “Nuu ti demonio luguiabe”. 19 Yanna, Xiiñiʼ Hombre la?* ró ne reʼ, peru riníʼ binni: “¡Laguuyaʼ! Ti hombre nalá ne reʼ xhaataʼ vinu, xhamigu ca ni runi cobrar impuestu ne ca pecador”. Modo tiica si, rihuinni nuu xpiaaniʼ ti binni pur ni runi».*

20 Óraque bizulú gudindenebe ca binni de ca guidxi ra bíʼnibe stale de ca milagru stibe, purtiʼ caʼruʼ gaca arrepentircaʼ: 21 «¡Pobre de laatu, binni Corazín! ¡Pobre de laatu, binni Betsaida! Purtiʼ pa ñaca guiráʼ milagru guca xquídxitu ndaaniʼ guidxi Tiro ne Sidón la? dede dxiqué maʼ ñaca arrepentir ca binni que ne ñácucaʼ sacu* ne nibicaʼ lu ceniza.* 22 Peru jma naná zaca ni para laatu Dxi gueeda Juiciu* que para Tiro ne Sidón. 23 Ne laatu, binni de Capernaúm, ¿ñee rábitu zusisácacabe laatu dede guibáʼ la? Dede ndaaniʼ Baʼ* nga guiétetu. Purtiʼ pa ñaca guiráʼ milagru ni guca xquídxitu Sodoma la? ñuuruʼ guidxi ca dede yannadxí. 24 Peru jma naná zaca ni para laatu Dxi gueeda Juiciu* que para Sodoma».

25 Óraque guníʼ Jesús: «Rusisacaʼ lii nezalú binni, Bixhozeʼ, Señor stiʼ guibáʼ ne guidxilayú, purtiʼ bicaachiluʼ ca cosa riʼ de ca binni nuu xpiaaniʼ ne maʼ biluiʼluʼ ni ca xcuidihuiiniʼ. 26 Ya, Bixhozeʼ, purtiʼ zacá nga raʼbuʼ jma galán gaca ni». 27 Laaca guniʼbe: «Maʼ bidii Bixhozeʼ naa guiráʼ xixé cosa. Guirutiʼ runibiáʼ chaahuiʼ naa jma que Bixhozeʼ. Ne guirutiʼ runibiáʼ chaahuiʼ Bixhozeʼ jma que naa ne ca ni gacalaʼdxeʼ gusiideʼ de Bixhozeʼ. 28 Latáʼ ra nuaaʼ, guiráʼ ni cayuni dxiiñaʼ nadipaʼ ne ca ni nuáʼ stale cosa nanaa, ne zudieeʼ lugar guiziiláʼdxitu. 29 Laquixhe ayubu stinneʼ xayánnitu ne laguiziidiʼ de naa, purtiʼ nacaʼ ti binni nadóʼ ne dxandíʼ humilde naa.* Zaziiláʼdxitu ra nuaa.* 30 Purtiʼ nasisi* ayubu stinneʼ ne cadi nanaa carga stinneʼ».

12 Ti sábadu* zididiné Jesús ca discípulo stiʼ lu ca layú ra nuu trigu. Bindaana ca discípulo stibe ne bizulú cayáxhacaʼ espiga ne cayocaʼ trigu. 2 Ora biʼyaʼ ca fariseu ndiʼ, guniʼcaʼ: «¡Biiyaʼ! Cayuni ca discípulo stiluʼ ni cadi naquiiñeʼ gaca sábadu». 3 Óraque bicábibe laacaʼ: «¿Ñee qué huayuundatu ra cá xi biʼniʼ David ne ca hombre ni ziné ora bindaanacaʼ la? 4 ¿Ñee cadi biuube né ca hombre zinebe que ndaaniʼ lidxi Dios ne gudócabe ca pan para ofrenda* que la? cadi ndaʼ naquiiñeʼ gúnicabe ni. Ca sacerdote si nga naquiiñeʼ gocaʼ ni. 5 ¿Ñee qué huayuundatu lu Ley ra ná runi ca sacerdote dxiiñaʼ ndaaniʼ templu sábadu, peru cadi pur nga riguiʼbaʼ donda íquecaʼ purtiʼ si qué rúnicaʼ ni ná ley stiʼ sábadu la? 6 Peru naa cayabeʼ laatu, nuu tobi raríʼ jma risaca que templu. 7 Peru pa ñénetu xi riníʼ ca diidxaʼ riʼ: “Ni racalaʼdxeʼ nga guiatu binni que gudiitu sacrificiu”, qué ñuni condenartu ca ni qué gapa donda. 8 Purtiʼ Xiiñiʼ Hombre* nga Señor stiʼ sábadu».

9 Bireesibe de raqué, biuube ndaaniʼ sinagoga sticaʼ, 10 ne raqué nuu ti hombre nabidxi* ti chú náʼ. Ngue runi, para ganda uguucaʼ xqueja Jesús, gunabadiidxacabe laa: «¿Ñee zanda gusiándacabe tuuxa sábadu la?».* 11 Óraque bicábibe laacaʼ: «Pa nápatu ti dendxuʼ ne ñábame ndaaniʼ ti barranca sábadu, ¿ñee qué niguunatu ne nibeetu laame la? 12 ¡Jma risaca ti hombre que ti dendxuʼ! Nga runi, zanda gaca ni jneza sábadu». 13 Óraque gúdxibe hombre que: «Bisigaanáʼ». Ne ora bisigaanáʼ hombre que, bianda náʼ ne guca ni casi sti chú que. 14 Peru biree ca fariseu ne guníʼ stiidxacaʼ ximodo guuticaʼ laabe. 15 Cumu gunna Jesús ni la? zeʼ de raqué. Yenanda stale binni laabe, ne bisiándabe guiracaʼ. 16 Peru gúcabe claru ora biʼniʼ mandarbe laacaʼ cadi gábicaʼ guirutiʼ tu laabe. 17 Zacá guca cumplir ni guníʼ Dios de ruaa profeta Isaías:

18 «Laguuyaʼ, ndiʼ nga xpinneʼ ni gulieeʼ, xpinneʼ ni nadxieeʼ ne ni rusiecheʼ naa.* Zudieeʼ laabe espíritu stinneʼ, ne zusiénebe ca guidxi* xii nga justicia. 19 Qué zuni discutirbe ne qué zucaabe ridxi. Guirutiʼ zunadiaga voz stibe ndaaniʼ ca calle principal. 20 Qué zagúzabe ti ubaguí ni maʼ caluuza, ne qué zusuiʼbe ti mecha ni mayaca guizuíʼ, dede ora guni chaahuibe guiráʼ ni cadi cayaca jneza.* 21 Ne dxandíʼ zaguixhe guiráʼ nación esperanza stiʼ lu nombre stibe».

22 Óraque beedanécabe ti hombre mudu, ciegu ne nuu demonio lu xcuerpu ra nuu Jesús. Bisianda Jesús laabe, ngue runi maʼ gunda guníʼ mudu que ne biiyaʼ. 23 Guizáʼ bidxagayaa guiráʼ binni que ne caniʼcaʼ: «¿Ñee cadi laabe nga Xiiñiʼ David la?». 24 Ora binadiaga ca fariseu ndiʼ, guniʼcaʼ: «Ribeebe demonio pur poder stiʼ Belcebú,* gobernante stiʼ ca demonio». 25 Cumu nanna Jesús xi caníʼ íquecabe la? gudxi laacabe: «Guiráʼ reinu nuu divididu, zanitilú, ne guiráʼ guidxi o familia nuu divididu, zabiá. 26 Ngaca nga laani, pa Binidxabaʼ ribee Binidxabaʼ la? nuu divididu. Yanna pa zacá ni, ¿ximodo ndiʼ guzuhuaa dxiichiʼ reinu stibe yaʼ? 27 Yanna, pa ribeeʼ demonio pur poder stiʼ Belcebú, ¿tu pur ribee ca xiiñitu* demonio yaʼ? Nga runi, laacabe nga guni juzgárcabe laatu. 28 Peru pa pur espíritu stiʼ Dios ribeeʼ demonio la? qué lica nudiitu cuenta bigaanda Reinu stiʼ Dios* laatu. 29 Pa racalaʼdxiʼ tuuxa chichuu ra lidxi ti hombre nadipaʼ ne cuanaʼ ca cosa stibe, ¿cadi dxandíʼ naquiiñeʼ gundiibibe hombre que primeru la? Zacatiʼ zanda cuánacabe ni nuu ndaaniʼ lidxi. 30 Ne tu cadi nuu pur naa la? cucaalú naa, ne tu cadi cutopané naa la? cuxhii.

31 »Nga runi cayabeʼ laatu zanda gaca perdonar guiráʼ pecadu guni binni dede pa guni blasfemar,* peru qué zaca perdonar binni guni blasfemar contra espíritu. 32 Tuuxa ni guiníʼ contra Xiiñiʼ Hombre la?* zaca perdonar, peru tu guiníʼ contra espíritu santu qué zaca perdonar, coʼ, nin yanna,* nin lu guidxilayú cubi ni gueeda ca.

33 »Pa nácaluʼ ti yaga galán la? zudiiluʼ cuananaxhi galán, peru pa nácaluʼ ti yaga nayuudxuʼ la? zudiiluʼ cuananaxhi nayuudxuʼ. Purtiʼ zahuinni ximodo ti yaga pur cuananaxhi stiʼ. 34 Laatu, ca xiiñiʼ beendaʼ, ¿ximodo guiniʼtu cosa galán pa malu laatu? Purtiʼ ni nuu ndaaniʼ ladxidóʼ binni nga riníʼ. 35 Ti binni nachaʼhuiʼ la? ribee ca cosa galán nuu ndaaniʼ ladxidóʼ, peru ti binni malu la? ribee ca cosa malu nuu ndaaniʼ ladxidóʼ. 36 Gábecaʼ laatu Dxi gueeda Juiciu la?* zabidxi Dios cuenta binni pur guiráʼ diidxaʼ qué iquiiñeʼ guiníʼ. 37 Pur ca diidxaʼ guiniʼluʼ, zaníʼ Dios pa nacháʼhuiluʼ; ne laaca pur ca diidxaʼ guiniʼluʼ, zaca condenarluʼ».

38 Óraque bicabi chupa chonna de ca escriba ne fariseu laabe: «Maestru, racaláʼdxidu guluiʼluʼ laadu ti señal». 39 Óraque bicábibe laacaʼ: «Cuyubi generación malu ne ni maʼ bixeleʼ de Dios riʼ ti señal. Peru qué zacaa nin ti señal, sínuque señal si stiʼ profeta Jonás. 40 Purtiʼ cásica guyuu Jonás ndaaniʼ xa benda ngola que chonna dxi ne chonna gueelaʼ, zacaca ziaana Xiiñiʼ Hombre* ndaaniʼ baʼ chonna dxi ne chonna gueelaʼ. 41 Dxi gueeda juiciu, ziasa ca binni de Nínive né generación riʼ ne zuni condenarcaʼ generación riʼ. Purtiʼ laacaʼ guca arrepentircaʼ ora binadiágacaʼ ni biʼniʼ predicar Jonás. Peru, laguuyaʼ, nuu tobi raríʼ jma risaca que Jonás. 42 Dxi gueeda juiciu, ziasa reina de neza gueteʼ né generación riʼ, ne zuni condenar reina riʼ generación riʼ. Purtiʼ nabé zitu de ra beeda para gucaadiaga pabiáʼ nuu xpiaaniʼ Salomón. Peru, laguuyaʼ, nuu tobi raríʼ jma risaca que Salomón.

43 »Ora guiree ti espíritu malu* lu xcuerpu binni, ridiʼdiʼ stale lugar ra nabidxi maʼ canayubi ti lugar guiziilaʼdxiʼ ne qué ridxela ni. 44 Óraque riníʼ: “Zabiguetaʼ ra lidxeʼ, ra bireeʼ”. Ne ora chindá guirutiʼ nabeza ra yoo que, peru maʼ biluubaʼ ne maʼ zuchaahuiʼ. 45 De raqué rié ne riné xcadxe espíritu jma malu que laa, ne despué de chuʼcaʼ, riaanacaʼ raqué. Ne jma malu modo guiluxe binni riʼ que dxi bizulú. Zacá nga guizaaca generación malu riʼ».

46 Laga caníʼnebe guiráʼ binni que, zuhuaa jñaabe ne ca bíʼchibe fuera, ne nuucaʼ guiníʼnecaʼ laabe. 47 Óraque gudxi tuuxa laabe: «Biiyaʼ, zuhuaa jñaaluʼ ne ca bíʼchiluʼ fuera ne nuucaʼ guiníʼnecaʼ lii». 48 Para bicábibe ni guniʼné laabe que: «¿Tuu nga jñaaʼ ne tuu nga ca bicheʼ yaʼ?». 49 Ne biluíʼnabe neza ra nuu ca discípulo stibe ne guniʼbe: «¡Biiyaʼ! ¡Ca ndiʼ nga jñaaʼ ne bicheʼ! 50 Purtiʼ guiráʼ tu guni ni ná Bixhozeʼ ni nuu guibáʼ nga bicheʼ, bizanaʼ ne jñaaʼ».

13 Dxi que, biree Jesús ndaaniʼ yoo ne gurí ruaa nisadóʼ. 2 Cumu bidxiña stale binni laabe la? ngue runi gudxíʼbabe ndaaniʼ ti canuá ne guribe, peru guiráʼ binni que zuhuaa ruaa playa que. 3 Óraque bisiidibe laacaʼ stale cosa ne biquiiñebe ejemplu. Gúdxibe laacaʼ: «¡Lagucaadiaga! Biree ti hombre ziusaba trigu. 4 Ra cusábabe trigu que, biaba caadxi de laacani guriá neza, ne beeda ca pájaru ne gudocaʼ ni. 5 Biaba xcaadxi lade guié ra huaxiéʼ nuu yu, ne nagueenda gundani purtiʼ luguiáʼ si nuu caadxi yu. 6 Peru ora biree gubidxa, biguii yagahuiiniʼ que, ne cumu cadi gueteʼ nuu xcu ni la? biguunduʼ ni. 7 Biaba xcaadxi lade guichi, ne biroobaʼ ca guichi que ne biiticani yagahuiiniʼ que. 8 Biaba xcaadxi lu layú galán ne bizulú bidiicaʼ:* nuu ni bidii 100 biaje jma de ni bidxiibacabe, nuu ni bidii 60 ne xcaadxi bidii 30. 9 Lagucaadiaga chaahuiʼ».*

10 Ngue runi bidxiña ca discípulo stibe ne gunabadiidxacaʼ laabe: «¿Xiñee riquiiñeluʼ ejemplu ora maʼ caníʼneluʼ laacabe pue?». 11 Óraque bicábibe laacaʼ: «Maʼ bidii Dios lugar laatu guiénetu secretu sagradu* stiʼ Reinu ni nuu guibáʼ, peru laacabe coʼ. 12 Purtiʼ ni napa, zacaaruʼ jma, ne zadale ni napa; peru ni qué gapa la? dede ni napa záxhacabe laa. 13 Nga runi, riquiiñeʼ ejemplu para guinieniaʼ laacabe, purtiʼ neca ruuyacabe, peru ni dxandíʼ la? qué ruuyacabe, ne neca runadiágacabe, peru ni dxandíʼ la? que runadiágacabe, ne laaca qué riénecabe gastiʼ. 14 Ne luguiácabe nga cayaca cumplir profecía* stiʼ Isaías, ra ná: “Zunadiágatu, peru qué ziuu dxi guiénetu. Zuuyadxitu, peru qué ziuu dxi gúʼyatu. 15 Purtiʼ maʼ biguidxi ladxidóʼ guidxi riʼ. Maʼ biseegucabe diágacabe ne lúcabe, ti qué chuʼ dxí gúʼyacabe ne gunadiágacabe ne para cadi guiene ladxidóʼcabe ne guibiguétacabe ra nuu Dios ne gusiandaʼ laacabe”.

16 »Peru dichoso laatu purtiʼ ruuyatu ne runadiágatu.* 17 Peru gábecaʼ laatu ñuulaʼdxiʼ stale profeta ne hombre nachaʼhuiʼ ñuuyacaʼ ni cayuuyatu, peru qué ñuuyacaʼ ni, ne ñuuláʼdxicaʼ ñunadiágacaʼ ni cayunadiágatu, peru qué ñunadiágacaʼ ni.

18 »Yanna lagucaadiaga xi raca significar ejemplu stiʼ hombre ni yeusaba trigu que. 19 Ora gunadiaga tuuxa stiidxaʼ Reinu, peru qué guiene ni, reeda Binidxabaʼ* ne raxha ni biaba ndaaniʼ ladxidóʼ. Laani nga biidxiʼ biaba guriá neza. 20 Ne biidxiʼ biaba lade guié que la? ngue nga ni runadiaga stiidxaʼ Reinu ne nagueendaca ricaa ni né guendanayecheʼ. 21 Peru qué ricaa xcu ni ndaaniʼ ladxidóʼ, ne ti tiempu si runi seguir. Ora gueeda xiixa guendanagana o sanándacabe laa pur stiidxaʼ Reinu, maca ziyaba.* 22 Yanna, biidxiʼ ni biaba lade guichi que la? ngue nga ni runadiaga stiidxaʼ Reinu, peru rudii lugar guuti preocupación stiʼ guidxilayú riʼ* laa ne poder stiʼ bidxichi, nga runi maʼ qué rudii stiidxaʼ Reinu resultadu.* 23 Peru ni biaba lu layú galán que la? ngue nga ni runadiaga stiidxaʼ Reinu ne riene xi raca significar ni. Ngue nga ni rudii resultadu.* Nuu ni rudii 100 biaje jma stale, nuu ni rudii 60 ne xcaadxi rudii 30».

24 De raqué gudíxhebe sti ejemplu riʼ para laacaʼ: «Zeeda gaca Reinu ni nuu guibáʼ casi ti hombre ni bisaba biidxiʼ galán lu layú stiʼ. 25 Laga nisiaasiʼ ca hombre que, beeda enemigu stibe ne bidxiibaʼ guixi malu lade trigu que ne biree zeʼ. 26 Ora gundani ni ne guleeni espiga, laaca bihuinni nuu guixi malu lade ni. 27 Para ná ca esclavu que rábicaʼ xpixuaanacaʼ: “Señor, ¿cadi ladxa trigu nga bidxiibaluʼ lu layú stiluʼ la? Yanna, ¿ximodo gundani guixi malu lade ni pue?”. 28 Óraque gúdxibe laacaʼ: “Ti hombre biʼniʼ ndiʼ, ti enemigu”. Para gunabadiidxaʼ ca esclavu que laabe: “¿Racaláʼdxiluʼ chigáxhadu ni la?”. 29 Para bicábibe laacaʼ: “Coʼ, cadi málasi ra gáxhatu guixi malu laaca gáxhatu trigu. 30 Lagudii lugar guiroobaʼ guiropaʼ ni juntu dede dxi guiasa cosecha, ne tiempu guiasa cosecha zabeʼ ca ni guindisaʼ cosecha primeru gáxhacaʼ guixi malu ne gundiibicaʼ ni pur manojo para guicá guí ni ne despué gutópacaʼ trigu ne guchacaʼ ni ndaaniʼ troja stinneʼ”».

31 Laaca gudíxhebe ejemplu riʼ para laacaʼ: «Zeeda gaca Reinu ni nuu guibáʼ casi ti biidxiʼ mostaza ni gucuaa ti hombre ne bidxiibaʼ lu layú stiʼ. 32 Laani nga biidxiʼ jma nahuiiniʼ lade guiráʼ biidxiʼ, peru ora maʼ gundani ni la? reeda gaca ni yaga jma naroʼbaʼ lade guiráʼ yagahuiiniʼ* ni nuu ndaaniʼ leʼ* ne raca ni ti yaga naroʼbaʼ, ne reeda ca pájaru ni ripapa ne rilacaʼ lade ca rama stini».

33 Ne gudíxhebe sti ejemplu para laacaʼ: «Zeeda gaca Reinu ni nuu guibáʼ casi levadura ni gucuaa ti gunaa ne biguuchaʼ chonna medida roʼ de harina. Guca si ngue la? guca fermentar guidubi naca cuba que».

