Fugo Yekova Niungaha

Memeapai Rogo gu Buku Nga Abasapungbanga

WAI Yekova anamangapai ho gako aboro anasa giiyo ni fuko ki tona kaa iriso kungbo ambori? Ginipai ko anamangaha ho i anikpasaka samungu ni kindi kutiko ono kini sana ko tipa undo kinaho sa i anidu ni rogo kereapai? Ya mo Yekova animbakadi gene tipa yo i bati ngbaha ti agu aregbo re? Gu buku nga Abasapungbanga nakaragapai sa agi asanahe re na gu kura nyanyakipa asanahe. Gu nebi nangia Samuere nanyasi ke gu buku re rogo gu garã nangia 1,100 M.B.K. Si nafura tipa agu apai namangi vuru agarã 330, natona ti kpio Yosua dakuti gu regbo i amoi bambata bakindo aYisaraere rii mbatabakindo.

Nidu gu buku nga Abasapungbanga nipapara fugo Mbori duna ome ti ni watadu gako pangbangaa, si na bakere undo behe tipa rani. (AEbere 4:12) Gu iiriwo apangbangaa keke yo ho rogoho nafu dudungurobipai fu rani tipa asino Mbori. Agu apai ani awirikaha behe nanyakasa gaani idapase na kini undo rani ani kakuti “ndikidi unga” nyanyakii, nga nyenye unga rogo ga Mbori vovo zegino ko akidohe tipaha. (1 Timoteo 6:12, 19; 2 Petero 3:13) Gu mangaapai nga ga batasa aboro Yekova amangihe ka batasa gako aboro du paha rogo gi buku re, si nga mboimboi gu bakere batasa aboro Wiriko nga Yesu Kristo nika mangaha gizo kumbatayo.

TIPAGINE SI AIDA ABASAPUNGBANGAA DUHO TI NI?

(Abasapungbanga 1:1–3:6)

Fuo Yosua dibe agu abakindo nangia ga Kanana yo, angbatunga aYisaraere nibasasa andu ka rogoda gayo arago na ki di gu ringara re nigayo. Ono tie, aYisaraere adandanga araki rogo gu ringara re kusayo dunduko te. Gipai aYisaraere akpa ti mangaha re asatihe nindikidi gbina fuyo.

Gu rikaaboro nakuru fuo kpio Yosua ‘ainonga Yekova te na ka i ainonga gupai a ko amangihe fu aYisaraere ya.’ (Abasapungbanga 2:10) Kurii gure, aYisaraere aguari ka manga kodatise nga ga rogatise na aKanano na kini irisi gayo ambori. Si ki ta du were, Yekova kini mo ka fu aYisaraere kube avurayo. Ono tie, ho rungosi aniegera ni gbe, aYisaraere anikpari fu ndikidi Mbori tipa undo. Gu pangbangaa du tipa abasapungbangaa, nga agu akumba Yekova asia yo ti gene yo i batasi gako aboro be avurayo, amangi ti regbo gi ariapai nadu rogo pambori, rogo kodatise na akurase, gbiati rogo birĩ zogarago re.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

1:2, 4—Tipagine i asia Yuda ti ni nibambata tunga ka dia gu papara rago i afuhe fuyo wa ko angianga unvuru ya? Gu tunga ka gi mamu re andu fuhe nibambataha angia tunga Rubena, nangia bambata wiri Yakobo. Ono tie, gu sangbanebi Yakobo agumbaha wa ko aasamba, ko afura tipa pai kumbatayo ya pa Rubena adunga kumbatayo te, mbiko ko aima gbarasapa gako rengo nga ga bambata vungu. ASimona na Revi nangbefuo Rubena ti gene yo adianga ha a te mbiko i amangipai nizanga nunga, si du si aidi gupai ti ni nga i gbandaka agbandaka dagba aYisaraere. (Bambata Pai 49:3-5, 7) Sidu, gi mamu re kini mo ka ti fu Yuda, nangia gu biama wiri Yakobo. Simona, nga gu tunga nakoditiyo kuti Yuda, agbia kina bete rukutu arago gbua nagbandaka rogo gu bakere ringara nangia ga Yuda.a—Yosua 19:9.

1:6, 7—Tipagine i anakafa abawiri-bee gbiati abawiri-ndu agu abakindo ti ni i anadiabeyo rogo vura? Si nawira gupai nga, gu boro nanidu na abawiri-beni gbiati abawiri-nduni nikafukafuhe, ni arengbanga berewe tipa sunge abanzengere te. Fuo zanga banzengere abawiri-beni, wai ka ni rengbe ka zada basape watadu baso? Naapa zanga boro abawiri-nduni nasa gupai a nga ka ni runga wenengai rii sende ya.

