Wai Rengbe Oni Ka Undo gu Bakurearoni Duna Kaza
YA MO zingo gupai ka oni pehe fu gu bakurearoni nawoka nikerehe amangingo roni? Ka si duwo, oni ini gupai nga, oni rengbe arengba ka gbia gupai rengbe oni ka gumbaha. Andiko ho tipa gipai re te. Si rengbe ka koda agu asino nga ga angbatunga. Aboro a na asinoyo nibakiakia. Gupai rengbeyó ka gumbaha fu borokaza ní ki gbia wasa, anga kinaha ka i gumbaha fu gu kurani ní ki gbia wasa te. Na agu apai du tipa boro naʹariatihe aʹaria.
Tipa ka undo gu boro duna kaza, si naida oni moi tironi rogo gu bangiriba du ní rogoho tipa ka ino gupai nzunzu ní aidaha watadu si aidaha tipa ní. Wai rengbe oni ka maa tironi kubani? Bete aberãpai du re du mburuhe rii Ziazia Kekeapai rengbe ka undo roni.
Oni degeturoni wenengai
BANGUA ARUGUTE NGA GA ZIAZIA KEKEAPAI:
“[Si naida] aboro dunduko i ipisi tiyo ka gia pai, ki rõasi tiyo tipa gumba pai.”—YAKOBA 1:19.
“Rago onga kii [kina ti ni], na rago fura.”—BATUNGUSIPAI 3:1, 7.
◼ Ho oni andu ni ka bi gu bakurearoni duna kaza, si naida oni degeturoni wenengai na ki moi tironi kubani. Ka oni tukanga pai ngbani watadu ka maa tironi nga oni ima ino gupai si aidaha watadu ka diaberã funi ya. Ho oni atuka pai ni ka pehe, oni rengbe ka pe gupai rengbe ka gberã ti ní watadu ka zingisa kaza kina kumbatayo zanga oni inihe. Si rengbe kadu nga gu bakurearoni re aidanga karagapai sa gupai ní apehe te, ono ní naida oni degeturoni wenengai ka giapa wai ní ambu.
Si naida oni mbu ní ní peke gupai namanga ní wai ní aidaha. Ka oni katingo fugo ngbani ya. Ka oni yanga funi kungbo wiri taata kaza du gbua namangi ní ya. Emílio nayaa: “Mi aduna gu kaza nga bakitigoro si ki da nga bangire abingo he te.a Ti kura aregbo, si anaada ada tire kia, abakureami kini asadi ka ngarasa re na agu afugo nga: ‘Anga mo nga gu bangisa boro gu kaza re amanga ro te. Gu kura aboro kinaho gayó amanga yó kisusi gamo.’ Gupai i aainongo ho ya nga, gupai i apehe nga gi kaza ngbaa ti ga kura aboro re aundonga re te. Kuba gure, gu fugoyo re anaasa re ka mi dunga na ngbarago ya.”
Oni mbu regbo funi ní peke agu apai nafuda ní wenengai. Ka ní nya furoni wee, ní na gunde agunde, oni ini gupai aino namanga ní zanga nya gbua wee ka mo gundenga ya. Eliana nambu be kenisa nayaa: “Ho mi aberã ni tipa gi kaza kini tona kaa kpara, anga si nga mi akidongo kuti Mbori te te.” Si naida oni bi abakurearoni wa kina gu du yo, angianga wai oni aida ka bi yo ya. Oni ini gupai nga, ka pai vura du tooni, si rengbe arengba ka imisa ní bambiko ní wa gu ní ni du te. Oni duna zerangbaduse. Oni degeturoni, ka si vura du nga ní na pe kina bangisa pai berewe na berewe vurũ. (1 Abakindo 19:9, 10, 13, 14) Si rengbe kadu nga ní naida gu boro ka ní apeka agu apai namanga ní funi.
_______
Oni duna nunga na kini berẽ pani
BANGUA ARUGUTE NGA GA ZIAZIA KEKEAPAI:
“Rago ngba angba ti roni na agu yo rago angba ti yo; oni kpari na agu yo nakpara.”—AROMO 12:15.