34 Biquiiñeʼ Jesús ejemplu para guníʼ guiráʼ ca cosa riʼ nezalú ca binni que. Ne qué ñuu dxi niníʼnebe binni sin niquiiñebe ejemplu. 35 Zacá guca cumplir ni maca guníʼ xa profeta que: «Zaquiiñeʼ ejemplu ora gusiideʼ, zanieeʼ cosa ni gaʼchiʼ maʼ raca stale iza».*

36 Despué, gúdxisibe ca binni que checaʼ, guyuube ndaaniʼ yoo. Bidxiña ca discípulo ra nuube ne gúdxicaʼ laabe: «Bisiene laadu ejemplu stiʼ guixi malu ni gundani lu layú que». 37 Óraque bisiénebe laacaʼ ne guniʼbe: «Hombre ni bisaba biidxiʼ galán que nga Xiiñiʼ Hombre.* 38 Layú que nga guidxilayú. Biidxiʼ galán que nga ca xiiñiʼ Reinu. Guixi malu que nga ca xiiñiʼ Binidxabaʼ* 39 ne enemigu ni bisaba biidxiʼ que nga Binidxabaʼ.* Cosecha que nga ra guiluxe* tiempu* que ne ca ni rutopa cosecha que nga ca ángel. 40 Nga runi, cásica riaaxha guixi malu ne rucaaguícabe laa, zacaca zaca dxi guiluxe* tiempu* que. 41 Ne zuseendaʼ Xiiñiʼ Hombre* ca ángel stiʼ para cueecaʼ de lu Reinu stibe guiráʼ cosa ni riné lu pecadu ne ca binni runi guendaquéiquiiñeʼ, 42 ne zulaacabe laacaʼ ndaaniʼ horno ra cacá guí. Ne racá nga gúʼnacaʼ ne guquiichiʼ láyacaʼ.* 43 Tiempu ca, zuzaaniʼ ca binni justo casi ruzaaniʼ gubidxa lu Reinu stiʼ Bixhózecaʼ. Lagucaadiaga chaahuiʼ.*

44 »Zeeda gaca Reinu ni nuu guibáʼ casi ti tesoro gaʼchiʼ lu ti layú ni bidxela ti hombre. Bicaachiʼ hombre que ni sti biaje, ne de tantu cayecheʼ, biree zeʼ ne bitoo guiráʼ ni napa ne guzíʼ layú que.

45 »Laaca zeeda gaca Reinu ni nuu guibáʼ casi ti comerciante ni ruyubi perla chaʼhuiʼ. 46 Ora bidxélabe ti perla nabé risaca, bireebe zebe ne nagueendaca bitoobe guiráʼ ni nápabe ne guziʼbe ni.

47 »Laaca zeeda gaca Reinu ni nuu guibáʼ casi ti chin ni bisábacabe ndaaniʼ nisadóʼ, ne bitópani guiráʼ clase benda. 48 Peru ora bidxá tipa ni, guxubiyúcabe ni dede guleecabe ni lu playa, gurícabe ne bichácabe ca benda ni zaquiiñeʼ ndaaniʼ dxumi, peru bisáʼbicabe ca ni qué zaquiiñeʼ. 49 Zacá nga zazaaca dxi guiluxe* tiempu* que. Zaree ca ángel ne zuni separarcaʼ binni malu de binni nachaʼhuiʼ, 50 ne zulaacabe laacaʼ ndaaniʼ horno ra cacá guí. Racá nga gúʼnacaʼ ne guquiichiʼ láyacaʼ.

51 »¿Ñee biénetu xi raca significar guiráʼ ca cosa riʼ la?». Para bicábicaʼ: «Biénedu». 52 Óraque gúdxibe laacaʼ: «Nga runi, laganna ndiʼ: guiráʼ maestru ni maʼ biziidiʼ de Reinu ni nuu guibáʼ zeeda gaca casi ti hombre, dueñu stiʼ ti yoo, ni ribee cosa nacubi ne nayooxhoʼ lade ca tesoro stiʼ».

53 Gudixhe si Jesús ca ejemplu riʼ, zeʼ de raqué. 54 Yendásibe xquídxibe, bisiidibe ndaaniʼ ca sinagoga sticaʼ, ne nabé cadxagayaacaʼ. Caniʼcaʼ: «¿Paraa gucuaa hombre riʼ guendabiaaniʼ riʼ ne poder para guni ca milagru riʼ pue? 55 ¿Cadi laabe nga xiiñiʼ carpinteru que la? ¿Ñee cadi María nga láʼ jñaabe ne ca bíʼchibe nga Santiago, José, Simón ne Judas la? 56 ¿Cadi raríʼ nga nabeza ca bizáʼnabe la? Yanna, ¿paraa gucuaabe guiráʼ ca cosa riʼ pue?». 57 Ngue runi maʼ qué ñuni crécabe laabe. Peru gudxi Jesús laacabe: «Guiráʼ ladu rusisácabe ti profeta, menu si ndaaniʼ xquidxi ne ndaaniʼ xfamilia». 58 Ne qué ñúnibe stale milagru raqué, purtiʼ huaxiéʼ fe nápacaʼ.

14 Ca dxi que binadiaga Herodes,* gobernante* stiʼ región de Galilea, ni caníʼcabe de Jesús, 2 ne gúdxibe ca ni runi xhiiñabe: «Laabe nga Juan Bautista. Maʼ biásabe lade gueʼtuʼ ne pur nga randa rúnibe ca milagru ca». 3 Gunaazeʼ Herodes Juan, bindiibibe laa cadena ne biseguyoobe laa runi Herodías, xheelaʼ Filipo bíʼchibe. 4 Purtiʼ rabi Juan laabe: «Qué zanda diʼ gápaluʼ laabe casi xheelaluʼ». 5 Racalaʼdxiʼ Herodes guuti Juan, peru cadxíbibe guiráʼ binni que purtiʼ nápacaʼ Juan casi profeta. 6 Peru dxi cayaca lanibidóʼ stiʼ Herodes, biyaa xiiñiʼ Herodías ra cayaca lanibidóʼ que, ne guizáʼ guyuulaʼdxiʼ Herodes modo biyaabe, 7 dede biʼniʼ prometer ne biʼniʼ jurar zudii laabe intiica cosa guinábabe. 8 Óraque gudxi jñaa baʼdudxaapaʼ que laa xi guinabaʼ. Para guníʼ: «Dané naa ique Juan Bautista ndaaniʼ ti bandeja». 9 Nabé gucaná ladxidóʼ rey que, peru cumu nánnabe xi maʼ biʼniʼ jurarbe ne pur ca invitadu que, biʼniʼ mandarbe guicaa baʼdudxaapaʼ que ni canabaʼ. 10 De raqué biseendabe ti soldadu bigá yanni Juan ra deguyoo. 11 Beedanécabe íquebe ndaaniʼ ti bandeja ne bidiicabe ni baʼdudxaapaʼ que, ne laa yené ni ra nuu jñaa. 12 Despué beeda ca discípulo stiʼ Juan ne guleecaʼ xcuérpube ne bicaachicaʼ laabe. Despué yetídxicabe Jesús xi bizaaca. 13 Ora gunna Jesús ni, gudxiʼbaʼ ndaaniʼ ti canuá ne guyé zitu de raqué para chuʼ stubi. Peru ora gunna binni de gadxé gadxé guidxi maʼ zebe la? zinándacaʼ laabe a pie.

14 Ora yendá Jesús guriá, biiyaʼ stale binni ne guizáʼ biá laacabe ne bisianda ca ni huará. 15 Peru guca si huadxí, beeda ca discípulo ra nuube ne gúdxicaʼ laabe: «Zitu ndiʼ ra nuunu ne maʼ huadxí ndiʼ. Gudxi guiráʼ binni riʼ checaʼ ndaaniʼ ca guidxihuiiniʼ ne sicaʼ ni gocaʼ». 16 Peru ná Jesús rabi laacaʼ: «Cadi caquiiñeʼ diʼ chécabe. Lagudii ni gócabe». 17 Óraque bicábicaʼ laabe: «Peru gaayuʼ pan ne chupa benda si nga nápadu raríʼ». 18 Para nabe: «Latané ni ra nuaaʼ». 19 Óraque gúdxibe guiráʼ binni que cuicaʼ lu ca guixi nuu raqué. De raqué gucuaabe gaayuʼ pan ne guiropaʼ benda que, gundisalube guibáʼ ne bíʼnibe ti oración.* Ne despué de gundaabe ca pan que, bidiibe ni ca discípulo stibe, ne maʼ laacaʼ bidiicaʼ ni binni. 20 Ne gudó guiráʼ binni que ne bidxá ndaanicaʼ. De raqué bitópacabe guiráʼ pedazu ni biʼniʼ sobra dede bidxá 12 dxumi. 21 Biaʼsi gudó 5,000 hombre, aparte de gunaa ne xcuidi. 22 De raqué, nagueendaca gúdxibe ca discípulo stibe quíbacaʼ ndaaniʼ ti canuá ne tídicaʼ sti ladu nisa que, laga cayaca despedirbe de ca binni que.

23 Gúdxisibe ca binni que maʼ zanda checaʼ, gudxíʼbabe lu dani stúbibe para guni orarbe. Ne nuurube stúbibe raqué ora bixhinni. 24 Óraque guizáʼ maʼ zitu* nuu canuá que de guriá, ne nadipaʼ cadxelasaa ca ola que ni purtiʼ zigudxiilú ni bi. 25 Peru, nacándaruʼ* que biree Jesús zeʼ ra nuucabe, zizá lu nisadóʼ. 26 Ora biʼyaʼ ca discípulo zedazabe lu nisadóʼ que, bidxíbicaʼ ne guniʼcaʼ: «¡Ti fantasma nga!». Ne bizulú bicaacaʼ ridxi tantu cadxíbicaʼ. 27 Peru oraqueca gudxi Jesús laacabe: «¡Lauguu gana! Naa ndiʼ. Cadi guidxíbitu». 28 Óraque bicabi Pedro laabe: «Señor, pa lii nga la? gudxi naa chaaʼ ra nuuluʼ lu nisa riʼ». 29 Laabe guniʼbe: «¡Gudáʼ!». Óraque biete Pedro ndaaniʼ canuá que ne zizá lu nisa que ne zeʼ ra nuu Jesús. 30 Peru, ora biiyadxibe pabiáʼ reciu nuu bi que, bidxíbibe. Ne cumu bizulú biaazibe la? bicaabe ridxi: «¡Señor, bilá naa!». 31 Nagueendaca bisigaanáʼ Jesús ne gudapi laabe ne gudxi laabe: «Hombre, aque huaxiéʼ fe napuʼ xa, ¿xiñee biʼniʼ dudarluʼ pue?». 32 Despué de gudxíʼbacabe ndaaniʼ canuá que, gulezadxí bi que. 33 Óraque, ca ni zeʼ ndaaniʼ canuá que, gundeteʼ íquecaʼ nezalube ne gúdxicaʼ laabe: «Dxandíʼ, lii nga Xiiñiʼ Dios». 34 Gudíʼdicabe nisadóʼ que ne yendácabe ti lugar lá’ Genesaret.

35 Ora binibiáʼ ca hombre de raqué laabe la? biʼniʼ avisarcaʼ guiráʼ binni nuu guidubi región que, ne bedané binni guiráʼ ca ni huará ra nuube. 36 Ne rinábacaʼ laabe gudiibe lugar cánacaʼ neca ñee xhábabe, ne bianda guiráʼ ni gudaʼnaʼ ni.

15 Óraque biree caadxi fariseu ne escriba de Jerusalén ne guyecaʼ ra nuu Jesús, ne nacaʼ rábicaʼ laabe: 2 «¿Xiñee qué rinanda ca discípulo stiluʼ tradición stiʼ ca bixhozebiidanu pue? Purtiʼ qué riguibinacaʼ ora maʼ chitocaʼ».*

3 Óraque bicábibe laacaʼ ne nabe: «¿Xiñee ga laatu qué rinándatu ca mandamientu stiʼ Dios pur chinándatu ca tradición stitu yaʼ? 4 Dios guníʼ: “Biʼniʼ respetar* bixhózeluʼ ne jñaaluʼ”. Ne laaca guniʼbe: “Tu guiníʼ né despreciu de bixhoze o de jñaa* naquiiñeʼ gatiʼ”. 5 Peru laatu riniʼtu: “Tu gabi bixhoze o jñaa «Guiráʼ ni napaʼ ni ñanda niquiiñeʼ para gacaniaʼ lii la? ti regalu para Dios ni», 6 binni ca maʼ cadi naquiiñeʼ guni respetar* bixhoze ne jñaa”. Zacá nga maʼ bicaanatu stiidxaʼ Dios pur ca tradición stitu. 7 ¡Aque hipócrita laatu! Con razón biʼniʼ profetizar Isaías de laatu: 8 “Riníʼ si guidxi riʼ ruzuubaʼ stiidxaʼ, peru guizáʼ zitu nuu ladxidóʼ de naa. 9 Pur gana si cayuni adorarcaʼ naa, purtiʼ rusiidicaʼ ni ná binni casi ñaca stiidxaʼ Dios”». 10 Óraque gúdxibe ca binni que guidxíñacaʼ ra nuube ne gúdxibe laacaʼ: «Lagucaadiaga ne laguiene ni canieeʼ: 11 Cadi ni riguu binni ruaa nga ni runi contaminar laa, sínuque ni riree ruaa binni nga ni runi contaminar laa».

12 Óraque bidxiña ca discípulo ra nuube ne gúdxicaʼ laabe: «¿Ñee bidiiluʼ cuenta bidxiichi ca fariseu ora binadiágacaʼ ni guniʼluʼ la?». 13 Para bicábibe laacaʼ: «Guiráʼ yaga ni cadi Bixhozeʼ ni nuu guibáʼ bizuhuaa la? ziaaxha dede xcu. 14 Zaa nuucabe. Nácacabe guía ciegu. Nga runi, pa guni guiar ti ciegu sti ciegu la? ziaba guirópacaʼ ndaaniʼ ti barranca». 15 Óraque gudxi Pedro laabe: «Bisiene laadu ejemplu ca».* 16 Para nabe: «¿Ñee nin laatu qué ganda guiénetu ni la? 17 ¿Qué gánnatu pa guiráʼ ni riguu binni ruaa ridiʼdiʼ ni ndaaniʼ ne riaba ni ndaaniʼ letrina la? 18 Peru intiica cosa guiree de ruaa binni la? zeeda ni de ndaaniʼ ladxidóʼ, ne nga nga ni runi contaminar ti binni. 19 Purtiʼ de ndaaniʼ ladxidóʼ binni reeda cosa malu ni riníʼ ique, guuti, gapa jnadxii, guni cometer pecadu sexual,* cuanaʼ, gudii falsu testimonio, cuʼ dí.* 20 Nga nga ca cosa ni runi contaminar binni, peru pa gó binni sin quiʼbiʼ náʼ,* qué runi contaminar ni laa».

21 Biree Jesús de raqué ne guyé región stiʼ Tiro ne Sidón. 22 Raqué nuube bedandá ti gunaa fenicia* ne zeeda gucaa ridxi: «¡Biá naa, Señor, Xiiñiʼ David! Guizáʼ feu modo cayuniná ti demonio xiiñedxaapaʼ». 23 Peru qué ñábibe laa nin ti diidxaʼ. Ngue runi, bidxiña ca discípulo stibe ne nacaʼ: «Gudxi laabe chebe, purtiʼ nándabe laanu ne cadi cusaana de gucaabe ridxi». 24 Para bicábibe laacaʼ: «Biseendacabe naa ra nuu si ca dendxuʼ ni cananiti stiʼ guidxi Israel». 25 Peru bidxiña gunaa que, gundeteʼ ique nezalube* ne gudxi laabe: «¡Señor, gucané naa!». 26 Para bicábibe laa: «Cadi jneza diʼ gaxha binni pan ca xiiñiʼ ne gulaa ni lu ca biʼcuhuiiniʼ». 27 Para ná gunaa que: «Dxandíʼ, Señor, peru ca biʼcuhuiiniʼ rocaʼ bigú ni riaba xaʼnaʼ mexaʼ xpixuaanacaʼ». 28 Óraque bicabi Jesús laabe: «¡Aque naroʼbaʼ fe stiluʼ xa gunaa! Gaca ni racaláʼdxiluʼ». Ne oraqueca bianda xiiñidxaapabe.

29 Biree si Jesús de raqué, yendá gaxha de nisadóʼ stiʼ Galilea ne gudxiʼbaʼ lu dani. Laga zúbabe raqué, 30 beeda stale binni ra nuube, necaʼ binni nachiitaʼ ñee, ni nabidxi náʼ, ciegu, mudu ne xcaadxi binni huará. Gudíxhecaʼ ca binni que xañeebe ne bisiándabe laacaʼ. 31 Nabé bidxagayaa ca binni que ora bíʼyacaʼ maʼ caníʼ ca mudu, maʼ bianda ca ni nabidxi náʼ, maʼ galán rizá ca ni nachiitaʼ ñee, ne maʼ ruuyaʼ ca ciegu, ne bisisácacaʼ Dios stiʼ Israel.

32 Para bicaa ridxi Jesús ca discípulo stiʼ ne gúdxibe laacaʼ: «Guizáʼ cayaʼyaʼ ca binni riʼ, purtiʼ maʼ chonna gubidxa nuucabe ra nuaaʼ ne qué gápacabe ni gócabe. Ne qué naʼyaʼ gabeʼ laacabe guibiguétacabe interu candaanácabe, cadi málasi guieegucabe neza». 33 Peru gudxi ca discípulo que laabe: «Zitu ndiʼ ra nuunu riʼ... ¿Paraa guidxéladu pan gó guiráʼ binni riʼ dede guidxá ndaanicaʼ yaʼ?». 34 Para ná Jesús rabi laacabe: «¿Panda pan nápatu?». Óraque nácabe: «Gadxe, ne chupa chonna bendahuiiniʼ». 35 Ne despué de gúdxibe ca binni que cuicaʼ layú, 36 gucuaabe gadxe pan ne ca benda que, bidiibe xquixe peʼ Dios, gundaabe ni ne bizulú bidiibe ni ca discípulo, ne maʼ laacaʼ bidiicaʼ ni binni. 37 Ne guiráʼ binni que gudocaʼ ne bidxá ndaanicaʼ. Ne bitópacabe gadxe dxumi naroʼbaʼ de guiráʼ pedazu ni biʼniʼ sobra. 38 Gudó 4,000 hombre, aparte de gunaa ne xcuidi. 39 De raqué, gúdxisibe ca binni que maʼ zanda checaʼ, gudxíʼbabe ndaaniʼ ti canuá ne zebe región stiʼ Magadán.

16 De raqué bidxiña ca fariseu ne ca saduceu ra nuu Jesús, ne cumu racaláʼdxicaʼ gucaacaʼ laabe gucheebe la? gunábacaʼ laabe guluiʼbe laacaʼ ti señal ni zeeda de Dios. 2 Óraque bicábibe laacaʼ ne nabe: «Ora maʼ huadxí riniʼtu: “Galán ziuu tiempu, purtiʼ naxiñáʼ rini nuu guibáʼ”. 3 Ne siadóʼ riniʼtu: “Nananda zaca yannadxí ne ziaba nisaguié, purtiʼ naxiñáʼ rini nuu guibáʼ peru nadaʼguʼ nuu”. Riénetu xi chiguizaaca pur modo rihuinni guibáʼ peru qué randa riénetu ca señal ni cahuinni tiempu riʼ. 4 Cuyubi generación malu ne ni maʼ bixeleʼ de Dios riʼ ti señal. Peru qué zacaa nin ti señal, sínuque señal si stiʼ Jonás». Ne óraque bireebe zebe.

5 Óraque gudíʼdicabe chericaʼ nisa que, peru biaandaʼ niné ca discípulo que pan. 6 Para ná Jesús rabi laacabe: «Laguxheleʼ lú ne lachuu cuidadu laatu né levadura stiʼ ca fariseu ne ca saduceu». 7 Óraque nacaʼ: «Qué ñedanenu pan». 8 Peru nanna Jesús xi caníʼcabe, ngue runi ná rabi laacabe: «Aque huaxiéʼ fe nápatu xa hombre caʼ, ¿xiñee caniʼtu qué ñedanetu pan pue? 9 ¿Ñee caʼruʼ guiénetu xi canieeʼ la? ¿Ñee qué rietenáʼladxitu de gaayuʼ pan ni bigaanda para gudó 5,000 hombre que, ne guiráʼ dxumi bitópatu la? 10 ¿O maʼ biaandaʼ laatu de gadxe pan ni gudó 4,000 hombre que, ne panda dxumi naroʼbaʼ bitópatu la? 11 ¿Qué ñénetu cadi de pan ngue canieeʼ la? Ni gudxeʼ laatu nga chuʼtu cuidadu de levadura stiʼ ca fariseu ne ca saduceu». 12 Oraqueruʼ biénecaʼ cadi cayábibe laacaʼ chucaʼ cuidadu de levadura stiʼ pan, sínuque chuʼcaʼ cuidadu de ni rusiidiʼ ca fariseu ne ca saduceu.

