Ariisi oghị omhiịn ophanyanhaạn asipuru Aḍinyạ Ituughạ Ogboku Awiki Phọ

AUGUST 6-12

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | LUK 17-18

“Sẹph Ghan”

(Luk 17:​11-14) AJizọs anyeene rakị Jeruselem, kụ aghị asi okụ aSameria r’aGalili. ¹² Aḍuạ rakị oḍigh eniin ebạm emạ, kụ ḍioph awe dị ezẹgh okụ ufe eḍighi yogh omiịn nyodị. Kụ urọl li k’egher. ¹³ olọ mọ, “Jizọs, Otughemiạ, unmạ iyoor ighirigiir.” ¹⁴ Kụ aJizọs amịin bidị kụ aḅenị mọ, “Ikị eḍeenaan loor anyina bupinyọn rikiạ phọ.” Kụ bidị omoonogh epẹ eten phọ.

nwtsty araraạr ituughạ dị edi Luk 17:​12, 14

ḍioph awe dị ezẹgh okụ ufe eḍighi yogh: Mem aBaibul phọ, awe ezẹgh okụ ufe uukpomhoghan ghan eniin esi, pidị erue edugh dị oniin kaloghonhaạn nyoniin ḍighaạgh. (2Ki 7:​3-5) Olhogh phọ Enaạn aḅẹm mọ awe ezẹgh okụ ufe orọl ghan sạm. Ḅilhẹ kẹn mọ, oye ezẹgh okụ ufe kụ rakị oten esi lọ awe odi alọ ghan mọ: “E/ḅaạl, e/ḅaạl!” (Le 13:​45, 46) Odaphạn ipẹ olhogh phọ aḅẹm bọ, awe ezẹgh okụ ufe phọ urọl li k’egher kụ omhạgh bọ Jizọs.​—Miịn iyaạr otuughạ phọ edi bọ Mat 8:2 ḅilhẹ r’isiphẹ aGlossary phọ, “Leprosy; Leper.”

eḍeenaan loor anyina bupinyọn rikiạ phọ: AJizọs Kraist adaphạn ni olhogh phọ ophọn phọ mem mọ odị arọl bọ siẹn ade phọ, odị alhọgh ni elhegh m’oḍighi phọ opinyọn rikiạ phọ Eeron aḍighi ghan bọ odi ni rakiọm, epẹ kụ iyaạr ph’odị aḅenhị bọ we ezẹgh okụ ufe ph’odị aakonhom bọ m’oghị oḍeenhaan loor abidị opinyọn rikiạ phọ. (Mat 8:4; Mạk 1:44) Odaphạn olhogh phọ aMozis, opinyọn rikiạ phọ kamaạr aaḅeghiọn oye phọ apogh mughumọ ezẹgh phọ meḍuạ ni. Kụ oye phọ apạm iyạl inhụn dị ke/mhugh, oreeny acedar, ototọgh ukpe, ḅilhẹ r’ahyssop, ilọ ophinyonhọm arikiạ anyeeneom epẹ otu iiḅereghị phọ.​—Le 14:​2-32.

(Luk 17:​15, 16) Kụ mem dị oniin onyọ abidị amịin bọ mọ onọ maḍum mọ, aḅula ni aboom Enaạn r’eboom eḍọgh, ¹⁶ kụ aḅololo ude ruwol aJizọs asẹph ghan nyodị. Oye phọ olọ aSameria.

(Luk 17:​17, 18) Kụ aJizọs aḅẹm mọ, “Mị aakonom bọ ḍioph awe, buerị phọ esugha phọ odi eghẹn? ¹⁸ Uḍighi ika kụ oniin ooruen phọ ophọn bịn kụ aḅula bọ raboom ghan Enaạn?”

w08 8/1 14-15 ¶8-9

Uḍighi Ika Kụ Ekpẹ Bọ Oḅenhị Ghan Oye Mọ Maḍighi?

AJizọs aphogh ni bịn agunhọm e”ḍeenhaan aḍisẹph abuerị phọ esugha phọ ḍughụm? Igẹ phọ ekiọm ni ghisigh eḅẹm mọ: Kụ aJizọs aḅẹm mọ, “Mị aakonom bọ ḍioph awe, buerị phọ esugha phọ odi eghẹn? Uḍighi ika kụ oniin ooruen phọ ophọn bịn kụ aḅula bọ raboom ghan Enaạn?”​—Luk 17:​17, 18.

