Vinë lɛ́ bu yɔghɔnë Ofo hɔ́ elë

1, 2. (1) ?Aghɩnë kë ví puɔpuɔnë, mabu kë eji ntɩ n’ye kë bá ewu é? (2) ?Jɔ nkpɔca ebá egbagbashi nakwa órò ntɛnɩ ghë é?

DI AKƆNDA wu micinë yikpe lɛ yighɔ lɛ në evi. Sɛ eyɛyɛ kelë, sɛ etɛ kelë n’ye kebë enʋn aʋn-nkpɔ ehʋn-oo sɛyɛyɛ ghë. Kë eji ntɩ n’ye kelë vinë bá enʋnmɔn, kë bá ekpa ewu sɛyɛyɛ ëë ghë.

² Ngiki fannga nhɛn, agbate vinë eyɛ kelë sɛ epidɛghë, ese bɛtɛɛ, eru epetè. Álɛ vinë bë enʋnmɔn, bë ekpa ése sɛyɛyɛnë, bayɛ n’ye Ofo bë emimi aghɩnë kë vínë aɛn. N’yonë, elë éwu n’ye Biblë eba egbagba jɔ ntɛnɩelë shi: ?Bu ayɔghɔ nkpɔca vinë ése é? ?Àlɛ́ fë aghagha n’ye fë évinë, élé fë éba enɩ ghɩnë fë évinë ebɔ eyɛsɛ é? ?Élé fë éba eɔsɛ elɛ kɔ́ ca yɔghɔ o, kɔ́ ya yɔghɔ o é? ?Mabu bë eɔsɛ eboka aghɩnë kë vínë, álɛ kelë vinë bë enʋnmɔn é?—Ka Proverbes 3:5, 6.

?BAYƐ N’YE MË ÉVI WÚ?

3. ?Fë akɔnda ghë, mɩɩ yiki bë evi álɛ bë egbɔ ewu sɛyɛyɛ wú? Gbagba ëë shi.

³ Ngiki jɔghɔ ehɛ kɔ àlɛ́ yiki gha ví wunë, ghɩ ntɔnë gha ɔɔsɛ bë ewu sɛyɛyɛ. Ese jɔ ntɔnë gha lɛ́ nahɔnrɛ. Ʒezi hɛ́ kɔ kpakpledinë lɛ́ bunë Ofo hɔ́ (Matthieu 19:11, 12). Akoto Pɔlë hɛ́ kɔ bu ayɔghɔ fannga nhɛn nʋn kpakpledinë ghë (1 Corinthiens 7:32-38). Fë ëë fë éhɛ kɔ́ fë évi o, kɔ́ fë ghe evi wo. Gha éɲa më-cɛwuelë lɛ, fë shikwaghɩ lɛ, bunë kë elɛ wɔ́wɔ́ eɲë oo gbonë lɛ shi kebë eshu rupu álɛ fë évi wo.

4. ?Bu ayɔghɔ fannganë nʋn vi yɔghɔnë ghënë, aghɔ ëë lɛ́ nkpɔca é?

⁴ Biblënë ehɛ kɔ vinë esë lɛ́ bu yɔghɔnë Ofo hɔ́ elë; bu ayɔghɔ fannga nhɛn nʋn ëë ghë. Ʒoova hɛ́ Adamënë lɛ́ yikpe pidɛnë kɔ: “Gha yɛsɛ n’ye yikpe bë eso ëë esëkpɔ cece. Má elɛ bokanë bë eba ëë eyɛnë elɔ ëë” (Genèse 2:18). Ʒoova óo Ɛvë álɛ bë elɛ Adamë ya; n’yonë, kë káci ngiki shikwa pidɛ. Àlɛ́ ca lɛ ya kë ahʋnhʋn jɛelënë, kelë ereninë bë elɛ aʋnkunë lɛ́ dɛɛn, bayɛ álɛ kebë ebɔ eta kelë jɛelënë. Ese gha lɛ́ jɛelënë ngiki bë ehʋnnë ghëwu esëkpɔ ëë kë evi.—Psaume 127:3; Éphésiens 6:1-4.

