Micinë eɲë avi ale akɩ bànë asasɛ

1, 2. ?Àlɛ́ mianmian efɩ elë vinë ghënë, bu ntɔnë eya n’ye elë vinë yɛ́yɛshi wú? Gbagba ëë shi.

VI LƐ́ bunë Ʒoova hɔ́ elë. Vinë bë eɔsɛ elɔ yiki bë ewu oohʋn sɛyɛyɛ. Ese mianmian nʋn vinë powu ghë. Mici aghɔ, elɛ fɛ n’ye mianmian ntɔnelë gha ɔɔ rerenë kebë erere tata wu mɩnɛn. Ca lɛ ya lɛ powu kë ewu n’ye kë gha kpa gha dá kelë esë sɛ gha dɔ́ fɛ lahɔ gbo mɩnɛn n’ye.

² Àlɛ́ mianmian efɩ elë vinë ghënë, sɛ gha éji elë wo. Bu ntɔnë ghe ya n’ye elë vinë ka yɛ́yɛshi. Aghɩnë kë ví, óó mianmian ologbɔ tete bɔ́bɔ́ fɩ́ kelënë, kë dá ɔɔsɛ kólo kelë esë yí, kelë vinë kpa ríshi kpɛkpɛ. ?Élé kë bá lɛ́ é?

ÉRƖ EDA OFO SƐ ÉDƆ EYI, ÉKPA ERƖ EDA EƝË ESË SƐ ÉDƆ EYI

3, 4. ?Mici agheci, mabu bë eɔsɛ efɩ aghɩnë kë vínë é?

³ Vinë elɔ ngiki aɲʋnnë kë nʋn aghanë kë eo-omu enʋn aʋn-nkpɔ. Owu-nkpɔ ɔɔ ee bunë kolo lɛ, ee bunë gha kolo lɛ, ee akɔnda lɛ, n’ye eba elɛ ee bu lɛ. Ca lɛ ya lɛ powu kebë eɔsɛ epie oo nfre nfre ghë, kebë eɔ bu nfre nfrenë kë elɛ wɔ́wɔ́. Álɛ kelë aɲʋn powu kebë emʋn kelë esë eyɛsɛ, kebë ekpa ece kelë esë mbënë, bu ntɔnë ebɔ cibɩ edɔ tete, ekpa evivi n’ye kebë elele mɛnsɩ.

⁴ Agbʋʋn në esasɛ eyinë, yikpenë bë eɔsɛ ebɔ aɛn eba omu ee bunë kolo dɔ́në ghë; yighɔnë esë bë eɔsɛ eba nhɛn elɛ. N’yonë, kë ghe kpa ghe da kelë esë sɛ ghe dɔ́ n’ye. Elɛ fɛ n’ye owu-nkpɔ ehʋn ee oo mɩnɛn. ?Mabu bë eboka kelë álɛ kebë erɩ eda kelë esë sɛ é?

5. (1) ?Mabu bë eɔsɛ eboka kretiɛnnë vínë, álɛ bë erɩ eda ghɩnë në vínë sɛ é? (2) ?Fɛ n’ye Hébreux 13:4 eba ehɛnë mɩnɛn, élé ebë eba ewu vinë é?

⁵ Ʒoova eo jɔ ayɔghɔnë bë eɔsɛ elɔ fë lɛ ghɩnë fë vínë lɛ eɲë érɩ eda ëë sɛ, eɲë ékpa erɩ eda eɲë esë sɛ (Psaume 25:4; Isaïe 48:17, 18). Në ehɛ elë kɔ: “Élɔ vinë bë eɔ alɔ ngiki powu ngbeɲi” (Hébreux 13:4). Bunë ɔɔ alɔ fë aɛnnë, fë ekpɩ ëë eyɛsɛ, fë esasa ëë; fë ghe hɛ fë esë kɔ noo nʋn fë mërɩ dádánë, ka rére. Nhɛn ëë Ʒoova evivi n’ye ebë eba ewu vinë.

