Oni Nasanahe Yaa, “Wari Du Yekova Ni?”
‘I tuturũ tire, i ayanga, “Wari du Yekova ni?” te.’ —Yeremaya 2:5, 6.
1. Ho aboro naasana gu sanahe ni nga, “Wari du Mbori ni?,” ginipai nivura du berã yo yo?
“WARI du Mbori ni?” Dungu aboro ninaasana gu sanahe re. Gu kurayo naa’asada tiyo gbua na gu sanahe re ka ino gu taataapai du tipa Bakusiahe, nga, wari du ko ni? Gu kura aboro asana gu sanahe re tingbafuo ti gberangbii kurii aboro rogo arago yasika watadu ho kerepai akura ni sa yo na ka i aruganga tiyo na ndu gupai Mbori arimisanga tiko ti ni kurogo gupai re ka batasa yo ya. Ono tie, gu kura aboro tigayo asananga he wa gu tooni te mbiko i naka gu berã nga Mbori kina ti ni ho naraka.—Atambuahe 10:4.
2. Ada duna diabese rogo gayo sanahe tipa arugute be Mbori?
2 Rengo ngaha nga, dungu aboro gudu kinaho ini gu bazagino goapai duho nayugo gupai nga Mbori kina ti ni. (Atambuahe 19:1; 104:24) Tipa bete agi aboro re, kina gu pambori du beyo i amangaha rengbe bangiriyo. Ono kakaka nyemu rengo sa kura amirioni aboro rogo aringara dunduko i gbata ndikidi Mbori, watadu ka sanahe tipa arugute beko. Gayo bakere asadatise naadunga gbua zanga sangbanaha te mbiko “ko aturã nga na ani wa sa te.”—Amokedi 17:26-28.
3. (a) Wari du ga Mbori ba sungo ni? (b) Gu sanahe nga ga Ziazia Kekeapai nga, “Wari du Yekova ni?,” rogoyo nga gine?
3 Ho boro agbia Yekova ni nirengo, ni naruga tini na gupai nga, “Mbori nga Toro,” ka bangiri aboro arengbanga ka bi ko ya. (Yoane 4:24) Yesu afura tipa ndikidi Mbori ni “Buba du ngbangbaturũ yo.” Rogo gupai yo re nga gine? Rogoyo nga wee, gu ngbii gu Barani nga ga ngbangbaturũ ko araka rogoho, rogo gu gumbapai nga ga toro, si tuturũ kuari gbe, a wa du gu ngbangbaturũ ani abihe nibangirani nibatumbatumbaha kuari gbe. (Matayo 12:50; Yesaya 63:15, gu kekepai duni pigipigihe re, ani du pigihe.) Wa vura duhe nga ani arengbanga ka bi Mbori na ndikidi bangirani te, ko nambakada apai ambakada fu rani tipa ani rengbe ka ino ko na ka wirika dungu apai tipa gako aringbisapai. (Gate 33:20; 34:6, 7) Ko nakaragapai akaraga sa agu asanahe nga ga agu aboro nasanahe nirengo ka ino gu ringbisapai du tipa raka. Tipa agu apai nabi gaani raka, ko nafu wene mburupai tipa ani ini gako aberã tipa kura apai, nga wee, ka sa rani ani ini wai ko abi ngbatunga agu apai re na ka sa rani ani ini singia agu apai du ani na nyemuhe si na ngbanya kuti gako ringbisapai. Ko naaida ani sanahe tipa ngbatunga agu apai re na ani mangi bakere asadatise ka ino akaragapai sa agu asanahe re. Rogo gu nebi yo nangia Yeremaya, Yekova abira agu aboro nadu rogo gu ringara aYisaraere nadu mbata mbiko i amanganga gipai re te. I aima ino rimo Mbori, ono i asananga gu sanahe nga, “Wari du Yekova ni?” te, du rogoyo nga ka gbata arugute beko. (Yeremaya 2:6) Anga ga Yekova ringbisapai nangia gu banguapai i anamaaberã yo fuoho te. I aasananga he tipa gako arugute te. Ho si aida gupai ni beroni nga oni diberã tipa apai, singia gu bakerehe watadu gu toonihe, oni nasanahe ki ya, “Wari du Yekova ni?”
