Ziazia Kekeapai​—Tipagine du Dungu Angbatungaha ti Ni?

Tipagine du dungu angbatunga sasa afugo Ziazia Kekeapai ti ni areme? Ya mo mo naabi vovo sasa ngbatunga afugo Ziazia Kekeapai ni gu he rengbe ka undo ro watadu mo naabihe nga si nasaha ni mbumbuhe tipa boro gi rogo Ziazia Kekeapai yo? Pa wirika mo pai tipa wai si aenge nika undo ro tipa mo wisigipai tipaha ni tatamana.

Ni bambataha, da du naake Ziazia Kekeapai, na ti gini regbo ni akehe ti ni?

BAMBATA ZIAZIA KEKEAPAI

Ziazia Kekeapai kparaka ku rogo apaparaha ue. Bambata paparaha na abuku rogoho yo 39 nga gu du na “aasia pa sangba Mbori,” rogoho (ARomo 3:2) Mbori afu gako toro fu ruru akumba tipa i ke agi abuku re vuru gbanga regbo yo, agarã wa 1,100 tona rogo gu garã nangia 1513 Mbata fu Batikayo Kristo (M.B.K.) ki da kuti gu garã nangia 443 M.B.K. I akehe gbe rogo pa-Ebere, sidu, ani nayamba gi paparaha re nga Gu Kekeapai nga ga Ebere, aboro nainihe a nga Kuru Ndiko.

Ue paparaha na abuku rogoho 27, du a nga kina “ga Mbori pai.” (1 ATesaroniko 2:13) Mbori afu gako toro fu ga Yesu Kristo ruru abawiriki tipa i ke agi abuku re vuru wiri guru regbo yo, nga gu naadi agarã wa 60 tona rogo 41 Fuo Batikayo Kristo (F.B.K.) kuti 98 F.B.K. I ake gi paparaha re rogo pa-Giriki, ani nayamba gi paparaha re nga Gu Kekeapai Nga ga Giriki, aboro nainihe a nga Vovo Ndiko.

Gu dunguradungura abuku du 66 ga Mbori toro adu kugii pa kehe re kini kusi Ziazia Kekeapai—Ga Mbori pangbanga fu ngbatunga aboro dunduko. Ono tipagine i akusi kura asasa afugo Ziazia Kekeapai ti ni? Andu apai gere biata.

• Ka sa aboro tipa i gedi Ziazia Kekeapai rogo afugoyo yo.

• Ka dia agu aingahe abakehe amangihe na ka karaga gu kekeapai naadu mbata ku rogo abaha.

• Ka mangasunge na vovo afugo.

Ani wisigingo wai i amangisunge na agi apai re rogo agu asasa Ziazia Kekeapai naadu mbata ue.

ZIAZIA KEKEAPAI ROGO PA-GIRIKI NGA SEPTUAGINT

Agarã 300 kusayo mbata fu gu regbo Yesu araki ti ni auru kpotosende, gu wene abawirikipai nangia aYudo atona sa gu Ziazia Kekeapai nga ga aEbere ku rogo kura fugo​—pa-Giriki. Aboro ini gi sasa fugo Ziazia Kekeapai re nga Septuagint. Tipagine i akusihe ti ni? Tipa ka undo gu badungu aYudo naape pa-Giriki kuba pe pa-Ebere tipa i rugutiyo na “Ziazia Kekeapai.”—2 Timoteo 3:15.

Gu Ziazia Kekeapai nga Septuagint aima undo mirioni agu aboro a naangianga aYudo ya, agu aboro naape pa-Giriki aima ye ka ino gupai Ziazia Kekeapai aayugoho. Ngba gini gene? Gu bakerepa bayugupai nga Wilbert Francis Howard aya: “Ti bebere bambata sa kama agarã, si ada ni gu Ziazia Kekeapai nga ga gu Kanisa nga ga aKristano, gaha amokedi aandu rogo abambutiria ‘ni tungusihe ya Yesu nga Kristo.’ ” (Amokedi 17:3, 4; 20:20) Ringbisihe kuti gu bawene bawirikipai tipa Ziazia Kekeapai nangia Frederick Fyvie Bruce, gure nangia gu bambata ndupai naasa aYudo “nyemu gu Ziazia Kekeapai nga Septuagint gbandaka tiyo.”

