Ya n’ye fë ewu ngiki ghɩ

1. ?Mabughëwu ngiki kolo n’ye kebë ewu kelë ghɩ é? (Proverbes 22:1)

?FË KOLO n’ye ngiki bë ewu fë ghɩ, kebë ekpa eya fë n’ye fë ɔɔ alɔ wú? Ao. Ngiki kwapowu evivi n’ye kebë ewu kelë ghɩ. Noo àlɛ́ kë enë ewu elë ghɩnë, eyɛyɛ elë sɛ. Bu ntɔnë ghëwu ëë Biblënë ehɛ kɔ: “Kë awu fë ghɩnë, bu ntɔnë yɛsɛ she shigha lɛ shighaɛ lɛ”!—Éka Proverbes 22:1.

2-3. ?Mabughëwu mici aghɔ ekpɛkpɛ elɔ elë n’ye ebë ewu ngiki ghɩ é?

² Mici aghɔ bë eɔsɛ ekpɛpkɛ elɔ elë n’ye ebë ewu ngiki ghɩ. Bunë ghëwu bë eɔsɛ ekpɛkpɛ elɔ elënë ëë nkpɔ ëë lɛ́ n’ye elë ebɔ aɛn eba lakwanë nʋn ngiki fuɔ sɛnë ghë. Lapɔ esë, amɛn ngiki fannga nhɛn gha ɔɔ ghɩwu. Ese elënë, elë gha ébɔbɔ aghɩ ntɔnelë. ?Mabughëwu é? Noo Ʒoova evivi n’ye ebë ele “ngiki nfre powu” eyi, ebë ekpa ewu kelë ghɩ.—1 Pierre 2:17.

³ ?Ebë eya n’ye elë ewu ngiki ghɩnë ëë eshi ëë lɛ́ nkpɔca é? ?Élé ebë eɔsɛ eba eya n’ye elë ewu (1) elë shikwaghɩ lɛ, (2) elë nɔnjɛelë eyikpe lɛ eyighɔ lɛ, (3) ngiki nfre powu lɛ ghɩ é? Ebá egbagba jɔ ntɔnelë shi mbë órò ntɛnɩ ghë. Ebá ewu n’ye ebë eba eɔsɛ ewu ngiki ghɩ àlɛ́ bɔ́bɔ́ akpɛkpɛ alɔ elë.

?EBË EYA N’YE ELË EWU NGIKI GHƖNË, ËË ESHI LƐ́ NKPƆCA É?

4. ?Ebë eya n’ye elë ewu ngiki ghɩnë ëë eshi lɛ́ nkpɔca é?

⁴ ?Ghɩwunë ëë eshi lɛ́ nkpɔca é? Mbë jɔghɔ ghë, fë éwu yiki ghɩ alɛ fë éle yiki eyi lɛnë, epa-eyi. ?Mabughëwu elë ehɛ jɔ ntɔnë é? Kë ahɛ kɔ “ghɩwu,” epidɛghë akɔndanë ewa elë órònë ëë lɛ́ n’ye elë eba ewu yiki. Àlɛ́ enë ewu ngiki ghɩ, elë eya n’ye elë edi kelë akɔnda. Mici aghɔ elë ewu ngiki ghɩ bunë kë mʋn-lɛ́në ghëwu lɛ, bu ayɔghɔnë kë elɛnë ghëwu lɛ, eyinë kë dínë ghëwu lɛ. Àlɛ́ kë ahɛ kɔ elë ‘ele yiki eyinë,’ akɔndanë eshu elë órònë ëë lɛ́ n’ye elë eba ebɔ ghɩnë. Àlɛ́ enë ele yiki eyinë, elë elɛ bu ntɛnɩ bë elɔ ghɩnë bë emʋn kɔ në ɔɔ alɔ elë aɛn, në eyɛ elë aɛn, elë ekpa ewu në ghɩ. Álɛ eyinë elë ele yikinë bë elɛ tetenë, bayɛ n’ye bë epie elë oghorumɔn ghë.—Mat. 15:8.

5. ?Mabu bë eshu elë rupu álɛ ebë ewu ngiki ghɩ é?