KOLONË FË KOLO ƷOOVANË BË EƆSƐ EBOKA FË VINË GHË

6. ?Mabu jɔ Matthieu 19:4-6 ehɛ eya elë n’ye Ʒoova eba ewu vinë é?

⁶ Ʒoova ëë lɔ́ yikpe pidɛnë lɛ yighɔ pidɛnë lɛ kë ví. Jɛ Ʒezi hɛ́ kɔ: “?Eɲë gha ká n’ye, ghɩnë óo kelënë, epidɛghë, lɛ́ yikpe lɛ yighɔ lɛ, ë në hɛ́ kɔ: ‘Bu ntɔnë ghëwu, yikpe bë ekà shì lɛ nɔ̀n lɛ shi, álɛ në lɛ në ya bë enʋn aʋn-nkpɔ, álɛ kebë ekaci sɛakɔ nkpɔ cece’ wué? N’yonë, kë gha kpa gha lɛ́ aɲʋn n’ye, ese kë lɛ́ sɛakɔ nkpɔ. Bu ntɔnë ghëwu, bunë Ofo óo-omunë, ghɩʋn gha ékà ëë shi” (Matthieu 19:4-6). Píe mɩɩ ananan, Ʒoova evivi n’ye aghɩnë kë vínë kebë enʋn aʋn-nkpɔ mɩɩ bë elɛ wɔ́wɔ́. Në evivi n’ye shikwaghɩ bë ehʋn-oo aʋn-nkpɔ, kebë erɩ eda kelë esë sɛ, kebë ekpa ewu sɛyɛyɛ.

7. ?Élé ca lɛ ya lɛ bë eba eɔsɛ elɔ kelë vinë bë erishi ekpɛkpɛ é?

⁷ Ese amɛn, ngiki ewu mianmian edɔ tete vinë ghë eshe lahɔ. Mici jɔghɔ, mianmiannë eɔ mɛnsɩ edɔ mɩɩ kë edi akɔnda kɔ kë gha ɔɔsɛ kebë ekpa evi n’ye; n’yonë kë eka eɲa. Ese n’ye Ʒoova eba ewu vinë, àlɛ́ elë ace ëë eshi ayɛsɛnë, bu ntɔnë bë eɔsɛ eboka elë.—1 Jean 5:3.

8, 9. (1) ?Cibɩ nkpɔca bayɛ n’ye ebë ekpʋ aɛnnë Ʒoova emimi elë vinë ghënë é? (2) ?Élé ebë eba eya n’ye elë vinë ɔɔ alɔ elë ngbeɲi é?

⁸ Aɛnnë Ʒoova emimi elënë lɛ́ bunë elɔ elë ewu ayɔghɔ mici powu. Fɛ n’ye ebá wúnë mɩnɛn, në eo elë jɔ ehɛ kɔ: “Élɔ vinë bë eɔ alɔ ngiki powu ngbeɲi” (Hébreux 13:4; Ecclésiaste 5:4). Àlɛ́ bɔ́bɔ́ akpɛkpɛ alɔ elë, ese enë eda ekpʋ Ʒoova aɛnmiminë, bu ntɔnë elɔ elë ewu ayɔghɔ.—1 Thessaloniciens 1:3; Hébreux 6:10.

⁹ Noo elë vinë ɔɔ alɔ elë ngbeɲinë, elë gha vívi n’ye ebë elɛ bʋʋn, ebë ekpa elɛ̀ mbënë bë eɔsɛ ecɔghɔ elë vinë. Ese elë evivi n’ye ebë elɔ elë lɛ ghɩnë evínë lɛ ncɔcɔnë bë eɔ mɛnsɩ eyɛsɛ. ?Élé ebë eba eɔsɛ elɛ bu ntɔnë é?