“Agu apai dunduko oni akpi nyemu aboro nimangi he fu roni, oni nimángi kina ha fu yo a.”—MATAYO 7:12.
◼ Oni moi tironi kuba bakurearoni. Si rengbe kadu nga ní nambakada tiní tipa i gbakaza tiní, tipa ngua, watadu ní nasunguda gupai munganga nika pehe tipa ní, ní ki ongo mbiko ní ainongo gupai nika manga te. Oni gbata gu wene gene oni ka fura na ní ngbaha ti gu regbo re. Gu regbo re arengbanga kadu tipa oni sana dungu asanahe te.
Ana nga bakere munganga nayaa: “Oni mbu aborokaza i fura tipa gayó kaza ho i aida ka fura ni tipaha. Ho du nyemu fugo ni tiyo, oni ima rengba ka fura naayó rii agu apai i aida ka fura tipaha. Ono ho adunga nyemu fugo ni tiyo ya, si aidanga oni fura naayó a te, ono oni rengbe ka zada kandara beyo. Si rengbe kadu nga i naida gu boro ka i kpari na ní.”
Ka oni gumbanga ga bakurearoni gbugbuapai fu aboro ya. Bake buku nga Rosanne Kalick nabati be kenisa bara ue akepai ki yaa: “Ho borokaza apeka gbugbuapai ni foro tipa gani kaza, ka mo gumbanga ha mbatayo ya kina gu ka ní ya mo pehe, watadu ka si du nga mo nafura kubani fu amunganga. Mo sana gu borokaza re tipa ní pe gupai ní aida kura aboro gihe agia.” Edson nga kura boro nabati be kenisa ayaa: “Bakureami amere na gupai nga mi na kenisa na mi arakanga nigbangaha te. Gu regbo re gu i agbakaza tire. Mi aima ino nga kenisa kina tire, ono mi aasungudo gupai munganga nika gumbaha fere tipa gi kaza. . . . Gupai bakureami amere nani re aima ba gberarago tire. Na aboro anaasana diare na dungu asanahe tipa re nga gu nanaaba kina bakabangirise tiri nga boro mi abata.”
Ka si du nga bakureamo nawisigo pa gu ziga si aida ní dihe, ka mo ima gunga ki ya mo di gere watadu gure ya. Lori Hope nga guri nabati be kenisa akepai ki yaa: “Mbata fu mo kedi agu awaraga nafura tipa husa kenisa fu boro kenisa, si naida mo sana ní singia ní adu na nyemu ka gedaha. Ka si vura du nga mo naida aida ka undo ní, si rengbe arengba ka imisa ní.” Anga aboro dunduko naida i naafu agu awaraga fuyó nafura tipa gu dungu agene husa akaza duho te.
Ka oni ndu ka bi borokaza, ka oni gbidinga sungo agbida ya. Pa ndu oni ka bi ní nga nyanyakipa pai, ono kura aborokaza kinaho aidanga aboro zi sungo naayó watadu bakere fugo ya. Bakurearoni rengbe kadu na mbugo watadu ome tiní tipa ka fura nigbangaha te. Ono si aidanga oni ta da ada fuoni oni kini guari ka ga te. Bakurearoni naida aida ka ino gupai nga oni naberã pani aberã.
Pa berã oni pani nakoda padu oni na rugatinapai. Nikpiapai, mbata fu oni mangi riahe ka ndu nani fu borokaza, si ngbaangba oni sana ní asana tipa gini ngbatunga riahe du ní na nyemuhe. Ka si du nga oni nawoka awoka, isoke be zuguma, si ngbaangba oni hu mbata oni kini ka ndu ka bi gu bakurearoni nawoka.
_______
Oni gumba agu afugo nangarasa boro
BANGUA ARUGUTE NGA GA ZIAZIA KEKEAPAI:
“Mirã iratatamana nafu husa.”—ASANZA 12:18.
