Fugo Yekova Niungaha

Memeapai Rogo gu Buku Nga Asanza

BAKINDO SOROMO, nadu rogo gu ringara aYisaraere nadumbata “agumba [a]pai ni asanza wa 3,000.” (1 Abakindo 4:32) Ya mo gu gako afugo tatamana re ho berani? Ii, si kinaho. Gu buku nga ga Ziazia Kekeapai nga Asanza, i anyasi kehe rogo gu garã nangia 717 M.B.K., na si na badungu asanza rogoho nga ga Soromo. Kina gu yangara akapita du ue kura aboro akehe, nga Agura wiri Yake na bakindo Remuere. Ono tie, kura aboro nape gupai nga Remuere nangia kura rimo Soromo.

Agu apai du rogo Asanza dunduko, i akehe tipa nduapai ue, nga tipa “boro ini tatamana na rugapai.” (Asanza 1:2) Agi asanza re naundo rani ani gbia tatamana, nga ka rengba ka bi apai ziazia na kini mangisunge na inohe tipa ka diabe apai. Mbiko agi asanza re a, ani nagbia rugapai, watadu rugute tipa ruru mangaapai. Pa dega ani turani sa agi asanza re na kini gisangbaha nika manga bakere ariapai ngbaduraniyo, ki ye na ngbarago furani, na ki ndu na ani sa diabese.—AEbere 4:12.

‘MO NIIGBATA TATAMANA NA KI KÁKUTI RUGUTE NYANYAKII’

(ASANZA 1:1–9:18)

Soromo nayaa: “Tatamana nakpara ni wawa ti gene bakporo.” (Asanza 1:20) Tipagine si aida ani degeturani ti ni ka gia gupai si atangbaha nani niziazia fugo re? Kapita 2 nagumbapa gu badungu aundo du ti gbia tatamana. Kapita 3 nafura tipa wai rengbe ani kadu dawedawe na Yekova. Fuo gure, Soromo ayaa: “Tonatona mburu tatamana nga gere: Mo nigbáta tatamana, ii, na ku ri agu apai dunduko bi mo, mo nigbáta rugatinapai a. Mo ká kuti rugute nyanyaki, ka mo nimbú nga ha si merẽ ya.”—Asanza 4:7, 13.

Gine rengbe ka undo rani ani sovura kuti gu sino mangaapai nga ga zegino? Asanza kapita 5 nakaragapai kini yaa: Oni duna tandu berãpai, na ki ini agu abirĩ zomiahe nga ga zegino. Oni berẽpa sangbana manga wasiro a. Gu kapita naye fuo gure nazahe ti agu amangaapai namaa gaani pagume na Yekova ngbapai. Kapita 7 nafura tipa agu aiiriwo agene gu boro namanga wasiwasi kodaba amangapai ngbaha. Kapita 8, nafura tipa kiopa tatamana ngba gu gene narima boro arima. Kapita 9, nadigiso agu asanza i nagumbaha mbata fuhe. Si nafura tipa agu asanza re na kpiapai, nga gu nafu wasa furani na kini fõrani ani dofuo tatamana.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

1:7; 9:10—Rogo gini gene du gunde ti Yekova nga “tonatona mburu inahe” na “tonatona mburu tatamana”? Ka boro agundenga ti Yekova ya, ni arengbanga kadu na inohe te, mbiko ko nga Bakusiahe dunduko na ni Baenge ke Ziazia Kekeapai. (Rom. 1:20; 2 Tim. 3:16, 17) Ko nga Mburu ndikidi inohe naabaha dunduko. Sidu, inohe natona ti gunde ti Yekova. Gunde ti Mbori a nga tonatona tatamana bambiko tatamana arengbanga kadu zanga inohe te. Kurigure, gu boro agundenga ti Yekova ya, ní arengbanga ka mangasunge na gu inohe du beni ka fu irisa fuko te.

5:3—Tipagine i ayamba natakuari ti ni nga “kungba de”? Asanza 2:16, 17 nafura tipa “kungba de” ki yawee ‘bangiiri aima go ti ga gari Mbori ndiko.’ Agu aboro dunduko nanaairiso zire ambori watadu nasa tiyó nikungbo aboro kuti ga Moize aNdiko, kodihe na natakuari watadu adebäri, i anaayamba yó nga kungbo aboro.—Yeremaya 2:25; 3:13.

