Ya Mo Ndupai Ho Beroni Tipa Oni Duna Maabangirise Tipa Paradiso?
“Mi ini boro rogo Kristo yo, . . . [nga guni] i atuka ni ku Paradiso yo.”—2 AKORINDO 12:2-4.
1. Gini akidohe du rogo Ziazia Kekeapai ngba gbe ti dungu aboro?
PARADISO. Oni natingidapa wai oni adu ho oni agipa ga Mbori kidohe ni ti bambata regbo tipa ka ye na gu paradiso nga ga kpotosendee? Si rengbe kadu nga oni natingidapa gupai atingida a oni awirikihe ya Mbori nika ‘zaka bangiri airavurari, ki zaki tu airangbiängä, na ki sa wiri adi si gbadi ngbakungbo yo’ na kidu na wene ngbanyaha gbe. Na ginipai oni aberãha tipa gu sangbanebi oni agedihe nayawee waru asungo pati wiri vusende na tooni gude kini ngimbaro na mama? Ya mo oni adunga na ngbarago tironi ho oni agedi gupai ni nayawee agu abadiangbaroni nakpiki i nika zinga azinga berewe kidu na maabangirise ka raka nyeanye kindi rogo gu Paradiso re tee?—Yesaya 11:6; 35:5, 6; Yoane 5:28, 29.
2, 3. (a) Tipagine rengbe ani ka ya ti ni wee gu gaoni maabangirise du mburuhe rii Ziazia Kekeapai, si nga kina boro ndikidi maabangirise? (b) Gini kura ndupai berewe tipa maabangirise du ani nani?
2 Anga gaoni maabangirise na zingo nduhe ti ni te. Oni na ndupai beroni ka ida kuti agu akidohe nga ga Ziazia Kekeapai tipa ye gu Paradiso re. Nikpiapai, oni naa kido kuti agu afugo Yesu agumbaha fu gu bamangi gbegbereapai i abanga ko pati ko: “Ani adú na mo Paradiso yo.” (Ruka 23:43) Oni naa kido a kuti gu kidohe nga: “Ani nangera tipa vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende, nga gu ruru apai nikanye rogo ho.” Oni naa kido a kuti gu ga Mbori kidohe du tipa wega aume kusayo bangirani yo; ka kpio; arungo, akpee, gbiati aimaa adunga berewe ya. Gipai re nayugo gupai nga, i akaraga gu paradiso akaraga nga ga kpotosende berewe kubaha!—2 Petero 3:13; Yugoti 21:4.
3 Berewe a, gu kura ndupai nasa rani ani duna maabangirise tipa gi Paradiso re, si ni gupai du aKristano kina boro awere rogo zegino dunduko nipaparaha. Gine ngaha? Mbori ima mbakada gu paradiso nga ga toro na ki yee na gako aboro kurogoho. Gu fugo nga “paradiso nga ga toro,” si rengbe ka wira kungbo fugo bangiri boro, ka ni arengbanga ka giarogoyo ya, ono tie ga Mbori moyambu aima fura tipa gu paradiso re ya si ayeaye gizo, na si ho awere ti ni nirengo wa du rago re.
