Ababanda Akandoro Saba, Na Abazogo Aboro Muambi​—rogoyo Nga Gine?

1. Tipagine gu buro nangia ga bakindo Suria na ga bakindo Yisaraere aadunga ti ni na diabese ya?

BARA bangbanda agu agarã nangia 762 na 759 Mbata fu Batikayo Kristo, bakindo Yisaraere na bakindo Suria atakipande pa sovura kuti gu kindo nangia ga Yuda. Ginipai i aaida ka mangaha? I aaida ka runguru pati Yerusarema, ka dia Bakindo Aza rii mbatabakindo kusayo, na ki moi gu kura boro kubako, nga guni si awiraha nga ní aadunga dagba ngbatunga abakindo yo te. (Yes. 7:5, 6) Ono gi gayo buro re aadunga na diabese te. Yekova aima pe gupai nga boro sa dagba atita Davide nika zogarago rii gako mbatabakindo nyeanye kindi, na gupai Mbori napehe, si arengbanga ka zanga manga te.​—Yos. 23:14; 2 Sam. 7:16.

2-4. Oni sakingo pai tipa wai Yesaya 7:14, 16 adigisitihe (a) rogo muambe kama agarã (b) na rogo bambata sa kama agarã.

² Ti tonatonaha, si aawira wa gi gayo buro re nika duadu na diabese. Rogo vura sa i asoho, ga Aza abanzengere akpi nga 120,000! “Wiri bakindo” nangia Mesaya akpi rogo gu vura re a. (2 Peka 28:6, 7) Agi apai re dunduko Yekova aabihe abi. Sidu, ko atingidipa gako kidohe fu Davide na ki kedi gu nebi nangia Yesaya na agi afugo ngarasaro naye re.

³ Yesaya aya: “Oni ngere, ngasu de adú na mobara ki batika kumba gude, ki yambu rimoko nga Imanuere. . . . Bambiko mbata gude nikaina pa basa gbigbitapai ki sia wenepai, gu ringara adú ni gbarasigbarasi he nga ga agu abakindo ue mo nagunde be yo.” (Yes. 7:14, 16) Gu bambata papara sangbanebi re nafura tipa pabatika Masiya. (Mt. 1:23) Ono tie, wa duhe nga agu “abakindo ue” nangia bakindo Suria na bakindo Yisaraere aadunga rogo bambata sa kama agarã te, gu sangbanebi naadu tipa Imanuere, bambata digisidigisihe adu ti rago Yesaya.

⁴ Ngbutuko nibasa fuo Yesaya mangi gi banaru tingidapai re, diako adu na mobara na ki batika kumbagude rimoko angia Maere-sarasara-baza. Si nawira wa gi gude Yesaya afura tipa ko re rimoko angia “Imanuere.”a Ti agu aregbo i ake Ziazia Kekeapai ti ni, i anaafu bambata rimo fu gude ti gu regbo i nabatika ru, i ki ru ki fu gu kuraha berewe kina avunguru gbiati agumeru ani ini ru ti ni. (2 Sam. 12:24, 25) Gopai ho nayugo gupai nga i anaayamba Yesu na gu rimo nga Imanuere te.​—Oni gedi Yesaya 7:14; 8:3, 4.

5. Gini diaberã nga ga mungo Bakindo Aza amangihe?

⁵ Baraho Suria na Yisaraere aamaaberãyo ni kuti Yuda, gu kura ringara berewe naadu na bakere ome adu a na kina nyemu Yuda. Si angia gu ga aAsuro ringara naye kadu na bakere ome ti ni. Ringbisihe kuti Yesaya 8:3, 4, si adu nga aAsuro “aroga ga Damaseke ũkumuko” na “ga Somorona gbugbu ahe” mbata fu i zubo ga aYudo kindo naadu ku sudiyo yo. Kuba gupai nga Bakindo Aza kido kuti gu fugo Mbori Yesaya aapehe, gi zangaidipase re amangi giatise na aAsuro nga gu naasa gupai nga aAsuro rungosi Yuda. (2 Aba. 16:7-10) Nairiwo gu gbegberẽpai Aza amangihe re! Si naida ani sana tirani nga, ‘Ho si aida mi mangi nyanyaki diaberã ni, ya mo mi nakido kuti aboro watadu Mbori?’​—Snz. 3:5, 6.