Agu Aboro Nasana Mbori Tipa Rugute
4. Wai rengbe ani ka gbia undo be ga Davide kpiapai rogo sana Yekova?
4 Ho Davide aduni kindi nga paranga kumba, nangia wiri Yisai, ko asonosi nyanyaki idapase kuti Yekova. Ko aini Yekova ni “unga Mbori.” Davide nitiko aima ino pa gu bandahe Yekova abanda ko nani. Fuo idapase fõngbadu Davide yo na mbiko gu nyemuse ko adu nani tipa “rimo Yekova,” ko aimi gu ngburunga Fereseto nadu na wene aũvura beko rimoko angia Goriata. (1 Samuere 17:26, 34-51) Wa si avura du wo, ga Davide diabese rogo apai yo asanga ko ko naakido kina kuti gako ome te. Ko aberãnga gupai nga, tona ti gu regbo re kaa ndu kumbatayo, Yekova nikaa fu maku afu fuko kurii agu apai dunduko ko kaa mangaha te. Vuru agu agarã naye fuo gure, wo Davide anasana Yekova dedede tipa apai ho ko anagbia tiko ni na agu apai naida ko diberã tipaha. (1 Samuere 23:2; 30:8; 2 Samuere 2:1; 5:19) Ko anakpara kindi kini yaa: “Ako Yekova, mo yúgu gamo apai fere; mo yúgu pa gamo agene fere. Mo ngbé fere ku mbata yo rogo ga rengo, ki yugu pai fere, bambiko mo nga Mbori gi bata; mi nasunguda ro na uru pitipiti.” (Atambuahe 25:4, 5) Nga gu wene kpiapai si aida ani mangihe!
5, 6. Waigu Yosafata asanahe tipa arugute be Yekova ti aregbo nibakiakia rogo gako raka?
5 Rogo agu a’uru nangia ga Bakindo Yosafata, nangia gu bisue bakindo ti gu ngbadimokporo nangia ga Davide, arikaaboro biata akodi ome yo ka ndu ka ti na vura kurii ringara Yuda. Fuo Yosafata gbiatiko na gu tunguotunguopai naadusio ringara na kini idi i fu undo tipaha re, ko “[a]fu tiko ka gbata Yekova.” (2 Pekapai 20:1-3) Anga gi regbo re nangia bambataha fu Yosafata tipa ko sana Yekova tipa arugute te. Kuba gupai nga gu bakindo re rimisi tiko kurogo iriso Bara, ko akaha aka, nga gu mbori agu aboro-mungu kuti ndikidi pambori nadu rogo gu kindo nangia ga aYisaraere ku nodiyo aairiso ko, ono ko asia gupai tigako nga kaa ta ngba ga Yekova agene. (2 Pekapai 17:3, 4) Sidu, ti gi regbo re, waigu Yosafata ‘agbata arugute be Yekova’ ho ko aangera ni bangiriko na kerepai?
6 Rogo gu kparakpee gbaiga Yosafata amangihe Yerusarema yo ti gi kere regbo re, ko ayugu gupai nani nga ko ima tingidapa Yekova duna tandu apai dũ. Ko aberẽ bakere gbe tipa ga Yekova ringbisapai nga gu nadu niyuguyuguhe wa Ko ado kura rikaaboro kusayo rogo gayo ringara ka fuhe fu aYisaraere ni gayo ũkumbo. Gu bakindo re aidi kuti gupai nga, si naida ko sanahe tipa undo be Yekova. (2 Pekapai 20:6-12) Ya mo Yekova akaragapai fuko ti gu regbo re? Ii, ko akaragapai akaraga nirengo. Rogo Yaziere yo nangia kumba ningbatunga Revi, Yekova afu kparakpara arugute fuko, na rogo gu uru naye fuo gure, Yekova asa Gako aboro i duna diabese rogo gu vura re. (2 Pekapai 20:14-28) Waigu rengbe oni ka duna gu kido nga Yekova akaragapai akaraga fu roni ho ka oni ndu ni fuo ko tipa arugute?