Yuguyugupai Tipa Paradiso
4. Gini yuguyugupai 2 AKorindo 12:2-4 afura tipaha, na da si awiraha nga ni nabihe?
4 Nibi gupai du tipa gu paradiso nga ga toro re, oni kparianga gupai gu mokedi nangia Pauro akehe: “Mi ini boro rogo Kristo yo, . . . nga gu boro i atuka ni ku ari dati biata ngbangbaturũ. Mi ki ini gi boro re—watadu rogo kpotoni yo, na zanga kpotoni, mi aina nga ha te; Mbori ini he,—wa i atuka ni ku Paradiso yo,—ni ki gi agu apai ka boro ape nga ha ya, nga gu aru nga fu boro ni gumba ha a ya.” (2 AKorindo 12:2-4; gu kekepai duni pigipigihe re, ani du pigihe.) Gu papara Ziazia Kekeapai re naye nibasa fuo agu averesi Pauro afura rogoho nyanyakii ka rugusapa gako sunge nimokedi. Kurii gure, Ziazia Kekeapai afuranga tipa kura boro ngbatunga gupai re amangi ni te, ono kina Pauro sa nga gu boro nape gipai re fu rani. Sidu, si nawiraha gbe nga, kina boro Pauro nangia gu boro nabi gi yuguyugupai re. Gini “paradiso” ko arimihe rogo gi iiriwopai namangi fuko re?—2 AKorindo 11:5, 23-31.
5. Gine Pauro abinga ha ya, sidu gini ngbatunga “paradiso” tie ko abihe?
5 Agu apai du pati agu averesi re afunga gu berã nga, gu “biata ngbangbaturũ” re nayugopa gu wege du rii kpotosende te, watadu si nafura a tipa gu kura haurago kia ti gu ani abihe kuari re, wa gu abawisigi aũngbangbaturũ agumbaha ya kura ngbangbaturũ kina ti ni te. Ziazia Kekeapai namangasunge dedede na gu namba nga biata tipa ka nyakasapai, ka yugopa nyaka he, watadu ka yugopa gu kura ome du ti he. (Batungusipai 4:12; Yesaya 6:3; Matayo 26:34, 75; Yugoti 4:8) Si ki ta du were, guhe Pauro abihe tie rogo gu yuguyugupai re angia taasitaasipa pai watadu gupai i atumbapaha kuari. Si angia gupai nga ga toro.
6. Gini kuru pangbangaa namangi nafu dudungurobipai tipa gupai Pauro abihe?
6 Gu sangbaanebi nadu mbata fu gu regbo re du rogo Ziazia Kekeapai nafu dudungurobipai fu rani. Fuo gu ga Mbori aboro nadu mbata yugu tiyo niiraira aboro, Mbori adiberã ka mbu aBabero i ye na vura kuti ringara Yuda na Yerusarema. Digido gupai re angia gbarasarago rogo 607 M.B.K. kuti gu tangaraapai nga ga Ziazia Kekeapai si atangaraha ti gene mangaha ringbisihe kuti agu aregbo agi apai re amangi ti ni. Nebi aima fura tipa gupai re kumbatayo ya fuo gbarasa yo gu ringara re, si asungo nibate watadu nikungbaho zanga aboro tipa agarã 70; fuo gure Mbori ki idihe fu agu aYuda nika sa gayo berã i karagatiyo ku ringara kpuyo yo tipa ka karaga ndikidi irisombori kubaha. Gipai re atona ka manga rogo gu garã nangia 537 M.B.K. kaa ndu kumbatayo. (Pa Fu Rugute ni Ue he 28:15, 62-68; 2 Abakindo 21:10-15; 24:12-16; 25:1-4; Yeremaya 29:10-14) Ono ginipai namangi kina boro sende nitihe? Vuru agu agarã 70 re, apaparaha asa tihe ni angbakungbo, ni ngatari gbitiri arago, na ni kporo ahua. (Yeremaya 4:26; 10:22) Wa si avura du wo, Mbori afu gi kidohe re: “Mi Yekova angarasa Siona; mi angarasa gaha ngbi ugure dunduko, ki mangi gaha angbakungba wa Edene, na gaha ngbi ngume wa gu ati [watadu Paradiso, Septuagint] nga ga Yekova.”—Yesaya 51:3.