BUNË FË ELƐNË LƐ MBËNË FË ELƐ̀NË LƐ GHË, YA N’YE FË VINË ƆƆ ALƆ FË NGBEƝI

10, 11. (1) ?Jɔ akpɛɛkpɛ nkpɔca efɩ aghɩnë kë vínë jɔghɔ é? (2) ?N’ye elë eba elɛ̀ ghɩnë evínë mbënë, mabughëwu yɛsɛ tete n’ye ebë edi ëë akɔnda é?

¹⁰ Ɔɔ bu fannganë ebë eɔsɛ elɛ, óó bë elɔ ghɩnë evínë, jɔ bë ehʋn ëë sɛ. Emʋ́n n’ye kretiɛnnelë ghe vivi n’ye kelë lɛ ghɩnë kë vínë lɛ bë edi ntɔ, kebë elɔ ëë bë ewu sɛsʋ. Ese mbënë elë elɛ̀në bë eɔsɛ elɔ jɔ bë ehʋn ëë sɛ. Mbënë elë elɛ̀në bë eɔsɛ eho fɛ ceki mɩnɛn. Yighɔ nkpɔ hɛ́ kɔ: “Më ca eghʋ̀ mbënë elɛ̀në ghë ee më. Në ehɛ më kɔ: ‘Fë lɛ́ yighɔ-pu.’ Në ekpa ehɛ kɔ: ‘Fë lálashi.’ Agbate në ghe ee më mɩɩ sɛ ghe jiji më alaɛn alaɛn, ese aranë në era mënë elɔ jɔ ehʋn më sɛ edɔ tete oghorumɔn ghë.” Yikpe nkpɔ ya ghe wu ëë ghɩ, ya ehʋnhʋn ëë yɛ̀yɛ̀ mici powu. Në hɛ́ kɔ: “Më gha ɔɔsɛ më éhɛ jɔnë në ehɛ mënë ngiki ngbeɲi. Bu ntɔnë ghëwu, më gha ɔɔsɛ më lɛ në lɛ bë edidi jɔ, më eso juman-ku gbo mɩɩ ci eyi epi, álɛ më égbɔ ewa ereni. Juman-ku gbo yɛ́ më aɛn she më omu ereninë.” Amɛn, ngiki fannga nhɛn era ara, kë elɛ̀ mbë pʋnë elɔ jɔ ehʋn ngiki fuɔ sɛ.

¹¹ Àlɛ́ ca lɛ ya lɛ në era kelë esë, kë në elɛ̀ kelë esë mbë pʋnë, bu ntɔnë elɔ jɔ ehʋn kelë sɛ. Álɛ kebë epa bu ntɔnë aɛnnë, enʋnmɔn tete. Teteghë, gha lɛ́ nhɛn ëë Ʒoova evivi n’ye ca lɛ ya bë eba elɛ kelë esë. Bë eɔsɛ eshu n’ye fë ghe emʋn, ese fë énɛ epiɛ elɛ bunë bë ehʋn ghɩnë fë vínë sɛ. ?Fë éɔsɛ edi akɔnda n’ye fë yɛopu ghɩnë fë vínë sɛ, ese mabu akɔnda në edi é? ?Àlɛ́ jɔnë fë ehɛnë ehʋn ghɩnë fë vínë sɛnë, fë dísʋ n’ye fë éru epetè wú?—Galates 5:15; ka Éphésiens 4:31.

12. ?Mabu bë eɔsɛ eci ghɩnë vínë lɛ Ʒoova lɛ ncɔcɔnë aba é?

¹² N’ye fë eba elɛ̀ ghɩnë fë vínë mbënë, élɛ ngiki ngbeɲi o, élɛ eɲë aɲʋn-kpɔ eɲë aso o, ɔɔ alɔ Ʒoova ngbeɲi (ka 1 Pierre 3:7). Jacques 1:26 ehɛ elë kɔ: “Àlɛ́ yiki nkpɔ edi akɔnda n’ye esʋ Ofo, ese në ghe eɲi eyimbu shi wunë, në efafa në omu anɔnmunë, ghɩ ntɔnë ëë ofosʋnë lɛ́ ekpete.”