13 Ora yendá Jesús región stiʼ Cesarea de Filipo, gunabadiidxabe ca discípulo stibe: «Según ni riníʼ binni, ¿tuu nga Xiiñiʼ Hombre?».* 14 Para bicábicaʼ laabe: «Nuu tu ná laabe nga Juan Bautista. Xcaadxi ná laabe nga Elías. Ne xcaadxi ná laabe nga Jeremías o tobi de ca profeta». 15 Para nabe rábibe laacaʼ: «Yanna, ¿para laatu ya? ¿Tuu nga naa?». 16 Óraque bicabi Simón Pedro laabe: «Lii nga Cristu, Xiiñiʼ Dios ni nabani». 17 Para bicabi Jesús laabe: «Dichoso lii, Simón xiiñiʼ Jonás, purtiʼ cadi ti binni* bisiene ni lii, sínuque Bixhozeʼ ni nuu guibáʼ. 18 Ne laaca cayabeʼ lii: lii nga Pedro, ne lu guié riʼ chigucueeʼ congregación stinneʼ, ne ca puertaʼ stiʼ Baʼ* qué zanda guxhiá ni. 19 Zudieeʼ lii ca llave stiʼ Reinu ni nuu guibáʼ. Intiica cosa gundiibiluʼ lu guidxilayú laaca zaliibi ni guibáʼ, ne intiica cosa ni guxhégueluʼ lu guidxilayú laaca zaxegueʼ ni guibáʼ». 20 Óraque bisiénebe ca discípulo stibe cadi gábicaʼ irutiʼ pa laabe nga Cristu.

21 Ne dede dxi que, bisiene Jesús ca discípulo stiʼ napa xidé cheʼ Jerusalén ne zuni ca ancianu, ca sacerdote principal ne ca escriba laabe stale cosa; laaca napa xidé gátibe peru ziásabe lu guionna gubidxa. 22 Óraque yené Pedro laabe ti ladu ne bizulú gudindené laabe: «¡Biá lii, Señor! Qué ziuu dxi guizaacaluʼ nga». 23 Peru bidxiidéchebe Pedro ne gúdxibe laa: «¡Guyuu neza decheʼ, Binidxabaʼ! Cuchiiñaluʼ lu neza stinneʼ, purtiʼ cadi caníʼ íqueluʼ casi riníʼ ique Dios, sínuque casi riníʼ ique binni».

24 Para ná Jesús rabi ca discípulo stiʼ: «Pa nuu tu racalaʼdxiʼ gaca xpinneʼ la? cadi guibani para laa ne guáʼ yaga* stiʼ ne cadi gusaana de guedananda naa. 25 Purtiʼ tu gacalaʼdxiʼ gulá xpida la?* zuniti ni, peru tu guniti xpida* pur naa la? zadxela ni. 26 Yanna, ¿paraa iquiiñeʼ ni ti binni pa guni ganar guidubi guidxilayú peru guniti xpida yaʼ?* O ¿xi zanda gudii binni pur xpida yaʼ?* 27 Purtiʼ zeeda Xiiñiʼ Hombre* lu gloria stiʼ Bixhoze né ca ángel stiʼ, ne óraque zaguíxebe cada tobi pur ca cosa ni biʼniʼ. 28 Gábecaʼ laatu nuu chupa chonna de ca ni nuu raríʼ, qué záticaʼ dede qué gúʼyacaʼ zeeda Xiiñiʼ Hombre* lu Reinu stiʼ».

17 Xhoopaʼ gubidxa despué, gucuaa Jesús Pedro, Santiago ne Juan biʼchiʼ, ne yenebe laacaʼ lu ti dani nasoo, ra biaanacabe stúbicabe. 2 Ne bidxaa modo bihuinni* Jesús nezalúcabe: bizaaniʼ lú casi gubidxa, ne bizaaniʼ xhaba casi biaaniʼ. 3 Ne málasi bihuinni Moisés ne Elías caníʼnecaʼ laabe. 4 Óraque ná Pedro rabi Jesús: «Señor, ¡aque galán nuunu raríʼ xa! Pa naluʼ la? zuneʼ armar chonna carpa:* tobi para lii, tobi para Moisés ne tobi para Elías». 5 Laga caníʼrube..., málasi bitaaguʼ ti za nabé ruzaaniʼ laacabe, ne biree ti voz lade za que ne ná: «Ndiʼ nga Xiiñeʼ ni nadxieeʼ; ni rusiecheʼ naa.* Lagucaadiaga laa». 6 Ora binadiaga ca discípulo que ndiʼ, bizuxíbicaʼ ne gundeteʼ íquecaʼ. Guizáʼ cadxíbicaʼ. 7 Óraque bidxiña Jesús ne gudaʼnaʼ laacabe ne ná: «Laguiasa. Cadi guidxíbitu». 8 Ora gundisalúcabe maʼ guirutiʼ ñuuyacabe, sínuque Jesús si. 9 Ra ziyétecabe lu dani que gudxi Jesús laacabe: «Cadi gábitu guirutiʼ visión ni bíʼyatu riʼ dede ora maʼ biasa Xiiñiʼ Hombre* lade gueʼtuʼ».

10 Peru gunabadiidxaʼ ca discípulo que laabe: «¿Ximodo nga ná ca escriba primeru naquiiñeʼ gueeda Elías pue?». 11 Para bicábibe laacaʼ: «Dxandíʼ, primeru naquiiñeʼ gueeda Elías ne quixheʼ chaahuiʼ guiráʼ cosa. 12 Peru naa cayabeʼ laatu maʼ beeda Elías ne qué ñunibiáʼcabe laa, sínuque bíʼnicabe laa ni gúpacabe gana. Zacaca nga zuni sufrir Xiiñiʼ Hombre* lu nácabe». 13 Óraque bidii ca discípulo que cuenta caniʼbe de Juan Bautista.

14 Ora yendácabe ra nuu guiráʼ binni que, bidxiña ti hombre ra nuu Jesús, bizuxibi nezalube ne gudxi laabe: 15 «Señor, biá hombrehuiiniʼ stinneʼ, purtiʼ rudii ataque laabe ne guizáʼ maʼ gucanabe. Stale biaje riábabe lu bele ne stale biaje riábabe ndaaniʼ nisa. 16 Bedaniaʼ laabe ra nuu ca discípulo stiluʼ, peru qué ñanda nusiándacaʼ laabe». 17 Para bicabi Jesús: «¡Qué gapa generación riʼ fe ne ruchee! ¿Xpabiáʼ tiempu naquiiñeʼ guiaananiaʼ laatu pue? ¿Xpabiáʼ tiempu naquiiñeʼ guneʼ huantar laatu pue? Latané laabe raríʼ». 18 Óraque gudindené Jesús demonio que ne biree lu xcuerpu hombrehuiiniʼ que, ne oraqueca bianda. 19 De raqué maʼ ca discípulo que si bidxíñacaʼ Jesús, ne gunabadiidxacaʼ laabe: «¿Xiñee qué ñanda nibeedu demonio ca pue?». 20 Para bicábibe laacaʼ: «Purtiʼ huaxiéʼ fe nápatu. Gábecaʼ laatu, pa nápatu fe biaʼ ti biidxiʼ mostaza la? zanda gábitu dani riʼ “Biree de raríʼ”, ne zaree; gastiʼ qué zaca nagana para laatu». 21 *

22 Laga nuucabe reunidu Galilea, gudxi Jesús laacabe: «Zuni entregárcabe Xiiñiʼ Hombre* lu náʼ binni 23 ne zuuticabe laa, ne lu guionna gubidxa ziasa». Guizáʼ guyuucabe triste.

24 Yendásicabe Capernaúm, bidxiña ca hombre ni runi cobrar impuestu stiʼ chupa dracma* Pedro ne gúdxicaʼ laabe: «¿Ñee riguixe maestru stitu impuestu stiʼ chupa dracma la?». 25 Para bicábibe laacaʼ: «Riguixe pue». Peru ora biuube ndaaniʼ yoo ne ante guiniʼbe la? ná Jesús rabi laabe: «¿Xi rábiluʼ yaʼ, Simón? ¿Tuu nga ruquixe ca rey impuestu ne tributo?* ¿Ca xiiñicaʼ la? o ca binni ni qué runibiaʼcaʼ?». 26 Óraque guniʼbe: «Ca binni qué runibiaʼcaʼ». Para ná Jesús rabi laabe: «Nga runi, qué gapa ca xiiñiʼ rey xi pur quíxecaʼ impuestu. 27 Peru, para cadi guchiichinu laacabe la? guyé ra nisadóʼ ne bisaba anzuelu stiluʼ. Ora guxhéleluʼ ruaa primé benda guinaazeluʼ zadxeʼluʼ ti moneda de plata.* Gucuaa ni ne gudixe impuestu stinneʼ ne stiluʼ».

18 Óraque bidxiña ca discípulo stiʼ Jesús ra nuu ne gunabadiidxacaʼ laabe: «¿Tuu nga ni jma risaca lu Reinu ni nuu guibáʼ pue?». 2 Para bicaa rídxibe ti xcuidihuiiniʼ ne bizuhuaabe laa galaa de laacabe 3 ne gúdxibe laacaʼ: «Gábecaʼ laatu, pa qué guchaatu ne gácatu casi xcuidihuiiniʼ, qué ziuu dxi chuʼtu lu Reinu ni nuu guibáʼ. 4 Nga runi, ni gaca humilde casi xcuidihuiiniʼ riʼ, nga nga ni jma risaca lu Reinu ni nuu guibáʼ; 5 ne tu guidxaagalú tuuxa casi xcuidihuiiniʼ riʼ ne guni ni pur naa la? laaca cadxaagalú naa. 6 Peru tu guni pur guchee* tobi de ca ni nahuiiniʼ ni napa fe naa, jma galán para laa nugaandacabe ti guié molinu yanni casi ni rucaa bieque ti burru ne nusábacabe laa galaa nisadóʼ.

7 »¡Pobre si de ca binni ni guni pur guchee stobi!* Dxandíʼ, ziuu cosa ni gucaa stobi guchee, peru ¡pobre si binni ni guni ni! 8 Nga runi, pa cucaa naluʼ o ñeeluʼ lii gucheeluʼ,* bigá ni ne bisaʼbiʼ ni zitu. Jma galán para lii guicaaluʼ guendanabani né ti chú si naluʼ o ti chú si ñeeluʼ que guilaluʼ lu bele* ni qué ziuu dxi guizuíʼ né guiropaʼ chú naluʼ ne guiropaʼ chú ñeeluʼ. 9 Ne pa cucaa guié luluʼ lii gucheeluʼ, guxha ni ne bisaʼbiʼ ni zitu. Jma galán para lii guicaaluʼ guendanabani né ti chú si guié luluʼ que guilaluʼ né guiropaʼ guié luluʼ lu Gehena* ni cacaguí. 10 Laguuyaʼ qué chigúnitu despreciu tobi de ca ni nahuiiniʼ riʼ, purtiʼ cayabeʼ laatu siempre cayuuyadxí ca ángel stícabe ni nuu guibáʼ lú Bixhozeʼ ni nuu guibáʼ. 11 *

12 »¿Xi rábitu yaʼ? Pa napa ti hombre 100 dendxuʼ ne guiniti tobi de laacame, ¿cadi dxandíʼ zusaanabe 99 que lu ca dani ne ziyúbibe ni cananiti que la? 13 Ne pa guidxélabe laame, dxandíʼ peʼ cayabeʼ laatu jma ziéchebe pur laame que pur 99 ni qué niniti que. 14 Zacaca nga Bixhozeʼ* ni nuu guibáʼ: qué racalaʼdxiʼ guiniti nin tobi de ca ni nahuiiniʼ riʼ.

15 »Yanna, pa guni pecar ti bíʼchiluʼ* contra lii, guyé ne gudxi laabe paraa bicheebe, peru lii si ne laabe. Pa gucaadiágabe lii la? maʼ biʼniʼ ganarluʼ bíʼchiluʼ. 16 Peru, pa qué gucaadiágabe lii la? yené tobi o chupa binni, purtiʼ para guihuinni pa dxandíʼ o pa cadi dxandíʼ xiixa asuntu la? caquiiñeʼ testimonio stiʼ* chupa o chonna testigu. 17 Peru pa qué gucaadiágabe laacaʼ, gudxi ni congregación. Ne pa nin congregación qué gucaadiágabe, gupa laabe casi binni de xcaadxi nación* ne casi tobi ni runi cobrar impuestu.

18 »Gábecaʼ laatu, guiráʼ cosa ni gundiibitu lu guidxilayú, laaca zaliibi ni guibáʼ, ne guiráʼ cosa ni guxhéguetu lu guidxilayú laaca zaxegueʼ ni guibáʼ. 19 Gábecaʼ laatu sti biaje, pa nuu chupa de laatu de acuerdu lu guidxilayú para guinábatu xiixa cosa risaca, zaca ni guinábatu pur Bixhozeʼ ni nuu guibáʼ. 20 Purtiʼ ra nuu chupa o chonna xpinneʼ reunidu la?* nuaaʼ galaa de laacaʼ».

21 Óraque bidxiña Pedro ne gunabadiidxaʼ laabe: «Señor, pa guni pecar ti bicheʼ contra naa, ¿panda biaje naquiiñeʼ guneʼ perdonar laabe? ¿Hasta gadxe biaje la?». 22 Para bicabi Jesús laabe: «Coʼ, cadi gadxe si biaje, sínuque hasta 77 biaje.

23 »Nga runi, zeeda gaca Reinu ni nuu guibáʼ casi ti rey ni biʼniʼ cuenta né ca esclavu stiʼ. 24 Casi bizulú cayuni cuenta, bedanécabe tobi ni nuzaabiʼ laabe 10,000 talentu.* 25 Cumu qué gapa esclavu que ni quixené laabe la? biʼniʼ mandar xpixuaanabe guidoobe, ne xheelabe ne ca xiiñibe ne guiráʼ ni nápabe, ti guiaxa ni nuzaabibe. 26 Óraque biaba esclavu que xañeebe, gundeteʼ ique nezalube,* ne canabaʼ laabe: “Gupa paciencia naa ne zaguixeʼ lii guiráʼ ni”. 27 Biá xpixuaanaʼ esclavu que laa, ngue runi bidiibe lugar zeʼ ne biʼniʼ perdonarbe ni nuzaabiʼ. 28 Peru biree si esclavu que bidxaaga sti esclavu —ti compañeru stiʼ— ni nuzaabiʼ laa 100 denariu. Gunaazebe laa ne caguiebe yanni. Rábibe laa: “Gudixe guiráʼ ni nuzaabiluʼ”. 29 Óraque biaba xcompañérube xañeebe ne gunabaʼ laabe: “Gupa paciencia naa ne zaguixeʼ ni lii”. 30 Peru qué nucaadiágabe laa. Bireebe zebe ne biʼniʼ mandarbe guieguyoo dede ora maʼ gudixe ni nuzaabiʼ. 31 Ora biʼyaʼ xcaadxi esclavu que ni bíʼnibe, nabé bidxiichicaʼ ne yetídxicaʼ xpixuaanacaʼ guiráʼ ni bizaaca. 32 Para biseendacaa xpixuaanabe laabe ne ná rabi laabe: “¡Esclavu malu! Bineʼ perdonar lii guiráʼ ni nuzaabiluʼ naa ora gunábaluʼ ni naa. 33 ¿Ñee cadi laaca naquiiñeʼ ñaluʼ* compañeru stiluʼ cásica biaʼyaʼ lii la?”. 34 Cumu guizáʼ bidxiichi xpixuaanabe, biseguyoo* laabe dede ora maʼ quíxebe guiráʼ ni nuzaabibe. 35 Zacaca zuni tratar Bixhozeʼ ni nuu guibáʼ laatu pa qué guni perdonartu ca bíʼchitu de guidubi ladxidoʼto».

19 Ora biluxe guníʼ Jesús ca diidxaʼ riʼ, biree de Galilea ne yendá lu frontera stiʼ Judea, chericaʼ guiiguʼ Jordán. 2 Yenanda stale binni laabe ne bisiándabe laacaʼ raqué.

3 Óraque beeda caadxi fariseu ra nuube purtiʼ nuucaʼ gutiidicaʼ laabe lu prueba ne gunabadiidxacaʼ laabe: «¿Ñee jneza gaca divorciar ti hombre de xheelaʼ pur intiica si cosa la?». 4 Para bicábibe laacaʼ: «¿Ñee qué huayuundatu ra ná dede dxi bizáʼ Dios binni, bíʼnibe hombre ne gunaa la? 5 Ne guniʼbe: “Nga runi, zusaana hombre bixhoze ne jñaa ne ziaanané xheelaʼ, ne zaca guirópacaʼ tobi si”.* 6 Zacá maʼ cadi chúpacabe, sínuque maʼ tobi si. Nga runi, ni maʼ bichaaga Dios,* cadi guchiá nin ti hombre». 7 Óraque gúdxicaʼ laabe: «Yanna, ¿xiñee biʼniʼ mandar Moisés gudii ti hombre ti certificadu de divorcio xheelaʼ para gusaana laabe yaʼ?». 8 Para bicábibe laacaʼ: «Cumu biiyaʼ Moisés naguidxi ladxidoʼto la? bidii lugar gaca divorciartu de xheelatu. Peru cadi zacá guca ni dxi bizulú ni. 9 Naa cayabeʼ laatu, guiráʼ hombre gaca divorciar de xheelaʼ —peru zanda gaca ni pur ti pecadu sexual—* ne guichaganáʼ sti gunaa la? maʼ guendarapa jnadxii* nga».

10 Ngue runi ná ca discípulo que: «Pa zacá nga guibaniné hombre xheelaʼ la? jma galán cadi guichaganáʼ». 11 Para gúdxibe laacaʼ: «Cadi guiráʼ tu zanda guni ni canieeʼ riʼ, sínuque ca ni napa si don riʼ.* 12 Purtiʼ nuu tu rale maca para guiaana solteru.* Ne xcaadxi la? hombre nga biʼniʼ ni laa. Peru nuu xcaadxi maʼ gudixhe ique guiaana solteru pur Reinu ni nuu guibáʼ. Tu zanda guni nga la? guni ni».

13 Óraque bedané binni caadxi xcuidihuiiniʼ ra nuube para quixhenabe luguiacaʼ* ne guni orarbe pur laacaʼ. Peru gudindené ca discípulo que laacaʼ. 14 Para ná Jesús: «Lagudii lugar gueeda ca xcuidihuiiniʼ ca ra nuaaʼ. Cadi gucueezatu laacabe, purtiʼ stiʼ ca ni naca casi laacabe nga Reinu ni nuu guibáʼ». 15 Ne gudixhenabe luguiacaʼ ne zebe de raqué.

16 Despué bidxiña ti hombre laabe ne gunabadiidxaʼ laabe: «Maestru, ¿xi guendanachaʼhuiʼ naquiiñeʼ guneʼ para guicaaʼ guendanabani ni qué zaluxe?». 17 Para gúdxibe laa: «¿Xiñee canabadiidxaluʼ naa de guendanachaʼhuiʼ pue? Tobi si nga ni nachaʼhuiʼ. Peru, pa racaláʼdxiluʼ guicaaluʼ guendanabani la? cadi gusaana de gúniluʼ ni ná ca mandamientu». 18 Óraque gunabadiidxaʼ: «¿Gunáʼ yaʼ?». Para bicabi Jesús laa: «Cadi guutiluʼ, cadi gápaluʼ jnadxiiluʼ,* cadi cuánaluʼ, cadi gudiiluʼ falsu testimonio, 19 biʼniʼ respetar* bixhózeluʼ ne jñaaluʼ, ne gunnaxhii prójimo stiluʼ cásica nadxiiluʼ lii». 20 Para gudxi joven que laabe: «Guiráʼ nga huayuneʼ. ¿Xiruʼ naquiiñeʼ guneʼ?». 21 Para gudxi Jesús laa: «Pa racaláʼdxiluʼ gácaluʼ perfectu la? guyé, bitoo guiráʼ ni nápaluʼ ne gudiiziʼ bueltu stini lu ca pobre; zacá zápaluʼ ti tesoro guibáʼ. Ne despué gudáʼ ne dananda naa». 22 Ora binadiaga joven que ndiʼ, guizáʼ guyuu triste purtiʼ napa stale cosa. 23 Para ná Jesús rabi ca discípulo stiʼ: «Gábecaʼ laatu nagana nga chuʼ ti ricu lu Reinu ni nuu guibáʼ. 24 Ne sti biaje cayabeʼ laatu, jma fácil tidiʼ ti camellu xaʼnaʼ ti aguxaʼ que chuʼ ti ricu lu Reinu stiʼ Dios».*

25 Ora binadiaga ca discípulo que ndiʼ guizáʼ bidxagayaacaʼ ne nacaʼ: «Yanna, ¿tuu nga zanda guilá yaʼ?». 26 Biiyadxí Jesús lúcabe ne ná: «Nagana ndiʼ para binni, peru para Dios gastiʼ ni nagana».