Agu Apai Rengbe Ani ka wirikaha:

2:10-12. Si naida ani du na gu mbakadapai nga ga geda Ziazia Kekeapai watadu ka wisigoho dedede tipa ‘ka bangirani agonga ti ga Yekova mangaapai ya.’ (Atambuahe 103:2) Si naida avunguagude rimisi gu rengo nga ga Fugo Mbori ku ngbadu awiriyo yo.—Pa Fu Rugute ni Ue he 6:6-9.

2:14, 21, 22. Yekova ambu gbegbereapai si mangi gako aboro nangia abasasangbaa na gu nduhe nga si rugu yo, si girisi yo, na ka sa yo i karagatiyo fuo ko.

YEKOVA ASIA AKUMBA NI ABASAPUNGBANGAA

(Abasapungbanga 3:7–16:31)

Gu iiriwo pangbangaa nga ga agu adiabese rogo avura nangia ga abasapungbangaa, si natona na guko nangia Oteniere, nga guko nadigisi gu zogarago nangia ga bakindo Mesopotamia kurii aYisaraere nga gu nadi agarã muambe. Gu basapungbangaa nangia Euda amangisunge na wene birĩ rogo wingbaduse ki imi gu kikii bakindo aMoabo nangia Egerone. Gu wiwingbadu basapungbangaa nangia Samagara asovura nisako ngiringiri na aFereseto ki imi yo 600 na gu kpudu i naata basungo bagara nani. Fuo Debora ngarasi Baraka, nangia gu dee naamangasunge ni denebi, na Yekova ki songodi ko a, ko gbiati gu gako riivura naadunga na kikindigi aũvura beyo ya, bangeyo adu nga akutu bawe adibe ga Sisera aborovura nadu na bakere ome tiyo gbe. Yekova asia Gidiona na ki sa ko gbiati gako akumba bangeyo adu nga 300 i dibe aMidiano.

Yekova abatasi aYisaraere vurube Yepeta be aAmono. Tora, Yaira, Ibasana, Erone, na Abidona adu a dagba agu akumba nadu 12 namangisunge ni abarumbatayo watadu ni abasapungbangaa ka batasa aYisaraere. Gu regbo nangia ga Abasapungbangaa, si adigi kuti Samusona, nga gu kumba nasovura kuti aFereseto.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

4:8—Tipagine Baraka akakuti gupai ti ni nyanyakii nga si aida gu denebi nangia Debora ndu andu na ko ku ba vura yo? Wa gopai ayugoho, Baraka abi tiko nga ko arẽnga ka ndu nisako tipa vura kuti ga Sisera riivura te. Padu gu denebi re na ko ka fu gu kido fuko gbiati gako akumba nga, boro kinaho nikaa fu agu arugute nga ga Mbori fuyo. Sidu tie, pa nyakasa Baraka gupai kindi nga si aida Debora gasi yo agasa angianga pamungo te ono si angia gupai nayugupa gako nyanyaki idapase.

5:20—Wai akerekuru aru ngbangbaturũ yo ka sovura kubara Baraka yo? Ziazia Kekeapai agumba wiripai fu rani singia gipai re akodi undo be amaraika, watadu aũngbangbaturũ natiwi kurii ga Sisera akumba i ki sakirogoyo ya ũkpere nangiaha, watadu gu sangba soroka na akerekuru nangia ziree nanangi Sisera te. Ono tie, zanga kapa, Mbori aima rimiso tiko kurogo gi vura re ngba kura gene.

7:1-3; 8:10—Tipagine Yekova aya ti ni wee gu ga Gidiona akumba bangeyo adu nga 32,000, si aima susa gu bangeyo narengbe ka sovura kuti agu abanzengere nangia avurayo nadu 135,000? Si adu wo mbiko Yekova naasovura kuba Gidiona na gako akumba ka diabe avurayo. Mbori aidanga i berẽ gupai nga i adibe aMidiano ngba gayo ome nisayo te.