5, 6. ?Élé vinë bë eba eɔsɛ enʋn fɛ “ecinë kë bɔ́ eci arɩ kwɛ́kwɛ lɛ́ ëënë” mɩnɛn é?

⁵ Blengbi Salomɔn ghɛ́ghɛ kɔ: “Ngiki aɲʋn ao-omunë, yɛsɛ she yiki nkpɔ, noo kë ewu ayɔghɔ kelë juman kpɛɛkpɛnë ghë. Noo àlɛ́ owu-nkpɔ ajaeshinë, gbeenë bë eɔsɛ elo ëë oru. ?Ese mabu bë efɩ ghɩnë ajaeshi, óó gha ɔɔ ghɩʋn álɛ bë elo ëë oru wué? [...] Ecinë kë bɔ́ eci arɩ kwɛ́kwɛ lɛ́ ëënë ghe kɔ shiji.”—Ecclésiaste 4:9-12.

⁶ Vi yɔghɔnë bë eɔsɛ elɛ n’ye yikpe lɛ yighɔ lɛnë kë lɛ́ cɛwuelë tete, kë eboka kelë esë, kë enini kelë esë opu shi, kë ekpa ebidi kelë esë shinë, kë eo-omu enʋn aʋn-nkpɔnë. Kolo bë eɔsɛ elɔ aghɩ kë vínë kebë eɔ mɛnsɩ, ese àlɛ́ kelë aɲʋn powu kë në esʋ Ʒoovanë, kebë ekpa eɔ mɛnsɩ edɔ lapɔ. N’yonë, kelë vinë bë eɔsɛ enʋn fɛ “ecinë kë bɔ́ eci arɩ kwɛ́kwɛ lɛ́ ëënë” mɩnɛn. Eci ntɔnë kpɛkpɛ she ecinë kë bɔ́ eci aɲʋn óo-mu lɛ́ ëënë. Aghɩnë kë vínë, kebë eɔ mɛnsɩ edɔ àlɛ́ Ʒoova anʋn kelë vinë ghë.

7, 8. ?Jɔ nkpɔca Pɔlë óo vi jɔnë ghë é?

⁷ Àlɛ́ ngiki aɲʋn avinë, owu-nkpɔ bë eɔsɛ elɔ cɛwu bë ewu sɛyɛyɛ kelë sanë ghë (Proverbes 5:18). Ese àlɛ́ sanë yiki evivi n’ye bë esanë esëkpɔ ghëwu ë në eviɛ n’ye në évinë, ghɩ ntɔnë bë eɔsɛ enɩ ghɩ pʋpʋ ebɔ evi. Bu ntɔnë ghëwu ë Biblënë ehɛ kɔ ebë “esa ncasɔghɔ abasɔ sɛ,” álɛ ebë egbɔ evi, noo cibɩ ntɔnë ghë, sɛhɛ elɛ ngiki edɔ (1 Corinthiens 7:36). Bayɛ n’ye yiki bë ekɩkɩ mɩɩ sɛhɛ cibɩ ntɔnë bë esasɛ, álɛ bë egbɔ evi. N’yonë, në éɔsɛ edi akɔnda eyɛsɛ, álɛ në énɩ ghɩ yɔghɔ ebɔ evi.—1 Corinthiens 7:9; Jacques 1:15.

⁸ Àlɛ́ fë eghagha n’ye fë évinë, bayɛ n’ye fë émʋn eyɛsɛ kɔ mianmian nʋn vinë powu ghë. Pɔlë hɛ́ kɔ: “Aghɩnë kë evinë, kë bá ewu mianmian” (1 Corinthiens 7:28). Aghɩnë kë ríshi yɛsɛ tete kelë vinë ghënë bɔ́bɔ́ esë, ɔɔ n’ye eshu ekpɛkpɛ elɔ kelë. N’yonë, àlɛ́ fë avivi n’ye fë évinë, mʋn yɛsɛ n’ye fë ébɔ aɛnshiji ghë enɩ ghɩnë fë évinë ebɔ.

?CA MË ÉVI É?