27 Óraque bicabi Pedro laabe: «Peru, biiyaʼ, maʼ bisaanadu guiráʼ cosa para guedanándadu lii. ¿Xi nuu para laadu yaʼ?». 28 Para ná Jesús rabi laacabe: «Gábecaʼ laatu, ora gaca guiráʼ cosa nacubi ne dxi cuiʼ Xiiñiʼ Hombre* lu trono nandxóʼ* stiʼ, laatu, ca ni canananda naa, zabitu lu 12 trono ne zuni juzgartu ca 12 tribu stiʼ Israel. 29 Ne guiráʼ tu maʼ bisaana lidxi, biʼchiʼ, bizaʼnaʼ, bixhoze, jñaa, xiiñiʼ, o layú pur nombre stinneʼ, zacaa 100 biaje jma ne zacaa guendanabani ni qué zaluxe.

30 »Peru stale de ca ni zániru ziaana atrá ne stale de ca ni zeeda atrá zazanírucaʼ.

20 »Purtiʼ zeeda gaca Reinu ni nuu guibáʼ casi dueñu stiʼ layú ra zuhuaa lubaʼ uva, siadoʼroʼ biree para chiyubi trabajador guni dxiiñaʼ lu layú stiʼ. 2 Despué de biaananebe ca trabajador que quíxebe laacaʼ ti denariu* ti dxi, biseendabe laacaʼ lu layú stibe. 3 Laaca bireebe biaʼ las nueve de la mañana,* ne biiyabe zuhuaa caadxi ra plaza* stiʼ luguiaa ne gastiʼ cayúnicaʼ. 4 Ne gúdxibe laacaʼ: “Laatu laaca laché lu layú stinneʼ, ne zaguixeʼ laatu biaʼ naquiiñeʼ guiáxatu”. 5 Para bireecaʼ zecaʼ. Bireebe sti biaje biaʼ galaa dxi,* ne zaqueca bíʼnibe biaʼ las tres de la tarde.* 6 Ne últimu bireebe biaʼ las cinco de la tarde* ne bidxélabe xcaadxi zuhuaa, ne gastiʼ cayúnicaʼ, ne gunabadiidxabe laacaʼ: “¿Xiñee zuhuaasitu raríʼ guidubi dxi ne gastiʼ cadi cayúnitu pue?”. 7 Para bicábicaʼ laabe: “Purtiʼ guirutiʼ caʼruʼ gudii laadu dxiiñaʼ”. Para gúdxibe laacaʼ: “Laatu laaca laché lu layú stinneʼ”.

8 »Ora bixhinni, gudxi dueñu stiʼ layú que encargadu stiʼ: “Bicaa ridxi ca trabajador ne gudixe laacaʼ. Bizuluné ca ni guyuu últimu ne biluxené ca ni guyuu primé”. 9 Ora beeda ca trabajador ni guyuu biaʼ las cinco de la tarde que, gucuaa cada tobi de laacaʼ ti denariu. 10 Ngue runi ora beeda ca ni guyuu primé que gulézacaʼ nicaacaʼ jma, peru laaca ti denariu biáxacaʼ. 11 Ora gucuaacabe ni, bidxiichinécabe dueñu stiʼ layú que 12 ne gúdxicabe laa: “¡Ca hombre ni guyuu últimu riʼ ti hora si bíʼnicaʼ dxiiñaʼ, peru gudíxeluʼ laacaʼ biaʼca gudíxeluʼ laadu, laandadu bizaaquiʼ gubidxa laadu guidubi dxi!”. 13 Peru bicábibe tobi de laacaʼ: “Xhamiguaʼ, cadi cayacaʼ diaʼ malu né lii. ¿Cadi biaananu quixeʼ lii ti denariu la? 14 Gucuaa stiluʼ ne guyé. Racalaʼdxeʼ gudieeʼ ni guyuu últimu riʼ biaʼca bidieeʼ lii. 15 ¿Ñee qué gapaʼ derechu guneniaʼ ca cosa stinneʼ ni gacalaʼdxeʼ la? ¿O nápaluʼ envidia* tisi gucaʼ nachaʼhuiʼ né laacabe la?”. 16 Zacá nga laani, ca últimu zácacaʼ primé ne ca primé zácacaʼ últimu».

17 Laga zeʼ* Jesús neza Jerusalén, bireechuné ca 12 discípulo stiʼ ne gúdxibe laacaʼ: 18 «Laguuyaʼ, ziuunu Jerusalén ne zuni entregárcabe Xiiñiʼ Hombre* lu náʼ ca sacerdote principal ne ca escriba. Zuni condenárcabe laa para gatiʼ 19 ne zuni entregárcabe laa lu náʼ ca hombre de xcaadxi guidxi,* para guni búrlacabe laa, zaguucabe chicote laa ne zuuticabe laa lu ti yaga;* ne ziasa lu guionna gubidxa».

20 Óraque bidxiña xheelaʼ Zebedeo né guiropaʼ xiiñiʼ ra nuu Jesús, ne gundeteʼ ique nezalube para guinabaʼ laabe xiixa. 21 Para gunabadiidxaʼ Jesús gunaa que: «¿Xi racaláʼdxiluʼ?». Óraque bicabi: «Biʼniʼ mandar cuiné guiropaʼ xiiñeʼ lii lu Reinu stiluʼ, tobi ladu derechu ne tobi ladu bigaʼ».* 22 Bicabi Jesús: «Qué gánnatu xi canábatu. ¿Ñee zanda guetu copa ni mayaca gueeʼ riʼ la?». Óraque bicábicaʼ: «Zanda pue». 23 Para gúdxibe laacaʼ: «Dxandíʼ, zeʼtu copa stinneʼ, peru cadi naa diaʼ nga guinieeʼ tu cuiʼ ladu derechu ne ladu bigaʼ* stinneʼ. Purtiʼ maʼ biʼniʼ preparar Bixhozeʼ ca lugar riʼ para ca ni naquiiñeʼ guicaa ni».

24 Ora binadiaga xcaadxi* que ni, bidxiichinecaʼ xhupa que. 25 Peru biʼniʼ reunir Jesús guirácabe ne gudxi laacabe: «Nánnatu runi dominar ca gobernante stiʼ guidxi* binni ne napa ca hombre risaca autoridad luguiáʼ binni. 26 Cadi zacá diʼ nga gaca ni ládetu. Ni racalaʼdxiʼ gaca ti binni risaca ládetu naquiiñeʼ guni tender laatu 27 ne ni racalaʼdxiʼ gaca primé ládetu, naquiiñeʼ gaca esclavu stitu. 28 Nga peʼ nga ni biʼniʼ Xiiñiʼ Hombre.* Cadi beeda para gacanécabe laa, sínuque para gacané ne para gudii xquendanabani* para guilá stale binni».

29 Ora bireecabe de Jericó, yenanda stale binni laabe. 30 Ne ruaa neza ra zidíʼdibe zuba chupa ciegu, ne ora binadiágacaʼ zidiʼdiʼ Jesús raqué, bicaacaʼ ridxi: «¡Señor, Xiiñiʼ David, biá* laadu!». 31 Peru gudindené guiráʼ binni que laacabe para igánicabe, peru jmaruʼ si reciu bicaacabe ridxi: «¡Señor, Xiiñiʼ David! ¡Biá laadu!». 32 Para bizuhuaadxí Jesús, bicaa ridxi laacabe ne gunabadiidxaʼ laacabe: «¿Xi racaláʼdxitu guneʼ pur laatu?». 33 Óraque bicábicaʼ laabe: «Señor, racaláʼdxidu guixeleʼ ludu». 34 Guizáʼ biá Jesús laacabe, gudaʼnaʼ guié lúcabe ne oraqueca biiyacabe, ne zinándacabe laa.

21 Ora bidxíñacabe gaxha de Jerusalén ne yendácabe Betfagué, lu dani Olivo, biseendaʼ Jesús chupa discípulo 2 ne gúdxibe laacaʼ: «Laché ndaaniʼ guidxihuiiniʼ ni cayuuyatu ca. Casi peʼ chindatu zadxélatu ti burra cá yaga ne ti burruhuiiniʼ. Lauxhegueʼ laacame ne latané laacame ra nuaaʼ. 3 Ne pa chuʼ tu gabi laatu xiixa la? lagabi laa: “Caquiiñeʼ Señor laacame”. Ne oraqueca zudiibe lugar gueedanetu laacame».

4 Guca guiráʼ ndiʼ para gaca cumplir ni guníʼ Dios de ruaa xa profeta que: 5 «Lagabi xiiñidxaapaʼ Sion: “Biiyaʼ, zeeda rey stiluʼ ra nuuluʼ. Nadóʼ ne dxiʼbaʼ ti burru, ya, deche ti burruhuiiniʼ, xiiñiʼ ti maniʼ de carga”».

6 Óraque guyé ca discípulo que ne bíʼnicaʼ casi peʼ bisiene Jesús laacaʼ. 7 Para beedanécabe burra que ne burruhuiiniʼ que, ne gudíxhecabe xhábacabe déchecame, ne gudxíʼbabe burruhuiiniʼ que. 8 Stale de ca binni que cuchiaacaʼ xhábacaʼ lu neza ne xcaadxi cugacaʼ rama stiʼ yaga ne caguíxhecaʼ ni lu neza. 9 Ne guiráʼ binni zániru lube ne ca ni nanda laabe, cucaacaʼ ridxi ne caniʼcaʼ: «¡Canábadu gulaluʼ* Xiiñiʼ David! ¡Lagusisaca ni zeeda lu lá* Jehová!* ¡Dios ni nuu guibáʼ, canábadu lii gulaluʼ laabe!».

10 Ora biuube Jerusalén, guca yaya ca binni que, ne canabadiidxacaʼ: «¿Tu laabe pue?». 11 Para bicabi ca binni que: «¡Laabe nga profeta Jesús, de Nazaret de Galilea!».

12 Para biuu Jesús ndaaniʼ templu ne guladxi ca ni cutoo ne ca ni cazíʼ raqué, bitiixhi mexaʼ stiʼ ca ni cuchaa bueltu ne banguʼ stiʼ ca ni cutoo paloma. 13 Ne gúdxibe laacaʼ: «Maca cá lu Stiidxaʼ Dios “Zábicabe lidxeʼ yoo ra raca oración”, peru laatu cayúnitu ni lidxi gubaanaʼ». 14 Laaca bidxiña ca ciegu ne ca ni nachiitaʼ ñee ra nuube ndaaniʼ templu que, ne bisiándabe laacaʼ.

15 Guizáʼ bidxiichi ca sacerdote principal ne ca escriba ora bíʼyacaʼ guiráʼ milagru cayúnibe ne ora bíʼyacaʼ ca hombrehuiiniʼ cucaaʼ ridxi ndaaniʼ templu que: «¡Canábadu gulaluʼ Xiiñiʼ David!». 16 Ngue runi gúdxicaʼ Jesús: «¿Cayunadiágaluʼ ni caníʼcabe la?». Para bicábibe laacaʼ: «Cayunadiagaʼ. ¿Ñee qué huayuundatu ndiʼ: “Maʼ gudíxheluʼ gusisaca xcuidi ne baʼduhuiiniʼ lii” la?». 17 Ne bireesibe de ra nuucaʼ, bireebe ndaaniʼ guidxi que ne guyebe Betania, ne raqué biaanabe gueelaʼ que.

18 Siadoʼroʼ bireebe zebe Jerusalén sti biaje, neza zebe bindaanabe. 19 Ne ora biiyabe zuhuaa ti yaga duʼgaʼ* guriá neza que, guyebe ra nuu ni, peru gastiʼ cadi cá luni, nisi bandaga nápani. Para rábibe yaga que: «Qué chuʼruʼ dxi gudiiluʼ cuananaxhi». Ne oraqueca bibidxi yaga duʼgaʼ que. 20 Ora biʼyaʼ ca discípulo que ni bizaaca riʼ, bidxagayaacaʼ ne guniʼcaʼ: «¿Xiñee nagueendaca bibidxi yaga duʼgaʼ ca pue?». 21 Óraque bicabi Jesús laacabe ne ná: «Gábecaʼ laatu, pa nápatu fe ne qué guni dudartu la? cadi ni bineʼ siaʼ yaga riʼ zanda gúnitu, sínuque laaca zábitu dani riʼ “Biasa ne yeguiaba ndaaniʼ nisadóʼ” ne zaca ni. 22 Ne guiráʼ cosa ni guinábatu lu oración, pa nápatu fe la? zacaatu ni».

23 Biuusibe ndaaniʼ templu, bidxiña ca sacerdote principal ne ca ancianu stiʼ guidxi ra nuube ne gunabadiidxacaʼ laabe: «¿Xi autoridad nápaluʼ para gúniluʼ ca cosa riʼ? ¿Ne tu bidii lii autoridad riʼ?». 24 Para ná Jesús rabi laacabe: «Naa laaca chinabadiidxaʼ laatu ti cosa. Pa guicábitu naa la? laaca zabeʼ laatu xi autoridad napaʼ para guneʼ ca cosa riʼ. 25 ¿Tu biseendaʼ Juan guedanduunisa? ¿Dios ni nuu guibáʼ la? o binni?». Para bizulú candaa iquenecaʼ ni, ne nacaʼ: «Pa guininu, Dios la?* zábibe laanu: “Yanna, ¿xiñee qué ñuni cretu laabe yaʼ?”. 26 Peru pa guininu binni la? gapagásinu laanu né guiráʼ binni riʼ. Purtiʼ guiráʼ binni napa Juan de profeta». 27 Óraque bicábicaʼ Jesús: «Qué gánnadidu». Para gúdxibe laacaʼ: «Naa laaca qué zabeʼ laatu xi autoridad napaʼ para guneʼ ca cosa riʼ.

28 »¿Ximodo ruuyatu ndiʼ? Napa ti hombre chupa xiiñiʼ. Para bidxíñabe ra nuu primé que ne gúdxibe laa: “Xiiñeʼ, guyé, yeguni dxiiñaʼ lu layú ra zuhuaa uva yannadxí”. 29 Óraque bicabi laabe: “Qué ziaaʼ diaʼ”. Peru despué guca arrepentir ne guyé. 30 Bidxíñabe ra nuu guiropa que ne ngueca gúdxibe laa. Ne bicabi laabe: “Ziaaʼ, Señor”. Peru qué ñé. 31 ¿Tu tobi de guirópacabe biʼniʼ ni ná bixhoze?». Para bicábicaʼ: «Primé que». Para ná Jesús: «Gábecaʼ laatu, zeʼ ca ni runi cobrar impuestu ne ca prostituta delante de laatu lu Reinu stiʼ Dios.* 32 Purtiʼ beeda Juan ne biluíʼ laatu xii nga ni jneza,* peru qué ñuni cretu laa. Peru ca ni runi cobrar impuestu ne ca prostituta biʼniʼ crecaʼ laabe. Neca biiyatu guiráʼ ndiʼ, peru qué ñaca arrepentirtu ne qué ñuni cretu laabe.

33 »Lagucaadiaga sti ejemplu. Guyuu ti hombre, dueñu stiʼ ti layú, bizuhuaa lubáʼ uva lu layú stiʼ ne guluu ni leʼ. Ne gundaa ti lagar* ne bicuí ti torre. De raqué biquixe* ni binni para guni dxiiñaʼ luni ne zeʼ sti guidxi. 34 Ora bedandá tiempu iruugu uva, biseendabe ca esclavu stibe ra nuu ca hombre cayuni dxiiñaʼ lu layú que para chicaacaʼ ni raca caber laabe. 35 Peru gunaazeʼ ca ni runi dxiiñaʼ lu layú que ca esclavu stibe, guluucaʼ palu tobi de laacabe, biiticaʼ stobi, ne bichacaʼ guié stobi que dede ra gutiʼ. 36 Biseendaʼ dueñu que xcaadxi esclavu, jma stale que ca ni guyé primé que. Peru ngueca bíʼnicaʼ laacabe. 37 Ne últimu biseendabe xiiñibe ra nuucaʼ, purtiʼ nabe: “Zuni respetarcaʼ xiiñeʼ”. 38 Ora biʼyaʼ ca hombre runi dxiiñaʼ lu layú que xiiñibe, guníʼ stiidxacaʼ: “Ndiʼ nga herederu ca. ¡Chuu, guutinu laa ti guiaananenu herencia stiʼ!”. 39 Ngue runi gunaazecaʼ laabe, ne guleecaʼ laabe fuera de layú que ne biiticaʼ laabe. 40 Yanna, ora gueeda dueñu stiʼ layú que, ¿xi zúnibe ca ni runi dxiiñaʼ lu layú que yaʼ?». 41 Para nacaʼ rábicaʼ laabe: «Cumu malu laacabe la? zunduuxebe laacaʼ, ne zuquíxebe layú ra nuu lubáʼ uva que xcaadxi binni guni dxiiñaʼ luni, ni gudii laabe cuananaxhi ora guiasa cosecha».

42 Para ná Jesús rabi laacabe: «Lu Stiidxaʼ Dios ná: “Guié ni bisaʼbiʼ ca ni cucuí yoo que nga beeda gaca guié ni jma risaca,* ne beeda ni de Jehová,* ne nabé ridxagayaanu ni”. ¿Ñee qué huayuundatu ca diidxaʼ riʼ la? 43 Nga runi cayabeʼ laatu zaxha Dios laatu Reinu stiʼ ne zudiibe ni ti guidxi* ni guni ni nabe. 44 Tu guiaba lu guié riʼ, zacadé. Ne tutiica guiaba guié riʼ luguiáʼ, zanitilú».

45 Ora binadiaga ca sacerdote principal ne ca fariseu ca ejemplu guniʼbe, bidiicaʼ cuenta caniʼbe de laacaʼ. 46 Neca nuucaʼ guinaazecaʼ laabe, bidxíbicaʼ guiráʼ binni que, purtiʼ nápacaʼ laabe de profeta.

22 Ne biquiiñeʼ Jesús ejemplu* sti biaje para guniʼné laacabe. Ná: 2 «Zeeda gaca Reinu ni nuu guibáʼ casi ti rey ni biʼniʼ ti guendaró para xquendaxheelaʼ xiiñiʼ. 3 Biseendabe ca esclavu stibe chitidxi ca ni guca invitar gueedacaʼ ra guendaxheelaʼ que, peru qué niná ca invitadu ñeedacaʼ. 4 Para biseendabe xcaadxi esclavu ne gúdxibe laacaʼ: “Lagabi ca ni guca invitar: «Maʼ bineʼ guendaró, maʼ biiteʼ ca toro ne ca maniʼ ni jma naróʼ stinneʼ. Maʼ nuu guiráʼ ni listu. Latáʼ ra cayaca guendaxheelaʼ riʼ»”. 5 Peru laacaʼ gadxé ra guyecaʼ, tobi zeʼ lu layú stiʼ, ne stobi zeʼ lu negocio stiʼ; 6 ne gunaazeʼ xcaadxi que ca esclavu stibe, gudíñecaʼ ne biiticaʼ laacabe.

7 »Guizáʼ bidxiichi rey que óraque ne biseendaʼ ejércitu stiʼ; binduuxeʼ ca ni biiti ca esclavu stiʼ ne bicaa guí xquídxicabe. 8 De raqué gúdxibe ca esclavu stibe: “Maʼ nuu guendaró stiʼ guendaxheelaʼ riʼ listu, peru qué runi merecer ca invitadu que ni. 9 Nga runi, laché ndaaniʼ ca neza ra riree binni guidxi riʼ ne laguni invitar tutiica guidxaagatu gueeda ra guendaxheelaʼ riʼ”. 10 Óraque biree ca esclavu que ndaaniʼ ca neza que ne biʼniʼ reunircaʼ guiráʼ binni bidxaagacaʼ, cásica ni nachaʼhuiʼ ne zaqueca ni cadi nachaʼhuiʼ. Ne bidxá sala ra cayaca guendaxheelaʼ que de invitadu.