Abuerị phọ esugha phọ u/ḍighi bukarạph awe. Loor esi dị, k’eḅẹl amem mọ, bidị uḍeenhaan ni omheeraam oghị esi aJizọs kụ odaphạn iromhoghiom mọ odị, oghị aJeruselem oḍeenhaan siloor ph’abidị bupinyọn rikiạ phọ. Toroboiperolbọ, iikia i/lo mọ bidị usereghiạn ni iyaạr phọ aJizọs aḍighinhaan bọ bidị, kuolọ bidị u/ḍighi uḍeenhaan obobọ u/kị usẹph nyodị. Ezọ phọ abidị ephẹn phọ, Kraist i/ḅeraạn. Kokaạph aani ika ilọ ayira? Mem lọ oye uḍighi iyira iiḅi, yira roogboronhom ghan ni oḅenhị oye phọ mọ maḍighi, esi omhạgh afon obobọ ogẹ aḍinyạ oghiọm ḍughụm?

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Luk 17:​7-10) “Oniin onyọ anyina amoọgh ebenẹ dị rabul ghan esi iḅeph mughumọ rapogh ghan iyool igạ, mem dị odị aḍuạ ozo phọ arigheel, nạ raḅenị ghan nyodị mọ ‘Gboogborion arọl ude ale eḍien,’ ḍughụm? ⁸ K/idiphọ. Kparipẹ ghụn ni, nạ raḅenị ghan nyodị mọ, ‘Nuụn asạ eḍien phọ amị, akparamiạn ukpe anạ, aru aḅạm eḍien phọ, ameerạ ukori imị tutụ mị male apughọl, kụ agbi ole epẹ anạ.’ ⁹ Ekpẹ ni osẹph ebenẹ dị managhanạn ipẹ oḅenị bọ nyodị ḍughụm? ¹⁰ Iduọn kẹn kụ edị idianaan ni inyina. Mem dị nyina meḍighi oomo phọ ipẹ iḅenị bọ inyina oḍighi phọ, iḅẹm ghan mọ, ‘Yoor arebenẹ dị iyaạr u/mạn. Yoor moḍighi ipẹ isi bọ iyoor bịn.’ ”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Luk 17:10

iyaạr u/mạn: Iduọn phọ pọ, “u/moọgh maạr oḍighinhom.” Siẹn phọ aJizọs ra/ḅẹm ghan mọ arebenẹ ph’odị omhiinhạ siloor idiphọ awe dị u/moọgh maạr oḍighinhom. Kuolọ odaphạn oghaạph phọ, arebenẹ dị “iyaạr u/mạn” phọ epamhanhạm ḍiitughiạn dị reḅẹm ghan mọ, abidị olhegheri dọl ph’abidị idiphọ awe dị osoorom, ku/gon isẹ r’aḍiboom aḍisẹph. Abuniin abuọ ituughạ arinyạ uḅẹm mọ “iyaạr u/mạn” phọ remạ ghan mọ “yoor oopho arebenẹ dị u/kpẹ ongọ ogbolhomaam dị agbatanhaạn.”

(Luk 18:8) Mị riḅenị ghan inyina mọ odị kaagborion ni asoph akeelemi bidị. Kuolọ mem mọ Oọny phọ Oye katu bọ, kamiịn nuụn ni buphẹ omeeraam bọ nyodị siẹn aḅirini phọ ḍughụm?”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Luk 18:8