9, 10. ?Àlɛ́ elë avi ghɩnë ghe sʋ Ʒoova wunë, mabu bë eshu é?

⁹ Álɛ fë égbɔ enɩ ghɩnë fë évinë ébɔnë, kpe Biblë mbratishi ntɛnɩ fë éghaghaghë: “Eɲë lɛ aghɩnë kë gha lɛ́ Krisë ejiti-aghɩ wunë lɛ gha éghʋghʋ, bu ntɔnë gha sheghë” (2 Corinthiens 6:14). Bunë ngiki elɛ erijidi ghënë, ëë ghë ëë Pɔlë kpɩ́ hɛ́ jɔ ntɔnë. Erijidigho gha ɔɔsɛ bë ebɔ nɛpiɛ nfre aɲʋnnë kë gha dɔ́omu gha she, kë gha kpa gha ɔɔ mɛnsɩ gha she wunë eba aʋn-nkpɔ álɛ kebë edi juman. Bu ntɔnë gha yɛsɛ, noo bá epɛ nɛpiɛnelë aɲʋn powu. Fɛ nhɛn mɩnɛn, àlɛ́ ghɩnë esʋ Ʒoovanë lɛ, ghɩnë ghe sʋ ëë wunë lɛ kë avinë, bu ntɔnë bá elɔ kebë ewu mianmian fannga nhɛn. N’yonë, Biblënë eo elë jɔ n’ye ebë evi ‘ghɩnë lɛ́ Kpashi ejitighonë esëkpɔ.’—1 Corinthiens 7:39.

¹⁰ Mici jɔghɔ, kretiɛn aghɔ ehɛ kɔ bá kelë aɛn yɛ n’ye kebë evi ghɩnë ghe sʋ Ʒoova wunë eshe n’ye kelë esëkpɔ kebë eso. Ese àlɛ́ elë gha wú jɔnë Biblënë eo elënë ghɩ wunë, elë ewu yalɛ lɛ aarɛrɛ lɛ. Elënë elë esʋ Ʒoovanë, jumannë ebë edi elɔ ëënë ëë lɛ́ bunë ɔɔ alɔ dɔ́ tete elë oohʋn ghë. ?Àlɛ́ fë lɛ ghɩnë fë vínë lɛ gha ɔɔsɛ eɲë élɛ bu ntɔnë aʋn-nkpɔ wunë, élé bë eba elɛ fë é? Kretiɛn fannga nhɛn dísʋ n’ye kelë esëkpɔ kebë esonë, yɛ́ kelë aɛn she n’ye kebë evi ghɩnë ghe sʋ Ʒoova wunë.—Ka Psaume 32:8.

11. ?Élé fë éba eɔsɛ enɩ ghɩnë fë évinë ebɔ eyɛsɛ é?

¹¹ Gha lɛ́ jɔ ntɔnë ëë eshi ëë lɛ́ n’ye, aghɩnë kë esʋ Ʒoovanë powu ëë kebë eɔsɛ elɛ ghɩ yɔghɔnë bayɛ n’ye fë évi wo. Àlɛ́ fë avivi n’ye fë évinë, viɛ ghɩnë fë kolo tete, óó eɲë ece eɲë esë mbë eyɛsɛ. Kɩkɩ mɩɩ fë éwu ghɩnë evivi n’ye bë elɛ bu nkpɔkpɔnë fë evivi n’ye fë élɛ fë oohʋn ghë, óó ebɔ Ofo jumannë eboepi ëë oohʋn ghënë. Bɔ cibɩ ka vi jɔnë kanga celenë eo elë Ofo nakwanelë ghënë, kpa di akɔnda wɛsɛ kelë yɛsɛ.—Ka Psaume 119:105.