11 »Ora biuu rey que para guʼyaʼ ca ni guca invitar, biiyaʼ ti hombre ni cadi nacu lari para guendaxheelaʼ. 12 Para ná rabi laabe: “Xhamiguaʼ, ¿ximodo biuuluʼ raríʼ pa cadi náculuʼ lari para guendaxheelaʼ pue?”. Qué nidxela hombre que xi niníʼ. 13 Óraque gudxi rey que ca ni runi xhiiñaʼ: “Lagundiibi ñeebe ne nabe ne lagulaa laabe fuera, lu guelacahui. Racá nga gúʼnabe ne guquiichiʼ láyabe”.*

14 »Purtiʼ stale nga tu guca invitar, peru huaxiéʼ nga tu bibí».

15 Óraque zeʼ ca fariseu, ne guníʼ stiidxacaʼ ximodo gúnicaʼ para gusábacaʼ Jesús pur ni guiníʼ. 16 Ngue runi biseendacaʼ caadxi discípulo sticaʼ ne caadxi de ca ni nuu lu partidu stiʼ Herodes, para gábicaʼ laabe: «Maestru, nánnadu siempre riniʼluʼ ni dxandíʼ ne rusiidiluʼ de neza stiʼ Dios según ni dxandíʼ, ne qué rugaluʼ guirutiʼ,* purtiʼ qué runi juzgarluʼ binni pur ni ruuyaluʼ. 17 Yanna, gudxi laadu, ¿ximodo ruuyuʼ ndiʼ? ¿Ñee jneza nga quíxedu impuestu* César la? o coʼ?». 18 Peru cumu nanna Jesús qué iquiiñecabe la? gudxi laacabe: «Aque hipócrita laatu, ¿xiñee cutiiditu naa prueba pue? 19 Laguluíʼ naa moneda stiʼ impuestu». Para bidiicaʼ laabe ti denariu.* 20 Óraque gunabadiidxabe laacaʼ: «¿Tu stiʼ figura ríʼ ne tu lá* cá luni?». 21 Para bicábicaʼ: «Stiʼ César». Óraque gúdxibe laacaʼ: «Laquixe César stiʼ César, ne lagudii Dios stiʼ Dios». 22 Ora binadiágacabe ndiʼ, bidxagayaacabe. Maʼ qué niziñerúcabe laabe ne zécabe.

23 Dxi queca beeda ca saduceu —ca ni qué runi cré pa zabani ca ni maʼ guti— ne gunabadiidxacaʼ laabe: 24 «Maestru, Moisés guníʼ: “Pa gatiʼ ti hombre ne qué ñapa xiiñiʼ, napa xidé guichaganáʼ bíʼchibe viuda que ne gapa xiiñiʼ para biʼchiʼ ni gutiʼ”. 25 Pue guyuu gadxe hombre ládedu, guiracaʼ bíʼchicaʼ. Bichaganáʼ primé que, peru despué guti, ne cumu qué ñápabe xiiñibe la? biaanané bíʼchibe viuda que. 26 Zaqueca bizaaca né guiropa ne guionna que... dede ra birá gadxe que. 27 Despué de guti guirácabe, laaca guti gunaa que. 28 Yanna gudxi laadu, ora guibani ca ni maʼ guti, ¿tu tobi de gadxe que gaca xheelabe yaʼ? Purtiʼ guiracaʼ bichaganacaʼ laabe».

29 Óraque bicabi Jesús laacabe: «Cadi jneza nuutu purtiʼ qué runibiaʼtu Stiidxaʼ Dios nin poder stiʼ. 30 Purtiʼ ora guibani ca gueʼtuʼ, qué zachaganáʼ ca hombre nin ca gunaa, maʼ casi ca ángel ni nuu guibáʼ laacaʼ. 31 Ne de ca ni chiguiasa lade gueʼtuʼ, ¿ñee qué ñuundatu pa gudxi Dios laatu: 32 “Naa nga Dios stiʼ Abrahán, ne Dios stiʼ Isaac ne Dios stiʼ Jacob” la? Cadi Dios stiʼ ca ni maʼ guti laabe, sínuque stiʼ ca ni nabani». 33 Nabé bidxagayaa guiráʼ binni que ora binadiágacaʼ modo rusiidibe.

34 Ora gunna ca fariseu maʼ biseegube ruaa ca saduceu, bieegucaʼ ne gúcacaʼ ti grupu si. 35 Ne tobi de laacabe, ti maestru de Ley, gunabadiidxaʼ laabe para gutiidiʼ laabe prueba: 36 «Maestru, ¿gunáʼ nga mandamientu jma risaca stiʼ Ley?». 37 Para bicábibe laa: «“Gunnaxhii Jehová* Dios stiluʼ de guidubi ladxidoʼloʼ, de guidubi xhiálmaluʼ* ne de guidubi xquendabiaaniluʼ”. 38 Ndiʼ nga primé mandamientu ne ni jma risaca. 39 Ne guiropa ni zeeda gaca casi laani que, ná: “Gunnaxhii prójimo stiluʼ cásica nadxiiluʼ lii”. 40 Lu guiropaʼ mandamientu riʼ nga biree guidubi naca Ley ne ca Profeta».

41 Despué, laga nuu ca fariseu reunidu raqué, gunabadiidxaʼ Jesús laacaʼ: 42 «¿Xi riníʼ íquetu de Cristu pue? ¿Tu xiiñiʼ laabe?». Para bicábicaʼ: «Xiiñiʼ David». 43 Óraque gunabadiidxabe laacaʼ: «Yanna, ¿xiñee ga gudxi David laabe pur espíritu santu Señor yaʼ? Purtiʼ guníʼ David: 44 “Gudxi Jehová* Señor stinneʼ: «Gurí laadu derechu stinneʼ dede ora maʼ gudixheʼ ca enemigu stiluʼ xañeeluʼ»”. 45 Yanna, pa gudxi David laabe Señor, ¿ximodo nga xiiñiʼ David laabe yaʼ?». 46 Ne guirutiʼ ñanda nicabi laabe. Ne dede dxi que, maʼ guirutiʼ que niná ninabadiidxaruʼ laabe.

23 Óraque guniʼné Jesús guiráʼ binni que ne ca discípulo stiʼ. Ná: 2 «Maʼ gurí ca escriba ne ca fariseu lugar stiʼ Moisés. 3 Nga runi, laguni ne lachinanda guiráʼ ni gábicabe laatu, peru cadi gúnitu ni rúnicabe, purtiʼ laacabe riníʼcabe peru qué rúnicabe. 4 Purtiʼ rundiibicabe ni nanaa ne rudxiibacabe ni xiʼqueʼ binni, peru qué rinácabe guniibicabe ni, nin né ti bicuini nácabe. 5 Guiráʼ ni rúnicabe, rúnicabe ni para guʼyaʼ binni laacabe. Rusiroobacabe ca cajahuiiniʼ ra riuu ti ndaa de Stiidxaʼ Dios ni rinécabe casi amuletu ne rugaandacabe flecu jma ziuulaʼ ñee xhábacabe. 6 Riuuláʼdxicabe ca lugar jma galán ra raca guendaroxhí ne laaca riuuláʼdxicabe cuícabe lu ca banguʼ ni nuu delante* ndaaniʼ ca sinagoga, 7 ne ugapadiuxi binni laacabe ra plaza* stiʼ luguiaa ne gabi binni laacabe maestru.* 8 Peru laatu la? cadi gudiitu lugar gábicabe laatu maestru,* purtiʼ tobi si nga Maestru stitu ne guiratu bíʼchitu. 9 Laaca cadi gábitu padre guirutiʼ lu guidxilayú riʼ, purtiʼ tobi si nga Padre stitu ni nuu guibáʼ. 10 Laaca cadi gudiitu lugar gábicabe laatu líder, purtiʼ tobi si nga Líder stitu, Cristu. 11 Peru ni racalaʼdxiʼ guisaca ládetu la? naquiiñeʼ gacané laatu. 12 Qué zusisaca Dios binni orgulloso, peru zusisácabe ca binni humilde.

13 »¡Pobre si de laatu, escriba ne fariseu caʼ! ¡Aque hipócrita laatu! Purtiʼ ruseegutu puertaʼ stiʼ Reinu ni nuu guibáʼ para cadi guiuu binni. Cadi cayuutu ne nin cadi cudiitu lugar chuʼ ca ni racalaʼdxiʼ guiuu. 14 *

15 »¡Pobre si de laatu, escriba ne fariseu caʼ! ¡Aque hipócrita laatu! Purtiʼ ridíʼditu nisadóʼ ne rizatu zitu para uguutu ti binni lu grupu stitu,* ne ora maʼ biuube la? pur laatu ziebe Gehena* chupa biaje jma que laatu.

16 »¡Pobre si de laatu, guía ciegu caʼ! Purtiʼ riniʼtu: “Gastiʼ naca pa guni jurar tuuxa pur templu, peru pa guni jurar tuuxa pur oro ni nuu ndaaniʼ templu la? nuu obligadu guni cumplir ni maʼ biʼniʼ jurar”. 17 ¡Qué riénetu ne ciegu laatu! ¿Gunáʼ nga ni jma risaca? ¿Oro ca la? o templu ni runi santificar oro ca? 18 Ne laaca riniʼtu: “Gastiʼ naca pa guni jurar tuuxa pur altar, peru pa guni jurar tuuxa pur ofrenda ni nexheʼ lu altar la? nuu obligadu guni cumplir ni maʼ biʼniʼ jurar”. 19 ¡Ciegu caʼ! ¿Gunáʼ nga ni jma risaca? ¿Ofrenda ca la? o altar ni runi ofrenda ca sagradu? 20 Nga runi, tu guni jurar pur altar cayuni jurar pur altar ne pur guiráʼ cosa nexheʼ luni; 21 ne tu guni jurar pur templu cayuni jurar pur templu ne pur Dios, ni nabeza ndaaniʼ ni, 22 ne tu guni jurar pur guibáʼ cayuni jurar pur trono stiʼ Dios ne pur ni zuba luni.

23 »¡Pobre si de laatu, escriba ne fariseu caʼ! ¡Aque hipócrita laatu! Purtiʼ rudiitu décima parte stiʼ menta, stiʼ eneldu ne stiʼ cominu, peru qué rúnitu ca cosa jma risaca stiʼ Ley: gúnitu ni jneza,* guiatu* binni ne gácatu fiel. Naquiiñeʼ gúnitu ca cosa ni biete primé ca, peru sin gusaana de gúnitu xcaadxi cosa ca. 24 ¡Guía ciegu caʼ, ribeetu biuxiʼ ndaaniʼ copa peru rábitu ti camellu!

25 »¡Pobre si de laatu, escriba ne fariseu caʼ! ¡Aque hipócrita laatu! Purtiʼ riguiibitu ladi copa ne bladuʼ, peru ndaaniʼ ladxidoʼto dxaʼ guiráʼ ni ricá ique binni gapa* ne guiráʼ deseu malu.* 26 Fariseu ciegu, primeru gudiibiʼ ndaaniʼ copa ne bladuʼ, zacá laaca zaca ladi ni nayá.

27 »¡Pobre si de laatu, escriba ne fariseu caʼ! ¡Aque hipócrita laatu! Purtiʼ ruluiʼtu baʼ naquichibé, sicarú rihuinni pur fuera, peru dxaʼ tipa de dxita ladi gueʼtuʼ ne guiráʼ clase cosa yuudxuʼ.* 28 Zacaca nga laatu, ruluíʼ nacháʼhuitu nezalú binni, peru dxaʼ guendarusiguii ne cosa malu ndaaniʼ ladxidoʼto.

29 »¡Pobre si de laatu, escriba ne fariseu caʼ! ¡Aque hipócrita laatu! Purtiʼ rucuitu baʼ stiʼ ca profeta ne ruzuchaahuitu baʼ* stiʼ ca ni nachaʼhuiʼ, 30 ne riniʼtu: “Pa nibánidu dxi bibani ca bixhozebiidadu, qué ñacanédidu laacabe ora biiticabe ca profeta”. 31 Racá rihuinni laca laatu caniʼtu nápatu donda purtiʼ laatu nga xiiñiʼ ca ni biiti ca profeta. 32 Yanna, lagunduuxeʼ ni bizulú ca bixhozebiidatu.

33 »Beendaʼ caʼ, xiiñiʼ beendaʼ malu, ¿ximodo ndiʼ guilatu de juiciu stiʼ Gehena* pue? 34 Nga runi, zuseendaʼ profeta ne binni nuu xpiaaniʼ ne maestru ra nuutu. Zuutitu chupa chonna de laacaʼ ne nuu tu zuutitu lu yaga,* ne nuu de laacaʼ zaguutu chicote ndaaniʼ ca sinagoga stitu ne zazanandatu* laacaʼ ndaaniʼ ti guidxi ne sti guidxi. 35 Para guiaana donda luguiatu pur bixii rini stiʼ ca binni nachaʼhuiʼ lu guidxilayú, dede rini stiʼ Abel, hombre nachaʼhuiʼ,* hasta rini stiʼ Zacarías xiiñiʼ Baraquías ni biititu entre santuariu ne altar. 36 Gábecaʼ laatu, napa xidé quixe generación riʼ guiráʼ cosa riʼ.

37 »Jerusalén, Jerusalén, ni ruuti ca profeta ne ruchá guié ca ni ruseendaʼ Dios ra nuu..., ¡panda biaje gucalaʼdxeʼ ñuneʼ reunir ca xiiñiluʼ cásica riguu bere ca xiiñiʼ xaʼnaʼ xhiaa! Peru qué ninatu. 38 ¡Laguuyaʼ! Ziaana lídxitu stubi ne zusaanacabe laatu. 39 Purtiʼ cayabeʼ laatu maʼ qué zuuyarutu naa dede dxi guiniʼtu: “¡Lagusisaca ni zeeda lu lá* Jehová!”».*

24 Ora ziree Jesús ndaaniʼ templu, bidxiña ca discípulo stibe ne biluíʼ nacaʼ guiráʼ edificiu stiʼ templu que. 2 Óraque rábibe laacaʼ: «¿Cayuuyatu guiráʼ ndiʼ la? Gábecaʼ laatu qué ziuu dxi guiaana ti guié luguiáʼ sti guié raríʼ. Guiráʼ ni zaxiá».

3 Laga zúbabe lu dani Olivo, bidxiña ca discípulo ra nuube, laga nuucabe stúbicabe, ne gunabadiidxacaʼ laabe: «Gudxi laadu, ¿padxí gaca guiráʼ cosa ca, ne xi señal gusihuinni presencia* stiluʼ ne dxi guiluxe* guidxilayú riʼ?».*

4 Óraque bicabi Jesús laacabe: «Lachuu cuidadu. Guirutiʼ quiteʼ laatu, 5 purtiʼ zeeda stale ne zaquiiñecaʼ laʼyaʼ* ne zaniʼcaʼ “Naa nga Cristu”, ne zaguítecaʼ stale binni. 6 Ne zunadiágatu cayaca guerra ne noticia de guerra. Peru lachuu cuidadu, cadi guidxíbitu, purtiʼ naquiiñeʼ gaca guiráʼ cosa riʼ, peru cadi laani nga fin.

7 »Purtiʼ zadinde ti guidxi* ne sti guidxi ne zucaalú ti reinu sti reinu, ziuu hambre ne zaca xu roʼ ti lugar ne sti lugar. 8 Ora maʼ cayaca guiráʼ ndiʼ la? deruʼ nga cuzulú sufrimientu* naroʼbaʼ.

9 »Zazanándacabe laatu ne zuuticabe laatu, ne zaca nanalaʼdxiʼ guiráʼ guidxi* laatu pur nácatu xpinneʼ. 10 Stale tu zaxeleʼ de Dios,* ne zuni traicionarsaacaʼ ne zaca nanaláʼdxisaacaʼ. 11 Zahuinni stale falsu profeta ne zaguítecaʼ stale binni, 12 ne ora maʼ bidale guendaquéiquiiñeʼ la? stale binni zusaana de gannaxhii. 13 Peru tu guni huantar dede ora gueeda fin la? zalá. 14 Ne zaca predicar ca noticia galán stiʼ Reinu lu guidubi guidxilayú para gunadiaga guiráʼ xixé guidxi ni,* ne oraqueruʼ nga gueeda fin.

15 »Nga runi, ora gúʼyatu maʼ zuhuaa cosa yuudxuʼ ni runitilú que, ni guníʼ profeta Daniel, ti lugar risaca* (ni cayuundaʼ ndiʼ la? guiene chaahuiʼ ni), 16 guiree ca ni nuu Judea ne guxooñecaʼ lu ca dani. 17 Ne ni dxiʼbaʼ ique yoo, cadi guiete chicaa ni napa ndaaniʼ lidxi, 18 ne ni nuu lu layú cadi guibiguetaʼ chiyubi xhaba.* 19 ¡Pobre ca gunaa ni nacaxiiñiʼ o cugadxi ca dxi que! 20 Laguni orar* ti cadi dxi peʼ guxooñetu guiaba tiempu nanda ne cadi gaca ni sábadu.* 21 Purtiʼ ziuu stale yuubaʼ.* Dede dxi bizulú guidxilayú hasta nagasi, qué huayuu dxi chuʼ yuubaʼ casi laani ne maʼ qué ziuuruʼ dxi gaca ni sti biaje. 22 Pa qué gucueeza Dios lu tiempu que la? nin ti binni qué zalá; peru pur ca ni bibí zucueezabe lu tiempu que.

23 »Yanna, pa chuʼ tu gabi laatu “¡Laguuyaʼ, raríʼ nuu Cristu!” o “¡Raricaʼ nuube!”, cadi guni cretu laa. 24 Purtiʼ zahuinni stale falsu cristu ne falsu profeta ne zúnicaʼ milagru* naroʼbaʼ, ne cosa ni idxagayaa binni para quítecaʼ laacabe, pa ñanda si dede né ca ni bibí. 25 Dede ca yanna cayabeʼ ni laatu. 26 Nga runi, pa gábicabe laatu “¡Laguuyaʼ, nuube lu desiertu!”, cadi chetu; pa gábicabe laatu “¡Laguuyaʼ, nuube ndaaniʼ yoo!”, cadi guni cretu. 27 Purtiʼ cásica riree xpiaaniʼ rayu ladu este ne ruzaaniʼ dede ladu oeste, zacaca nga zaca presencia* stiʼ Xiiñiʼ Hombre.* 28 Ra tiica nuu gueʼtuʼ, zabí zisi bisiá.*

29 »Casi peʼ tidiʼ yuubaʼ* ni gaca ca dxi que, zacahui lu gubidxa, qué zuzaaniʼ beeu, ziaba ca beleguí* cá guibáʼ, ne zaniibi dxacha ca poder nuu guibáʼ. 30 Óraque zahuinni señal stiʼ Xiiñiʼ Hombre* guibáʼ, ne guiráʼ ca tribu ni nuu lu guidxilayú zagápacaʼ xpéchucaʼ de tantu naná nuucaʼ, ne zuuyacaʼ zeeda Xiiñiʼ Hombre* lu za* né stale poder ne gloria. 31 Ne zuseendabe ca ángel stibe ora xhidxi ti trompeta reciu, ne zuni reunircaʼ ca ni maʼ gulibe, ca ni nuu guidapaʼ ladu* guidxilayú, dede ti punta guibáʼ hasta sti punta.

32 »Yanna, laguiziidiʼ de ejemplu stiʼ yaga duʼgaʼ.* Ora maʼ guleeni rama riʼniʼ ne maʼ cayapa ni bandaga la? nánnatu maʼ zeeda dxiña tiempu nandáʼ.* 33 Zaqueca laatu, ora gúʼyatu gaca guiráʼ cosa riʼ, laganna maʼ nuube* gaxha, maʼ zuhuaabe ra puertaʼ. 34 Dxandíʼ peʼ cayabeʼ laatu qué zadiʼdiʼ* generación riʼ dede qué guizaaca guiráʼ cosa riʼ. 35 Zanitilú guibáʼ ne guidxilayú, peru qué ziuu dxi guinitilú ca diidxaʼ stinneʼ.

