Ginihe Badungu Aboro Agunde Behe?

Bakere Bayugupai rogo gu Yunivasiti nga ga Calfornia du rimoko nga Stephen O’leary ayaa: “Zavura agu aboro angianga avurumbori ya, i ima ino gupai nga kerepai kinaho nika manga aboro kumbatayo rogo zegino dũ.”a

YA MO oni idi kuti gupai du kuari re? Gi kekeapai re gbiati agu ngbefuoho nika gumba gupai furani nasa aboro i naagunde tipa kumbatayo. Si nika yugo gupai a si aidanga oni gunde ti ni ki yawee raka nika digo adigo auru kpotosende ya. Wene ndupai kinaho si aida oni moibangironi ti ni tipa wenepai, wa vura duhe nga badungu kereapai oni ka gedapai tipaha awere kusende re.

Kere abundu nagundesi aboro nikerehe. Rogo 2007, waraga apangbanga sa ayaa: “Tona ti gu regbo i azumu bambata gu kere bundu nga atomic bomb [rogo 1945] kurogo agu agbata [du Japan yo] nga Hiroshima na Nagasaki kada ku awere, garã ho gberẽ kisusi gi nga 2007 re te.” (Bulletin of the Atomic Scientists) Tipagine i agumba gupai re ti ni? I agumbaha wo mbiko gupai nga, rogo 2007, gu kerekere abundu i ayambaha nga nuclear weapons aduho 27,000 na si 2,000 “i aima rẽhe.” Ka i azumu kandara wiri bete agu abundu re, ka si agbarasi zegino gbegberẽe!

Ya mo pa agu abundu re berewe te? Si kinaho. Agu aringara du bisue duna gu kere abundu re rogoho gbe, nga China, France, Russia, ringara aNgirisi, na Amerika, “si nakusa vovo gi kere abundu re awere watadu si napeka pa kusaha,” wo gu buku nga SIPRI Yearbook 2009bc apehe. Gu buku re aya berewe wee anga kina agu aringara re sa duna agi aũvura re te. Abawetekeapai nayawee agu aringara nga India, Pakistan, na Yisaraere, si nibasasa dunduko duna gi kere abundu re rogoho tona ti 60 kuti 80. I nayawee rogo zegino dũ, gi kere abundu re ho nga 8,392 i arẽkaha, kini sungudi gu regbo si nika ida i zumuhe!

Wege rengbe arengba ka ye na gberãngbi. Gu waraga apangbanga ani nifura tipaha kuari nga Bulletin of the Atomic Scientists ayaa: “Gu kerepai rengbe ka ye be wege wa si asakatihe, si mbedi kadu wakina gu rengbe ka ye be nuclear weapons.” Wene aboro-birĩ-inohe, wa guko nga Stephen Hawking, nayugopai rogo gu yunivasiti nga ga Cambridge, na guko nga Sir Martin Rees nagumba kina gu bangisapai re a. I nabihe nga sona kumbatayo rogo birĩ-ino-mangaahe gbiati gu kura apai aboro amangaha auru kpotosende, si rengbe arengba ka aria raka auru kpotosende, watadu ka sa gupai nga ka raka sononga ya.

Badungu amirioni aboro nagunde. Oni rimisingo gu fugo nga “end of the world, [du rogoyo nga digido zegino]” gbiati gu garã nga “2012” kurogo Internet, oni ka biko badungu apai yo aboro agumbaha ki yawee digido zegino nika da rogo gu garã nga 2012 re. Tipagine i aberã ti ni wa gure? Gu kuru karendaria nga ga agu aboro nangia aMaya, i ayambaha nga “the Long Count [Gbanga Geda He],” i naya si nika digo rogo 2012. Dungu aboro nayawee gipai re nayugo gupai nga zegino nika digo rogo gu garã re.

Dungu aboro pambori idi kuti gupai nga, Ziazia Kekeapai nayawee kpotosende nika gbi agbi ki riti. Aguyo nayawee ruru aboro nika ga aga ku ngbangbaturũ yo, ono gbegberẽ aboro ki nye kaa rungo auru gbegberẽ kpotosende watadu Mbori nika bafa yó ku iferno yo.

Ono ya mo Ziazia Kekeapai nagumba gupai nzunzu nga i nika gbarasa kpotosende agbarasa watadu ka zoho kusayo? Gu mokedi nangia Yoane afu rugute ki yaa: “Ka oni ídi nga . . . [sangba] agu yo dunduko naya Ziazia Toro ti yo ya, ono oni ásadi yo, si ngia i naye yo du Mbori ni.” (1 Yoane 4:1) Kuba gupai nga oni idi kuti gupai gbua aboro agumbaha, si ngba angba oni zara gaoni Ziazia Kekeapai nitironi ka bi gupai si agumbaha nzunzu tipa digido zegino. Gupai si agumbaha rengbe ka iriwo airiwo tironi.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 4]

Ngime kere bundu: U.S. National Archives photo; hurricane photos: WHO/League of Red Cross and U.S. National Archives photo