12. Biblënë ghë, kë hɛ́ kɔ shìelë aghɔ ɲí ngiki lɔ́ kelë jɛelë ví. ?Mabu ebë eɔsɛ ehɔhɔ jɔ ntɔnë ghë é?

¹² Oo jɔghɔ ghë, shìelë ëë kë eɲi kɔ́ yikpe o, kɔ́ yighɔ o elɔ kelë jɛelë kë evi. Kë edi akɔnda n’ye shìelë ëë kë mʋn ghɩnë bayɛ tete n’ye kelë jɛnë bë evi. Biblënë ghë, ngiki fannga nhɛn lɛ́ bu nkpɔkpɔnë lahɔ gbo. Àlɛ́ eɲë shikwanë ghë kë eba nhɛn elɛnë, Biblënë bë eɔsɛ eboka shìnelë, álɛ kebë emʋn bu yɔghɔnë kebë eviɛ ghɩnë kë nɩ́ bɔ́në sɛ. Fɛ bu ntɛnɩ, n’ye Abrahamë në eba eɲi yighɔ elɔ jɛ Izaakënë, bunë në bɔ́ bá ngbeɲinë ëë lɛ́ n’ye në éwu yighɔnë kolo Ʒoova, ese gha lɛ́ ghɩnë ɔɔ shigha, kpa lɛ́ ghɩ gbɔ wo.—Genèse 24:3, 67; kpɩ Jɔ eshi 25.

?ÉLÉ MË ÉBA EBABA MË ESË EYƐ VINË GHË É?

13-15. (1) ?Élé yikpe bë eba eɔsɛ ebaba ëë esë eyɛ, álɛ bë elɛ ca yɔghɔ é? (2) ?Élé yighɔ bë eba eɔsɛ ebaba ëë esë eyɛ, álɛ bë elɛ ya yɔghɔ é?

¹³ Àlɛ́ fë avivi n’ye fë évinë, mʋn yɛsɛ n’ye fë bába fë esë yɛ rere. Fë éɔsɛ edi akɔnda kɔ fë bába fë esë yɛ rere, ese vi jɔnë ghë, àlɛ́ yiki ahɛ kɔ në bába në esë yɛ rerenë, elë éwu ëë eshi. Jɔnë ebá ewunë bë eɔsɛ eji fë sɛ.

¹⁴ Biblënë eya n’ye ca lɛ ya lɛ powu kë ɔɔ juman nfre nfrenë kebë edi shikwanë ghë. Bunë yikpe bë elɛ ebaba ëë esë eyɛ vinë ghënë lɛ, bunë yighɔ bë elɛ ebaba ëë esë eyɛnë lɛ gha lɛ́ nkpɔkpɔnë. Àlɛ́ yikpe aghagha n’ye bë evinë, bë evivi ëë esë kɔ́ bába ëë esë yɛ, álɛ bë eɔsɛ emimi shikwa aɛn o. Ʒoova ekɩkɩ n’ye yikpe bë ekpɩ ya lɛ jɛelë lɛ eyɛsɛ, bë elɔ kelë bunë mian kelë. Ntɛnɩ kpa ɔɔ alɔ dɔ́ tetenë ëë lɛ́ n’ye yikpenë bë eboka ëë shikwaghɩnë álɛ kebë esʋ Ofo. Biblënë ehɛ kɔ “ghɩnë gha ɔɔ ntɩji wunë kpa lɛ́ amàn she” ghɩnë ghe kpɩ ëë shikwaghɩ wunë (1 Timothée 5:8). N’yonë, àlɛ́ fë lɛ́ yikpe, óó fë eghagha n’ye fë évinë, di akɔnda wu n’ye fë éba eɔsɛ ewu Biblë mbratishi ntɛnɩ ghɩ: “Baba fë jumannë nʋn eshi gbonë yɛ, kpa baba bu powu yɛ fë erijinë ghë. Fë alɛ ëë arere, so fë ereninë eshi” (Proverbes 24:27). Jɔ ntɔnë ëë eshi ëë lɛ́ n’ye, álɛ fë égbɔ evi yighɔnë, mʋn yɛsɛ n’ye fë éɔsɛ elɛ renishi yɔghɔnë Ʒoova evivi n’ye fë élɛnë.