36 »Peru padxí ne pora la? guirutiʼ ganna, nin ca ángel ni nuu guibáʼ, nin Xiiñiʼ Dios, sínuque Bixhózesiaʼ. 37 Purtiʼ cásica bizaaca ca dxi bibani Noé, zacaca zaca ni lu presencia* stiʼ Xiiñiʼ Hombre.* 38 Purtiʼ ca dxi ante gueeda Diluvio que cayó ca binni que ne cayeʼcaʼ, cachaganáʼ ca hombre ne ca gunaa... dede dxi biuu Noé ndaaniʼ arca; 39 ne qué nulábicaʼ dede dxi beeda Diluvio que ne binduubaʼ guiracaʼ. Zacaca zazaaca ni lu presencia* stiʼ Xiiñiʼ Hombre.* 40 Ca dxi que ziuu chupa hombre lu layú: zié tobi ne ziaana tobi. 41 Ziuu chupa gunaa cayuutuʼ lu molinu de manu: zié tobi ne ziaana tobi. 42 Nga runi lagataná, purtiʼ qué gánnatu padxí gueeda Señor stitu.

43 »Peru laganna ndiʼ: pa ñanna dueñu stiʼ ti yoo pora chichuu gubaanaʼ ra lidxi huaxhinni la? ñataná ne qué nudii lugar ñuu gubaanaʼ ra lidxi. 44 Nga runi, laaca lachuu listu, purtiʼ zeeda Xiiñiʼ Hombre* ti hora ni cadi cabézatu.

45 »¿Tuu nga ni dxandíʼ naca mozo ni nuu xpiaaniʼ ne ni runi jneza* ni maʼ bisaana xpixuaanaʼ laa para guʼyaʼ ca ni runi dxiiñaʼ ndaaniʼ lidxi, ne gudii ni gócabe ora peʼ caquiiñecabe ni yaʼ? 46 ¡Ziecheʼ mozo que ora gueeda xpixuaanaʼ, pa cayuni ni gúdxibe laa guni! 47 Dxandíʼ peʼ cayabeʼ laatu: zusaana xpixuaanaʼ laa para guʼyaʼ guiráʼ ni napa.

48 »Peru pa gaca mozo que malu ne chuʼ dxi guiníʼ ndaaniʼ ladxidóʼ “Candaa xpixuaanaʼ” 49 ne guzulú cuʼ golpe ca compañeru stiʼ ne gó ne xhudxiné ca binnigüeʼ ni maʼ naaze nisa, 50 zeeda xpixuaanaʼ mozo que ti dxi ni cadi cabeza ne ti hora ni qué ganna 51 ne guizáʼ naná modo guni castigarbe laa ne zulaabe laa fuera ra nuu ca hipócrita. Raqué nga guʼnaʼ dede guquiichiʼ laya.*

25 »Zeeda gaca Reinu ni nuu guibáʼ casi chii binnidxaapaʼ ni gucuaacaʼ lámpara sticaʼ ne bireecaʼ zidxaagalucaʼ novio. 2 Gaayuʼ de laacaʼ nahuati, ne gaayuʼ de laacaʼ nuu xpiaaniʼ. 3 Gucuaa ca ni nahuati que lámpara sticaʼ peru qué ninecaʼ aceite, 4 peru ca ni nuu xpiaaniʼ que zinecaʼ lámpara sticaʼ ne aparte zinecaʼ frascu daʼ aceite ndaaniʼ. 5 Cumu candaa novio que la? gucuá bacaandaʼ guiracaʼ ne gúsicaʼ. 6 Peru gucuá ti ridxi galaa gueelaʼ: “¡Raríʼ nuu novio que! ¡Laguiree para guidxaagalutu laa!”. 7 Óraque biasa guiráʼ binnidxaapaʼ que ne guluucaʼ listu lámpara sticaʼ. 8 Para ná ca ni nahuati que rabi ca ni nuu xpiaaniʼ que: “Latané laadu caadxi aceite stitu, purtiʼ mayaca guizuíʼ lámpara stidu”. 9 Óraque bicabi ca ni nuu xpiaaniʼ que: “Zándaca qué zugaanda ni para laadu ne para laatu. Mejor laché ra nuu ca ni rutoo ni ne lasíʼ ni”. 10 Laga zisícabe, bedandá novio que. Ca binnidxaapaʼ ni nuu listu que biuunecaʼ novio que ra chigaca guendaxheelaʼ que, ne bieeguʼ puertaʼ. 11 Despué, beeda xcaadxi binnidxaapaʼ que ne nacaʼ: “¡Señor, Señor, bixheleʼ chuʼdu!”. 12 Óraque bicábibe laacaʼ: “Dxandíʼ peʼ cayabeʼ laatu, qué runebiaʼyaʼ laatu”.

13 »Nga runi, lagataná, purtiʼ qué gánnatu padxí ne pora gaca ni.

14 »Zeeda gaca Reinu casi ti hombre ni chiguiree cheʼ sti guidxi, biseendacaa ca esclavu stiʼ ne bisaanané laacabe guiráʼ ni napa. 15 Bidiibe tobi de laacaʼ gaayuʼ talentu,* ne stobi bidiibe chupa ne stobi bidiibe tobi, bidiibe cada tobi biaʼ laa, ne zebe sti guidxi. 16 Oraqueca biree ni gucuaa gaayuʼ talentu que ziguniné ni negocio ne biʼniʼ ganar xcaayuʼ. 17 Zaqueca ni gucuaa chupa que, biʼniʼ ganar xhupa. 18 Peru ni gucuaa tobi que zeʼ ne gudaañe ndaaniʼ yu ne bicaachiʼ xpueltu* xpixuaanaʼ.

19 »Gudiʼdiʼ si stale tiempu, biguetaʼ xpixuaanaʼ ca esclavu para guniné laacabe cuenta. 20 Óraque bidxiñaʼ ni gucuaa gaayuʼ talentu que ne bedané xcaayuʼ talentu ne ná: “Señor, bisaananeluʼ naa gaayuʼ talentu, biiyaʼ, bineʼ ganar xcaayuʼ”. 21 Óraque gudxi xpixuaanabe laabe: “¡Biaʼsi ni bíʼniluʼ, mozo chaʼhuiʼ ne ni runi jneza!* Jneza modo gúpaluʼ caadxi cosa. Zusaananiaʼ lii stale cosa para gúʼyaluʼ. Gudáʼ ne biechené xpixuaanaluʼ”. 22 Despué bidxiña ni gucuaa chupa talentu que ne ná: “Señor, bisaananeluʼ naa chupa talentu, biiyaʼ, bineʼ ganar xhupa”. 23 Óraque gudxi xpixuaanabe laabe: “¡Biaʼsi ni bíʼniluʼ, mozo chaʼhuiʼ ne ni runi jneza!* Jneza modo gúpaluʼ caadxi cosa. Zusaananiaʼ lii stale cosa para gúʼyaluʼ. Gudáʼ ne biechené xpixuaanaluʼ”.

24 »De últimu bidxiña ni gucuaa ti talentu que ne ná: “Señor, nannaʼ nácaluʼ ti hombre ni rinabaʼ stale cosa, rindísaluʼ cosecha ra cadi lii bidxiibaluʼ ne rutópaluʼ ra cadi lii biʼnuʼ dxiiñaʼ. 25 Ngue runi bidxibeʼ ne yegucaacheʼ talentu stiluʼ ndaaniʼ yu. Biiyaʼ, raríʼ nuu stiluʼ”. 26 Para bicabi xpixuaanabe: “Esclavu malu ne nachaabaʼ. ¿Entonce nannuʼ rindisaʼ cosecha ra cadi naa bidxiibaʼ ne rutopaʼ ra cadi naa bineʼ dxiiñaʼ la? 27 Pue nisaanuʼ xpueltuaʼ* ra bancu ne ora nibiguetaʼ la? nicaaʼ ni né interés stini”.

28 »Óraque gúdxibe ca ni runi xhiiñabe: “Lagaxha laabe talentu ca ne lagudii ni esclavu ni napa chii talentu que. 29 Purtiʼ ni napa la? zacaa jma ne zadale stiʼ. Peru ni qué gapa la? dede ni napa ziaaxha. 30 Ne lacuee esclavu ni qué iquiiñeʼ ca fuera, ra nacahui. Racá nga guʼnaʼ dede guquiichiʼ laya”.*

31 »Ora gueeda Xiiñiʼ Hombre* né stale autoridad, ne guedané guiráʼ ángel, zabí lu trono nandxóʼ* stiʼ. 32 Zaca reunir guiráʼ guidxi* nezalube, ne zabeechube caadxi binni lade xcaadxi, cásica ribeechú pastor dendxuʼ lade chiva. 33 Zaguube ca dendxuʼ ladu derechu stibe, peru ca chiva ladu bigaʼ.*

34 »Óraque zabi Rey que ca ni nuu ladu derechu stiʼ: “Latáʼ, laatu ca ni maʼ guluu Bixhozeʼ ndaayaʼ, laguicaa Reinu ni maʼ nexheʼ chaahuiʼ para laatu dede dxi gule binni lu guidxilayú.* 35 Purtiʼ bidiitu ni gudahuaʼ dxi candaanaʼ. Bidiitu nisa güeeʼ dxi cayateʼ nisa. Bidxaagalutu naa ra lídxitu, neca qué runibiaʼtu naa. 36 Bigácutu naa lari dxi nuaaʼ xieeladeʼ.* Gúpatu naa dxi gucaʼ huaraʼyaʼ. Yegánnatu naa dxi bieguayuaaʼ”. 37 Óraque zabi ca ni nachaʼhuiʼ* laabe: “Señor, ¿padxí bidúʼyadu lii candaanaluʼ ne bidiʼdu ni gudoloʼ, o cayátiluʼ nisa ne bidiʼdu nisa güeʼluʼ yaʼ? 38 ¿Padxí bidxaagaludu lii ra lídxidu neca qué runibiaʼdu lii yaʼ? ¿Padxí bidúʼyadu lii xieeládiluʼ ne bigácudu lii lari yaʼ? 39 ¿Padxí bidúʼyadu lii huaraluʼ, o deguyooloʼ ne yegánnadu lii yaʼ?”. 40 Ne zacabi Rey que laacabe: “Dxandíʼ peʼ cayabeʼ laatu, guiráʼ ni bíʼnitu pur tobi de ca bicheʼ ni jma nahuiiniʼ, bíʼnitu ni naa”.

41 »Óraque zábibe ca ni zuhuaa ladu bigaʼ:* “Laguixeleʼ de naa, laatu ca ni maʼ guca maldecir. Laché lu bele* ni qué ziuu dxi guizuíʼ ni maʼ guca preparar para Binidxabaʼ* ne ca ángel stiʼ. 42 Purtiʼ qué nudiitu ni ñahuaʼ dxi candaanaʼ. Ne qué nudiitu nisa ñeeʼ dxi cayateʼ nisa. 43 Qué nidxaagalutu naa ra lídxitu neca qué runibiaʼtu naa. Qué nugácutu naa lari dxi biaanaʼ xieeladeʼ. Qué ñápatu naa dxi gucaʼ huaraʼyaʼ ne dxi bieguayuaaʼ”. 44 Óraque laaca zacábicaʼ né ca diidxaʼ riʼ: “Señor, ¿padxí bidúʼyadu lii candaanaluʼ o cayátiluʼ nisa, o padxí qué ñunibiaʼdu lii, o bidúʼyadu lii xieeládiluʼ, o padxí guca huaraluʼ o bieguyooloʼ, ne qué ñuni tenderdu lii yaʼ?”. 45 Óraque zacábibe laacaʼ: “Dxandíʼ peʼ cayabeʼ laatu, ni qué ñúnitu pur tobi de ca bicheʼ ni jma nahuiiniʼ la? qué ñúnitu ni naa”. 46 Ca ndiʼ nga ni chiguinitilú ne maʼ qué ziuuruʼ dxi guibánicaʼ, peru ca ni nachaʼhuiʼ la?* zápacaʼ guendanabani ni qué zaluxe».

26 Yanna, ora biluxe guníʼ Jesús guiráʼ ndiʼ, gudxi ca discípulo stiʼ: 2 «Nánnatu cayaadxaʼ xhupa si gubidxa para gaca Pascua,* ne zuni entregárcabe Xiiñiʼ Hombre* ne zuuticabe laa lu ti yaga».*

3 De raqué guca reunir ca sacerdote principal ne ca ancianu stiʼ guidxi lu patiu stiʼ sumo sacerdote,* ni láʼ Caifás, 4 ne guníʼ stiidxacaʼ ximodo quíxhecaʼ ti trampa Jesús ne guuticaʼ laabe. 5 Peru nacaʼ: «Cadi gúninu ni lu saa, cadi málasi gucaalú guidxi riʼ laanu».

6 Laga nuu Jesús Betania, ra lidxi Simón, ni gupa lepra que, 7 bidxiña ti gunaa ne bedané ti frascu* daʼ aceite rindáʼ naxhi ne guizáʼ caru. Bindaatebe ni ique Jesús laga cayó.* 8 Ora biʼyaʼ ca discípulo ndiʼ bidxiichicaʼ ne guniʼcaʼ: «¿Xiñee caguítebe aceite riʼ pue? 9 Ñanda nidoo ni ne niree stale bueltu para nicaa ca pobre». 10 Peru cumu nanna Jesús xi caníʼcabe la? gudxi laacabe: «¿Xiñee nuutu guchiichitu gunaa riʼ? Galán ni bíʼnibe pur naa. 11 Purtiʼ siempre ziuu ca pobre ládetu, peru naa cadi siempre ziuaaʼ ládetu. 12 Ora bindaatebe aceite rindáʼ naxhi riʼ lu cuerpu stinneʼ, cayuni prepararbe naa para entierru stinneʼ. 13 Dxandíʼ peʼ cayabeʼ laatu, ra tiica gaca predicar ca noticia galán riʼ, lu guidubi guidxilayú, laaca ziete ni biʼniʼ gunaa riʼ ne zacá zietenaláʼdxicabe laa».

14 Óraque guyé tobi de ca Doce que, ni láʼ Judas Iscariote, ra nuu ca sacerdote principal, 15 ne gunabadiidxaʼ laacabe: «¿Xi gudiitu naa pa guneʼ entregar laatu Jesús?».* Guniʼcaʼ zudiicaʼ laabe 30 moneda de plata. 16 Nga runi, dede dxi que, nisi cuyubi Judas pora jma galán guni traicionar laabe.

17 Primé dxi raca Saa stiʼ Pan Sin Levadura,* beeda ca discípulo stiʼ Jesús ne gúdxicaʼ laabe: «¿Paraa racaláʼdxiluʼ guni preparardu Pascua para goloʼ pue?». 18 Para bicábibe laacaʼ: «Laché ndaaniʼ guidxi ne zadxélatu xa hombre que ne lagabi laa: “Ná Maestru: «Maʼ cadxiña hora stinneʼ. Chiguneniaʼ ca discípulo stinneʼ Pascua ra lídxiluʼ»”». 19 Biʼniʼ ca discípulo que ni biʼniʼ mandar Jesús laacaʼ ne biʼniʼ prepararcaʼ guiráʼ ni zaquiiñeʼ para Pascua que.

20 Ora bixhinni, maʼ zubanebe* 12 discípulo stibe ruaa mexaʼ. 21 Ne laga cayócabe, guniʼbe: «Dxandíʼ peʼ cayabeʼ laatu zuni traicionar tobi de laatu naa». 22 Guizáʼ triste guyuu ca discípulo que ora binadiágacaʼ ni, ne guiracaʼ gúdxicaʼ laabe: «Señor, cadi naa diaʼ, ¿njaʼ?». 23 Para bicábibe laacaʼ: «Ni uguu náʼ ndaaniʼ bladuʼ* ra uguaaʼ nayaʼ riʼ nga chiguni traicionar naa. 24 Dxandíʼ, maʼ cheʼ Xiiñiʼ Hombre,* cásica maca bicaacabe de laa. Peru ¡gapagá si ni guni traicionar Xiiñiʼ Hombre!* Jma galán para laa cadi ñale». 25 Judas, ni mayaca guni traicionar laabe, gunabadiidxaʼ laabe: «¿Ñee naa ni la? Rabí?». Para bicabi Jesús laabe: «Lii, laca lii guniʼluʼ ni».

26 Laga cayócabe, gucuaa Jesús ti pan, ne despué de biʼniʼ ti oración,* gundaa ni, bidii ni ca discípulo stiʼ ne guníʼ: «Laguicaa, lagó. Ndiʼ nga runi representar cuerpu stinneʼ». 27 Ne gucuaabe ti copa, bidiibe xquixe peʼ Dios ne bidiibe ni laacaʼ ne nabe: «Laguéʼ ndiʼ, guiratu, 28 purtiʼ ndiʼ nga runi representar rini stinneʼ, “rini stiʼ pactu”,* ni chiguixii para gacané stale binni, para gaca perdonar pecadu sticaʼ. 29 Peru gábecaʼ laatu maʼ qué zeeruaʼ vinu sti biaje dede ora guidxiña dxi gueeniaʼ laatu vinu cubi lu Reinu stiʼ Bixhozeʼ». 30 Ne últimu, biindasícabe para gusisácacabe Dios,* zécabe lu dani Olivo.

31 Óraque gudxi Jesús laacabe: «Gueelaʼ riʼ, guiratu zucheetu pur naa, purtiʼ maca cá lu Stiidxaʼ Dios: “Zuneʼ herir pastor ne zareeche ndase ca dendxuʼ”. 32 Peru, ora maʼ biasaʼ de lade gueʼtuʼ, ziaaʼ Galilea primé que laatu». 33 Óraque bicabi Pedro laabe: «Neca guchee* guirácabe pur lii, ¡naa qué ziuu dxi gucheeʼ!». 34 Para gudxi Jesús laabe: «Gábecaʼ lii, gueelaʼ riʼ, ante guʼndaʼ ti gallu, zaniʼluʼ chonna biaje qué runibiaʼluʼ naa». 35 Óraque gudxi Pedro laabe: «Neca gateniaʼ lii, qué ziuu dxi guinieeʼ qué runebiaʼyaʼ lii». Ne ngueca guníʼ xcaadxi discípulo que.

36 De raqué yené Jesús ca discípulo sti lugar láʼ Getsemaní, ne gúdxibe laacaʼ: «Lacuigá raríʼ, chaaʼ chericaʼ chiguneʼ orar». 37 De raqué guzanebe Pedro ne guiropaʼ xiiñiʼ Zebedeo sti ndaa, ne óraque bizulú guyuube triste ne guyuu yuubaʼ ladxidoʼbe. 38 Para nabe rábibe laacaʼ: «Nabé naná yuubaʼ nuu ndaaniʼ ladxiduáʼ riʼ, zuluáʼ maʼ chiguuti ni naa.* Laguiaana raríʼ ne lagataná né naa». 39 Ne bixelehuiinibe de laacaʼ, bizuxíbibe ne gundeteʼ íquebe, biʼniʼ orarbe sicaríʼ: «Bixhozeʼ, pa ganda la? bixheleʼ copa riʼ de naa. Peru cadi gaca ni racalaʼdxeʼ, sínuque ni racaláʼdxiluʼ».

40 Bibiguétabe ra nuu ca discípulo stibe ne biiyabe nisiaasicaʼ. Para gunabadiidxabe Pedro: «¿Ñee qué ñanda ñatanatu né naa neca ti hora la? 41 Lagataná ne cadi gusaana de guni orartu para cadi guiábatu lu tentación. Neca racalaʼdxiʼ binni guni ni jneza, peru débil cuerpu stiʼ».* 42 Biguetaʼ yeguni orarbe ra guiropa biaje ne nabe: «Bixhozeʼ, pa qué zanda guixeleʼ ndiʼ de naa sin gueeʼ ni la? zaa gaca ni naluʼ». 43 Ne ora bibiguétabe sti biaje yendabe laacaʼ nisiaasicaʼ, purtiʼ guizáʼ maʼ daʼ bacaandaʼ lucaʼ. 44 Para bisaanabe laacaʼ sti biaje ne yeguni orarbe ra guionna biaje. Ne biʼniʼ repetirbe ni maca guniʼbe. 45 Óraque biguétabe ra nuu ca discípulo stibe ne gúdxibe laacaʼ: «¡Yanna peʼ nga nisiaasitu ne caziiláʼdxitu! Laguuyaʼ, maʼ bedandá hora guni entregárcabe Xiiñiʼ Hombre* lu náʼ ca pecador. 46 Laguiasa, chuu. Laguuyaʼ, maʼ zedadxiña ni chiguni traicionar naa». 47 Ne óraque, laga caniʼbe, bedandá Judas, tobi de ca Doce que, zedané stale binni ni naaze espada ne palu, ca binni biseendaʼ ca sacerdote principal ne ca ancianu stiʼ guidxi que.