⁵ Ʒoova evivi n’ye ebë ewu ngiki ghɩ. Fɛ bu ntɛnɩ mɩnɛn, në ehɛ elë kɔ ebë ewu “oodighɩnelë” ghɩ (Rom. 13:​1, 7). Ese ngiki fannga nhɛn bë eɔsɛ ehɛ kɔ: “Ghɩnë alɛ ghɩwu bunë ëë kë ewu ëë ghɩ.” ?Ese akɔndadi ntɔnë sheghë wú? Oowo. Elënë elɛ́ Ʒoova sʋghɩnë, emʋ́n yɛsɛ kɔ gha lɛ́ bunë ngiki elɛnë ghëwu ë elë ewu kelë ghɩ wo, ese elë ewu kelë ghɩ noo ekólo Ʒoova, elë ekpa evivi n’ye ebë eyɛ në aɛn.—Jos. 4:14; 1 Pierre 3:15.

6. ?Ghɩnë ghe wu elë ghɩ wunë, ebë eɔsɛ ewu ëë ghɩ wú? Gbagba ëë shi. (Kpa kpɩ fotonë.)

⁶ ?Ngiki jɔghɔ bë eɔsɛ evivi kelë esë kɔ ghɩnë ghe wu elë ghɩ wunë, teteghë ebë eɔsɛ ewu ëë ghɩ wú? Ao. Elë éwu jɔ nfre nfrenë eya n’ye ebë eɔsɛ elɛ bu ntɔnë. Blengbi Sailë lɛ́lɛ jɛ Ʒonatan aɛnba ngiki ngbeɲi (1 Sam. 20:​30-34). Shì lɛ́lɛ ëë aɛnba bu kʋra ese Ʒonatan wú shì ghɩ yí, në kpa tú ëë àkpa ëë aghʋghʋnë ghë mɩɩ shú mícínë shì rɔ (Ex. 20:12; 2 Sam. 1:23). Ntɛɛn yiyigho gbɔ Eli léle Anë dɛ̀, në hɛ́ kɔ mërɔ ghʋ́ ëë (1 Sam. 1:​12-14). Israɛelë gbo, ngiki powu mʋ́n kɔ Eli gha lɛ́ shì yɔghɔ lɛ ntɛɛn yiyigho gbɔ yɔghɔ lɛ, noo në gha rɩ́ jɛelënelë rɔkɔ. Anë mʋ́n jɔ ntɔnë, Eli kpa léle ëë dɛ kʋra ese, Anë da lɛ́ ëë mbë ghɩwu ghë (1 Sam. 1:​15-18; 2:​22-24). Lapɔ esë, Atɛnë-aghɩ jɔghɔ rára akoto Pɔlë ara, kë hɛ́ ëë kɔ në lɛ́ “jɔdigho” (Actes 17:18). Kë bá nhɛn lɛ́ Pɔlë kʋra ese në lɛ́ kelë mbë ghɩwu ghë (Actes 17:22). Bu ntɔnelë eya n’ye kolonë ekólo Ʒoovanë lɛ vivinë elë evivi n’ye ebë eyɛ në aɛnnë lɛ, eshu elë rupu ë elë ewu ngiki ghɩ àlɛ́ bɔ́bɔ́ akpɛkpɛ alɔ elë. Pëlɛ, elë éwu ngiki nfre ntɛnɩ ebë ewu ghɩnë lɛ, bunë ghëwu ebë ewu kelë ghɩnë lɛ.

ELË EYA N’YE ELË EWU ELË SHIKWAGHƖNELË GHƖ

7. ?Mabughëwu bë eɔsɛ ekpɛkpɛ elɔ elë n’ye ebë ewu elë shikwaghɩnelë ghɩ é?