¹⁵ Bayɛ n’ye yighɔnë eghagha n’ye bë evinë bë evivi ëë esë kɔ́ bába ëë esë yɛ rere, álɛ bë elɛ reninɔ̀n yɔghɔ, bë ekpa eɔsɛ ekpɩ jɛelë o. Biblënë eya bu fannganë yighɔ bë elɛ ekpɩ ca lɛ jɛelë lɛ (Proverbes 31:10-31). Amɛn, eyikpe lɛ eyighɔ lɛ fannga nhɛn edi bu ntɛnɩ ghɩnë kë vínë bë elɛ elɔ kelënë esëkpɔ akɔnda. Ese Ʒoova evivi n’ye ebë edi bu ntɛnɩ ebë eɔsɛ elɛ elɔ ghɩnë evínë akɔnda.

16, 17. ?Àlɛ́ fë avivi n’ye fë évinë, mabu fë édi akɔnda éwɛsɛ é?

¹⁶ Álɛ fë égbɔ evinë, boepi di jɔnë Ʒoova ehɛ eyikpe lɛ eyighɔ lɛnë kë vínë akɔnda. Àlɛ́ kë ahɛ kɔ yikpe ëë lɛ́ renishinë, gha lɛ́ ëë eshi ëë lɛ́ n’ye bë elɛ bu powu mëlɔ ghë, bë emianmian ëë shikwaghɩ, bë elɔ aa bë erɛrɛ kelë. Renishi yɔghɔnë eyɔyɔ Ʒezinë bɔ́ kolo lɛ opuyɛ lɛ ghë kpɩ́ aghɩnë kë nʋ́n ëë mërɩnë (Éphésiens 5:23). Bayɛ n’ye, yighɔnë aghagha n’ye bë evinë bë edi akɔnda ewu kɔ́ bë eɔsɛ ewu canë ghɩ, bë eɔsɛ eboka ëë bunë elɛnë powu ghë o (Romains 7:2). Yighɔnë bë emʋn n’ye yikpenë bá evinë esë lakwa nʋn ëë sɛ; ese bë evivi ëë esë kɔ́ bë eɔsɛ edisʋ emɛn ëë esë shi canë ngbeɲi o. Àlɛ́ në awu n’ye në gha ɔɔsɛ në élɛ bu ntɔnë wunë, në éɔsɛ evivi n’ye në éso kpakple cibɩ ntɔnë ghë se.

¹⁷ Bayɛ n’ye aghɩnë kë vínë, kebë eviɛ ghɩnë kë vínë ee sɛyɛyɛ eshe kelë omu eenë (ka Philippiens 2:4). Pɔlë ghɛ́ghɛ kɔ: “Owu-nkpɔ bë ekolo ya fɛ omunë mɩnɛn; yighɔnë esë, bë edamë ewu ca ghɩ ayɔghɔ nhɛn” (Éphésiens 5:21-33). Eyikpe lɛ eyighɔ lɛ powu kë evivi n’ye ngiki bë ewu kelë ghɩ, kebë ekolo kelë. Ese vi jɔnë ghë, yikpe eviɛ n’ye bë emʋn eyɛsɛ kɔ yanë ewu ëë ghɩ ayɔghɔ nhɛn, yighɔ esë evivi n’ye bë emʋn eyɛsɛ kɔ canë kolo ëë ayɔghɔ nhɛn.

18. ?Mabughëwu yikpe lɛ yighɔ lɛ bë ele kelë esë aɛn ghë eyɛsɛ cibɩnë kë edi álɛ kebë evinë ghë é?

¹⁸ Cibɩnë yikpe lɛ yighɔ lɛ edi álɛ kebë evinë lɛ́ cibɩnë bë eyɛyɛ kelë sɛ, bë eboka kelë álɛ kebë emʋn kelë esë eyɛsɛ. Ese cibɩ ntɔnë ghë, kebë edi akɔnda ewɛsɛ kelë esë eyɛsɛ, álɛ kebë ewu kɔ́ kebë eɔsɛ ehʋn-oo aʋn-nkpɔ mɩɩ bë elɛ wɔ́wɔ́ o. Kebë ekpa edidi jɔ eyɛsɛ, álɛ owu-nkpɔ bë emʋn bunë nʋn gbeenë oghorumɔn ghë tete. Ngbɔ ngbɔ, kë ekolo kelë esë edɔ, kë erɩ eda kelë esë sɛ edɔ. Nhɛn ëë bu eba eyi wɔ́wɔ́. Ese noo kë gha ví se wunë, bayɛ n’ye kebë ele kelë esë aɛn ghë, álɛ kolo ntɔnë ghe elɔ kë ghe elɛ sɛhɛ pʋpʋ bu. Kolo tetenë bë eboka kelë, álɛ kë ghe elɛ bunë bë ése kelë omunë aviɛlɛ, bë ekpa ecɔghɔ kelë lɛ Ʒoova lɛ ncɔcɔnë.—1 Thessaloniciens 4:6.