“Oni fúra na undahe dedede, si ki hii na tikpo.”—AKOROSAIO 4:6.
◼ Ka si du nga oni na wene bipai tipa gu bakurearoni nawoka, si nikadu niyuguyuguhe rogo gaoni mangaapai yo na fugoroni. Oni naabi bakurearoni kina wai ní adumbata fu ní ti na kaza na agu asino ní nasa gupai nga oni zi bakure na ní si kindi kina kubaha. Ka oni naafuranga na ní sa kina tipa gani kaza ya. Ka oni afura fu bakurearoni wa ka oni afura na gu boro adunga wiri gene beni ya, si nika sa ní ní naabi tiní kinawo a. Roberta nawoka be kere kaza ayaa: “Mi naida i mangi re a wa i amanga gu boro awokanga ya. Gbarigbari boro nga mi, ono mi naberã aberã wenengai, na apai kinaho mi akpinyemuhe na gu mi akpingo nyemuhe ya. Ka mo ngananga re wa nunga re namanga ro amanga ya. Ka mo furanga fere wa berã tire te ya.”
Oni ini gupai nga, ka si vura du nga kina wenepai du oni aida ka gumbaha, oni gumbaha ngba wene gene. Zavura woro fugoroni, si rengbe arengba ka mangapai. Ho i abi kenisa ni ti kumba nga Ernesto, bakureako ayambuko gii ngbii yo ki ya fuko: “Kina ngbare zere ka gia gupai nga kenisa tiro!” Fugo Ernesto nga: “Gupai bakureami agumbaha fere nga ‘kenisa tiro’ adu wa ka i uka kina boro raria ku gore yo.”
Lori Hope nga guri nabati be kenisa ani nipe pari mbata kuari nayaa: “Zavura gu sanahe nga ‘Mo wai?’ si ima rengba ka duna dungu arogoyo ti ni fu gu boro nawoka. Gu sanahe re rengbe arengba ka fu wasa fu borokaza, ka fu igira funi, watadu ka ba gunde tiní. Gipai re naruriipa woro fugo gu boro nasanahe, wai ní asaka kpotoni, gu pagume du dagbayo na gu borokaza re, wai ngba yó na ní, na gu regbo ní nasana gu sanahe re ti ni.”
Gu bakurearoni nawoka re naida aida i ngere fuoni, ki rugutise na gani apai, na kini irisi ní. Oni ya funi wee pani ima nyaka gbe furoni, na oni ima ida ka undo ni ho ka ní aida undo ni. Rosemary nga guri nawoka riri yo ayaa: “Gupai nafu wasa fere gbe nga, abakureami aya fere wee i nakpinyemure akpi na ka mi aida undo, mi ki gumbaha fuyó nibasa.”—Asanza 15:23; 25:11.
_______
Oni undo ní
BANGUA RUGUTE NGA GA ZIAZIA KEKEAPAI:
“Ka ani du nga na nyemuse kina rogo fugo yo, ni mirãse a ya; kina rogo mangapai yo na rogo rengo yo.”—1 YOANE 3:18.
◼ Dungu apai duho rengbe oni ka undo gu bakurearoni nawoka rogoho. Kuba gupai nga oni ya gbua funi wee, “Ka mo aida undo mo ki pehe fere,” oni pepa gu ngbatunga undo ape rengbe oni ka fuhe funi. Gu bete agene rengbe oni ka undo ní ngbaha nga manga riahe, girisorago, zunda arokoo, kpe we ti gani arokoo, otoka gene gani wiri apai yo, ndu ka ngbe gani ahe, na ndu na ní ku bambungua yo ní ndu ka dia gani ngua bambungua yo. Oni du nigu boro rengbe boro arengba ka kido kuti ni, na kini banda regbo. Oni asaditironi ka manga gupai kido oni bakurearoni tipaha.—Matayo 5:37.