⁷ Bunë ghëwu ekpɛkpɛ. Noo elë lɛ elë shikwaghɩ lɛ ebɔ cibɩ fannga nhɛn enʋn aʋn-nkpɔnë, n’yonë elë ewu bu ayɔghɔnë kë elɛnë lɛ bu apʋpʋnë kë elɛnë lɛ. Agheci elë ekpɩ elë shikwagho nkpɔnë sɛ gha yɛ ëë. N’yonë ekpɛkpɛ elɔ elë. Agheci esë elë ekpɩ elë shikwagho nkpɔnë jɔ dɔ́ she ëë mɩɩ órò enɩnɩ ëë apu. Elë shikwaghɩ jɔghɔ esë, kë elɛ elë bu, kë ekpa elɛ̀lɛ̀ elë mbënë ehʋn elë sɛ. Agbate, elë powu elë evivi n’ye bɛtɛɛ bë enʋn elë shikwanë ghë. Ese àlɛ́ shikwanë ghë, shikwaghɩnelë ghe wu kelë esë ghɩ wunë, bu ntɔnë esé opujiji, n’yonë shikwaghɩnelë ghe eo-omu ghe di juman aʋn-nkpɔ ghe yɛsɛ. Fɛ n’ye orogbanë kë elɛlɛ ëë artritënë eba elɔ efie ngɔlɔ-ngɔlɔ ghe sɩghë ghe yɛ álɛ sɛakɔnë powu bë eo-omu edi juman aʋn-nkpɔ wu mɩnɛnnë, nkpɔkpɔnë esë, àlɛ́ ghɩwu gha nʋn shikwanë ghë wunë, shikwanë powu gha eɔsɛ bë eo-omu edi juman aʋn-nkpɔ eyɛsɛ. Agbate elë gha eɔsɛ ebë elɔ artritë orogbanë bë erere tata wo, ese ebë eɔsɛ elele mɛnsɩ elɛ bu álɛ ghɩwu bë enʋn shikwanë ghë.

8. ?Mabughëwu bayɛ n’ye ebë ewu elë shikwaghɩnelë powu ghɩ é? (1 Timothée 5:​4, 8)

⁸ ?Mabughëwu ebë eɔ ghɩwu é? (Éka 1 Timothée 5:​4, 8.) Nakwa pidɛnë Pɔlë ghɛ́ghɛ cé Timotenë ghë, në yá n’ye shikwaghɩnelë bë eba ebɔ kelë esë ayɔghɔ ghë. Në hɛ́ kɔ ebë ele elë shikwaghɩnelë powu eyi. Gha lɛ́ n’ye mɩɩ taa ebë elɛ ëë ghëwu wo, ese “ecelenë elë edi Ofo sɛnë” ëë bë eshu elë rupu álɛ ebë elɛ bu ntɔnë. Ecelenë ebë edi Ofo sɛnë, ëë eshi ëë lɛ́ n’ye ebë eɔ ghɩwu noo ekólo Ʒoova. Lapɔ esë ghɩwunë ebë eɔnë, lɛ́ bu nfre nfrenë elë elɛ esʋ Ʒoovanë ëë nkpɔ. Ʒoova ëë só shikwa powu eshi (Éph. 3:​14, 15). N’yonë, álɛ́ enë ewu elë shikwaghɩnelë ghɩnë, elë eya n’ye elë ewu Ʒoovanë sé shikwa eshi n’yenë ghɩ (1 Tim. 5:4). Noo Ʒoova ëë lɛ́ shikwanë powu Kpashinë, bu ntɔnë ghëwu ëë yɛsɛ tete n’ye ebë ewu elë shikwaghɩnelë ghɩ.

9. ?Élé ca lɛ ya lɛ bë eba eya n’ye kë ewu kelë esë ghɩ é? (Kpa kpɩ fotonelë esë.)