7. Ga ada akpee Mbori agiaha?
7 Yekova angbenga na kina kura aboro te. Ko nayamba aboro dunduko dagba rikaaboro i sana ko rogo kparakpee. (Atambuahe 65:2; Amokedi 10:34, 35) Ko nakparia agu apai akparia du ngbadu agu aboro yo nakpara fuko. Ko nakido rani ya ko nagia agu akpee agia nga ga ruru aboro. (Asanza 15:29) Agu aboro nanadunga mbata na nyemu ko tiyo ya ono nga aguyo umbasi tiyo awere na kini sanahe tipa arugute beko, ko nasa gupai asa a nga i bi ko. (Yesaya 65:1) Ko nagia gu kpee agia a nga ga agu aboro nakpa ti irisa gako andiko mbata ono nga agu aboro ima umbasi tiyo awere ki sa gayo berã. (Atambuahe 32:5, 6; Amokedi 3:19) Ono, wa vura duhe wo, ho boro aranga ni fu Mbori na ngbaduniyo dunduko ya, Mbori agianga gani akpee te. (Marako 7:6, 7) Oni wisiginga bete kpiaapai tipa gipai re.
I Asanahe, Ono ka I Agbianga Karagapai Ya
8. Gine nasa ga Bakindo Saura kpee ka Yekova ginga ha ya?
8 Fuo gu nebi nangia Samuere gumba gupai fu Bakindo Saura nga Mbori ima mbu ko mbiko gako basasangbaa, Saura atumusa fu Yekova. (1 Samuere 15:30, 31) Anga ndikidi irisombori nangiaha te, kungbo nangahe gbua nangiaha. Gupai Saura aidaha nga, i fu irisa fuko ku barabangiri aboro, angianga giasangba Mbori ya. Kusa, ho aFereseto aasovura ni na aYisaraere, Saura amangi tiko wa gu boro nasana Yekova tipa rugute. Ono tie, ho ko agbianga karagapai ni ya, ko andu ka sana gu dee nanagumba sangbaatoro, ki vura ino gupai nga Yekova nasoga gipai re asoga vurũ. (Pa Fu Rugute ni Ue he 18:10-12; 1 Samuere 28:6, 7) Ka guruso gipai re, 1 Pekapai 10:14 naya tipa Saura wee: “Ko asana nga Yekova [te].” Tipagine si agumbaha ti ni wo? Mbiko mburu ga Saura akpee adunga rii idapase te. Si du si adu ti ni wa ko afunga kpee wagusa te.
9. Ginipai naira ti gu sanahe tipa rugute Sedekiya asana Yekova nani?
9 Teketeke a, wa digido gu kindo nangia ga Yuda aambeda, dungu akpee aboro afuhe na kini sasana ga Yekova anebi. Wa aboro avura ya i nairiso Yekova airiso, i aairisokpiaahe airiso a ti kina gu bangisa regbo re. (Zefania 1:4-6) Wa i avura nimangi tiyo wa i anasanahe tipa arugute be Mbori, i ambakadanga ngbaduyo yo tipa ka manga gupai ko akpinyemuhe te. Bakindo Sedekiya azungodi Yeremaya ko sana Yekova fuko. Yekova aima gumba gupai fu bakindo si aida ko mangihe. Ono mbiko wa ko adunga na idapase ya na mbiko ko aagunde agunde be aboro, gu bakindo re airisanga sangba Yekova te, sidu, ka Yekova afunga kura karagapai berewe fuko ya nga gu ka giaha angbanga ti bakindo ya.—Yeremaya 21:1-12; 38:14-19.
10. Gine naira rogo gu gene Yoanana asanahe ngbaha tipa arugute be Yekova, na gine ani awirikaha ti gu irairapai ko amangihe re?
10 Fuo i gbarasi Yerusarema na fuo gu riivura nangia ga aBabero ga na aYuda ku ringara kpuyo yo, Yoanana ambakadipai tipa ka dia gu tooni badona aYuda nanye Yuda yo ka ndu na yo ku Ezipeta yo. I asogima gupai i aida ka mangaha, ono mbata fu i guari, i asana Yeremaya ko kparikpee tipa yo na ki sana Yekova tipa ko gumba gupai ka i mangi. Ono tie, ho i agbianga gu karagapai ni i aidaha ya, i amangi gupai i aima sogimaha. (Yeremaya 41:16–43:7) Oni nabi agu apai rengbe oni ka wirikaha be agi apai re nga gu rengbe ka undo roni, nga ka oni sanahe tipa arugute be Yekova, oni bihe abi?