Nake awaraga nga Rosanne Kalick ayaa: “Gupai ani amangaha, singia si nibakerehe watadu si niumbaha, si rengbe arengba ka undo.” Sílvia nabati be kenisa bara ue aidi na sangba Rosanne ki yaa: “Mi agbia bakere wasa mbiko gupai nga, abakureami anaandu na mi na tarambiri ku bambungua yo na aʹuru dũ tipa mi niidi gimi ngua! Ho ani anaandu ni, ani anaafura riipa nyanyakipa apai, na ti ngbafuo dia mi ngua, ani aniongodi gene ka mbira buni. Gipai re anaasa re mi du wenengai.”
Ono ka oni berẽnga gupai nga oni ima ino gupai nzunzu bakurearoni aidaha ya. Rosanne ayaa: “Oni sana ní, ki sana ní, ki sana ní. . . . Si naida oni duadu na nyemu ka undo ní, ono ka oni dinga ngbiti apai dunduko ya. Gupai re rengbe arengba ka ba gberarago ti borokaza ti kura aregbo. Ka oni ambunga re mi mangi gupai rengbe omere arengba nani ya, mi nikaa bi tire nga wiripai ho rengbe mi ka mangaha berewe te. Mi naida ka bi tire nga mi rengbe arengba ka mangapai. Mi naida ka bi tire nga kaza atadianga bere te. Oni undo re mi mangi gupai rengbe omere nani.”
Isoke bakurearoni naida ka bi tiní nga ní rengbe arengba ka manga wiripai. Adilson duna ugudi-kongo tiko ayaa: “Ho boro awoka ni, ní aidanga i naabi ní wa wiri sunge berewe tiní te te. Ní naida kaa manga wiri apai amanga. Boro na ngbarago ho ní abi gupai ni nga ní rengbe arengba ka mangapai! Si nasa ní ní idi kaa raka araka kindi. Mi naaida gupai nga aboro mbure mi diberã nisare tipa pai, na ka i atinga kango na mi ya. Padu boro na kaza ayugongo gupai nga ka ní mangingo gani sunge berewe nibagude, ninagude, watadu nikura boro te te.”
Ka oni mbunga ní ya
BANGUA RUGUTE NGA GA ZIAZIA KEKEAPAI:
“Badia ngbanya nakpi nyemu badiani na arago dunduko, ono i avungu wirina tipa unda ni rago gberãngbi.”—ASANZA 17:17.
◼ Ka si du nga oni arengbanga ka ndu ka bi gu bakurearoni nawoka te mbiko turõ rago watadu mbiko kurapai, oni rengbe arengba ka yamba ní rogo terefuni, watadu ka ke waraga funi. Ginipai rengbe oni ka kehe? Alan D. Wolfelt agumbapa ngbatunga gupai rengbe boro ka kehe ki yaa: “Mo kepai tipa gu wene aregbo oni adihe na gu boro re. Oni ya funi oni ka ke waraga ake funi berewe fuo wiri bete regbo, na oni ki kehe a wa gumba oni he.”
Ka oni henga undo gu bakurearoni nawoka mbiko gupai nga oni nagunde agunde nga oni ka gumba gupai funi nika ba gberarago tiní, watadu oni ka manga ingahe ya. Kandara pandu oni ka bi ní nga nyanyakipa pai. Lori Hope akepai rogo buku ki yaa: “Ani dunduko ninaagumba agu apai agumba watadu ninaamanga agu apai amanga rengbe boro ka giarogoyo kia, watadu rengbe ka imisa boro. . . . Sidu, ka oni mbunga gu boro naida roni aida mbiko gupai gbua nga oni nagunde agunde nga oni nika ingapai ya.”
Si rengbe kadu nga, gu bakurearoni nawoka nikerehe naida roni awere nzunzu susi gu nidumbata. Oni yugu gupai funi nga oni nga ndikidi ‘badiangbani.’ Ka oni vura undo ní ka gani kaza aguaringa tiní ya, ní ima gbia undo be gu nyemuse oni nayuguhe funi ti kere regbo re.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a I aima aria bete agu arimo keke yó ho ane re.