⁹ N’ye ebë eba eya n’ye eɔ́ ghɩwu. Yikpenë ewu ya ghɩnë, elɛ bu eya n’ye yanë ɔɔ alɔ tete në aɛn, élɛ n’ye kë nʋ́n ngiki ngbeɲi o, élɛ n’ye kë lɛ́ kelë esëkpɔ o (Prov. 31:28; 1 Pierre 3:7). Në ghe ee ya, në ghe lɛ́lɛ ëë aɛnba bu, në ghe kpa ghe lɛ́ bunë bë eya n’ye ya gha pí bʋʋn. Nɔnjɛ yikpe nkpɔ dí Ariɛlë,a në ehʋn-oo Arʒantinë gbo, në hɛ́ kɔ: “Noo sɛ gha yɛ më ya wunë, mici jɔghɔ në ehɛhɛ më jɔnë ehʋn më sɛ. Àlɛ́ bu ntɔnë ashunë, më ehɛ më esë kɔ teteghë jɔnë ehɛnë ghe pie ëë oghorumɔn. Cibɩ ntɔnë ghë, më eghagha jɔnë nʋn 1 Corinthiens 13:5 ghë. Biblë abɩ ntɔnë eboka më ë më elɛ̀ më ya mbë ghɩwu ghë, më ghe lɛ̀ ëë mbë opujiji ghë” (Prov. 19:11). Yighɔnë ewu ca ghɩnë, elɛ̀ ca mbë ghɩwu ghë ngiki ngbeni (Éph. 5:33). Në ghe lɛ̀ ca mbë lopuwu ghë, në ghe fifi ëë miya, në ghe rara ëë ara. Në mʋ́n n’ye àlɛ́ në ɲë elɛ bu ntɔnelënë, kelë vinë bë eɔsɛ ecɔghɔ (Prov. 14:1). Nɔnjɛ yighɔ nkpɔ ehʋn-oo Itali, jɔ edɔ eshe ca mɩɩ enʋn opuji ghë. Në hɛ́ kɔ: “Mici aghɔ më ca edi bu fannga nhɛn akɔnda edɔ mɩɩ enɛ epiɛ, elɔ opu eji ëë. Lahɔ, n’ye më eba elɛ̀ mbënë lɛ n’ye më eba eba agbanë lɛ eya n’ye më ghe wu më ca ghɩ joʋn. Ese noo më eghʋghʋ aghɩnë kë elɛ̀ ngiki mbë ghɩwu ghënë, bu ntɔnë bóka më ë më esë më elɛ̀ më ca mbë ghɩwu ghë.”

10. ?Élé ncasɔghɔ lɛ ngɔyighɔ lɛ bë eba eɔsɛ eya kelë shìelë n’ye kë ewu kelë ghɩ é?

¹⁰ Ncasɔghɔ, éwu mbranë eɲë shìelë bába lɔ́ eɲënë ghɩ (Eph. 6:​1-3). Elɛ̀ eɲë shìelë mbë ghɩwu ghë tete (Ex. 21:17). Àlɛ́ kë enë ehɔsɛ eyinë, bu bë eɔsɛ ekpɛkpɛ elɔ kelë. N’yonë, élɛ bu boka kelë, ékpa eya n’ye eɲë edi kelë akɔnda tete. Élɛ ntɛnɩ eɲë éɔsɛ elɛ powu álɛ eɲë ékpɩ kelë ayɔghɔ nhɛn. Elë éhɛ Maria jɔ, shì gha lɛ́ Ʒoova Adashɛgho. N’ye shì sɛ gha ba gha yɛ ëë wunë, kpɛkpɛ lɔ́ Maria n’ye bë ece shì aɛn ghë, noo shì ghe lɛ̀ ëë mbë opuyɛ ghë. Në hɛ́ kɔ: “Më sɛ́rɛ Ofo, álɛ Ofo bë eboka më, më éwu më shì ghɩ, më ékpa elɛ bu eya n’ye më ewu ëë ghɩ. Më hɛ́ më esë kɔ noo Ʒoova ëë hɛ́ kɔ ebë ewu elë shìelë ghɩnë, më mʋ́n n’ye në éɔsɛ elɔ më mɛnsɩnë më ébɔ elɛ bu ntɔnë. Bë eshu ngbeɲinë, më wú kɔ gha lɛ́ më shì ëë bë epetè n’ye eba elɛ̀ më mbënë wo, ese më ëë më ébɔ ëë ghɩwu ghë.” Àlɛ́ enë ewu elë shikwaghɩnelë ghɩ àlɛ́ bɔ́bɔ́ akpɛkpɛ alɔ elënë, elë eya n’ye elë ewu Ʒoovanë lɛ́ shikwa powu Kpashinë ghɩ.

ELË ÉYA N’YE ELË EWU ELË NƆNJƐELËNË KË NƲN OFOKWANË GHËNË GHƖ

11. ?Mabughëwu bë eɔsɛ ekpɛkpɛ elɔ elë n’ye ebë ewu elë nɔnjɛelënë kë nʋn ofokwanë ghënë ghɩ é?