VOVO BABANDA AKANDORO AMANGIPAI KIA TIGAKO

6. Gini kparakparapai naadu dagba ga Aza zogarago na ga Izikiya?

⁶ Aza akpi rogo 746 Mbata fu Batikayo Kristo, na wiriko nangia Izikiya adi bako ti gu regbo aboro Yuda adu na bakere rungo na ka i airisongo Yekova berewe ya. Fuo dia gu bakindo re mbatabakindo, ginipai ko aperesipa mangaha mbata? Ya mo ko aaida ka sa Yuda ni kumukokumuko ringara? Oó. Ko angia gu boro naima nyaka rogo toro yo, na ni wene babanda akandoro fu gako aboro-ringara. Gu bambata pai ko amangihe nga ka karaga ndikidi irisombori kubaha na ki nyakasi gu keretukeretu aYudo re tipa i mbakadi gayo pagume na Yekova. Ho Izikiya aini gupai ni Mbori aida ko mangihe, ko amangihe zanga piriga. Nairiwo gi wene kpiapai ko amoihe furani re!​—2 Peka 29:1-19.

7. Tipagine si adu ti ni ni nyanyakipa pai fu aRevi tipa vovo bakindo songodi yó?

⁷ ARevi adu na bakere sunge beyo tipa ka mangaha ka karaga ndikidi irisombori kubaha. Sidu, Izikiya andu fuoyo ki pe gupai fuyo nga ko nika songoda yó asongoda. Mo berẽnga pa wai aume aaga be ngbarago bangiri gu ruru aRevi yo naadu pati gu dunguratise re ho i agi bakindo ni ko niya: “Yekova asia roni oni niru ku bara bangiriko, ka amanga pa ko.” (2 Peka 29:11) Nirengo, aRevi aima gbia nyanyaki zinahe tipa ka karaga ndikidi irisombori kubaha!

8. Ginipai Izikiya amangihe tipa ka undo aboro rogo toro yo, na sangbanaha angia gine?

⁸ Izikiya ayambu aboro Yuda na aboro Yisaraere dunduko tipa i ye ka manga bakere Pumbo Susiri, gbiati Pumbo gu Kpakuto Naadunga na Agbooro Ya tipa arame saba. Rago aima ngba ti aboro na gi pumbo re i ki mangihe tipa gu kura arame saba berewe. Ziazia Kekeapai naya: “Si du bakere ngbarago adu Yerusarema yo, bambiko fuo rago Soromo nangia wiri Dawidi bakindo aYisaraere pai adu nga wa gure Yerusarema yo te.” (2 Peka 30:25, 26) Nairiwo wai gu pumbo re angarasi aboro dunduko! 2 Pekapai 31:1 naya: ‘Ho agi apai anyasi ni dunduko re, i ki kuadi agu aduadua ambia nadu yo rukutu, ki dedewe aAsera nga ngbama ku sande ki kuadi tumbatumba arago na abamotumo.’ Nirengo, aboro Yuda akaragatiyo fuo Yekova. Pa giriso yó tiyo rogo toro yo adu ni nyanyakipa pai mbiko si aundo yó tipa i mbakaditiyo tipa gupai naandu ka manga ku mbatayo.

BAKINDO AMBAKADI TIKO TIPA KPAKARAAPAI

9. (a) Waigu ga Yisaraere buro aadunga na diabese ya? (b) Gini ngbatunga diabese Saneriba adu na ni ti tonatonaha?

⁹ Ringbisihe kuti afugo Yesaya, aAsuro aima zio gu ga aYisaraere kindo naadu ku sudiyo yo na ki ga na gaha aboro-ringara, na ki gbarasipa gu buro Suria na Yisaraere aye na ni kuti ga Davide mbata bakindo. Ono ginipai tigaha aAsuro aaida ka mangaha? I moiberã yó kuti Yuda. “Ti gu 14 garã zogarago nangia ga Bakindo Izikiya, Saneriba nangia bakindo aAsuro aye na vura kuti agu abaakporo ngapa dunduko nga ga aYudo, ki rogo ho.” Saneriba azi ga aYudo agbata 46. Mo berẽnga kina wai ka mo adu yo ka si adu nga mo aaraka Yerusarema yo ti gu regbo re. AAsuro azi agu agbata nangia ga Yuda gu ti mburu kuraha.​—2 Aba. 18:13.

10. Tipagine si awiraha ti ni nga Mika 5:5, 6 angarasi Izikiya?

¹⁰ Kina rengo du nga Izikiya aima inopai tipa gu kpakarapai naaye, na kuba gupai nga ko ndu ka gbata undo be gu kura ringara kia wa bako amangihe nangia Aza, ko akido kuti Yekova. (2 Peka 28:20, 21) Si nawira wa ko aima rugatiko na afugo gu nebi nangia Mika nafura tipa aAsuro ki ya: “Ho aAsuro ka ye ni ku rogo gaani ringara . . . , ya ani akusa ababanda akandoro saba kuti yo na abazogo aboro muambi; i azóga ringara aAsuro ni basape.” (Mika 5:5, 6) Si nawira wa agi afugo ga Mbori toro adu kugiipa kehe re aima ngarasa Izikiya mbiko si aayugo gupai nga agu abanzengere du na bakere ome nika sovura kuti aAsuro na ki digisi gu kere vura i aaye na ni kuti yó re.