7:1, 2—Gine “gimi apai” na “gimi arugute” akodaha? Kodihe kuti gupai Ziazia Kekeapai ayugoho, agi apai gbiati arugute re, si nakoda agu arugute nga ga aborokporo, watadu agu arugute avunguagude arũhe tipa si undo aborokporo. Si naida agude irisi agi arugute re gbiati agu arugute a nga ga Ziazia Kekeapai avunguyo afuhe fuyó.

8:30—Da nga “Bangbasia boro sunge”? Gu tatamana i afura tipaha wa boro, si nayambatihe nga bangbasia boro-sunge. Ono gi tatamana i afura ane tipaha re, si nga ndikidi tatamana te, ono si nayugopa ga Mbori bambata Vungu, nga Yesu Kristo, mbata fu ko ye ka raka niboro auru kpotosende. Yekova ‘amangi ko ti tonatona rago gako sunge’ bakuru kusayo mbata fu i vunguko auru kpotosende niboro. (Asanza 8:22) Niduko ‘nibangbasia boro-sunge,’ ko aamangasunge zaaza na Bako rogo kusa ahe dunduko.—AKorosaio 1:15-17.

9:17Gine nga “Dĩdĩ ime,” na tipagine duhe ti ni ‘ninzinzirihe kisusi’? Wa duhe nga Ziazia Kekeapai naringbisapa gu ngbarago boro agbiaha mbiko kodaba na gani badiarogatise kuti mbira gu zezere ime i natuhe guga yo, dĩdĩ ime narukuba wasiwasi kodaba nigbuko. (Asanza 5:15-17) Wa duhe nga i namangaha nigbuko ka i azionga yó nani ya, si nasaha si du ninzinzirihe.

Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:

1:10-14. Si naida ani banda tirani aboro-ingapai andu ka sosoda rani ani merefuo yó mbiko agu akumuko i akidopaha.

3:3. Si naida ani naabi weneringise nga ga nyemuse gbiati pa pe rengo na kikiipaha, na ani kini yuguhe gbaiga a wa rengbe ani ka vo kikiipa areke-gose. Si naida ani ke agi asino re a ngbaduraniyo, ki saha si du nipapara rani.

4:18. Gu inohe nga ga Ziazia Kekeapai, si nasona kina kumbatayo. Tipa ka nye rogo gu imarago re, si naida ani duna umbasitise na kidu nibayee rani.

4:8. Si naida ani du tuturũu ti wasiwasi apai, singia si naye rogo manzigo, mbaro, Internet, watadu rogo abuku watadu amagazini.

5:21. Ya mo gu boro nakpinyemu Yekova rengbe ka gberesapa gani pagume naako tipa ka gbia ngbarago tipa wiri guru regbo? Wagusa te! Gu nyanyaki ndupai kisusi si aida ani nye ti ni giangiri rogo mangaapai yo, si nga pa ruga ani tirani na gupai nga Yekova nabi gaani agene abi na ani akaragapai akaraga fuko tipaha.

6:1-5. Agi averesi re nafu wene arugute furani tipa fu ngbaanga ka ‘tumo kuarani’ watadu ka kidopa tumo ga kuarani bape susi gu rengbe omerani nani! Ka ani wisigi tirani kusa ki bi gupai nga omerani arengbanga ka tumo gu marã ani akidopaha re te, zanga keesa, si naida ani ‘ndu ki zungadi tirani fu gi kuarani re’ kini hõ mbupai beni, na ki asadi ngba agene dunduko ka mbakada gupai re.

6:16-19. Rogo gi bangiriba re, i kparaka iraira mangaapai kurogo apaparaha saba, na si nakoda angbatunga iraira mangaapai dunduko. Si naida ani sogoho gbegberẽe.

6:20-24. Pa sonosayó boro ringbisihe kuti agu arugute nga ga Ziazia Kekeapai rengbe ka banda ní ti zio ti gu gbina nga ga wasiwasi kodaba. Si aidanga avunguagude zanga yugo ngbatunga gu yugopai re fu awiriyo te.

7:4. Si naida ani sonosi nyemuse tipa tatamana na rugatinapai.

ASANZA NIBASASA TIPA KA UNDO RANI

(Asanza 10:1–29:27)

Gu yangara asanza nga ga Soromo, si nga guruguru afugo. Si namanga kparakapai dagba apai na kuraha, kini gumbapa agu apai nandu kina sa, watadu agu apai wiritihe awira. Si na agu apai rogoho rengbe ani ka wirikapai behe nibipa sino mangaapai, fugo, gbiati sino berã.