‘Oni Nikpariapa Guhe Kindi Ngbaa Angba’
11. Tipagine si aida ani irisi sangba AEfeso 5:10 ti ni?
11 Ndikidi irisombori nakoda kura apai susi gu gbua nga ka yugo gaani kparatise fu Mbori nirindosi yo rani ku tii ime yo, du pati agu adunguratise nga ga dungurati, na du ti sunge tungusapai. Si nakoda gaani raka nabaha. Dungu apai nafuda rani na a’uru dunduko, agu akuraha du nibiriki, agu akuraha ani abihe abi ziazia, nga agu apai dunduko rengbe ka nyaga rani kusayo ti gu gene nga ga ziotise kuti sinombori. Waigu ani nika mangapai sa agi apai re? Ho gu mokedi nangia Pauro aakepai ni fu gu ruru aKristano nadu Efesa yo, ko angarasi yo ki ya: “Oni nikpária pa gu he ngba ti Gbia.” (AEfeso 5:10) Gu tatamana du ti manga gupai re niyuguyuguhe ti gu dungu apai tingidi yo paha rogo Ziazia Kekeapai.
12. Tipagine Yekova adu ti ni na gberarago ho Davide adi sanduki mokido ni ka ndu nani ku Yerusarema yo?
12 Fuo karaga yo sanduki mokido ku ringara aYisaraere yo berewe na ki bandaha tipa dungu agarã Kiriyata yo, Bakindo Davide aidi ka ga nani ku Yerusarema yo. Ko asana agbia ki ya fuyo wee ko naida ka ga na gu Sanduki mokido re ‘ka si ngba angba bangiriyo na ka Yekova idi nani.’ Ono tie, ko asananga he wenengai gbe tipa ka ino ga Yekova bipai tipa wai si aida i ga nani te. Wa ka ko asanahe wenengai, ka i atindinga gu Sanduki mokido re rii gu ngbagida nyaa agbehe te. Agu aRevi nangia awiri Koata ka tindihe pagoroyo a wa Mbori afu rugute tipa tindaha. Wa Davide avura nisana Yekova dedede tipa apai, ko amanganga ha ngba ruru gene ti gi regbo re te. Sangbanaha adu nibagbegberehe. Davide aidi kuti gi gako ingahe re kusa ki ya: “Yekova gaani Mbori ki moi mbusa ku ri rani, bambiko ani amanga nga pa ha [ani atindanga ha] wa du pa rugute he te.”—1 Pekapai 13:1-3; 15:11-13; Pa Geda Aboro 4:4-6, 15; 7:1-9.
13. Ho i ata bibia ni kini tindi Sanduki mokido ki da zogoho na pazereda, gini apai i atingidihe rogo gu bia re?
13 Ho aRevi adi gu Sanduki mokido ni re niyangaraha kua Obede-edome yo kini tindihe ka ndu nani ku Yerusarema yo, i abi gu bia Davide asarihe. Si akodi agu afugo nafõngbaduseyo nga: “Oni gbáta Yekova na gako ome, oni gbáta kpakpuko waragoagira! Oni tíngidi pa gako iiriwo mangaapai nga gu ko amangi, na gako iiriwo yuguyugu apai, na agu asaraangbanga naadu ngbako.”—1 Pekapai 16:11, 12.
14. Wai rengbe ani ka gbia undo be gu wene kpiaapai nga ga Soromo na gine rengbe ani ka wirikaha be gu irairaapai ko amangihe kusa rogo gako raka?
14 Mbata fu kpio Davide, ko arugu wiriko nangia Soromo ki ya: “Ka mo agbata [Yekova], mo abí ko abi.” (1 Pekapai 28:9) Fuo Soromo sungu rii mbatabakindo, ko andu ku Gibona yo, yo bamburokoo nga ga dunguratise adu ni, na ki fu motumo yo fu Yekova. Yo Yekova ayambu Soromo ni ki ya: “Mo sána he tipa gu he mi ka fu foro.” Nikaraga Yekova pai kuti ga Soromo sanahe, ko afu tatamana fuko gbiati inohe ko naasarangbanga aYisaraere, na kurii gure, Ko agbia akumuko gbiati irisa fuko. (2 Pekapai 1:3-12) Nimanga Soromo sunge na gu keke kpia bambu tipa duaha nga gu Yekova afuhe fu Davide, ko adua bawene yekaru. Ono nibipa agu apai nadu tipa gako roga adee, Soromo asananga Yekova tipa arugute te. Soromo arogodi agu adee naangianga airisi Yekova ya. Ho ko agbinza ni, i a’aria ngbaduko kusayo ti Yekova. (1 Abakindo 11:1-10) Sidu, ka parani vura kio wa kina gine, ka ani vura duna tatamana nibakerehe, watadu ka ani vura duna inohe berani wa kina gine, gupai nyakipaha gbe nga, ani “nikpária pa gu he ngba ti Gbia” kindi!