7. Ginipai si adu nga si nika manga fuo agarã 70 nga ga gbarasarago?
7 Gupai re amangi fuo susa agu agarã 70 nebi afura tipaha re. Mbiko ga Mbori maku, apai a’ariatihe niwenehe. Oni moinga kpia gipai re ku berã roni yo: “Ngbakungba na gu rago ugu auga adu na ngbarago, ngbi ngume angi ki mbumba na mbumbuda ahe; si ambumba kpaima na mbumbuda ahe wa kundu badari, ki ningi na ngbarago na bibia. . . . Terengeterenge aboro agúka wa ngbiimo, mirã kisikisi ngba boro abi bia ni ngbarago. Bambiko aime agbáda ngbakungba yo, na awiriadi rogo ngbi ngume; gu ngume nakĩ imaima asa tihe ni munga, na gu ngbi du na gomoro ime ni ngbi gugaabi; ba ahua, yo ami napika ni, nvuo adu yo na nganzi na bisimo.”—Yesaya 35:1-7.
Agu Aboro I Nakaraga Yo na I ki Aria Asinoyo
8. Wai ani aino gupai nga, Yesaya kapita 35 aafura tipa aboro angianga sende ya?
8 Nairiwo gu wenepai namangi nga ka mbakada gu rago nagbere ki ariaha ni paradiso re! Wa si avura du were, gi sangbanebi re gbiati agu akuraha rengbe ani ka kido kuti ni, aima yugo gupai nga, aboro amanga a’ariapai amanga a rogo asinoyo, wa kinagu a gbarasigbarasi arago asatihe nigu ringara ahe aida rogoho. Tipagine rengbe ani ka gumba gupai re ti ni? Wenepai, Yesaya aagbeberã aboro kuti “agu . . . [aboro] Yekova atumo yo,” nga agu aboro si adu nga i nika karagatiyo ku ringara kpuyo yo na “ngbarago” gbiati “wasa ki du pusiapusia.” (Yesaya 35:10) Gupai re adunga tipa ndikidi sende te, ono si adu tipa aboro. Kurii gure, Yesaya afura rogo kura ba tipa karaga aboro ku Siona yo: “I aya ti yo angua rurupai, gu ruruhe nga ga Yekova, . . . wa sende nakusa tomoahe, . . . kina wo Gbia Mbori nikamanga rurupai na tambuahe si kuru ku bara bangiri arikaaboro dũ.” Yesaya aya tipa ga Mbori aboro berewe wee: “Mi angbe ku mbata yo fu roni kindi, . . . ki ninyakasi amemeroni, oni adu wa kina tuditudi ati.” (Yesaya 58:11; 61:3, 11; Yeremaya 31:10-12) Sidu, a wa si adu nga ndikidi sende nika aria tihe niwenehe, kinawo a si adu nga agu aYuda i ka karaga yo re, i a’aria asinoyo a’aria.
9. Gini ngbatunga “paradiso” Pauro abihe, na gini regbo paha adu nidigisidigisihe?
9 Gi kurupai namangi mbata kini yugupa gu kuraha kumbatayo wa ha re, naundo rani ani girogo gupai Pauro abihe rogo yuguyugupai. Si adu nga gipai re nika du tipa gu dungurati nga ga aKristano, nga gu Pauro ayambuhe ni “ga Mbori ati” na si adu nga ahe nika ida rogoho. (1 AKorindo 3:9) Gini regbo si adu nga gu yuguyugupai nisangbanebi re nika digo rogoho? Pauro aya tipa gupai ko abihe re ya si angia ‘yuguyugupai,’ ni gupai regboho adu kindi kumbatayo. Ko aima ino gupai nga, fuo kpioko, dungu aboro nika samungu kuti ndikidi pambori rogo badungu arago. (2 AKorindo 12:1; Amokedi 20:29, 30; 2 ATesaroniko 2:3, 7) Baraho abasamungu kuti ndikidi pambori aazugo ni na si ki wiri wa i aima dada ndikidi aKristano, gene adunga ho wa ka boro ringbisipa ndikidi aKristano kuti gu ati ahe aida rogoho te. Ono, wa si avura du wo, si adu nga regbo ayeaye ho i ka tumba ndikidi irisombori ni kuari berewe. Si adu nga i akaraga ga Mbori aboro akaraga kubayo tipa wa du yo nga ‘ruru aboro, i hasi rago wa kina uru rogo ga Bayo kindo yo.’ (Matayo 13:24-30, 36-43) Gupai re aye ka manga fuo bete agarã ngbutuko fuo sigira yo ga Mbori Kindo ngbangbaturũ yo. Na wa agarã nasusi, si da ziazia nga, ga Mbori aboro nagbia ngbarago be gu paradiso nga ga toro, nga gu paradiso Pauro abihe rogo gu gako yuguyugupai re.