13. ?Bu fuɔ nkpɔca yiki bë eɔsɛ elɛ, óó bë ehʋn ghɩnë vínë sɛ é?

¹³ Ɔɔ bu fannga fuɔnë yiki bë eɔsɛ elɛ eya n’ye në edi ghɩnë në vínë akɔnda. ?Àlɛ́ fë lɛ yiki fuɔ lɛ eda edɔ, mabu akɔnda ghɩnë vínë bë eɔsɛ edi é? Bë eɔsɛ elɛ n’ye fë eboka ghɩ ntɔnë Ofo ndakanë ghë, bë ekpa eɔsɛ elɛ n’ye jɔ fɩ́ ëë, fë eboka ëë álɛ bë ebaba jɔ ntɔnë. ?Agbate, eɲë ghe lɛ́ bu kwaʋn wo, ese élé bu ntɔnë bë eba eɔsɛ eci ghɩnë fë vínë aba é? Nɔnjɛ yighɔ nkpɔ hɛ́ kɔ: “Àlɛ́ më awu n’ye më ca ebɔ cibɩ fannga nhɛn ece nɔnjɛ yighɔ nkpɔ mbë ofokwanë ghënë, bu ntɔnë ehʋn më sɛ, elɔ më edi akɔnda n’ye më gha pí bʋʋn.”

14. (1) ?Nahɔnrɛ tete nkpɔca nʋn Genèse 2:24 ghë é? (2) ?Mabu jɔ ebë evivi elë esë é?

¹⁴ Elënë elɛ́ kretiɛnnë, ɔɔ bunë ebë elɛ elɔ elë shìelë lɛ, elë nɔnjɛelë eyikpe lɛ eyighɔ lɛnë kë nʋn ofokwanë ghënë lɛ. Ese àlɛ́ elë avinë, ghɩnë ebë elɛ bu ntɔnë elɔ ëë edɔnë ëë lɛ́ ghɩnë evínë. Ʒoova hɛ́ kɔ ‘ca lɛ ya lɛ bë eo-omu enʋn aʋn-nkpɔ’ (Genèse 2:24). N’ye bu eba eci ghɩnë evínë abanë bë eɔ alɔ edɔ tete elë ngbeɲi. Vivi fë esë kɔ: ‘?Më lɛ ghɩnë më vínë lɛ ebɔ cibɩ fannga nhɛn eso aʋn-nkpɔ edidi jɔ, më ekpɩ ëë eyɛsɛ, më eya ëë n’ye më kolo ëë wú?’

15. ?Mabughëwu kretiɛnnë vínë, gha érɩ gha éda ghɩ fuɔ sɛ gha éshe ghɩnë vínë wué?

¹⁵ Àlɛ́ enë erɩ eda ghɩ fuɔ sɛ edɔ eshe ghɩnë evínë, bu ntɔnë bë ése elë jɔ elë vinë ghë. Ebë eɔsɛ ekolo ghɩ fuɔ ntɔnë edɔ, ebë ekolo ëë sɛ, ebë edi ëë akɔnda edɔ (Matthieu 5:28). Kolo ntɔnë bë eɔsɛ edɔomu mɩɩ bë elɔ fë élɛ bunë bë ecɔghɔ fë vinë.

“EƝË GHA ÉLƆ EƝË VINË GHA ÉHIƆN”

16. ?Kule nkpɔca Biblënë elɔ vi jɔnë ghë é?