Wa ga Yesu amokedi atona ka gbia gu Ziazia Kekeapai nga ga aKristano naadu rogo pa-Giriki tooni tooni, i akodi gu sasa Ziazia Kekeapai nga Septuagint na gu Kekeapai nga ga Ebere si kini kusi Ziazia Kekeapai nga gu du berani areme.

ZIAZIA KEKEAPAI DU ROGO PA-TIRIANI NGA VULGATE

Fuo susa agarã 300 kusa fuo nyasa ke Ziazia Kekeapai, gu bawene bawirikipai tipa pambori nangia Jerome akusi sasa fugo Ziazia Kekeapai rogo pa-Tiriani, nga gu i ayambaha nga Latin Vulgate. Kura asasa fugo Ziazia Kekeapai aima duho mbata rogo pa-Tiriani, tipagine si aaida vovo ho ti ni? The International Standard Bible Encyclopedia naya: Jerome aaida ka mbakada “iraira afugo, gbe aingahe, na agu apai si aaidanga i gbiaha na ka diaha kusayo ya.”

Jerome aima mbakada badungu agu aingahe re. Ono kusa, agu abarumbatayo nga ga aKanisa aima gbarasa aZiazia Kekeapai ni kerehe! I agumba gupai nga Latin Vulgate nga gu yangara sasa fugo Ziazia Kekeapai i naidi paha, na si amangisunge tipa dungu kama agarã! Kuba gupai nga si undo kungbo aboro i rugutiyo na Ziazia Kekeapai, gi Ziazia Kekeapai naadu rogo pa-Tiriani re asaha ni mbumbuhe fu aboro i gi rogoho yo mbiko dungu aboro aainongo pa-Tiriani te.

KURA SASA AFUGO ZIAZIA KEKEAPAI ATONA KA KURA

Ti kina gu regbo re, aboro atona ka kusa kura sasa afugo Ziazia Kekeapai—wa gu nga Syriac Peshitta nga gu aboro aini paha na arago dunduko bara rogo bisue kama agarã F.B.K. I aakusanga aZiazia Kekeapai rogo kura afugo te dati 14 kama agarã, i kini tona ka manga ome tipa ka kusa Ziazia Kekeapai fu kungbo aboro rogo afugoyo.

Ti digido 14 kama agarã England yo, John Wycliffe atona mbu gu fugo aboro aima mbuhe ni tona ko kusa Ziazia Kekeapai rogo pa-Ingirisi, nga gu fugo kungbo aboro aima rengba ka gia rogoyo. Nibasa ti ngbafuo gure, gu gene Johannes Gutenberg aakusa awaraga ngbaha azaki gene fu wene abawirikipai tipa Ziazia Kekeapai i tona ka kusaha na kini kparaka vovo sasa afugo Ziazia Kekeapai rogo dungu afugo Putu yo.

Ho i akusi badungu aZiazia Kekeapai ni rogo pa-Ingirisi, ababisirapa apai atona ka sakapa wai ka kusa kura ngbatunga aZiazia Kekeapai berewe kina rogo gu bangisa fugo re. Gu babisirapa apai naadu rogo 18 kama agarã nangia John Lewis akepai ki ya: “Fugo nagbinza agbinza na si ni mbumbuhe tipa ka giarogoyo, sidu, si ni nyanyakipa pai ka wisigo kuru sasa afugo tipa ka maaha rogo gu fugo aboro amangasunge na ni, gu sasa fugo nga gu rengbe agu aboro du ti gi regbo re ka giarogoyo.”

Areme, wene abawikipai tipa Ziazia Kekeapai na rengba ka wisigopai tipa kuru sasa afugo Ziazia Kekeapai susi gu naadu mbata. I na wene giarogopaiyo tipa gu kuru afugo i ake Ziazia Kekeapai rogoho, na i na kuru aZiazia Kekeapai i akehe bakuruyo nga gu i akura baraha ti gi gaani regbo re. Si naundo yo tipa i ini wai gu kekeapai naadu mbata rogo Ziazia Kekeapai adu.

Sidu, si ni bawenepai ka du na vovo sasa afugo Ziazia Kekeapai. Kina rengo du nga, si naida aida boro du na rubangirise tipa bete agu akuraha. Ono ka si du nga ndikidi nyemuse du tipa Mbori fõ agu aboro re i kusi vovo sasa fugo Ziazia Kekeapai, gayo fuo sunge ima rengba ka du na bakere undo ti ni furani.