11:30, 31—Ya mo ho Yepeta aamanga gako mozunga ni, boro du pani adu bangiriko ko aida ka tumo na ni nizozo motumo? Ngbatunga gu berã re ambedanga ka ye kuri Yepeta yo te, mbiko ga Mose ndiko ayaa: “A nga boro sa ka du dagba roni ka ida ka fu wirini ni susi rogo we wa motumo nga kumba watadu de te.” (Pa Fu Rugute ni Ue he 18:10) Ono wa vura duhe wo, kina boro pa boro nzunzu Yepeta aberẽ pani, angianga pa nyaa ya. Si nawiraha nga, agu anyaa nada tipa aYisaraere tumo na ami, i anabandanga ra kporo te. Na kurii gure, pa tumo ko na nyaa arengbanga kadu nigu iiriwopai ka ko amangihe te. Yepeta aima rugatiko wenengai na gupai nga, gu boro nika kura kporo yo ka ye ka gbia ko gene, ni nikangia kina boro wiriko nga degude. Sidu, pa tumo ko na gi degude re “ni zozo motumo” aduna gu rogoyo ngawee ko nika kpara ri tipa kina ga Yekova kparakpara ba sunge sa.

Agu Apai Rengbe Ani ka wirikaha:

3:10. Boro nadu na diabese rogo agu apai nga ga toro mbiko ga Yekova toro, angianga mbiko gu tatamana nga ga aboro ya.—Atambuahe 127:1.

3:21. Euda aima ino mangasunge na gako basape wenengai na niwingbaduse a. Si naida ani gbia birĩ a rogo mangasunge na “gu basape nga ga Toro, nga sangba Mbori.” Si nayugo gupai nga, si naida ani naamangasunge na Ziazia Kekeapai niwingbaduse tingba gaani sunge tungusapai.—AEfeso 6:17; 2 Timoteo 2:15.

6:11-15; 8:1-3, 22, 23. Ga Gidiona umbasitise nayugo nyanyakipa apai fu rani biata: (1) Ho i afu mamu sunge ni fu rani, si naida ani moiberã rani fuo gu tindiro fu yo ho fu rani re kuba berã kina pa gu worimose si ka ye nani. (2) Ho ani amangapai ni na agu aboro duna kina nyemu papaya tiyo, pa yugu ani umbasitise nigu mangaapai nga ga tatamana. (3) Umbasitise nabanda rani ani he maaberã rani kina fuo agu aba rimo rani nikaa wo mbikoho.

6:17-22, 36-40. Ani a wo, si naida ani duna rubangirise ki zanga ‘ida pa agu aboro dunduko naya ziazia toro tiyo.’ Kuba gure, si naida ani “ásadi yo, si ngia i naye yo du Mbori ni.” (1 Yoane 4:1) Tipa gu Kristano nga vovo bakumba rugutiko na gupai wenengai nga, gu rugute ko andu ka fuhe mburuhe kina rii Fugo Mbori, si adu nipatatamana fuko ko sana gu bakumba ini he susi ko.

6:25-27. Gidiona amangipai rogo birĩ ka zanga imisa asogo ko zanga nduhe. Ho ani atungusa wene pangbangaa ni, si naida ani duna rubangirise ka ne imisa kura aboro zanga nduhe ho ani afura ni.

7:6. Ho daha ni ti mangasunge fu Yekova, si naida ani duwa gu ga Gidiona akumba nadu 300, nga agu akumba nadu warawara ki ima mbakadatiyo ka mangapai sa gu kerepai ka kuru.

9:8-15. Nairiwo gu pamungo nga ka mangapai nirukö na ka maa ngbaduse tipa gu ba du paha kuari watadu tipa duna ome kurii kura aboro!

11:35-37. Zanga kapa, gu wene kpiapai nangia ga Yepeta, angia gupai naundo wiriko ri sonosi nyanyaki idapase na gu sino nga ga mbu boro pa gaani apai. Agu avunguagude du areme rengbe ka maa ngbatunga kpiapai wa kina gure fu awiriyo.

11:40. Gu tambuahe ani afuhe fu gu boro nayugo sino nyemu futise ka manga ga Yekova sunge, si nangarasa gu boro re.

13:8. Si naida avunguagude kparikpee fu Yekova tipa arugute ho i ayugopai ni fu awiriyo na kini mangi gu gako arugute re.—2 Timoteo 3:16.

14:16, 17; 16:16. Sosoda boro kurani kutipai kini kpari ni aume na ki kakuti ni nigbangaha, si rengbe arengba ka gbarasapa gu pagume du dagbayo.—Asanza 19:13; 21:19.

GU KURA INGAAPAI NAAMANGA RINGARA AYISARAERE YO

(Abasapungbanga 17:1–21:25)

Yangara papara gu buku nga Abasapungbanga na bangua apangbangaa rogoho ue. Gu bambataha tipa kumba rimoko angia Mika, nga gu kumba namoi sese kpiahe kpuko yo na ki sia boro Revi sa ko naamangasunge fuko ti marã nigako boromotumo. Fuo gu ngbatunga nangia ga Dana gbarasi gu bakporo nangia Raisa, i adua gayo bakporo ki yambu rimoho nga Dana. Nimanga yo sunge na gu sese kpiahe nangia ga Mika gbiati gako boromotumo, i asigira kura ngbatunga irisombori kia Dana yo. Wa gopai ayugoho, angbatunga Dana aima zio gu bakporo nangia Raisa re mbata fu kpio Yosua.—Yosua 19:47.