omheeraam mọ ophọn [NWT]: Obobọ “odọ omheeraam mọ ophọn.” Iduọn phọ pọ, “omheeraam mọ.” Ekpo onhụ aGrik phọ osighẹ bọ oḍighinhom kụ ogbi bọ oḅẹm mọ “omeeraam” emạ eḍeenhaan mọ aJizọs o/ghaạph ghan ilọ oopho omheeraam, kuolọ aghaạph ghan ilọ odọ omheeraam, idiphọ opọ ekpukelhe anhịr phọ aJizọs aghol bọ siphẹ oghaạph omaaniọm mọ odị. (Luk 18:​1-8) Iphẹn phọ eḅaramaạm omhoọgh omheeraam oghị esi iikpọ dị iiḅereghị emhoọgh ḅilhẹ r’omheeraam mọ Enaạn kengọ akeel buphẹ odị masaḅạr bọ. Eeni aJizọs awilhẹ ophagharanhaạn aḍipuru phọ aḍiẹn phọ eghaạph bọ ilọ omheeraam mọ, obọ abumatuạn ph’odị ootughiạn ilọ esi phọ omheeraam mọ opọ abidị asi bọ. Aḍidogh ph’aJizọs ilọ iiḅereghị r’omheeraam mọ, ikạr kụ ekasiạn loor esi dị odị aghaạph ghan ilọ odẹgh ophogh kirokirọ dị abutelhedom mọ odị kosoman.​—Luk 17:​22-37.

Ibạl ABaibul

(Luk 18:​24-​43) AJizọs romiịn idị odị akiriri bọ kụ aḅẹm mọ, “Ekpạr ri iboom dị awe phọ abuphẹ omoọgh bọ eelạ koḍigh omạr phọ k’Enaạn. ²⁵ Edugh ghụn ni dị anạm kabọl epogh alagạ epu dị oolhạ kaḍigh omạr phọ k’Enaạn.” ²⁶ Kụ buphẹ onaghạn bọ iphẹn phọ upuru ni mọ, “Anhiạn nuụn kụ edị kopẹl bọ otene?” ²⁷ Kụ odị mọ, “Ilọ ekparanaạn oye edughanaan ni Enaạn.” ²⁸ Kụ aPita aḅẹm mọ, “Yoor phọ abuẹn obilẹ ni ipẹ yoor omoọgh bọ kụ rodạph bọ nyinạ.” ²⁹ Kụ odị mọ, “Mị akạr riḅenị ghan inyina iphẹn phọ. Oye o/lo dị mawilẹ otu odị, m’anịr, m’abumor, m’odẹ r’onhiin, m’anmụny loor emụ omạr phọ k’Enaạn, ³⁰ dị ko/nmoom iboom idị epu pạ siẹn aḅirini phọ ophọn, kụ aḅirini phọ opọ ratu bọ odị kamoọgh ghuḍum k’agee-pọ.” ³¹ Kụ odị asighẹ ḍioph r’iyạl phọ atenom ogbạl kụ aḅenị bidị mọ, “Inaghạn, iduọn yira rokị bọ Jeruselem, komuneni oomo phọ araraạr phọ ariil phọ Enaạn ogẹ bọ ilọ Oọny phọ Oye. ³² Kosighẹ ni nyodị olọgh raghaạgh aruuruen, kụ onmoghoghoọm yogh, ogilaạm, omurughiom ighọr, ³³ ogurọgh, kụ okiigh, kụ ḍughul otu dị kemuneniom iraạr kụ odị aḅetenu esi aḍuugh phọ.” ³⁴ Kụ bidị u/naghạn emụ oghaạph phọ ophọn. Aaghinaạn ni bidị emụ phọ, kụ bidị u/legheri ipẹ aJizọs aghol bọ kụ rakaạph. ³⁵ Eniin aḍio aJizọs atọl rapogh Jeriko, kụ oniin oye ikpom ariḍien arọl li ude ogbạl oḅodo phọ alọm ghan ilọm, ³⁶ kụ anaghạn mọ aḍita awe rotu oten kụ apuru mọ “Eeghe kụ imite?” ³⁷ Kụ awe phọ oḅenị nyodị mọ aJizọs opọ aNazerẹt kụ ratu oten. ³⁸  Kụ odị alooghị mọ, “Jizọs, oọny aDevid, unmạ imị ighirigiir.” ³⁹  Kụ budị orọl risigh uubophoghi ni nyodị mọ, “Kpomori onhụ anạ,” kụ odị akparamị ilooghị phọ mọ, “Moọny aDevid, unmạ imị ighirigiir.” ⁴⁰ Kụ aJizọs ameerạ kụ atooghị mọ osighẹ oye phọ oruom nyinọ. Odị maabeẹph kụ aJizọs apuru nyodị mọ, ⁴¹ “Nạ rawạ mọ amị aḍighinaan nyinạ eeghe?” Kụ odị mọ, “Oye phọ, mị uḅilẹ umiịn eten.” ⁴² Kụ aJizọs aḅenị nyodị mọ, “Miịn eten. Omeeraam mọ anạ maakonom nyinạ.” ⁴³ Kụ egina amem bịn odị amiịn eten kụ adạph aani Jizọs, kụ aboom ghan Enaạn. Kụ oomo awe phọ omiịn bọ ungọ aani ni ḍisẹph Enaạn.