?MABU MË ÉLƐ ÁLƐ MË VINË BË ENƲNMƆN É?

19, 20. ?Élé kretiɛnnelë eba ewu vi jɔnë é?

¹⁹ Nakwa lɛ filmë fannga nhɛn lɛ ghë, aghɩnë kë edinë, rereghë, kë evi, kë edi fɛtë gbɔ nhɛn sɛyɛyɛ ghë. Ese teteghë gbenë, vinë lɛ́ bunë eo shikwa oohʋnnë órò. Ʒoova evivi n’ye aghɩnë kë vínë, kebë enʋn aʋn-nkpɔ mɩɩ bë elɛ wɔ́wɔ́.—Genèse 2:24.

²⁰ Amɛn, ngiki fannga nhɛn ghe di akɔnda n’ye aghɩnë kë vínë, kebë enʋn aʋn-nkpɔ mɩɩ bë elɔ wɔ́wɔ́. N’yonë, emɛn elɔ kelë n’ye kebë evi, ekpa emɛn elɔ kelë n’ye kebë eɲa esë. Kelë aghɔ kë edi akɔnda kɔ, àlɛ́ jɔ në enʋn kelë lɛ ghɩnë kë vínë lɛ ncɔcɔnë, n’yonë kebë ekàshi, kelë vinë bë erishi n’yo. Ese éghagha eci kpɛɛkpɛnë kë bɔ́ eci arɩ kwɛ́kwɛ lɛ́ ëë, óó Biblënë ehɛ ëë jɔnë ghë. Eci ntɔnë ghe jishi àlɛ́ bɔ́bɔ́ kë abɔ bu diidi asɛ ëë ghë. Àlɛ́ enë eji Ʒoova ntɩ n’ye bë eboka elënë, elë vinë bë eɔsɛ enʋnmɔn. Ʒezi hɛ́ kɔ: “Bunë Ofo óo-omunë, ghɩʋn gha ékà ëë shi.”—Matthieu 19:6.

21. ?Mabu bë eboka ca lɛ ya lɛ álɛ kebë ekolo kelë esë é?

²¹ Elë powu, ɔɔ bu ntɛnɩ ghë eɔ́ mɛnsɩ, ese ɔɔ ntɛnɩ ghë elë gha ɔɔ mɛnsɩ. Ghe kpɛkpɛ ghe lɔ elë n’ye, bu ntɛnɩ ngiki fuɔ gha ɔɔ mɛnsɩ ëë ghë wunë, ebë ebɔ aɛn eba ëë ghë. Ghɩnë elë ekpɩ edɔ bu ntɔnë ghënë ëë lɛ́ ghɩnë evínë. Àlɛ́ elë aba nhɛn alɛnë, elë ghe ewu sɛyɛyɛ. Ese àlɛ́ enë ebɔ aɛn eba bu ayɔghɔnë ghɩnë evínë elɛnë ghënë, ebë ewu sɛyɛyɛ elë vinë ghë. ?Lakwa nʋn ghɩ ntɔnë esë sɛ kʋra ese, teteghë, ebë eɔsɛ eba nhɛn ewu ëë wú? Ao! Ʒoova mʋn n’ye lakwa nʋn elë sɛ kʋra ese, në ebɔ aɛn eba bu ayɔghɔnë elë elɛnë ghë. Di akɔnda: ?Saci në ghe ba nhɛn ghe lɛ́ wunë, sa élé ebá nʋn é? Aghɩnë kë ghɛ́ghɛ Psaumes nakwanë nkpɔ hɛ́ kɔ: “?Saci fë epipi elë lakwanë, o Ʒa, o Ʒoova, sa ca bë eɔsɛ erishi é?” (Psaume 130:3). Yikpe bë eɔsɛ ebɔ aɛn eba bu ayɔghɔnë ya elɛnë ghë, bë ekpa eɲa lakwa shi ehɔ ëë mɛnsɩghë, álɛ bë eyɔyɔ Ʒoova. Yighɔ esë bë eɔsɛ eba nhɛn elɛ.—Ka Colossiens 3:13.