15. Ho Zera nangia boro Etiopia aye ni na vura kuti aYuda, tipagine Asa arengbe ti ni ka kpara fu Yekova ki duna kido ya ko abatasa yo abatasa?
15 I nanyakasa pa gipai re berewe mbiko gupai namangi ti regbo gu zogarago nangia ga Asa, nangia tita tita Soromo. Agarã 11 fuo du Asa nibakindo, Zera, nangia boro Etiopia angbembatayo fu abanzengere bangeyo angia mirioni sa ka ndu na vura sa ringara aYuda. Ya mo Yekova arengbe ka batasa aYuda? Mbata fu agarã 500 bakuru kusayo, Yekova aima fura ziazia tipa gupai ka gako aboro arengbe ka maabangiriyo tipaha ka i adegatuyo koyo du ko ni na kini banda gako arugute na ki ima gumba gupai a ka i amoibangiriyo tipaha ka i airisanga fugo ko ya. (Pa Fu Rugute ni Ue he 28:1, 7, 15, 25) Ti tonatona ga Asa zogarago, ko aima rogoda agu abamotumo gbiati angbama aboro anamangasunge nani rogo kungbo irisombori rogo gako ringara. Ko angarasi aboro i “gbata Yekova.” Asa apidonga kina regbo gberango mbata ko nimo ka manga gupai re te. Sidu, Asa ata duna idapase kuti Yekova kini kparikpee fuko tipa ko mangipai tipa yo. Sangbanaha angia gine? Yekova afu ome fu aYuda i ki dibe avurayo niba iiriwoho.—2 Pekapai 14:2-12.
16, 17. (a) Wa Asa avura diabe vura, gini arugute Yekova afuhe fuko? (b) Ho Asa amangipai ni nizingo tatamana, gini undo i afuhe fuko, ono ginipai ko amangihe tipaha? (d) Wai rengbe ani ka gbia undo be wisigo asino Asa?
16 Wa si avura du wo, ho Asa akaraga tiko ni na diabese, Yekova akedi Azaraya ko ndu ka gbia gu bakindo re na ki ya fuko wee: “Asa, oni gí sangba re, na aboro Yuda dunduko na aboro Benyamina: Yekova nidu na oni, kina ho du oni ni na ko. Ka oni agbáta ko, oni abí ko abi, ono ka oni mbu ko, ko ambú roni [ambu] a.” (2 Pekapai 15:2) Fuo gipai re ngarasi Asa, ko azugosi ndikidi irisombori. Ono fuo susa agarã 24 kusa, ho Asa agbiatiko ni berewe na vura, ko asananga Yekova tipa arugute te. Ko azaranga Fugo Mbori ka bi gupai nadu rogoho te, na ko atingidanga gupai Yekova amangihe ho gu riivura nangia ga aboro Etiopia aye ni na vura sa ringara aYuda te. Nipamungo, ko azi bakure nga ga birĩ zogarago na Suria.—2 Pekapai 16:1-6.
17 Mbiko gipai re, Yekova asa gu nebi nangia Anani ko bira Asa. Zavura ti gu regbo re, fuo saka yo rogo ga Yekova bipai fu Asa, regbo asusanga te, ka ko agbia undo agbia. Kuba gure, rago agbere tiko ko ki moi Anani ku bambukiso yo. (2 Pekapai 16:7-10) Nairiwo wai gupai re agbere! Ginipai tipa rani tigaani? Ani natagbata arugute be Mbori ono kini káha fuo fu ko ho? Ho gu bakumba nabakabangirini tipa rani amangasunge ni na Ziazia Kekeapai ka ruga rani mbiko ani natapa tirani na zegino, ani nayugo tambuahe tipa gu undo nga ga nyemuse ni afuhe fu rani re tipa ani ini “gu he ngba ti Gbia”?