AUGUST 13-19

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | LUK 19-20

“Tuughạ Iyaạr Esi Aḍidogh Aḍioph Ikpoki Phọ”

(Luk 19:​12, 13) Loor iduọn phọ, odị aḅẹm ni mọ, “Oye egbogh eghun aḍuạ ni aghị eelhe dị ekẹl iboom ilọ ozua eghoony odaạm emạ. ¹³ Tutụ odị kakị bọ, odị amạgh ni ḍioph arebenẹ phọ odị aakpomoghi, kụ angọ ghan torobọ onyọ abidị oniin oniin okpoki-agol kụ aḅenị bidị mọ,’ Isighẹ ikpoki phọ iphẹn emuulom ghan ḍighi tutụ mị arigheel.’

jy 232 ¶2-4

Aḍidogh Ilọ Aḍioph Ikpoki Phọ

Odị aḅẹm mọ: “Oye egbogh eghun aḍuạ ni aghị eelhe dị ekẹl iboom ilọ ozua eghoony odaạm emạ.” (Luk 19:12) Edọ erelhe ph’ephẹn kesighẹ ni mem. Ii, aJizọs kụ “Oye egbogh eghun” phọ aghị bọ “eelhe dị ekẹl iboom,” epẹ k’akẹ, epẹ Odẹ ph’odị kangọ bọ nyodị iikpọ itooghị phọ.

Siphẹ aḍidogh phọ, tutụ “Oye egbogh eghun” phọ kakị bọ, amhạgh ni ḍioph phọ arebenhẹ ph’odị, kụ angọ torọ onyọ abidị ikpoki, kụ aḅenhị bidị mọ: “Isighẹ ikpoki phọ iphẹn emuulom ghan ḍighi tutụ mị arigheel.” (Luk 19:13) Okpoki phọ ophọn amhạn ghan ni maạr agey. Ogbiighi bọ, okpoki phọ ongọ bọ torobọ onyọ abidị emạn ikpoki iraạr unwanyụ oḅephom ozo.

Abumatuạn phọ aJizọs kotue ni otọph omiịn mọ abunọ kụ aḍioph arebenhẹ phọ siphẹ aḍidogh phọ, idị eḍighi bọ aJizọs matomaạm ghan ni bidị idiphọ awe ibugha. (Matiu 9:​35-38) Ii, obọ aJizọs ko/ḅenhị bumatuạn phọ oghị obugha iizuphạ ozo. Kuolọ, rakaạph ghan mọ ibugha phọ pọ abuerị phọ abumatuạn phọ koḍighi aani bọ pakirị Omhạr phọ k’Enaạn. Abumatuạn phọ usighẹ ni raraạr phọ ongọ bọ bidị, oḍighinhom owaạm abunhọn dị kole aani erua Omhạr phọ.

(Luk 19:​16-19) Oḅẹl phọ amite aḅenị nyodị mọ, ‘Oye phọ, oḅarạm r’opọ nạ ungọ bọ imị, mị amoọgh bọ ḍioph ikpoki.’ ¹⁷ Kụ odị mọ, ‘Maḍighi. Nạ ogey ebenẹ. Iduọn nạ arue bọ ni aphamaghạn moọny phọ iphẹn, nạ kapogh ḍioph aramạ.’ ¹⁸ Ebenẹ phọ opọ amuneniom bọ iyạl phọ aru aḅenị nyodị mọ, ‘Oye phọ, oḅarạm r’opọ nạ ungọ bọ imị, mị amoọgh bọ oogh ikpoki.’ ¹⁹ Odị aḅenị nyoọn mọ, ‘Nạ kapogh oogh aramạ.’