10, 11. Wa vura du ani nga kpakpa aboro, tipagine rengbe ani ti ni ka yawee ani rogo gu paradiso nga ga toro?
10 Ani ima ino gupai nga, ani nga kpakpa aboro wa du ani nibasasa, sidu si airiwonga tirani ka bi gupai nga fudifudiapai nakura akura dagbarani ti kura aregbo te, a wa si adu dagba aKristano ti rago Pauro. (1 AKorindo 1:10-13; AFiripoio 4:2, 3; 2 ATesaroniko 3:6-14) Ono tie, oni berẽnga pa gu paradiso nga ga toro ani agbia ngbarago behe awere. Ka ani ringbisi gu parani du ani awere rogoho kuti gu kerehe ani adu mbata rogoho, ani abi gupai tie nga i ima husa rani awere rogo toroyo. Na ani binga gu kparakparapai du dagba gu gaani sino raka nadu mbata ani adu rogoho kini koba rogo toroyo na gu gaani raka du awere ani agbia arigo nga ga toro rogoho kpaima. Kuba gupai nga ga Mbori aboro naasota be gomoro rogo gu kpatakpari nga ga toro, Mbori nafuka amaku fu gako aboro kpaima mbiko ko ima ida na gayo apai. (Yesaya 35:1, 7) Kuba gupai nga ani du ni airavurari rogo gu bitimo nga ga bambukiso nga ga toro, ani nabi gu imarago nga ga ranirii gbiati ga Mbori weneringise kurii rani. Dungu agu aboro nadu wa kina airangbiängä kuti gu sangbaanebi nga ga Ziazia Kekeapai, i ima ye awere ka giarogo gupai Ziazia Kekeapai agumbaha. (Yesaya 35:5) Nikpiapai, dungu aDezire Yekova rogo zegino dunduko ima wisigo sangba gu nebi nangia Daniere rogo averesi nibasasa dunduko. Fuo gure, i awisigi agu akapita sirisiri dunduko nga ga gu buku nga Yesaya na gu futufutuapai dunduko du tipaha. Ya mo ngbatunga agu arigo nga ga toro nafu wasa fu boro re afunga gopa du gaani paradiso ho ti ni nga ga toro tee?
11 Oni berẽnga a tipa agu a’ariapai rogo asino ndikidi ruru aboro du apai tipa yo nibakiakia amangihe rogo gayo raka wa i amangi asadatise ka giarogo Fugo Mbori na kini mangihe. Nibambatapai, i ambu agu asinoyo nadu wa ga anyaa aboro anaino yo ti ni. Isoke oni vura manga gupai re na bakere sangbanaha ti ni, na kinawo a agu awirinaroni nga ga toro yo namangihe. (AKorosaio 3:8-14) Sidu, wa oni akoda tironi na agu aboro du rogo gu dungurati nga ga aDezire Yekova, gure nga oni nakoda tironi na agu aboro sa tiyo ni aboro zereda na ngba sungo na yo. Oó, anga ani nayawe i nga rengberengbe aboro te, ono tie, ka boro gumbanga ka ringbisa payo ya i wa kere abahu watadu wa kere anya-rinde te. (Yesaya 35:9) Gine gi kodatise nga ga zereda re ayugoho? Si tie ziazia nga, ani nagbia ngbarago agbia nirengo be gu sino apai ruhe aru fu rani ani yambuhe nigu paradiso nga ga toro. Na gi gaani paradiso nga ga toro re nayugopa gu paradiso nga ga kpotosende ani ka gbia ngbarago behe gizo ka ani nye niruru rani fu Mbori.