Ka Bangironi Gonga ti Sanahe Ya
18. Wai rengbe ani ka gbia undo be agu afugo Eriu agumbaha fu Eyobo?
18 Ho du boro ni nifudifudi ni rogo gani berã, zavura kina gu boro naima mbakada rimo ni wenengai tingba ga Yekova sunge rengbe arengbe ka ti budungu. Ho i amangi Eyobo ni na kere kaza, awiriko ki kpiki na pa gako ahe ki gbere, na abadiangbako ki kitingbaanga ko niziree, anga kurapai ho berewe ko aaberãha fuo kina pa tiko sa te. Eriu atingidi ko na gupai nga: “Boro sa aya nga, ‘Wari du Mbori ni nga Bamangire? te.’ ” (Eyobo 35:10) Si aidi Eyobo gbeberã ko kuti Yekova na ki wisigi wai Yekova abi gupai nadu tipa ko re. Eyobo adi gu tingidapai re kugume ni umbasitise, na gako kpiapai rengbe ka undo rani ani mangi kina gu bangisapai re.
19. Gine aYisaraere anakpa ti mangaha dedede?
19 AYisaraere aima ino pa gu kekepai nadu tipa ga Mbori mangapai na gu rikaaboro nangia yo. Ono tie, dedede, i anatingidanga ha ho i anamangapai ni tipa gu kura kparakparaapai nanakura rogo gayo raka te. (Yeremaya 2:5, 6, 8) Ho apai anikuru ni rogo gayo raka nga gu nanaida i diberã tipaha, i anamanga kina agu apai nangba tiyo kuba sana gu sanahe nga, “Wari du Yekova ni?”—Yesaya 5:11, 12.
Oni Naasanahe Kindi Niyaa, “Wari Du Yekova Ni?”
20, 21. (a) Ada areme nayugo gu sino mangaapai nangia ga Erisa rogo sanahe tipa arugute be Yekova? (b) Wai rengbe ani ka wirika kpia gayo idapase na ki gbia undo behe?
20 Ho ga Eriya sunge anyasi ni nga gu ko anamangaha gbaiga, gako moyambu nangia Erisa adi gu ga Eriya rokosunge nati beko na ki ndu ku pavuru Yaradene yo, yo ko ayawa ime ni nani ki sanahe ki ya: “Wari du Yekova ni, nga ga Eriya Mbori?” (2 Abakindo 2:14) Yekova akaragapai fuko niyugo ko gupai fu Erisa nga Gako toro adu awere rii Erisa. Ginipai rengbe ani ka wirikaha ti gipai re?
21 Ngbatunga pai wa kina gure amangi rogo gi gaani regbo re. Gu kura mbedimbedi aKristano nga aguyo nanangbembatayo rogo sunge tungusapai akpiki ki go kusayo auru kpotosende. Aguyo i afuku agu asunge fuyo nga ga ngerakurii apai ti gu regbo re awisigo Ziazia Kekeapai na ki kparikpee fu Yekova tipa ko yugu gene fuyo. I aenga sana gu sanahe nga, “Wari du Yekova ni?” te. Nisangbana gipai re, Yekova naangbembatayo kindi fu gako aboro na kini zugosi gayo asunge. Ani nawirika gayo idapase? (AEbere 13:7) Ka ani aamangaha wo, ani nika nye mbembedii na ga Yekova riigbu, kini karagapai sa agu arugute si afuhe, na kini mangi gu sunge wenengai si amangaha tii agu arugute nga ga Yesu Kristo.—Zekaraya 8:23.
Gaoni Karagapai Nga Gine?
• Tipagine si aida ani sana gu sanahe ti ni nga, “Wari du Yekova ni?”
• Wai rengbe ani areme ka gbia karagapai sa gu sanahe nga, “Wari du Yekova ni?”
• Tipagine Mbori naakaraganga pai ti ni sa gu kura akpee ya?
• Gini kpiaapai nga ga Ziazia Kekeapai nayugo gupai nga si naida ani “nikpária pa gu he [kindi] ngba ti Gbia”?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 18]
Tipagine Saura andu ti ni fuo gu dee nanagumba sangbaatoro?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 20]
Oni kparikpee, oni wisigopai, na ki sakipai berã roni yo tipa ka ino ‘wari du Yekova ni’