jy 232 ¶7

Aḍidogh Ilọ Aḍioph Ikpoki Phọ

Eḍighi maạr dị abutelhedom mọ olhoghoma mọ bunọ otọl idiphọ arebenhẹ phọ osighẹ bọ raraạr phọ abidị oḍighinhom, oḍighi awe bumatuạn, pọ bidị okuphom ni owol mọ keḅaạl li olhoghi aJizọs. Kụ mọ odị kakpẹ ni bidị esi ikuph phọ bidị olhọgh bọ. Ogbạ agey, asidọl abumatuạn phọ aJizọs, aroopoogh phọ, obobọ inyaạm mọ abidị igbaranhaạn ni. Ghalamọ r’iduonphonị, aJizọs opọ ozu bọ “eghoony odaạm emạ” phọ, kalọgh ni elhegh kụ aḅilhẹ asẹph inyaạm mọ torobọ onyọ abidị alhọgh bọ oḍighi awe bumatuạn.​—Matiu 28:​19, 20.

(Luk 19:​20-24) Kụ onọn aru aḅenị nyodị mọ, ‘Oye phọ, poonọ okpoki anạ. Mị ukaghạm ni apookisị bịn aseere. ²¹ Mị ughiilaan ni nyinạ idị eḍighi bọ nạ akpạr ri ezọ. Ilọ i/tu ilọ anạ, nạ rasigheọgh ni. Ilọ nạ u/ḅeph, nạ rabugha ni.’ ²² Kụ odị mọ, ‘Nạ okarạph ebenẹ, mị kasighẹ ḍughụm onhụ phọ anạ kụ asophom aphume nyinạ. Nạ ulegheri ni mọ mị akpạr ri ezọ dị rasigheọgh ghan ilọ i/tu ilọ amị, aḅilẹ rabugha ghan ilọ mị u/ḅeph ²³ Mọ nạ usighẹ ghụn ni ikpoki phọ amị alọgh bạnk, obọ mị mamoọgh oḅạr siẹn mị arigheel bọ.’ ²⁴ Kụ odị aḅenị buphẹ omereghạ bọ okoom mọ, ‘lboọr okpoki phọ nyodị engọ nyopọ amoọgh bọ ḍioph phọ.’

jy 233 ¶1

Aḍidogh Ilọ Aḍioph Ikpoki Phọ

Loor esi dị odị u/meera bọ umuulhom ḍighi ikpoki phọ, obughẹ eelạ odẹ otu phọ odị, odị aroph ni bin phọ odị. Abutelhedom mọ rogon ni omhiịn amem mọ aJizọs kamiigh bọ itooghị siphẹ Omhạr phọ k’Enaạn. Kụ iḍighi kụ odaphạn ipẹ aJizọs aghaạph bọ ilọ okarạph ebenhẹ phọ, bidị uru ni omhiịn mọ eḍighi maạr lọ bidị u/kpạr ḍighaạgh, pọ bidị ko/moọgh aani bin siphẹ Omhạr phọ.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Luk 19:43) idị eḍighi bọ ariiḍio ketu ni dị abumulọgh ḍien anyina koḅiịr iikpe ikoom inyina olọgh ogbo.

nwtsty iyaạr otuughạ dị edị Luk 19:43

ogimi ireeny dị okpolhọgh okitonhom (NWT): Obobọ ‘oghoony ireeny dị okpolhọgh.’ Ekpo onhụ aGrik phọ khaʹrax emite ogina isiẹn phọ bịn emhiigh Matiu kụ esi Ogananami phọ. Ogbạ mọ “oreeny dị okpọl dị ogimhi oghoonyom esi obobọ ekpisi,” kụ ḅilhẹ kẹn idiphọ “ireeny dị awe eghạm okpolhọgh ogimhi oghoonyom esi.” Ipẹ aJizọs aghaạph bọ ituụgh bịn kaị emite lhạ phọ eḍighi bọ 70 C.E. mem mọ aTitus ratooghị bọ Rom, kụ awe eghạm mọ aRom, osiịny bọ esiịny, obobọ ogimi bọ ireeny bịn okitonhom oomo aJeruselem. ATitus atuạn iraạr araraạr kụ aḍighi bọ iduọn phọ​—osophoghom awe aJu phọ dị ko/kiil oḍuạ, oḍighi idị awe aJu phọ kodughanhaan ongọ bidị, ḅilhẹ roḍighi idị bidị ko/teẹny mun eḍien ole. Omhiịn mọ omoọgh ni ireeny oghoonyom okitonhom aJeruselem, awe eghạm mọ aRom ugbo ni oomo ireeny aJeruselem omadạn.