48 Maca guníʼ traidor que zudii señal riʼ: «Ni gudieeʼ ti bixiduʼ la? ngue nga laabe, laguinaazeʼ laabe». 49 Guyebe derechu ra nuu Jesús, ne gúdxibe laa «¡Buenas noche, Rabí!», ne bidiibe ti bixiduʼ laa. 50 Peru gudxi Jesús laabe: «Xhamiguaʼ, ¿xi zeeda gúniluʼ raríʼ pue?». Oraqueca bidxíñacabe, gunaazecabe Jesús ne zinécabe laa. 51 Peru málasi bisigaanáʼ tobi de ca ni nuu ra nuu Jesús que ne gulee espada stiʼ, biaaxha luguiáʼ esclavu stiʼ sumo sacerdote* que ne bigá diágabe. 52 Óraque ná Jesús rabi laabe: «Bidxiguetaʼ espada stiluʼ ra guleeluʼ laa, purtiʼ guiráʼ ni cuʼ náʼ espada, zatiné espada. 53 ¿O rábiluʼ qué zanda guinabaʼ Bixhozeʼ guseendaʼ 12 legión de ángel ra nuaaʼ nagásica la? 54 Peru pa guneʼ zacá, ¿ximodo gaca cumplir ni cá lu Stiidxaʼ Dios ra ná naquiiñeʼ gaca ni sicaríʼ yaʼ?». 55 Óraque gudxi Jesús ca binni que: «¿Zeedanetu espada ne palu para guinaazetu naa casi rinaazecabe ti gubaanaʼ la? Guiráʼ dxi gurieeʼ ndaaniʼ templu maʼ cusiideʼ, ne qué ninaazetu naa. 56 Peru guca guiráʼ ndiʼ para gaca cumplir ni bicaa ca profeta». Óraque bisaana guiráʼ ca discípulo que laabe ne bixooñecaʼ.

57 Ca ni gunaazeʼ Jesús que yenecaʼ laabe ra lidxi Caifás, sumo sacerdote,* ra nuu reunidu né ca escriba ne ca ancianu. 58 Peru zinanda Pedro laabe zitu zitu dede lu patiu stiʼ sumo sacerdote, ne guyuu si, guriné ca ni runi dxiiñaʼ ra yoo que para guʼyaʼ xi guizaaca.

59 Yanna, ca sacerdote principal ne guiráʼ ca ni nuu lu Sanedrín* que cuyúbicaʼ ti testimonio falsu contra Jesús para gúticaʼ laabe. 60 Peru qué nidxélacaʼ ni, neca guyé stale binni para guindisaʼ falsu. Despué bidxiña chupa 61 ne nacaʼ: «Guníʼ hombre riʼ: “Zanda guxhiayaʼ templu stiʼ Dios ne gucueeʼ ni chonna si gubidxa”». 62 Óraque bizuhuaa sumo sacerdote* que ne gunabadiidxaʼ laabe: «¿Qué zaniʼluʼ xiixa la? ¿Xii ndiʼ cugaaniʼ ca hombre riʼ luguialuʼ pue?». 63 Peru gastiʼ qué niníʼ Jesús. Ngue runi ná sumo sacerdote que rabi laabe: «¡Cayabeʼ lii guni jurarluʼ nezalú Dios ni nabani ne gaʼbuʼ laadu pa lii nga Cristu, Xiiñiʼ Dios!». 64 Para bicabi Jesús laabe: «Naa, laca lii guniʼluʼ ni. Peru cayabeʼ laatu: dede yannadxí zuuyatu Xiiñiʼ Hombre* zuba ladu derechu stiʼ Dios ni napa poder ne zeeda lu za».* 65 Óraque gucheza sumo sacerdote que xhaba* ne ná: «¡Maʼ guniʼbe contra Dios!* ¿Ñee caquiiñerunu jma testigu la? ¡Laguuyaʼ, maʼ binadiágatu ni guniʼbe contra Dios! 66 ¿Xi rábitu yaʼ?». Para bicábicaʼ: «¡Naquiiñeʼ gátibe!». 67 Óraque bichá xhínnicabe lube ne guluucabe puñete laabe. Xcaadxi gudapa ruaabe, 68 ne cayábicaʼ laabe: «Cristu, pa profeta lii, gudxi laadu, ¿tu gudapa lii?».

69 Yanna, zuba Pedro fuera lu patiu, ne bidxiña ti criada laabe ne ná: «¡Lii laaca canazaneluʼ Jesús de Galilea!». 70 Peru biʼniʼ negarbe ni nezalú guiracaʼ. Nabe: «Qué gannaʼ diaʼ xii nga caniʼluʼ». 71 Ora bireebe neza ra entrada stiʼ patiu que, biiyaʼ sti baʼdudxaapaʼ laabe ne ná rabi ca ni nuu raqué: «Laaca canazané hombre riʼ Jesús de Nazaret». 72 Peru biʼniʼ negarbe ni sti biaje. Biʼniʼ jurarbe: «¡Qué runebiaʼyaʼ hombre ca!». 73 Qué nindaa de ngue bidxiña ca ni zuhuaa raqué ne nacaʼ rábicaʼ Pedro: «Dxandíʼ tobi de laacabe lii, purtiʼ rihuinni ni pur modo riniʼluʼ».* 74 Óraque bizulú biʼniʼ maldecir ne cayuni jurar: «¡Qué runebiaʼyaʼ hombre ca!». Ne oraqueca biindaʼ ti gallu. 75 Bietenalaʼdxiʼ Pedro ni gudxi Jesús laa: «Ante guʼndaʼ ti gallu, zaniʼluʼ chonna biaje qué runibiaʼluʼ naa». Para bireebe fuera ne biinabe dede guyuu yuubaʼ ladxidoʼbe.

27 Ora birá gueelaʼ, guca reunir guiráʼ ca sacerdote principal ne ca ancianu stiʼ guidxi para quíxhecaʼ ximodo guuticaʼ Jesús. 2 Bindiibisicaʼ laabe, yenecaʼ laabe ne biʼniʼ entregarcaʼ laabe Pilato, gobernador.

3 Ora biʼyaʼ Judas, traidor que, maʼ guníʼcabe gatiʼ Jesús la? bichiiñaʼ xquendabiaaniʼ laa ne yesaana 30 moneda de plata que ra nuu ca sacerdote principal ne ca ancianu, 4 ne gudxi laacabe: «Bineʼ pecar ra bineʼ traicionar ti hombre chaʼhuiʼ». Peru bicábicabe laa: «¿Raʼbuʼ runi importar nga laadu la? ¡Lii guʼyuʼ xi guʼnuʼ!». 5 Ngue runi, bisáʼbibe ca moneda de plata que ndaaniʼ templu ne bireebe de raqué. Despué zebe ne guluube doo yánnibe. 6 Peru bitopa ca sacerdote principal que ca moneda de plata que ne nacaʼ: «Cadi jneza diʼ cuʼnu ni ndaaniʼ tesorería stiʼ templu, purtiʼ ndiʼ nga bueltu ni biaxa para gatiʼ tuuxa». 7 Despué de guníʼ stiidxacabe, biquiiñecabe bueltu que para sícabe layú stiʼ alfarero para igaachiʼ binni de sti guidxi. 8 Nga runi, dede yanna rábicabe layú que Layú de Rini. 9 Para gaca cumplir ni guníʼ Dios de ruaa profeta Jeremías: «Gucuaacabe 30 moneda de plata, biaʼ gudíxhecabe guidoo hombre que, ne biaʼ ca nga gudixhe caadxi israelita guidoobe, 10 ne guziʼnécabe ni layú stiʼ alfarero que, casi biʼniʼ mandar Jehová* naa».

11 Ne ora zuhuaa Jesús nezalú gobernador, gunabadiidxaʼ gobernador que laa: «¿Lii nga rey stiʼ ca judíu la?». Para bicabi Jesús: «Naa, laca lii guniʼluʼ ni». 12 Peru nin ti diidxaʼ qué niniʼbe ora cugaaniʼ ca sacerdote principal ne ca ancianu que donda luguiabe. 13 Óraque gunabadiidxaʼ Pilato laabe: «¿Ñee cadi cayunadiágaluʼ xi guiráʼ cugaanicabe luguialuʼ la?». 14 Peru nin ti diidxaʼ qué niniʼbe, ngue runi guizáʼ bidxagayaa gobernador que.

15 Ca dxi que, cada gaca saa, napa gobernador que costumbre gundaa ti binni deguyoo, tutiica gapa binni gana guilaa. 16 Ca dxi que nuseguyoocabe ti hombre ni nabé runibiáʼ binni, hombre que nga Barrabás. 17 Ngue runi gunabadiidxaʼ Pilato ca binni nuu reunidu raqué: «¿Tu laa racaláʼdxitu gundaaʼ: Barrabás la? o Jesús, ni rábitu Cristu?». 18 Purtiʼ bidii Pilato cuenta biʼniʼ entregar ca binni que laabe pur envidia. 19 Ra zuba Pilato lu tribunal, biseendatidxi xheelaʼ laa: «Cadi gúniluʼ gastiʼ hombre chaʼhuiʼ ca. Purtiʼ nuchiʼ nabé bidxibeʼ lu ti bacaandaʼ pur laabe». 20 Peru bicuudxi ca sacerdote principal ne ca ancianu que ca binni que para guinábacaʼ guilaa Barrabás ne guiniʼcaʼ gatiʼ Jesús. 21 Óraque gunabadiidxaʼ gobernador que laacaʼ sti biaje: «¿Tu tobi de guirópacabe racaláʼdxitu gundaaʼ?». Para bicábicaʼ: «¡Barrabás!». 22 Óraque gudxi Pilato laacaʼ: «Yanna, ¿xi guneniaʼ Jesús, ni rábitu Cristu yaʼ?» Guiracaʼ bicábicaʼ: «¡Bicaa laabe lu yaga!».* 23 Para gúdxibe laacaʼ: «Peru ¿xiñee yaʼ? ¿Xi cosa malu bíʼnibe?». Peru jmaruʼ si reciu cucaacaʼ ridxi: «¡Bicaa laabe lu yaga!».*

24 Biiyaʼ si Pilato qué ganda guni gastiʼ, sínuque guca ti bulla lade ca binni que, gucuaa caadxi nisa ne gudiibiʼ náʼ nezalú ca binni que, ne ná: «Qué gapaʼ donda pa gatiʼ hombre riʼ.* Maʼ laatu gúʼyatu xi gúnitu». 25 Óraque bicabi guidubi guidxi que: «¡Luguiadu ne luguiáʼ ca xiiñidu guiaana rini stibe!». 26 Óraque bindaabe Barrabás, peru biʼniʼ mandarbe cúʼcabe chicote Jesús ne biʼniʼ entregarbe laa para guuticabe laa lu yaga.*

27 Óraque yené ca soldadu stiʼ gobernador que Jesús ndaaniʼ lidxi gobernador ne biʼniʼ reunircaʼ interu tropa que ra nuube. 28 Guleecaʼ lari ládibe ne bigácucaʼ laabe ti lari naxiñáʼ rini,* 29 bíʼnicaʼ ti corona de guichi ne guluucaʼ ni íquebe. Ne bigaasacaʼ ti ubaguí nabe ladu derechu. Bizuxíbicaʼ nezalube, biʼniʼ búrlacaʼ laabe ne caniʼcaʼ: «¡Viva, rey stiʼ ca judíu!». 30 Ne bichá xhínnicaʼ lube, gúxhacaʼ laabe ubaguí que ne cugázecaʼ ni íquebe. 31 Ne últimu, despué de biʼniʼ búrlacaʼ laabe, guleecaʼ lari ni bigácucaʼ laabe que, bigácucaʼ laabe xhábabe, ne zinecaʼ laabe para gucaacaʼ laabe lu yaga.*

32 Ora bireecabe de raqué, bidxaagalúcabe ti hombre de Cirene láʼ Simón. Biʼniʼ obligárcabe hombre riʼ guáʼ yaga ra chigacanabe.* 33 Ne ora yendácabe ti lugar láʼ Gólgota —laani nga Lugar stiʼ Calavera—, 34 bidiicabe Jesús vinu nuchaʼ guixi nandáʼ. Peru ora biʼniʼ pruébabe ni, qué ninabe ñeʼbe ni. 35 Bicaasícabe laabe lu yaga* que, guleecabe suerte para quíʼzicabe xhábabe, 36 ne gurícabe raqué cayápacabe laabe. 37 Ne laaca bicaacabe ti letreru xaíquebe ra cá xiñee guca condenarbe: «Laabe* nga Jesús, rey stiʼ ca judíu».

38 Óraque bicaacabe chupa gubaanaʼ, lu yaga, cueʼbe, tobi ladu derechu ne stobi ladu bigaʼ.* 39 Ne ca ni cadiʼdiʼ raqué caguudicaʼ* laabe ne runiibi íquecaʼ 40 ne nacaʼ: «¡Lii, ni ná zuxhá templu que ne zucuí ni chonna si gubidxa, bilá laca lii! Pa xiiñiʼ Dios lii, ¡biete de lu yaga* ca!». 41 Ne zaqueca cayuni burla ca sacerdote principal ne ca escriba ne ca ancianu laabe. Nacaʼ: 42 «¡Bilabe xcaadxi, peru qué ganda gulabe laca laabe! Laabe nga rey stiʼ Israel; guiétebe de lu yaga* ca ne zuni crenu laabe. 43 Nápabe confianza Dios; yanna gulá Dios laabe pa naʼ gacané laabe, purtiʼ guniʼbe: “Xiiñiʼ Dios naa”». 44 Ne dede ca gubaanaʼ ni cá gaxha de laabe lu yaga que guluudicaʼ* laabe.

45 Dede biaʼ galaa dxi,* bicahui guidubi región que hasta biaʼ las tres de la tarde.* 46 Biaʼ las tres que, bicaa Jesús ti ridxi reciu: «Éli, Éli, ¿láma sabajtháni?» —ni raca significar, «Dios stinneʼ, Dios stinneʼ, ¿xiñee bisaanuʼ naa pue?»—. 47 Ora binadiaga chupa chonna de ca ni zuhuaa raqué ni guniʼbe, bizulú guniʼcaʼ: «Cucaa hombre riʼ ridxi Elías». 48 Nagueendaca bixooñeʼ tobi de laacaʼ ne bigadxe ti esponja de vinu naíʼ,* ne guluu ni lu ti ubaguí ne bichiña ni para guebe ni. 49 Peru xcaadxi que nacaʼ: «¡Zaa nuube! Guidúʼyanu pa gueeda gulá Elías laabe». 50 Bicaa Jesús ridxi reciu sti biaje, ne guti.*

51 Ne málasi gureza cortina stiʼ santuariu que ne guca ni chupa ndaa, dede luguiáʼ hasta xagueteʼ, ne guca xu, ne gulaa ca guié que. 52 Ne bixeleʼ ca baʼ* que ne biree stale cuerpu stiʼ ca xpinni Dios ni maʼ guti,* 53 ne stale tu biʼyaʼ laacaʼ. (Biasa si Jesús de lade gueʼtuʼ, zeeda caadxi binni de lade ca baʼ* que ne biuucaʼ ndaaniʼ guidxi Jerusalén).* 54 Ora biʼyaʼ oficial stiʼ ejércitu ne xcaadxi ni cayapa Jesús xu roʼ ni guca que ne guiráʼ ni cazaaca que la? guizáʼ bidxíbicaʼ ne guniʼcaʼ: «Dxandíʼ peʼ Xiiñiʼ Dios laabe».

55 Ne raqué nuu stale gunaa, ni beeda nanda Jesús dede Galilea para guni tender laabe, ne de zitu si cayuuyadxicaʼ. 56 Lade ca gunaa que nuu María Magdalena, María jñaa Santiago ne Josés ne jñaa ca xiiñiʼ Zebedeo.

57 Maʼ para guiluxe huadxí que, bedandá ti hombre ricu de Arimatea láʼ José, laaca ti discípulo stiʼ Jesús laa. 58 Guyé hombre riʼ ra nuu Pilato ne gunábabe laa cuerpu stiʼ Jesús. Óraque biʼniʼ mandar Pilato ca soldadu stiʼ gudiicaʼ cuerpu que laabe. 59 Gucuaa José cuerpu que, bichenda ni ti lari de lino chaʼhuiʼ ne nayá 60 ne gudixhe cuerpu que ndaaniʼ baʼ* nacubi stiʼ, ni gundaa lu guié. De raqué biseegube ti guié ngola ruaa baʼ* que ne bireebe zebe. 61 Peru biaanaruʼ María Magdalena ne sti María que raqué, zúbacaʼ frente de baʼ que.

62 Sti dxi que, sábadu,* bidagulisaa ca sacerdote principal ne ca fariseu ra nuu Pilato, 63 ne gúdxicaʼ laabe: «Señor, rietenaláʼdxidu guníʼ hombre rusiguii que dxi nabani: “Ziasaʼ lu guionna gubidxa”. 64 Nga runi, biseendaʼ tu chigapa baʼ que dede ra guizaa chonna gubidxa, ti cadi gueeda ca discípulo stibe cuánacaʼ laabe ne gábicaʼ binni guidxi: “¡Maʼ biásabe lade gueʼtuʼ!”. Ne jmaruʼ si zusiguiicaʼ biaje riʼ que primé que». 65 Para ná Pilato: «Laguicaa ti grupu de soldadu; laché ne lagapa dxiichiʼ ni». 66 Ngue runi guyécabe, ne para gapa dxiichicabe baʼ que, biʼniʼ sellárcabe guié que ruaa ni ne bisaanacabe ca soldadu que gapa ni.

28 Gudiʼdiʼ si sábadu,* ra zirá gueelaʼ primé dxi stiʼ semana, guyé María Magdalena ne sti María que ra baʼ.

2 Ne maʼ guca ti xu roʼ raqué purtiʼ biete ángel stiʼ Jehová* de guibáʼ, bidxiña ra baʼ que ne gulee guié que; ne maʼ zuba luni. 3 Ruzaaniʼ ángel que casi xpiaaniʼ rayu ne blancu xhaba casi nieve. 4 Cumu guizáʼ bidxibi ca ni cayapa laabe que la? gucadíticaʼ ne biaanacaʼ casi gueʼtuʼ.

5 Gudxi ángel que ca gunaa que: «Cadi guidxíbitu; nannaʼ cuyúbitu Jesús, ni gutiʼ lu yaga.* 6 Qué guínnibe raríʼ, purtiʼ maʼ biásabe, casi guniʼbe. Latáʼ, laguuyaʼ ra gútabe. 7 Yanna, laché nagueendaca ne lagabi ca discípulo stibe: “Maʼ biásabe lade gueʼtuʼ, ne maʼ zanírube lutu Galilea; raqué zuuyatu laabe”. Ndiʼ nga ni bedatidxeʼ laatu».

8 Ngue runi, nagueendaca bireecaʼ de ra baʼ* que, zidxíbicaʼ peru guizáʼ ziyéchecaʼ, ne ziguxooñecaʼ zitídxicaʼ ni ca discípulo stibe. 9 Ngue cayaca, bidxaaga Jesús laacabe neza ne bigapadiuxi laacabe. Bidxiña ca gunaa que laabe, cusisácacaʼ laabe ne gudiidxicaʼ ñeebe. 10 Para ná Jesús rabi laacabe: «Cadi guidxíbitu. Laché, lagabi ca bicheʼ checaʼ Galilea; raqué zuuyacaʼ naa».

11 Laga zeʼ ca gunaa que, guyé chupa chonna de ca guardia que ndaaniʼ guidxi ne gúdxicaʼ ca sacerdote principal guiráʼ ni bizaaca. 12 Ne despué de guca reunircaʼ né ca ancianu para quíxhecaʼ xi gúnicaʼ, bidiicaʼ stale moneda de plata ca soldadu que 13 ne gúdxicaʼ laacabe: «Laatu laguiníʼ: “Beeda ca discípulo stibe huaxhinni ne guláʼnacaʼ cuerpu que laga nisiáʼsidu”. 14 Ne pa gueeda ganna gobernador ni la? laadu gusiénedu ni laa.* Cadi chuʼtu xizaa». 15 Ngue runi gucuaacaʼ guiráʼ moneda de plata que ne guniʼcaʼ ni gúdxicabe laacaʼ. Ne ndiʼ nga ni runi cré ca judíu hasta yannadxí.