Gu ue pangbangaa amangi ngbutuko fuo kpio Yosua. Si angia gu wasiwasi kodaba na bangisa dee dungu akumba amangihe nga aguyo naaraka rogo gu bakporo nangia ga ngbatunga Benyamina nangia Giba, nga gupai sangbanaha ambedi ka runosi ngbatunga yo yangarayo ki nye gbua nga 600 akumba. Ono tie, i ambakadipai tipa i rogodi adee ka batika, na bangeyo ki zugo ki da ti 60,000 aborovura ti regbo ga Davide zogarago.—1 Pekapai 7:6-11.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

17:6; 21:25—Wa duhe nga “aboro anamanga kina gu pai naaru bangiriyo ni ba sa sa,” ya mo si aye na vunduvunduapai? Oó, mbiko Yekova aima manga dungu mbakadaapai tipa si naaruga gako aboro. Ko aima fu aNdiko fuyo gbiati aboromotumo i naayugopai fuyo. Nimanga gbiamotumo sunge na Urima na Tumima, ko arengbe arengba ka sana Mbori tipa nyanyakipa apai. (Gate 28:30) Abaakporo nibasasa a aduku na abaakumba rogoho nga aguyo narengbe arengba ka fuka wene arugute. Ho Yisaraere aniidi ni ka mangapai na ngbanyaa kuti agi arugute re na kini mangi ‘gupai naniru aru bangirini,’ sangbanaha aningia kina weneapai. Ngba kura gene, ho boro anibasa ga Mbori aNdiko ni kini mo ka manga kina gani diaberã tipa sino mangapai na gu nga ga pambori, sangbanaha anangbanga te.

20:17-48—Tipagine Yekova aidihe ti ni gu ngbatunga nangia ga Benyamina dibe kura angbatunga bara ue, wa si avura du nga si aida i fu mbusa afu fu ngbatunga Benyamina vurũ? Nimbu Yekova gu ruru aboro re gu kura atunga aYisaraere imi dungu aboro dagbayo, asada du nangiaha ko afuhe fuyo tipa ka ino pa gayo nyanyaki diaberã ka dia gbegberepai kusayo ringara aYisaraere yo.

Agu Apai Rengbe Ani ka wirikaha:

19:14, 15. Gupai aboro Giba amangihe ki zanga dia kumba kugume angia kere sino. I naruga aKristano i ‘di agu aboro kugume naye koyo du yo ni.’—Rom. 12:13.

Gu Batasa Aboro Naye

Mbembedii kumbatayo, gu ga Mbori Kindo du tiibe Yesu, si nika gbarasa gbegbere zegino na ki batasi badungu ruru aboro. (Asanza 2:21, 22; Daniere 2:44) ‘Avura Yekova akpiko akpiko! Ono agu aboro nakpinyemu ko, i adu wa uru ho si naakura ni na omehe.’ (Abasapungbanga 5:31) Ani yuguhe na gopai ya ani dagba agu aboro nakpinyemu Yekova nimanga ani gupai wiriki ani he rogo gu buku nga Abasapungbanga.

Gu nyanyakipa rengo dogodi yo gumbaha rogo gu pangbangaa du tipa abasapungbangaa, si nga: Giasangba Yekova naye na dungu amaku, ono basasangbaa naye na kere asangbanaha. (Pa Fu Rugute ni Ue he 11:26-28) Nanyaki gupai tie nga ani ‘gisangbaa na kpotoroniyo dunduko’ nibipa agu apai Mbori nayuguhe fu rani.—ARomo 6:17; 1 Yoane 2:17.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 9]

“Yekova ki nimoi abasapungbanga nga agu yo nabatasi aYisaraere be agu yo nanamanga yo.”—Abasapungbanga 2:16

ABASAPUNGBANGAA

1. Oteniere

2. Euda

3. Samagara

4. Baraka

5. Gidiona

6. Tora

7. Yaira

8. Yepeta

9. Ibasana

10. Erone

11. Abidona

12. Samusona

NAFATARI

ASERA

ZEBURUNA

DANA

YISASAKARA

MANASE

EFURAIMA

BENYAMINA

YUDA

DANA

MANASE

GADA

RUBENA

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]

Ginipai wiriki oni he be ga Baraka kakutipai ya si aida Debora ndu andu na yo ku ba vura yo?