22, 23. ?Bu yɔghɔ nkpɔca Abrahamë lɛ Sara lɛ kë lɛ́, óó bayɛ n’ye aghɩnë kë vínë kebë eyɔyɔ é?

²² Agbʋʋn në esasɛ eyinë, vinë bë eɔsɛ erishi ekpɛkpɛ. Abrahamë lɛ Sara lɛ kë ví nʋnmɔn, kë kpa wú sɛyɛyɛ kelë vinë ghë. N’ye Ʒoova bá hɛ́ Abrahamë kɔ bë epieji kelë ereninë nʋn Urë gbonë ghënë, ebë eɔsɛ ehɛ kɔ Sara ɔɔ agbʋʋn dɔ́ she 60. Di akɔnda wu n’ye, Sara bë eɲa ëë aʋn yɔghɔnë shi, álɛ bë eyi erɛ mpojɛelë ghënë bá kpɛ́kpɛ lɔ́ ëë. Ese Sara lɛ́ ca cɛwu yɔghɔ tete, në kpa wú ca ghɩ dɔ́ tete. N’yonë, në tú Abrahamë àkpa, në bóka ca, ë ca ɔɔsɛ lɛ́ bunë bë elɛnë yɛsɛ.—Genèse 18:12; 1 Pierre 3:6.

²³ Ese àlɛ́ kë ahɛ kɔ vi yɛ ngiki sɛnë, gha lɛ́ ëë eshi ëë lɛ́ n’ye mici powu, kë ece kelë esë mbë bu powu ghë wo. Mící nkpɔ, Sara hɛ́ Abrahamë jɔ nkpɔ, ese Abarahamë gha dísʋ. Ʒoova hɛ́ Abrahamë kɔ: “Ce ëë mbë.” Abrahamë cé ya mbë, bu ntɔnë lɔ́ kë wú ayɔghɔ (Genèse 21:9-13). Àlɛ́ mici jɔghɔ, fë lɛ ghɩnë fë vínë lɛ ghe ce eɲë esë mbë wunë, sɛ gha érɔrɔ fë shi. Ntɛnɩ yɛsɛ dɔ́ tetenë ëë lɛ́ n’ye, àlɛ́ bɔ́bɔ́ eɲë gha cé eɲë esë mbë wo, eɲë eda ekolo eɲë esë, eɲë ekpa ewu eɲë esë ghɩ eyi.

24. ?Élé elë vinë bë eba eɔsɛ ele Ʒoova eyi é?

²⁴ Kretiɛn ofokwanë ghë, ngiki fannga nhɛn ewu sɛyɛyɛ kelë vinë ghë. Àlɛ́ fë avivi n’ye fë évinë, ghaghaghë n’ye, bunë fë enɩ ebɔnë powu ghë, nɩnë fë énɩ yiki ebɔ evinë lɛ́ bunë ɔɔ alɔ dɔ́ fë oohʋn ghënë ëë nkpɔ. Bu ntɔnë bë eci fë oohʋn kalanë powu aba. N’yonë, sɛrɛ Ʒoova n’ye bë emimi fë aɛn. Àlɛ́ fë alɛ bu ntɔnë, fë éɔsɛ enɩ ghɩnë fë évinë ebɔ aɛnshiji ghë, fë éɔsɛ ebaba fë esë eyɛ vinë ghë, fë lɛ ghɩ ntɔnë lɛ bë ekpa eɔsɛ ekolo eɲë esë eyɛsɛ. Bu ntɔnë bë ele Ʒoova eyi.