¹⁶ Biblënë hɛ́ kɔ: “Élɔ vinë bë eɔ alɔ ngiki powu ngbeɲi.” Në kpa hɛ́ kɔ: “Eɲë gha élɔ eɲë vinë gha éhiɔn, noo aghɩnë kë elɛ sɛhɛ pʋpʋ bunë lɛ, aghɩnë kë elɛ ghɔkpe lɛnë, Ofo bá enɩnɩ kelë aa” (Hébreux 13:4). “Vinë” kë ehɛ ëë jɔ n’yenë ëë lɛ́ sanë ca lɛ ya lɛ bë esanë (Proverbes 5:18). ?Élé ebë eba eya n’ye elë ewu sa ntɔnë ghɩ, álɛ elë ghe elɔ ëë ghe ehiɔn wué?

17. (1) ?Amɛn, élé ngiki fannga nhɛn eba ewu ghɔkpenë é? (2) ?Élé kretiɛnnelë bë eba ewu ghɔkpenë é?

¹⁷ Amɛn, ngiki jɔghɔ ehɛ kɔ, àlɛ́ ghɩnë vínë ayi asa yiki fuɔnë, bu ntɔnë gha lɛ́ bu kwa. Elë gha ɔɔsɛ ebë eɲa akɔnda pʋpʋ ntɔnë shi bë enʋn elë órò. Ʒoova elɔ elë emʋn eyɛsɛ n’ye në etu ghɔkpe lɛ, sɛhɛ pʋpʋ bu powu lɛ tiɛ (ka Romains 12:9; Hébreux 10:31; 12:29). Àlɛ́ elë aɲa ghɩnë evínë shi ayi asa ghɩ fuɔnë, elë elɔ elë vinë ehiɔn. Elë eya n’ye elë ghe wu Ʒoova mbratishinelë ghɩ; bu ntɔnë bë eɔsɛ ecɔghɔ elë lɛ Ofo lɛ ncɔcɔnë. N’yonë, ebë ekwa bu pidɛnë bë eɔsɛ elɔ ebë elɛ ghɔkpenë bɔ́bɔ́ esë. Fɛ bu ntɛnɩ mɩnɛn, elë gha ébɔ aɛn gha éba ghɩ fuɔ ghë, elë gha édi akɔnda gha éviɛ n’ye elë lɛ ëë lɛ bë erɛ.—Job 31:1.

18. (1) ?Mabughëwu ghɔkpenë lɛ, ofo apʋpʋ sʋ lɛ lɛ́ nkpɔkpɔnë é? (2) ?Élé Ʒoova eba ewu ghɔkpenë é?

¹⁸ Lahɔ gbo, Moizë Mbranë ghë, Israɛlë-aghɩnë mʋ́n yɛsɛ n’ye ghɔkpe lɛ́ lakwa pʋpʋ gbɔ nhɛn fɛ ofo apʋpʋ sʋ mɩnɛn. Ghɩnë alɛ bu aɲʋn ntɔnelë nkpɔnë, bë erɔ (Lévitique 20:2, 10). ?Élé ghɔkpe lɛ, ofo apʋpʋ su lɛ bá lɛ́ nkpɔkpɔnë é? Israɛlë-aghɩnë nɔ́n-akɔ n’ye kebë edi ecele Ʒoova sɛ. Àlɛ́ owu-nkpɔ ayi asʋ ofo apʋpʋnelënë, ghɩ ntɔnë gha ɲí ecelenë në édi Ʒoova sɛnë shi. Àlɛ́ në alɛ ghɔkpenë, ecelenë në édi ghɩnë në vínë esë sɛnë, në gha ɲí ëë shi (Exode 19:5, 6; Deutéronome 5:9; ka Malachie 2:14). Lahɔ gbo, Ʒoova lɔ́ ngiki mʋ́n yɛsɛ n’ye, ee gbo, ghɔkpe lɛ́ lakwa pʋpʋ gbɔ nhɛn.

19. ?Mabu bë eɔsɛ eboka elë, álɛ elë ghe elɛ ghɔkpe tata wué?

