Ya Mo Yesu Nga Mbori?

ADUNGU aboro nabi Tirinita “ni mburu gu yugopai nga ga gu pambori nga ga aKristano.” Ringbisihe kuti gi yugopai re, Ba, Wiri, gbiati ziazia toro nga aboro biata rogo Mbori yo sa. Bakerepa Bavugahe nangia John O’Connor agumba gupai tipa Tirinita nga: “Ani ima ino gupai nga gu yugopai re ima du ni misiterio, nga gu ani ata tonanga giarogoyo ya.” Tipagine du gu yugopai ti ni nga ga Tirinita niba kpakarakpakaraha tipa ka giarogoyo?

Gu buku nga The Illustrated Bible Dictionary nafu ndupai sa. Gi buku re nagumba gupai tipa Tirinita nga: “Gi yugopai re ga Baibiri ngaha te rogo gu gene nga, ai agu apai du rogoyo boro arengbanga ka bihe rogo Baibiri yo te.” Wa duhe nga Tirinita “nga gu yugopai nga ga Baibiri te,” agu aboro idi kuti gu yugopai nga ga Tirinita aima digo ni gbata kekeapai rogo Baibiri kakaka tipa ka songoda gayo yugopai na ni​—na zavura kini aria sangbaha.

Ya Mo Veresi ho Nayugopa Tirinita?

Kpiapai sa nga ga gu veresi nga ga Baibiri aboro ainga mangasunge na ni dedede nga Yoane 1:1. Ani nageda gupai rogo gu Baibiri nga King James Version yo nga: “Mbata rago nikaenga Pai adu kina ho, aPai adu na Mbori [pa-Giriki, ton the·on], Pai adu ni Mbori [the·osʹ].” Gi veresi re na afugo pa-Giriki ue tipa gu rimo nga the·osʹ (mbori). Gu bambataha natona nga ton (the), du nga gu kekepai nga ga pa-Giriki i amaaha mbata fu rimo he nga gu i naima inopaha, na rogo gi bangiriba re, gu fugo nga the·onʹ nabipa gu Mbori Du na Tanduapai Dũ. Ono tie, rogo gu uehe, i amaanga gu kekepai i amaaha mbata fu rimo he nga gu i naima inopaha ho i namoi gu fugo ni nga the·osʹ te. Ya mo gu kekeapai i amaanga ha re ya, ingahe du namangi ka i moingo ho ya?

I ake gu Wene Pangbanga nga ga Yoane rogo gu pa-Giriki i ayambaha nga Koine, nga gu du na andiko rogoho nibipa mangasunge na gu kekepai i amaaha mbata fu rimo he nga gu i naima inopaha. Gu wene bawirikipai tipa Ziazia Kekeapai du rimoko nga A. T. Robertson bi gupai nga ka si du nga riipai gbiati gupai angianga riipai ya na gu kekeapai rogoho i amaaha mbata fu rimo he, “si dunduko ue nga agu i amaaha mbata fu rimo he nga gu i naima inopaha, i namangasunge na ni wa guhe du kina sa, na i ima rengba ka mangasunge na gu kuba gu.” Robertson nabi kpiapai wa gu du rogo Matayo 13:38, nga gu naya: “Gu ati re [pa-Giriki, ho a·grosʹ] nga zegino [pa-Giriki, ho koʹsmos].” Agu arugute nga ga tangara fugo nibeedihe naundo rani ani girogo gupai yo nga zegino a nga kina ati.

Tipa ka yugoho na kpiapai, Hewett amangisunge na 1 Yoane 1:5, nga gu naya: “Mbori nga imarago.” Rogo pa-Giriki yo, “Mbori” nga ho the·osʹ na sidu tie, si na gu kekeapai i maaha mbata fu rimo rogoho. Ono tipa gu nga phos du tipa “imarago” si na ai kekeapai rogoho i amaaha mbata fuhe te. Hewett aya: “Boro ima rengba ti aregbo dunduko . . . ka ya tipa Mbori Ko nga imarago; ono ka boro yanga ti aregbo dunduko tipa imarago si nga Mbori te.” Kina ngbatunga akpiapai wa gure du rogo Yoane 4:​24, “Mbori nga Toro,” na rogo 1 Yoane 4:​16, “Mbori nga nyemuse.” Rogo agi averesi re dunduko, riipai na gu kekeapai i amaaha mbata fu rimo he ono gupai angianga riipai ya nga, “Toro” na “nyemuse” si na gu kekeapai i amaaha mbata fu rimo he te. Sidu, gu kekeapai i amaaha mbata fu rimo he nga gu i naima inopaha, i namangasunge na ni wa guhe adu nga kina sa ya, na ka i rengbenga ka mangasunge na ni kuba gu te. Rogo agi averesi yo re arengbanga kadu nga “Toro nga Mbori te” watadu “nyemuse nga Mbori te” te.

Wai ka Ino Gupai “Pai” Arukubaha?

Badungu wene abawirikipai tipa pa-Giriki na abasafugo Baibiri ini gupai nga Yoane 1:1 ayugongo gu memepai i aino “pai” ti ni te, ono si nayugopa agu apai du rogo gu fugo re. Gu basafugo Baibiri nangia William Barclay aya: “Bambiko [gu mokedi nangia Yoane] amaanga gu kekepai i amaaha mbata fu rimo he barangba theos te, si ada nga ringbisapahe . . . Yoane aapenga gupai ane nga Pai ima wiratihe na Mbori te. Tipa ka maa gipai re ngba taata gene, ko ayanga Yesu angia Mbori te.” Wakina gure a, gu wene bawirikipai nangia Jason David BeDuhn aya: “Rogo pa-Giriki, ka mo mbu gu kekepai i amaaha mbata fu riipai pati gupai nga theos rogo genewaraga wa gu du rogo Yoane 1:1d, sidu, gamo abagedipai nika berãha nga mo aaida ka ya ‘mbori.’ . . . Gu rengo duho nga gu kekeapai nga theos nga gu adunga na gu kekeapai rogoho nga gu i amaaha mbata fu rimo he ya kia ti gu kekepai nga gu du na riipai nga ho theos nga gu i amaaha pati gupai i naima inopai tipaha, si kina wai du gu kekepai du rogo Pazande nga ‘mbori’ du na tonatonaha ni umbaha kia ti gu ‘Mbori’ du na tonatonaha ni bakerehe.” BeDuhn agbia kurapai kutini nga: “Rogo Yoane 1:1, anga Pai nga bangisa ndikidi Mbori te, ono ko nga mbori, watadu toro wakina Mbori.” Watadu ka maaha ngba gu gene Joseph Henry Thayer amoihe ngbaha, nga gu wene bawirikipai nasa gu Baibiri nga American Standard Version, ko aya: “ [Pai] adu na kina tandu apai beko, ono ko angianga Mbori tandu apai dũ te.”

Ya mo si naida pa wai du Mbori du ni gupai nga “misiterio ka boro agianga tiní na ni ya”? Yesu aabingo ho wo te. Rogo ga Yesu kparakpee fu Bako, ko ayugu gu kparakparapai ziazia du dagbako gbiati Bako ho ko aya ni wẽ: ‘Nyenye unga nga gere, nga i ini ro nga bangisa ndikidi Mbori, na gu ko mo akedi ko, nga Yesu Kristo.’ (Yoane 17:3) Ka ani idi kuti Yesu na ki rugu tirani na gu yugopai nga ga Baibiri du gbaiga, ani nika irisa ko wa Wiri Mbori a kina wai du ko. Ani nikaa iriso Yekova a nga “bangisa ndikidi Mbori.”