11. Gini regbo gu bambata digisidigisi gu sangbanebi du tipa ababanda akandoro saba na abazogorago muambi nika manga?

¹¹ Si adu nga bambata digisidigisi gu sangbanebi du tipa ababanda akandoro saba na abazogo aboro muambi nika manga fuo gbanga regbo kusa fuo batika Yesu, nga “bazogo aYisaraere, naadu ho bakuru yo, ti tonatona arame.” (Oni gedi Mika 5:1, 2.) Gere nikangia gu regbo agu ‘aAsuro’ du ti gi gaani regbo re nika gundesi ga Yekova amoyambu. Gini ome Yekova nika mangasunge na ni na Wiriko tipa ka diabe agi avurayo re? Ani nika bihe kusa. Ono ni bambata pai, ani wisigingo gupai rengbe ani ka wirikaha ti gupai Izikiya amangihe ti gu regbo aAsuro azubo ko.

IZIKIYA AMANGIPAI NA TATAMANA

12. Ginipai Izikiya gbiati agu aboro naadu na ko amangihe tipa ka banda ga Mbori aboro?

¹² Dedede, Yekova na nyemu ka manga gupai ani arengbanga ka mangaha tipa tirani ya, ono ko naida ani mangi ome amanga a tigaani. Izikiya andu fuo “gako abazogo na gako airanyaka” i dunduko ki dakuti pai nga ka “kisa ime agugaabi naadu zegi gii bakporo yo; . . . Izikiya ki ngãrasi tiko, ki dua gu ngapa bakporo dunduko nakua ku sande ki dua kirikiri gbata kuti ni, na gu kura ngapa bakporo gii he yo a. . . . Ko ki mangi aũvura a na avurakube ni dungu he.” (2 Peka 32:3-5) Tipa Yekova banda gako aboro na kini ngerefuo yó, ko amangisunge na nyanyaki akumba wa Izikiya, gako abazogo, gbiati gu kura nyanyaki anebi.

13. Gini nyanyakipa pai Izikiya amangihe tipa ka mbakada aboro tipa gu zubohe naaye? Oni sakinga rogoyo.

¹³ Izikiya amangi gu kura nyanyakipai susi gu nangia ka kiso ime watadu ka dua ngapa bakporo. Wa ko adu ni wene babanda akandoro, ko adungura aboro na ki ngarasiyo rogo toro yo na agi afugo re: “Ka oni gúnde nga ya, ka oni yúngura nga be bakindo aAsuro a ya, . . . bambiko bakere rimbasa du na ani susi gu du na ko. Rikavura nga ga be borose du na ko; ono Yekova du na ani ka unda rani nga gaani Mbori, ka so gaani vura fu rani a.” Nairiwo wai gipai re anyakasi gayo idapase nga Yekova nika sovura tipa gako aboro! Fuo gia yó gipai re, aYudo “ki songodi tiyo ku be gu pai nga ga Izikiya bakindo aYudo.” Oni kparia gupai nga “gupai nga ga Izikiya” nangarasi aboro. Ko na gako abazogo gbiati gako nyanyaki akumba kodihe na agu anebi nangia Mika na Yesaya angia wene ababanda akandoro kina wai Yekova agumbaha rogo gako anebi yo.​—2 Peka 32:7, 8; oni gedi Mika 5:5, 6.

14. Ginipai Rabasake amangihe, na ga aboro karagapai angia gine kutini?

¹⁴ Bakindo aAsuro amoi bataya Rakisa yo bangbanda sudiyo na dioyo Yerusarema yo. Ko akedi aboro biata nga i ndu ka ya fuyo wẽ i idi ka ra nigo yó fuko. Gako bagumbapai rimoko angia Rabasake amangisunge na dungu abirĩ. Ko afura rogo pa-Ebere fu aboro nga i zingi kuti gayo bakindo na ki fu tiyo ku be aAsuro, na ki nangi yó nga i nika fu kura rago fuyo i nika raka wene raka rogoho. (Oni gedi 2 Abakindo 18:31, 32.) Fuani, Rabasake aya, wadu he nga kungbo ambori arengbanga ka banda gayo aboro te, Yekova arengbanga ka banda aYudo a be aAsuro te. Aboro aakaraganga pai kuti gi gako pai re te, kina gu bangisapai re ga Yekova amoyambu amangaha ti gaani regbo areme.​—Oni gedi 2 Abakindo 18:35, 36.