¹¹ Bunë ghëwu ekpɛkpɛ. Elë nɔnjɛelënë kë nʋn ofokwanë ghënë, kë elele mɛnsɩ ekpʋ jɔnë Biblënë eyaya elënë. Ese mici jɔghɔ, bë eɔsɛ eshu n’ye kebë elɛ̀ elë mbë pʋ, kebë edi akɔnda pʋpʋ elë sɛ, kebë ehɛ elë jɔnë bë ejiji elë opu. Àlɛ́ ofokwanë ghë nɔnjɛ nkpɔ alɛ elë bunë ejiji elë opunë, bë eɔsɛ ekpɛkpɛ elɔ elë n’ye ebë ewu ëë ghɩ (Col. 3:13). ?Ese mabu bë eɔsɛ eboka elë álɛ ebë ewu ëë ghɩ eyi é?

12. ?Mabughëwu yɛsɛ n’ye ebë ewu elë nɔnjɛelënë kë nʋn ofokwanë ghënë ghɩ é (2 Pierre 2:​9-12).

¹² ?Mabughëwu ebë eɔ ghɩwu é? (Éka 2 Pierre 2:​9-12.) Nakwa aɲʋnghënë Piɛrë ghɛ́ghɛnë ghë, në hɛ́ kɔ kretiɛn pidɛnelë ofokwanë ghënë, ngiki jɔghɔ kelë mbëlɛ ghë, kë ghe wu aghɩnë ‘kë ɔɔ eyilenë’ ghɩ. Aghɩ ntɔnelë ëë lɛ́ ofokwa ngɩmɛnnelë. ?N’ye wawɛnë kë nʋ́n oforu gbonë kë bá wú bu ntɔnë, mabu kë lɛ́ é? Noo kë ewu Ʒoova ghɩnë, kë gha hɛ́ aghɩnë kë gha wú ngɩmɛnnelë ghɩ wunë jɔ pʋ. Damë di bu ntɛnɩ akɔnda: Wawɛnë kë sheghënë, kë gha hɛ́ nɔnjɛelënë kë lɛ́ bu ntɔnë jɔ pʋ joʋn. Kë ɲá Ʒoova shi álɛ omunë bë enɩnɩ kelë aa (bɔ Rom. 14:​10-12; pɔpɔ Jude 9). Ebë eɔsɛ ehɔhɔ bu bunë wawɛnelë kë lɛ́në ghë. ?Ngikinë kë emianmian elënë, elë ebɔ kelë ghɩwu ghë, ese elë nɔnjɛelënë kë nʋn ofokwane ghënë ëë é? ?Noo kelë ëë kë kolo Ʒoovanë, mëkɔ bayɛ n’ye ebë edamë ewu kelë ghɩ edɔ tete o? Teteghë, ebë elɛ aghɩnë “kë eboepi” ele kelë nɔnjɛelë eyi (Rom. 12:10). Àlɛ́ enë eba nhɛn elɛnë, elë eya n’ye elë ewu Ʒoova ghɩ.

13-14. ?Élé ebë eba eɔsɛ eya n’ye elë ewu ofokwa ngikinelë ghɩ é? Hɛ jɔ nkpɔ gbagba ëë shi. (Kpɩ fotonelë esë.)

¹³ N’ye ebë eba eya n’ye eɔ́ ghɩwu. Ngɩmɛn, àlɛ́ eɲë në eyaya bunë, mici powu élɛ ëë kolo ghë (Philém. 8, 9). Àlɛ́ eɲë në eo yiki jɔ esë, élɛ ëë kolo ghë, ese eɲë gha élɛ ëë cibɩ ntɛnɩ opu jíji eɲënë ghë. Nɔnjɛelë eyighɔ, ɔɔ bu fannga ntɛnɩ eɲë éɔsɛ elɛ álɛ ghɩwu bë enʋn ofokwanë ghë. Bunë eɲë éɔsɛ elɛnë nkpɔ ëë lɛ́ n’ye eɲë gha éka eɲë nɔnjɛelënë sɛ jɔ (Tite 2:​3-5). Elë eya n’ye elë ewu ofokwa ngɩmɛnnelë ghɩ àlɛ́ enë ekpʋ shigbënë kë eya elënë. Lapɔ esë, noo kë edi juman emimi jɛmɛnnelë aɛn, kë emimi ndakanë aɛn, kë ekpa eboka aghɩnë kë ‘eta fù kwa’ Ofo shigbënë ghënë, àlɛ́ enë eya n’ye emʋ́n tɩ juman akpɛɛkpɛ ntɔnelë ghënë, elë eka eghʋ̀ n’yo eya n’ye elë ewu kelë ghɩ esë.—Gal. 6:1; 1 Tim. 5:17.