Kapita 10 ki dati 24 nanyakasapa wai kiipa gunde ti Yekova. Kapita 25 ki dati 29, si nga agu asanza “avuru Izikiya ake he berewe.” (Asanza 25:1) Agi asanza re nayugopa kido kina kuti Yekova gbiati gu kura nyanyakipa apai rengbe ani ka wirikapai behe.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

10:6—Wai ‘ngba gbegberẽ boro aoka pa zuũ’? Si rengbe kadu wo ngba gu gene nga, mbiko gu ino-fugo nga ga gbegberẽ aboro, i nadada gu imisiri apai i amanga akurayó nani.

10:10—Wai duhe nga “gu ni napira bangirini” ni natona fudifudipai? “Gu boro are nga na pai ya,” anga “ni nata na kina pa biriki ngbani” sa te, ono ni naʹasada tiní a ka oka ndu gupai ní amangapai ti ni niwo ní ti akpoto ní, wa gu nga ka ‘pira bangirini.’ (Asanza 6:12, 13) Ngbatunga gi biriki re rengbe kadu nimburu fudifudipai berãse yo fu gu boro i amanga ní nani.

10:29—Wai du ‘Yekova wa nyanyaki gbata fu gu boro namanga rurupai’? Gi veresi re nafura tipa wai Yekova amangapai na arikaaboro angianga tipa gu gene si aida ani ndu ngbaha ya. Yekova nabanda agu aboro namanga rurupai, ono ko nagbarasa aguyó namanga gbegberẽapai.

11:31—Tipagine i afu mosoro ti ni fu gbegberẽ boro susi ga ruru boro? Gi mosoro gumbayo paha ane re, si nga gu mbusa boro agbiaha. Ho ruru boro aingapai ni, gu mosoro ní agbiaha nga rugute. Gbegberẽ boro nataino aino kini mangi ingapai, na ka ní aidanga ka sa gani berã ya, sidu, rẽ ní arẽ i fu kere mbusa funi.

12:23—Wai boro ‘aoka gani inahe’? Pa oka inohe ayugongo gupai nga boro ayugongo ho wagu tooni te te. Kuba gure, si nayugo gupai nga boro nakusapa gani inohe nitatamana, angianga ka mera kaa takangbaa naapaha aboro ini ní ti ni ya.

14:17—Ngba gini gene aboro ‘asoga boro sia pa apai’? Gu pa-Ebere i asaha nga “sia pa apai,” rogoyo ue nga rugatinapai gbiati gbegberẽ berã. Nirengo, gu boro duna gbegberẽ berã, aboro nasoga ní asoga. Kina gu bangisapai re a du tipa gu boro duna rugatinapai, nga guni nasiapai ka zanga du ‘niboro gi zegino’ re, aboro kini mo kaa soga ní asoga.—Yoane 15:19.

18:19—Wai duhe nga “gu wirina imi ngbaduni foro, . . . darã kangu . . . [na ní] wa kina ngbongbo kisa ngbadimo bakporo”? Wakina nyanyaki bakporo ti gu regbo i naru nguru pati ni, ngbatunga gu boro re aidanga ka mbakadapai na oni te. Darã kango na ní rengbe kada taata wakina gu ngboongbo i akiso “ngbadimo bakporo” nani.

Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:

10:11-14. Tipa gaani afugo du ni agu afugo nasonosa boro, si naida berã rani hi be ndikidi inohe, nyemuse ki fõngbaduraniyo, tatamana kini sia agu apai nikaa kura ngbarani yo.

10:19; 12:18; 13:3; 15:28; 17:28. Si naida ani berẽ mbata fu ani fura, na si aidanga ani fura gbe te.

11:1; 16:11; 20:10, 23. Yekova aidanga gupai nga ani naadĩ aboro rogo gaani sunge-bagaahe te.

11:4. Si nizanga berã ka merafuo aũzegino zanga ani berẽpa wisigo Ziazia Kekeapai, nduge kupati adunguratise, kparakpee, gbiati sunge tungusapai.

13:4. Si aidanga ani duna kina “nyemu” agu asunge du rogo dungurati sa te, watadu kadu na kina nyemu nyenye unga rogo vovo zegino te, ono si naida ani mangi asadatise tipa ka rẽ na agu abangiriba re.