15. Ginipai si aaida aboro Yerusarema mangihe, na wai Yekova abatasi yó?

¹⁵ Rago aima gberã ti Izikiya, ono kuba gupai nga ko ndu fuo kungbo ambori tipa undo, ko akedi sunge fuo gu nebi nangia Yesaya. Yesaya aya fu Izikiya wẽ: “[Saneriba] ayé nga ku rogo gi bakporo re te, ko abá nga guanza koyo a te.” (2 Aba. 19:32) Yekova nika sovura tipa Yuda. Na nirengo, ko aima sovura tipaha! “Si adu wa gere ni gu yuru re, ga Yekova maraika ki kuru, ki imi aAsuro rogo gayo bataya wa aboro 185,000.” (2 Aba. 19:35) Anga gu ime Izikiya akisihe watadu gu ngapa ko aduaha nabatasi ringara Yuda te, ono Mbori du nabatasihe.

GUPAI ANI AWIRIKAHA

16. Ada du areme narukuba (a) avuru Yerusarema (b) “aAsuro” (d) ababanda akandoro saba na abazogo aboro muambi?

¹⁶ Gu sangbanebi du tipa ababanda akandoro saba na abazogo muambi bakerehe nadigiso tihe ti gi gaani regbo re. AAsuro azubo agu avuru Yerusarema naadu mbata. Barambeda ku mbatayo, gu ga Yekova aboro nangera wa i na bandahe te ni kadu ni zubozubo yó be agu “aAsuro” du ti gaani regbo re nga aguyo nika ida ka nyasa riipa ga Mbori aboro kusayo. Ziazia Kekeapai nafura tipa gu zubohe re nga, si nga gu zubohe nika ye be ‘Gogo du rogo ringara Magogo’ kuti gu “bakindo du ku nodiyo.” (Yeze. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Yugo. 17:14; 19:19) Ya mo gi zubohe re nika du kia? Wo duhe nzunzu te. Ziazia Kekeapai rengbe ka fura tipa bangisa zubohe ono ngba kura gene kia. Gini ngbatunga ‘gbugbu avura’ ga Mika sangbanebi aya Yekova nika mangasunge na ni kuti agi avurako nga “aAsuro” re? Si nawira wa ko nika mangasunge na ‘ababanda akandoro saba na abazogo aboro muambi’! (Mika 5:5) Agi ababanda akandoro na abazogo aboro re nga agu abaakumba du rogo dungurati. (1 Pet. 5:2) Areme, Yekova ima fu badungu agu akumba nyaki rogo toro yo tipa i banda gako akandoro, na ka nyakasa gako aboro tipa gu zubohe agu “aAsuro” du ti gaani regbo re ka mangaha ku mbatayo.b Ga Mika sangbanebi aya “i azóga ringara aAsuro ni basape.” (Mika 5:6) Nirengo, dagba gayo ‘aũvura’ i adu na “gu basape nga ga Toro,” nga sangba Mbori.​—2 Kor. 10:4; Ef. 6:17.

17. Gini apai biama si aida abaakumba moiberãyo fuani rogo gu pangbanga ani nawisigihe re?

¹⁷ Agu abaakumba nageda gi kekeapai re i nawirika nyanyakipa pai ti gi pangbanga ani nawisigihe re nga: (1) Gupai si aida ani mangihe tipa ka mbakadatirani tipa gu zubohe nga ga “aAsuro” nga ka nyakasa gaani idapase kuti Mbori na kini undo awirinarani i nimangihe kinawo. (2) Ho “aAsuro” nika zubohe ni, si nika ida abaakumba du na kido nga Yekova nika batasa rani abatasa. (3) Agu arugute ani agbiaha be ga Yekova riigbu tipa ka batasa rani si arengbanga kadu bangirani ni ruruhe awere te. Ani dunduko si aida ani gisangba agu arugute dunduko i afuhe furani awere, ka si avuranga ru bangirani ya. (4) Gere nga regbo fu agu aboro dunduko nakido kuti wirikapai, aũzegino, watadu agu ariigbu nga ga aboro i mangi ariapai rogo gayo berãpai yo. Si naida abaakumba du barambeda tipa ka undo agu aboro namanga utukuru rogo idapase yo.

18. Wai rengbe ani ka gbia undo ti berã ani kurii gi kekeapai re?

¹⁸ Regbo nika da ada nga gu ga Mbori amoyambu nika duwa agu aboro adunga na bandahe ya kina wai si adu tipa agu aYudo naadu Yerusarema yo ti rago Izikiya. Ti gu regbo re, afugo Izikiya ngarasinga rani angarasa. Ani tingidi gupai nga avurarani na ‘be borose, ono Yekova du na ani ka unda rani nga gaani Mbori, ka so gaani vura fu rani’!​—2 Peka 32:8.