12, 13. Ginipai si aida ani mangihe tipa ka nye rogo gaani paradiso nga ga toro?
12 Wa vura duhe wo, kurapai gudu kinaho si aidanga ani basapaha ya. Mbori aya fu aYisaraere wee: “Oni ka kuti gu rugute . . . dunduko nga gu rugu mi roni na ni ni gi uru re, oni ki du nyanyaki, ka ndu ka dia ringara ni gaoni.” (Pa Fu Rugute ni Ue he 11:8) I afura tipa gu bangisa ringara re rogo Pa Amotumo 20:22, 24 niyaa: “Oni aka kuti gimi rugaapai na gimi ruru asarangbanga dunduko, ki nimangi he; ya gu ringara mi aye na oni oni niraki rogo ho ka si asuka nga roni ya. Ono ya mi fu roni, ‘Oni adia kumbo gayo ringara, mi ki fu he fu roni oni di he ni gaoni, [nga] gu ringara du adu na mamuanya na nzeme anyege [rogoho] kpaima.’” Ii, pa dia yo Ringara Mokido nigayo aruriipa wene pagume watadu wene ngbanyaa dagbayo na Yekova Mbori. Mbikopa kpa aYisaraere ti giasangba Mbori, si nangia gupai nasako ko mbu aBabero i sovura kutiyo ki dibeyo na ki di yo kusayo rogo gu gayo ringara i aaraka rogoho.
13 Si rengbe kadu nga ani na ngbarago tirani tipa gu dungu apai du rogo gaani paradiso nga ga toro. Bibi gu kpakpurago du pati rani gu ngba angba na si na pazereda. Ani na pazereda dagbarani na aKristano nga agu aboro namangi asadatise ka mbu agu asinoyo nadu wa ga anyaa. I namanga nyanyaki asadatise ka manga weneringise fu aboro na ka undo yo. Wa vura duhe wo, panye boro rogo gi paradiso nga ga toro re naida ni mangi kura apai kupati gu nga kadu na wene pagume dagbani na agi aboro re. Si naida ani du na wene pagume dagbarani na Yekova na kini mangi gupai ko akpinyemuhe. (Mika 6:8) Wa vura duhe nga ani nisarani naye kurogo gi paradiso nga ga toro re, ani rengbe arengba ka bitikpa kusayo ti ni ka ani adunga na rubangirise ya, watadu i rengbe arengba ka kusa rani kusayo rogoho, ka ani amanganga asadatise ka banda gaani pagume na Mbori ya.
14. Gine nika undo rani ani nye rogo gu paradiso nga ga toro?
14 Panye ani kaa nyakasa tirani kindi na Fugo Mbori, nigu nyanyakipa pai nika undo rani. Oni kparianga gu fugo masaku du rogo Atambuahe 1:1-3: “Boro maku nga gu boro ata nga rogo ga gbegberẽ aboro rondo ya, . . . ono gani ngbarago du rogo gu rugute nga ga Yekova, ni namakia pa gako rugute uru na yuru. Ni adu wa kina gu ngua i nirũ ti ngba di, si ki nizuku ti regboho, ka kpehe auga nga ya. Gu pai ni amanga, si adu na wenepia.” Kurii gure, agu abuku du mburuhe rii Ziazia Kekeapai nga ga ruru kangara moyambu, si nafu agu ariahe nga ga toro fu agu aboro du rogo gu paradiso nga ga toro.—Matayo 24:45-47.