¹⁹ ?Ese amɛn ëë é? Agbate, elë gha nʋn Moizë Mbranë ghë, ese n’ye Ʒoova eba ewu ghɔkpenë gha pétè. Elë gha vívi n’ye ebë esʋ ofo apʋpʋnelë. Fɛ nhɛn mɩnɛn, elë gha élɛ ghɔkpe wu tata (Psaume 51:1, 4; Colossiens 3:5). Àlɛ́ elë alɛ ghɔkpenë, elë eya n’ye elë ghe wu elë vinë lɛ, elë Ofo Ʒoova lɛ powu ghɩ.—Kpɩ Jɔ eshi 26.

N’YE FË ÉBA ELƐ ÁLƐ FË VINË BË ERISHI EKPƐKPƐ

20. ?Élé aɛnshiji bë eba eɔsɛ eboka aghɩnë kë vínë é?

²⁰ ?Élé fë éba elɛ álɛ fë vinë bë erishi ekpɛkpɛ é? Ofo Mbënë ehɛ kɔ: “Aɛnshiji ëë elɔ yiki elɛ aʋn, ese buwɛsɛ ëë elɔ aʋnnë erishi ekpɛkpɛ” (Proverbes 24:3). Aʋn nkpɔ bë eɔsɛ erɛshi, bë elɛ hoo; aʋn ntɔnë bë ekpa eɔsɛ ekpi, bë elɔ sɛ bë eni yiki shi, ghe eyo lahuɔn. Nhɛn ëë vinë esë bá nʋn. Ghɩnë aɛn ji ëë shinë elɛ bunë bë eɔsɛ elɛ, álɛ në lɛ ghɩnë në vínë lɛ powu bë ewu sɛyɛyɛ lɛ sɛnishi lɛ kelë vinë ghë.

21. ?Élé bumʋn eba elɔ vinë erishi ekpɛkpɛ é?

²¹ Biblënë në ehɛ aʋn ntɔnë jɔnë, në kpa hɛ́ kɔ: “Bumʋnnë ëë elɔ bu ayɔghɔ tetenë ekpa eyɛyɛ sɛnë nfre powu eshi ëë tonunelë” (Proverbes 24:4). Bunë fë ehɔhɔ Ofo Mbënë ghënë bë eɔsɛ epetè fë vinë ayɔghɔ ghë (Romains 12:2; Philippiens 1:9). Àlɛ́ fë lɛ ghɩnë fë vínë lɛ në eka Biblë lɛ, elë Ofo nakwanelë lɛnë, édidi jɔ éwu n’ye eɲë éba elɛ bunë eɲë ewu kelë ghënë. Éviɛ n’ye eɲë éba eya n’ye eɲë kolo eɲë esë, eɲë ekpa ewu eɲë esë ghɩ. Ékpa eyɛopu eɲë esë sɛ, édi eɲë esë akɔnda eyɛsɛ. Sɛrɛ Ʒoova n’ye bë eboka fë, álɛ fë éɔsɛ elɛ bu ayɔghɔnë bë elɔ fë vinë bë erishi ekpɛkpɛ, bë ekpa elɔ fë ékolo ghɩnë fë vínë eyɛsɛ tete.—Proverbes 15:16, 17; 1 Pierre 1:7.

22. ?Mabughëwu ebë ekolo ghɩnë evínë, ebë ewu ëë ghɩ, ebë ekpa ele ëë eyi é?

²² Ebë elele mɛnsɩ elɛ bunë ebë eɔsɛ elɛ powu, álɛ ebë ekolo ghɩnë evínë, ebë ewu ëë ghɩ, ebë ekpa ele ëë eyi. N’yonë, elë vinë bë eyɛyɛ sɛ, bë ekpa erishi ekpɛkpɛ. Ntɛnɩ kpa yɛsɛ dɔ́ tetenë ëë lɛ́ n’ye, ebë elɔ Ʒoova sɛ bë eyɛyɛ ëë.—Psaume 147:11; Romains 12:10.