13:24; 29:15, 21. Gu vungugude duna nyemuse, ní agbarasanga wirini rogo abia ní te, watadu ka zanga maaberã ní tipa gu gbegberẽapai wirini amangaha te. Kuba gure, bagude watadu nagude nadiaberã ka kusa gupai re kusayo kpoto gude yo mbata fu si zi baha kpotoniyo.

14:10. Wadu he nga ani arengbanga ka kusa agu apai du ngbaduraniyo ti aregbo dunduko nzunzu te, watadu agu aboro nabi rani arengbanga ka rugatiyo naapaha te, gu wasa rengbe akuarani ka fuhe furani, si arengbanga ka dia gaani fudifudiapai kusayo dunduko te. Si naida ani hi kura fudifudiapai ahi nikido ani kina kuti Yekova.

15:7. Si aidanga ani gumba agu apai dunduko ani nainihe fu boro ti kina bangisa regbo te, a wa basopobino naaukanga zende ahe kina kurogo bangisa ba ya. Iratatamana nagbandaka inohe tooni tooni a wa rengbe zingoho kadu.

15:15; 18:14. Padu ani na maabangirise nika undo rani ani duna ngbarago zavura ho du ani ni rogo kpakarapai vurũ.

17:24. Nizanga du ani wa “mumungo boro” bangirini na berãni asakatihe zanga si berẽpa nyanyakipa apai, si naida ani gbata giarogopaiyo tipa ani rengbe kaa mangapai nitatamana.

23:6-8. Si naida ani bandatirani ti gu dia boro kugume nga ga biriki.

27:21. Pa sambuoyó boro rengbe ka yugo gini ngbatunga boro nga ní. Umbasitise nayugotihe ho gu tambuahe i atambua rani nani re afõngbaduraniyo ani taasi kina pa Yekova, na ki ngarasi rani ani naandu kumbatayo kindi na gako sunge. Si rengbe ka yugotihe nga ani na umbasitise te ka ani abi tirani kuari ho i atambua rani ni.

27:23-27. Agi asanza re namangasunge na agu afugo nga ga ngerafuo akandoro ka nyakasapa nyakapa gbia ngbarago be gu umbapa raka boro arakaha na kini mangi gani sunge zanga nyomoro. Si naida si rimisi nyemu kido kuti Mbori kurogo rani yo.a

28:5. Ka ani ‘agbata Yekova’ rogo kparakpee yo gbiati wisigo Fugoko, ani rengbe arengba ka ‘rugatirani’ na agu apai si aidaha tipa ka mangasunge fuko ngba gu gene ko aidaha.

NYANYAKIPA APANGBANGAA

(ASANZA 30:1–31:31)

Gu buku nga ga Ziazia Kekeapai nga Asanza, si nadigo na nyanyakipa apangbangaa ue. (Asanza 30:1; 31:1) Gu pangbangaa nga ga Agura, si naringbisa he na kuraha ngba gu gene nasa boro ní berẽ. Si nayugopa wai duhe nigasigasipai fu boro-ngbaduse ka mbiisa gu nyemuahe du tiní, na kini yugu wai duhe nikpakarapai ka inopa agu agene kumba ananga degude ngbaha.b Si nazahe a ti kiisopatise gbiati agu afugo duna zinga rogoho.

Gu nyanyakipa apangbangaa Remuere agbiaha be nako, si na arugute rogoho nibipa mbira imekakue watadu gu kura eerẽ abuda. Si nafura a tipa sarangbangaa niruruhe. Agu apai gumbayo ho tipa agu apai i aino wene diakumba ti ni, si nadigo na agu afugo nga: “Mo nifú gu zuzu he fu ri naye be ri, kina gari mangaapai sámbua ri.”—Asanza 31:31.

Oni gbia tatamana, ki di rugute kugume, kini gunde ti Mbori, na kini kido kutiko. Nairiwo gu nyanyakipa apai agi asanza naye be Mbori re ayugoho furani! Ka kina ginipai vura manga amanga vurũ, ani gi agu apai si apehe furani. Si nika sa rani ani gbia gu ‘maku du tipa gu boro nagunde ti Yekova.’—Atambuahe 112:1.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 8]

Yekova nga mburu ndikidi inohe naabaha

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]

Gine pa ‘gbandaka inohe’ ayugoho?