Nyakasa Gaoni Bipai Tipa Paradiso
15. Tipagine Mose arengbanga ti ni ka ngbembatayo fu aYisaraere kurogo Ringara Mokido ya, ono gine ko abihe?
15 Ani wisiginga gu kura mboimboipai du tipa Paradiso. Fuo aYisaraere ngbuo ngbakungbo yo tipa agarã 40, Mose angbembatayo fuyo kurogo gu Kpasakpasarago Nga ga Moaba, du ti gu Di nga Yaradene ku uroyo. Mbiko gupai Mose akpa ti mangaha, Yekova adiberã ya ko aidanga Mose ngbembatayo fu aYisaraere ku mbiti Yaradene yo te. (Pa Geda Aboro 20:7-12; 27:12, 13) Mose azungodi Mbori ki yaa: “Mi nakpara foro, mo idi fere mi sí, ka bi gu wene ringara nga gu du ku mbiti Yaradene yo.” Wa si avura du nga Mose arimanga gu ringara re te, ko aima bihe nirengo ni “wene ringara” fuo dakpa ko kurii Bagangara Pisega yo na ki bi apaparaha nibakiakia. Gine oni aberãpa gu ringara re ya si adu waha?—Pa Fu Rugute ni Ue he 3:25-27.
16, 17. (a) Wai Ringara Mokido adu kia bakuru kusayo ti gu duhe awere? (b) Tipagine rengbe ani ka ida ti ni kuti gupai nga, Ringara Mokido adumbata wa paradiso?
16 Ka oni moi kpia wai ku berã roni yo gu ringara re adu nibipa wai duhe areme, oni rengbe ka berãpaha ya si angia kpatakpari, na nigbitiri ugu-ngbii-ngume. Ono tie, ndupai kinaho ka ida kuti gupai nga, ti agu aregbo i aakeka Ziazia Kekeapai ti ni, gu ringara re dunduko adu kia ti gu duhe areme. Rogo gu magazini nga Scientific American, gu bangbasia bainipai tipa ime-na-sende nga Dr. Walter C. Lowdermilk asakirogopaiyo tipaha ya gu sende du rogo gi ringara re, “aboro nagbarasihe tipa dungu akutu agarã.” Gi bainipai tipa rukuruku ahe re akepai ki yaa: “Gu ‘ugu-ngbii-ngume’ nadirago rogo gu ringara re aye be gu mangaapai nangia ga aboro, angianga be gu mangaapai nga ga zagino nisaha ya.” Nirengo, agu apai ko awisigihe re ayugu gupai nga “gi ringara re adu mbata nigu paradiso i anariga anyaa rogoho.” Si ada ziazia nga, ga aboro ingamangasunge na sende nagbarasi gu “paradiso i anariga anyaa rogoho” mbata re.a
17 Niberã oni kurii agu apai gedi oni he rogo Ziazia Kekeapai, oni rengbe arengba ka bi wai ru gu digisopai da ani kuti ni re. Oni tingidinga gupai Yekova akido gako aboro nani kungba Mose niyaa: “Gu ringara oni andu tigaoni ka dia ha, si nga ringara abaagangara na angboongboorago, nambira ime mai nga ga ngbangbaturũ, [nga] gu ringara Yekova nga gaoni Mbori nabanda ha.”—Pa Fu Rugute ni Ue he 11:8-12.
18. Zanga kapa, gini berã Yesaya 35:2 afuhe tipa wai si adu nga Ringara Mokido nika du fu agu aYisaraere nadu niziziyo rogo kungba ringara?
18 Pa ngbanyaa Ringara Mokido nigu ringara ahe aaida rogo kpaima, asa gupai nga ho boro anafura ni gbua tipa kura apaparaha, si anaye na kina pa paradiso kurii kura aboro yo. Gupai re ziazia rogo gu sangbanebi nangia ga Yesaya rogo kapita 35, nga gu bambata digisidigisihe amangi ho aYisaraere akaragatiyo ni Babera yo. Yesaya afura tipa pai kumbatayo ki yaa: “Si ambumba kpaima na mbumbuda ahe wa kundu badari, ki ningi na ngbarago na bibia. I afu gu taarimo nga ga Rebanona fu he, na gu baiiriwo apai nga ga Karumera na Sarona. I abi gu taarimo nga ga Yekova, na gu baiiriwo pai nga ga gaani Mbori.” (Yesaya 35:2) Zanga kapa, pa fura yo herẽ tipa Rebanona, Karumera, na Sarona aye na wene aberã nga ga ngbarago kurii aYisaraere yo.