¹⁴ Nɔnjɛ yighɔ nkpɔ di Rosio, shú cibɩ nkpɔ, kpɛ́kpɛ lɔ́ ëë n’ye bë ewu ofokwa ghɩmɛn nkpɔ ghɩ noo ofokwa ghɩmɛn ntɔnë óo ëë jɔ. Në hɛ́ kɔ: “N’ye në bá lɛ́ më mbënë gha yɛ́ më aɛn, noo më aɛn ghënë, në gha lɛ́ ëë kolo ghë. Më anʋn ereninë, më ehɛ ghɩmɛn ntɔnë jɔ pʋ. Më eghorumɔn ghë gbo më ehɛ më esë kɔ në gha dí më akɔnda, n’yonë më gha kpʋ́ jɔnë në óo më në.” ?Mabu bóka Rosio é? Në hɛ́ kɔ: “Më Biblë kanë ghë, më ká 1 Thessaloniciens 5:​12, 13. Më wú kɔ më ghe wu ofokwa ghɩmɛn ntɔnë ghɩ, n’yonë bu ntɔnë ka pɛ́ më akɔnda. Më sɛ́rɛ Ʒoova, më kpa víɛ bu elë Ofo nakwanelë ghë álɛ më éwu bunë bë eɔsɛ eboka më álɛ më épetè akɔndanë më edi ghɩmɛn ntɔnë sɛnë. Bu ntɔnelë bóka më ë më wú kɔ gha lɛ́ nɔnjɛ yikpenë ëë lɛ́ jɔnë wo, ese më ëë më cé më esë orù. Pëlɛnë, më wú kɔ álɛ më eɔsɛ eɔ ghɩwunë, bayɛ n’ye më ése më esë eshi. Agbate më mʋ́n kɔ më ékpa elele mɛnsɩ eyi ghɩwu jɔnë ghë o, noo àlɛ́ më në eba nhɛn elɛnë, eyɛyɛ Ʒoova sɛ, më esë më enʋn bɛtɛɛ ghë.”

ELE ÉWU AGHƖNË KË GHA LƐ́ ƷOOVA ADASHƐGHƖ WUNË GHƖ

15. ?Mabughëwu ekpɛkpɛ elɔ elë n’ye ebë ewu aghɩnë kë gha lɛ́ Ʒoova Adashɛghɩ wunë ghɩ é?

¹⁵ Bunë ghëwu ekpɛkpɛ. Ofo ndakanë ghënë, elë ewu ngikinë kë gha kolo nahɔnrɛnë nʋnnʋn Biblënë ghënë (Éph. 4:18). Kelë jɔghɔ kë ghe vivi n’ye kebë ece nahɔnrɛnë, bunë kë píe kelë jeje ghë yáya kelënë ghëwu. Agheci, elë elele mɛnsɩ edi juman ese ghe yɛ elë nakwashinelë lɛ, elë juman kpashinelë lɛ aɛn. Agheci esë, elë nakwatɩ cɛwuelë lɛ, elë juman cɛwuelë lɛ ghe bɔ elë ghe yɛ, bu ntɔnë bë eɔsɛ elɔ elë ghe ekpa ghe ewu kelë ghɩ ghe eyɛ n’ye, elë ghe ekpa ghe ebɔ kelë opuyɛ ghë n’ye.

16. ?Mabughëwu yɛsɛ n’ye ebë ewu aghɩnë kë gha lɛ́ Ʒoova Adashɛghɩ wunë ghɩ é? (1 Pierre 2:12; 3:15).