16 Para biree 11 discípulo que zecaʼ Galilea, lu dani ra guníʼ Jesús guʼyaʼ laacaʼ. 17 Ne ora bíʼyacaʼ laabe, bizulú cusisácacaʼ laabe. Peru guyuu tu biʼniʼ dudar. 18 Para bidxiña Jesús laacabe ne ná: «Maʼ gucuaaʼ guiráʼ xixé autoridad guibáʼ ne lu guidxilayú. 19 Nga runi, laché ne lagacané binni de guiráʼ guidxi gaca discípulo stinneʼ. Lacuunisa laacaʼ lu lá* Bixhozeʼ, lu lá Xiiñiʼ ne lu lá espíritu santu. 20 Lagusiidiʼ laacaʼ gúnicaʼ guiráʼ ni maʼ bineʼ mandar laatu. Ne laguietenalaʼdxiʼ, qué ziuu dxi guixeleʼ de laatu dede ora guiluxe* guidxilayú riʼ».*

O «genealogía», «lista stiʼ ca antepasadu».

O «Jesús ni naca Mesías». Significadu stiʼ ca título Cristu ne Mesías nga «ungidu», «ni bibí». Biiyaʼ Glosario, ungir.

O «stipa stiʼ Dios».

O «justo».

Ndiʼ nga primé de 237 biaje riete lá Dios, Jehová, lu textu principal stiʼ Escrituras Griegas Cristianas, ne raríʼ nga cá ni primé biaje lu versión riʼ. Biiyaʼ Glosario.

Lu diidxaʼ hebreu la? ricá nombre riʼ casi Jesúa, o Josué, ni raca significar “Jehová nga rulá”.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «mago».

O «estrella».

O «para guindete íquedu nezalube».

Biiyaʼ Glosario.

O «Mesías», «Ungidu».

O «guni pastorear».

O «gundete íquecabe nezalú hombrehuiiniʼ que».

O «inciensu». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «canayubi xhialma». Biiyaʼ Glosario, alma.

Zándaca zeeda ni de ti diidxaʼ hebreu ni raca significar “biitu”.

Biiyaʼ Glosario.

Ti manihuiiniʼ casi uxharu.

O «ruchaazibe».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «pur ca fruto stitu».

Zándaca de Juan nga caniʼbe raríʼ.

O «ni napa aprobación stinneʼ».

Raríʼ caniʼbe de espíritu stiʼ Dios.

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Tentador».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «ciudad santa».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «gudiiluʼ serviciu sagradu».

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «ne paralíticu».

O «región ra nuu Chii Guidxi».

O «Nayecheʼ ca ni nanna napa necesidad espiritual».

O «Nayecheʼ ca ni candaana ne cayati nisa para gaca justicia purtiʼ zadxá ndaanicaʼ». Biiyaʼ Glosario, justicia.

O «Nayecheʼ ca ni napa misericordia purtiʼ zápacabe misericordia laacaʼ».

O «Nayecheʼ ca ni runi perseguírcabe laacaʼ pur justicia». Biiyaʼ Glosario, justicia.

O «guni insultárcabe ne guni perseguírcabe laatu».

Ti candelabru nga ti soporte ra riguucabe ti lámpara o stale lámpara de aceite.

Biiyaʼ Glosario.

O «ca antepasadu stitu».

Raríʼ caniʼni de ti binni ni runi adorar Dios.

Raríʼ caniʼbe de tribunal stiʼ guidxi.

O «Sanedrín». Biiyaʼ Glosario.

Lugar ra ruzaaquicabe guixi fuera de guidxi Jerusalén. Biiyaʼ Glosario, Gehena.

Lit. «últimu cuadrante». Ti moneda ni huaxiéʼ risaca.

O «cadi guni cometerluʼ adulterio». Biiyaʼ Glosario, adulterio.

Biiyaʼ Glosario.

O «pur inmoralidad sexual». Lu diidxaʼ griegu la? pornéia. Biiyaʼ Glosario.

O «guni cometerbe adulterio». Biiyaʼ Glosario, adulterio.

O «ca promesa».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Maligno». Biiyaʼ Glosario.

O «lari ni náculuʼ xagueteʼ».

O «lari ni náculuʼ luguiáʼ».

Lit. «ti milla». Biiyaʼ Glosario.

O «biaʼ ni».

Laani nga gutiiñeʼ binni sin guquixe interés.

Lit. «cadi gusaana de gannaxhiitu».

Lit. «cadi gusaana de guni orartu».

O «runi perseguir».

O «ca justo ne ca injusto».

O «Ora gudiiluʼ dádiva de misericordia». Biiyaʼ Glosario, dádiva de misericordia.

O «izquierdo».

O «Padre nuestro».

O «gápacabe laluʼ casi sagradu», «guni tratárcabe laluʼ casi santo».

O «voluntad stiluʼ».

O «ca deuda stidu».

Lit. «Maligno». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «lagusaana de».

Lit. «Lagusaana de».

O «Pa nayaʼniʼ vista stiluʼ». Lit. «Pa sencillu guié luluʼ».

 Lit. «pa malu guié luluʼ».

O «Riqueza».

Lit. «lagusaana de».

O «alma stitu». Biiyaʼ Glosario, alma.

O «alma stitu». Biiyaʼ Glosario, alma.

Biiyaʼ Glosario.

Raríʼ caniʼbe de binni ni qué runi adorar Dios.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Lagusaana de».

O «laaca medida cuʼbiáʼnetu stobi, ngaca cuʼbiaʼnécabe laatu».

Raríʼ caniʼbe de ti binni ni runi adorar Dios.

O «viga».

Biiyaʼ Glosario.

O «ni ziné lu destrucción».

Lit. «pur fruto sticaʼ».

Biiyaʼ Glosario.

O «bisisaca laabe».

O «ca xiiñiʼ Reinu».

Runi binni zacá ora cadxiichi ne ora qué guidxela xi guni.

Biiyaʼ Glosario.

O «qué gapa lidxi».

Lit. «Cadi gusaana de guedananduʼ naa».

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

O «tiempu señaladu».

O «paralíticu».

Biiyaʼ Glosario, blasfemia.

Biiyaʼ Glosario.

O «bidxíbicaʼ».

O «misericordia».

O «justo».

Biiyaʼ Glosario, ayuno.

Laani nga ti bolsa o ti botella ni raca de guidiladi maniʼ. Biiyaʼ Glosario, odre.

O «bisisaca laabe».

O «Gupa misericordia».

Lit. «maʼ biaaxha guidiládicaʼ ne reechendásecaʼ».

Lit. «espíritu impuro».

O «ni runi dxiiñaʼ né gana», «Celoso».

O «nación».

Lit. «laguindisaʼ».

Laani nga ti cinturón ni napa ra ridxá bueltu.

O «laguiaana ra lídxibe».

Ora rugapadiuxi ca judíu que la? rinábacaʼ gapa binni paz.

O «zápacabe paz».

Biiyaʼ Glosario.

O «inocente».

O «guni perseguírcabe laatu».

Biiyaʼ Glosario.

O «Zanda cueza ti discípulo guni tratárcabe laa casi maestru stiʼ, ne esclavu ca guni tratárcabe laa casi xpixuaanaʼ».

O «Beelzebub». Ndiʼ nga sti nombre stiʼ Binidxabaʼ, príncipe o gobernante stiʼ ca demonio.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «pur ti asarion».

O «madero de tormento». Raríʼ caniʼbe de ca prueba ne guendanagana ni gudiʼdiʼ Jesús. Biiyaʼ Glosario.

O «alma stiʼ». Biiyaʼ Glosario, alma.

Lit. «cayasa gueʼtuʼ».

Lit. «gaca tropezar pur naa».

O «lari naguudxi».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Ni napa diaga la? gucaadiaga chaahuiʼ».

Biiyaʼ Glosario.

O «rihuinni sabiduría stiʼ ti binni purtiʼ runi ni jneza».

Biiyaʼ Glosario.

O «dé ludé».

Biiyaʼ Glosario.

O «Hades». Laani nga ti lugar simbólicu ra caziilaʼdxiʼ ca binni ni maʼ guti. Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «humilde de corazón».

O «Zaziilaʼdxiʼ alma stitu». Biiyaʼ Glosario, alma.

O «naguudxi».

Biiyaʼ Glosario.

O «pan de presentación». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «qué riniibi».

Biiyaʼ Glosario.

O «laabe nga ni maʼ biʼniʼ aprobar alma stinneʼ».

O «nación».

O «dede ora guni ganar justicia».

O «Beelzebub». Ndiʼ nga sti nombre stiʼ Binidxabaʼ.

O «ca xpínnitu», «ca discípulo stitu».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario, blasfemia.

Biiyaʼ Glosario.

O «lu era riʼ», «lu sistema riʼ». Biiyaʼ Glosario, sistema.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «espíritu impuro».

Lit. «bidiicaʼ fruto».

Lit. «Ni napa diaga la? gucaadiaga chaahuiʼ».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «nayecheʼ lutu purtiʼ ruuyaʼ ne diágatu purtiʼ runadiaga».

Lit. «Maligno». Biiyaʼ Glosario.

O «rusaana de gapa fe».

O «era riʼ», «sistema riʼ». Biiyaʼ Glosario, sistema.

Lit. «qué rudii diidxaʼ que fruto».

Lit. «Ngue nga ni rudii fruto».

O «vegetal».

O «huerto».

Zándaca «dede dxi guca fundar guidxilayú».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Maligno». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario, ra guiluxe sistema.

O «era», «sistema». Biiyaʼ Glosario, sistema.

Biiyaʼ Glosario, ra guiluxe sistema.

O «era», «sistema». Biiyaʼ Glosario, sistema.

Biiyaʼ Glosario.

Runi binni zacá ora cadxiichi ne ora qué guidxela xi guni.

Lit. «Ni napa diaga la? gucaadiaga chaahuiʼ».

Biiyaʼ Glosario, ra guiluxe sistema.

O «era», «sistema». Biiyaʼ Glosario, sistema.

Hombre riʼ nga Herodes Antipas. Biiyaʼ Glosario.

Lit. «tetrarca». Ti príncipe stiʼ ti territorio ne laabe nga runi representarbe emperador romanu.

O «guniʼbe ti ndaayaʼ».

Lit. «stale estadio». Biaʼsi 185 metru nga ti estadio.

Lit. «cuarta vigilia». Biaʼ las 3:00 a.m. hasta ora rirá gueelaʼ (biaʼ las 6:00 a.m.).

Laani nga ceremonia gudixhe ca fariseu ne xcaadxi judíu para quiʼbiʼ náʼ binni.

O «Biʼniʼ honrar».

O «Tu guni injuriar bixhoze o jñaa», «Tu guni maldecir bixhoze o jñaa».

O «guni honrar».

O «parábola ca», «ilustración ca».

O «guni cometer inmoralidad sexual». Raríʼ la? biquiiñeʼ diidxaʼ griegu pornéia en plural. Biiyaʼ Glosario.

O «guni blasfemar». Biiyaʼ Glosario, blasfemia.

Raríʼ caniʼbe ora qué riguibinácabe modo gudixhe ca fariseu ne xcaadxi judíu.

O «cananea». Xiiñiʼ Canaán nga ca binni fenicia.

O «bisisaca laabe».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «beela ne rini».

O «poder stiʼ guendaguti». Lit. «ca puertaʼ stiʼ Hades», laani nga ti lugar simbólicu ra caziilaʼdxiʼ ca binni ni maʼ guti. Biiyaʼ Glosario.

O «madero de tormento». Raríʼ caniʼbe de ca prueba ne guendanagana ni gudiʼdiʼ Jesús. Biiyaʼ Glosario.

O «alma stiʼ». Biiyaʼ Glosario, alma.

O «alma stiʼ». Biiyaʼ Glosario, alma.

O «alma stiʼ». Biiyaʼ Glosario, alma.

O «alma stiʼ». Biiyaʼ Glosario, alma.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «guca trasfigurar».

O «tienda de campaña».

O «ni napa aprobación stinneʼ».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Nuu Biblia napa versículo riʼ, peru cadi zeeda ni lu stale manuscritu yooxhoʼ ni gucuá lu griegu.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «stiʼ ca didracma», o dracma doble. Biiyaʼ Glosario, dracma.

O «capitación». Laani nga ti impuestu riguixe cada binni.

Lit. «ti estater». Nuu tu ná laani nga ti tetradracma.

Lit. «pur gaca tropezar».

Lit. «ni gucaa stobi guni tropezar».

Lit. «gaca tropezarluʼ».

Stale biaje, ora riete diidxaʼ bele lu Biblia la? runi representar ni ti destrucción eternu. Biiyaʼ Apoc. 17:16, 17. Biiyaʼ Glosario, Gehena.

Biiyaʼ Glosario.

Nuu Biblia napa versículo riʼ, peru cadi zeeda ni lu stale manuscritu yooxhoʼ ni gucuá lu griegu.

O zándaca «Bixhózetu».

Raríʼ caniʼbe de ti binni ni runi adorar Dios.

O «gúʼyacabe ruaa».

Raríʼ caniʼbe de binni ni qué runi adorar Dios.

Lit. «lu nombre stinneʼ».

Biaʼsi 60 millón de denariu nga 10,000 talentu de plata.

O «bisisaca laabe».

O «ñápaluʼ misericordia».

Lit. «bitiidiʼ laabe lu náʼ ca carceleru».

Lit. «ti beela si».

Lit. «ni maʼ bindiibi Dios lu ti ayubu».

O «pur inmoralidad sexual». Lu diidxaʼ griegu la? pornéia. Biiyaʼ Glosario.

O «cayuni cometer adulterio». Biiyaʼ Glosario, adulterio.

Raríʼ caniʼbe de ca ni maʼ gudixhe ique guiaana solteru o soltera.

Lit. «gaca eunuco». Biiyaʼ Glosario.

Ni nabe raríʼ nga cuʼbe ndaayaʼ laacaʼ.

O «cadi guni cometerluʼ adulterio». Biiyaʼ Glosario, adulterio.

O «honrar».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «glorioso».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «hora tercera».

Laani nga ti lugar ra raca junta stiʼ guidxi.

O «biaʼ las 12 del día». Lit. «hora sexta».

Lit. «hora novena».

Lit. «hora undécima».

Lit. «¿O malu guié luluʼ purtiʼ nacaʼ ti binni nachaʼhuiʼ la?».

O «Laga ziguiʼbaʼ».

Biiyaʼ Glosario.

O «nación».

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

O «izquierdo».

O «izquierdo».

Lit. «chii apóstol».

O «nación».

Biiyaʼ Glosario.

O «alma stiʼ». Biiyaʼ Glosario.

O «gupa misericordia».

Lu griegu la? hosanná. Biquiiñeʼ diidxaʼ riʼ dxiqué para guinábacabe gulá Dios tuuxa ne para gusihuínnicabe nuucabe nayecheʼ.

O «xlá».

Biiyaʼ Glosario.

O «higo».

Lit. «de guibáʼ».

Biiyaʼ Glosario.

O «neza stiʼ justicia».

Biiyaʼ Glosario.

Zándaca biaanané dueñu que ca hombre ni chiguni dxiiñaʼ lu layú stiʼ gudiicaʼ parte de cosecha que para quíxecaʼ saca cayúnicaʼ dxiiñaʼ luni.

O «principal piedra angular». Lit. «cabeza del ángulo». Biiyaʼ Glosario, piedra angular.

Biiyaʼ Glosario.

O «nación».

O «parábola», «ilustración».

Runi binni zacá ora cadxiichi ne ora qué guidxela xi guni.

O «qué ruyúbiluʼ aprobación stiʼ guirutiʼ».

O «capitación». Laani nga ti impuestu riguixe cada binni.

Biiyaʼ Glosario.

O «xlá».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario, alma.

Biiyaʼ Glosario.

O «jma galán».

Laani nga ti lugar ra raca junta stiʼ guidxi.

O «rabí».

O «rabí».

Nuu Biblia napa versículo riʼ, peru cadi zeeda ni lu stale manuscritu yooxhoʼ ni gucuá lu griegu.

O «gaca prosélito». Biiyaʼ Glosario, prosélito.

Biiyaʼ Glosario.

O «justicia». Biiyaʼ Glosario.

O «gápatu misericordia».

O «dxaʼ codicia».

O «deseu descontroladu».

O «guiráʼ clase inmundicia», «guiráʼ clase impureza».

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

O «zuni perseguirtu».

O «justo».

O «xlá».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario, ra guiluxe sistema.

O «era riʼ», «sistema riʼ». Biiyaʼ Glosario, sistema.

O «xlayaʼ».

O «nación».

Casi yuubaʼ rapa ti gunaa ora mayaca gapa baʼduʼ.

O «nación».

Lit. «zaca tropezar».

O «para guicaa guiráʼ guidxi testimonio».

Lit. «santo».

O «lari ni racu luguiáʼ».

Lit. «Cadi gusaana de guni orartu».

Biiyaʼ Glosario.

O «zaca gran tribulación». Biiyaʼ Glosario.

O «zudiicaʼ señal».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O zándaca «soʼpeʼ».

O «tribulación».

O «estrella».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «za de guibáʼ».

Raríʼ caniʼbe de guidapaʼ puntu cardinal.

O «higo».

O «verano».

Raríʼ caniʼbe de Hombre biseendaʼ Dios.

O «qué zaluxe».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «fiel».

Runi binni zacá ora cadxiichi ne ora qué guidxela xi guni.

Ti talentu stiʼ ca griegu que nanaa ni biaʼ 20.4 kg. Biiyaʼ Glosario.

Lit. «plata stiʼ».

O «fiel».

O «fiel».

Lit. «plata stinneʼ».

Runi binni zacá ora cadxiichi ne ora qué guidxela xi guni.

Biiyaʼ Glosario.

O «glorioso».

O «nación».

O «izquierdo».

Raríʼ caniʼbe de ca xiiñiʼ Adán ne Eva. O «dede dxi guca fundar guidxilayú».

O «dxi huaxiéʼ lari napaʼ».

O «ca justo».

O «izquierdo».

Stale biaje, ora riete diidxaʼ bele lu Biblia la? runi representar ni ti destrucción eternu. Biiyaʼ Apoc. 17:16, 17. Biiyaʼ Glosario, Gehena.

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

O «ca justo».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «frascu de alabastro». Laani nga ti guisuhuiiniʼ ni bíʼnicabe de guié ni ridxélacabe gaxha de Alabastrón, Egipto.

O «laga nuu reclinadu ruaa mexaʼ».

O «pa guneʼ traicionar Jesús».

Biiyaʼ Glosario.

O «maʼ nuube reclinadu né».

O «fuente».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «guníʼ ti ndaayaʼ».

Biiyaʼ Glosario.

O «himno», «salmo».

Lit. «gaca tropezar».

O «Guizáʼ triste nuu alma stinneʼ dede biaʼ qué gatiʼ si». Biiyaʼ Glosario, alma.

Raríʼ caniʼni de pecadu napa binni ni rucaa laa guchee.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «za de guibáʼ».

O «lari ni racu luguiáʼ».

Lit. «maʼ biʼniʼ blasfemarbe». Biiyaʼ Glosario, blasfemia.

O «pur acentu stiluʼ».

Biiyaʼ Glosario.

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

O «inocente naa de rini stiʼ hombre riʼ».

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

O «rojo escarlata».

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

O «madero de tormento». Biiyaʼ Glosario.

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Ndiʼ».

O «izquierdo».

O «cayuni insulatarcaʼ».

O «madero de tormento». Biiyaʼ Glosario.

O «madero de tormento». Biiyaʼ Glosario.

O «biʼniʼ insultarcaʼ».

O «biaʼ las 12 del día». Lit. «hora sexta».

Lit. «hora novena».

O «naguíʼ».

Lit. «biʼniʼ entregar espíritu stiʼ».

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «ca santo ni gusiʼ lu guendaguti».

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «ciudad santa».

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «despué de preparación». Biiyaʼ Glosario, preparación.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

O «laadu gucuudxidu laabe».

O «xlá».

Biiyaʼ Glosario, ra guiluxe sistema.

O «era riʼ», «sistema riʼ». Biiyaʼ Glosario, sistema.

    Libru ne revista zapoteco del Istmo (1993-2025)
    Biteeguʼ sesión
    Bizulú sesión
    • diidxazá
    • Compartir
    • Configuración
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Modo iquiiñeʼ ni
    • Política de privacidad
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Bizulú sesión
    Compartir