19, 20. (a) Oni ringbisinga pa gu ringara nadu mbata nga Sarona. (b) Gine nga gene sa dagba agu akuraha tipa ani nyakasi gaani maabangirise tipa Paradiso?
19 Oni berẽnga gupai nadu tipa Sarona, nga gu kpasakpasarago nadu pangba baime dagba agu agangara nga ga Somorona na Bakere Baime, watadu Mediterena. (Oni bi gu kpiarago du ti kpewaraga 10.) I ainihe tipa ngbanyaha na tipa pa ida ahe rogoho. Mbiko wa mai anana wenengai rogoho, si angia wene ba tipa riga anyaa, ono si adu a na abire rogoho ku nodiyo, nga bire agu angua duwa angua kpakari. (1 Pekapai 27:29; Ga Soromo Bia 2:1; Yesaya 65:10) Sidu Yesaya 35:2 aafura tipa karaga apai kubaha naapa wene mbumbudo angua rogo gu ringara re, si kini sa tihe wa paradiso. Gu sangbanebi re aafura kumbatayo a tipa gu bawene paradiso nga ga toro, nga gu duna ngbanyaa na gupai Pauro abihe kusa rogo yuguyugupai. Niyangaraha, gi sangbanebi re nakodatihe na agu akuraha ka nyakasa gaani maabangirise tipa gu paradiso nga ga kpotosende tipa ngbatunga aboro.
20 Wa ani asungo rogo gu gaani paradiso nga ga toro, ani rengbe arengba ka nyakasa gaani tambuahe tipaha gbiati gaani maabangirise tipa Paradiso auru kpotosende. Wai ani ka mangaha? Nikiiso ani gaani giarogopai tipa agu apai ani agedaha rogo Ziazia Kekeapai. Agu apai Ziazia Kekeapai aringbisapaha gbiati gu sangbaanebi du rogoho, si nafura dedede tipa kparakpara aba. Oni naida ka ino bara agi aba re wenengai na ka ino agu apai nakodaha na gu kura aba fura yo tipaha? Rogo gu papara kekepai naye fuo gere, ani nika wisigo wai rengbe oni ka mangaha si ki fu undo fu roni.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a Rogo gu buku nga, The Geography of the Bible, Denis Baly nayawee: “Bakere a’ariapai aima manga tipa gu sino raka nga ga agu angua nadu rogo gu ringara re tona ti agu aregbo i aakeka Ziazia Kekeapai ti ni.” Gine nangia nduhe? “Aboro aida angua tipa apai ue nga ka gindo we nani na tipa ka dudua abambu nani, sidu . . . i kini tona ka dedewaha kusande, na rogo gi gene re, kini mbu sende gbaiga fu uru, awege, gbiati ime-mai si gbarasihe. Sangbana gi gbegbere mangimangiapai naamanga kpotosende re angia ariapai rogo asino wege . . . sende kini mo kaa ariatihe tooni tooni kini gbere.”
Oni Natingidaha?
• Gini ngbatunga “paradiso” gu mokedi nangia Pauro abihe rogo yuguyugupai?
• Gine nangia bambata digisidigisi gu sangbanebi du rogo Yesaya kapita 35, na wai duhe nikodikodihe kuti gupai Pauro abihe rogo yuguyugupai?
• Wai rengbe ani ka nyakasa gaani tambuahe tipa gu gaani paradiso nga ga toro na ka nyakasa gaani maabangirise tipa gu paradiso nga ga kpotosende?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Gu Kpasakpasarago nangia Sarona, angia gu ba ahe aaida rogoho kpaima rogo Ringara Mokido
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 12]
Mose abi gupai nga si angia “wene ringara”