¹⁶ ?Mabughëwu ebë eɔ ghɩwu é? Elë éghagha ghë kɔ Ʒoova ekpɩ n’ye elë eba ebɔ aghɩnë kë ghe esʋ ëë wunë. Akoto Piɛrë ghágha kretiɛnghɩnelë ghë kɔ kelë fù yɔghɔnë kë etanë ëë bë elɔ ngiki bë “ele Ofo eyi.” Bu ntɔnë ghëwu ë në hɛ́ kretiɛnghɩnelë kɔ àlɛ́ kë në ehɛ bunë kë ebɔ ewu nahɔnrɛnë jɔnë, kebë elɛ ëë “bɛtɛɛ ghë lɛ ghɩwu ghë lɛ.” (Éka 1 Pierre 2:12; 3:1.) Àlɛ́ enë ebɔ elë ntɩjinë jɔ eka edi kɔ́ aanɩnɩghɩnelë o, kɔ́ ngiki fuɔ o, elë élɛ̀ kelë mbë ghɩwu ghë fɛ n’ye Ofo ngbeɲi ëë enʋn mɩnɛn, noo Ʒoova ewu bunë elë elɛnë powu. Jɔnë elë ehɛnë lɛ n’ye elë eba ehɛ ëënë lɛ powu në ece ëë. ?Mëkɔ bu ntɔnë ele elë ndɔnʋn álɛ aghɩnë kë gha lɛ́ Ʒoova Adashɛghɩ wunë, ebë ebɔ kelë eyɛ, ebë ekpa ewu kelë ghɩ o?

17. ?Aghɩnë kë gha lɛ́ Ʒoova Adashɛghɩ wunë, élé ebë eba eɔsɛ ewu kelë ghɩ é?

¹⁷ N’ye ebë eba eya n’ye eɔ́ ghɩwu. Àlɛ́ enë eka Ofo ndanë edi ngikinë, àlɛ́ bɔ́bɔ́ kë gha mʋn bu gha dɔ́ Biblënë ghë wunë, elë gha élɛ bunë bë eya n’ye kë gha pi bʋʋn. Ese ebë ewu kelë fɛ aghɩnë kë ɔɔ alɔ dɔ́ tete Ofo aɛn, kë kpa dɔ́omu she elë mɩnɛn (Agg. 2:7; Phil. 2:3). Àlɛ́ ngiki në era fë bunë fë ebɔ ewu nahɔnrɛnë ghëwunë, gha éra kelë gha ba oku, gha éhɛ jɔnë bë eya n’ye aɛn jí fë shi she kelë álɛ opu bë ejiji kelë wo. Àlɛ́ fë ahɛ jɔ nkpɔ óó fë awu kɔ fë gha lɛ́ mbë gha yɛ wunë, abaʋn ka sɛrɛ ghɩnë (1 Pierre 2:23). ?Mabu bë eɔsɛ eboka fë álɛ fë éwu ngiki ghɩ fë juman-ku gbo é? Lɛ jumangho yɔghɔ, kpa di akɔnda yɔghɔ fë juman cɛwuelë lɛ, fë juman kpashielë lɛ sɛ (Tite 2:​9, 10). Àlɛ́ fë në edi tɩnɩnɩ, fë në ekpa ebɔ oghorumɔn edi juman eyɛsɛ eyinë, gha lɛ́ mici powu ëë fá eyɛ ngiki aɛn, ese fá epɔ eyɛ Ʒoova aɛn.—Col. 3:​22, 23.

18. ?Mabughëwu bayɛ n’ye ebë ewu ngiki powu ghɩ é?

¹⁸ Damë ɔɔ bu fannga ntɛnɩ ghëwu bayɛ n’ye ebë ewu ngiki powu ghɩ! Ewú n’ye àlɛ́ enë ewu elë shikwaghɩnelë ghɩnë, elë ewu Ʒoovanë lɛ́ shikwa powu Kpashinë ghɩ. Àlɛ́ enë eya n’ye elë ewu elë nɔnjɛelë eyikpe lɛ eyighɔ lɛnë kë nʋn ofokwanë ghënë ghɩnë, elë eya n’ye elë ewu elë Shìnë nʋn oforunë ghɩ. Lapɔ esë, àlɛ́ enë eya n’ye elë ewu aghɩnë kë gha lɛ́ Ʒoova Adashɛghɩ wunë ghɩnë, bu ntɔnë bë eɔsɛ elɔ kebë ele elë Ofo gbɔnë eyi, kebë ece ëë eyi orù. Àlɛ́ bɔ́bɔ́ ngiki jɔghɔ ghe wu elë ghɩ wunë, elë ëë, yɛsɛ n’ye ebë ewu kelë ghɩ. ?Mabughëwu é? Noo Ʒoova bá eyɔ elë shi. Në hɛ́ kɔ: “Aghɩnë kë ele më eyinë, më esë má ele kelë eyi.”—1 Sam. 2:30.