(Luk 20:38) Oomo phọ abidị odi ni ropooghu esi Enaạn. Odị Enaạn abuphẹ odi bọ, k/elọ abuphẹ momuughu bọ.”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Luk 20:38

oomo phọ abidị odi ni ropooghu esi Enaạn: Obobọ “odaphạn ephoghom odị oomo phọ abidị odi ni ropooghu.” ABaibul phọ aḍeenhaan ni mọ abuphẹ odi bọ ni ropooghu kụ momheel bọ oḍuạ ḍighaạgh Enaạn, momhuughu esi odị. (Efẹ 2:1; 1Tim 5:6) Kuolọ, arebenhẹ aJihova dị okạr ri okumu nyodị, kụ momhuughu, odi ni ropooghu esi odị, loor esi dị, igbiighi phọ odị ilọ oḅilhẹ oḅerion abidị k’ekạr ri emite.​—Rom 4:​16, 17.

Ibạl ABaibul

(Luk 19:​11-​27) Kụ aJizọs adoghonaan ḍidogh phọ aḍiẹn we phọ abuphẹ onaghạn bọ iphẹn phọ dị aghaạph bọ. Odị makaraghị rasi Jeruselem, kụ bidị ugbiom ghan mọ iduọn siẹn omạr phọ k’Enaạn rawạ ni onuụn oru. ¹² Loor iduọn phọ, odị aḅẹm ni mọ, “Oye egbogh eghun aḍuạ ni aghị eelhe dị ekẹl iboom ilọ ozua eghoony odaạm emạ. ¹³ Tutụ odị kakị bọ, odị amạgh ni ḍioph arebenẹ phọ odị aakpomoghi, kụ angọ ghan torobọ onyọ abidị oniin oniin okpoki-agol kụ aḅenị bidị mọ,’ Isighẹ ikpoki phọ iphẹn emuulom ghan ḍighi tutụ mị arigheel.’ ¹⁴ Kụ aweye emạ phọ odị ulọgh ni nyodị ḍien kụ orom dom oghị oḅẹm mọ, ‘Yoor u/meera mọ oye phọ ophọn adạ emạ phọ ayoor.’ ¹⁵ “Kụ uzu ni eghoony odaạm emạ phọ ogbogh oye phọ ophọn phọ kụ agbi oḅula. Oru osi phọ bịn atooghị mọ oomo arebenẹ phọ onọ angọ bọ ikpoki phọ oru oteẹny nyinọ ogbiighi suọ lọ bidị momooghọm ikpoki phọ. ¹⁶ Oḅẹl phọ amite aḅenị nyodị mọ, ‘Oye phọ, oḅarạm r’opọ nạ ungọ bọ imị, mị amoọgh bọ ḍioph ikpoki.’ ¹⁷ Kụ odị mọ, ‘Maḍighi. Nạ ogey ebenẹ. Iduọn nạ arue bọ ni aphamaghạn moọny phọ iphẹn, nạ kapogh ḍioph aramạ.’ ¹⁸ Ebenẹ phọ opọ amuneniom bọ iyạl phọ aru aḅenị nyodị mọ, ‘Oye phọ, oḅarạm r’opọ nạ ungọ bọ imị, mị amoọgh bọ oogh ikpoki.’ ¹⁹ Odị aḅenị nyoọn mọ, ‘Nạ kapogh oogh aramạ.” ²⁰ Kụ onọn aru aḅenị nyodị mọ, ‘Oye phọ, poonọ okpoki anạ. Mị ukaghạm ni apookisị bịn aseere. ²¹ Mị ughiilaan ni nyinạ idị eḍighi bọ nạ akpạr ri ezọ. Ilọ i/tu ilọ anạ, nạ rasigheọgh ni. Ilọ nạ u/ḅeph, nạ rabugha ni.’ ²² Kụ odị mọ, ‘Nạ okarạph ebenẹ, mị kasighẹ ḍughụm onhụ phọ anạ kụ asophom aphume nyinạ. Nạ ulegheri ni mọ mị akpạr ri ezọ dị rasigheọgh ghan ilọ i/tu ilọ amị, aḅilẹ rabugha ghan ilọ mị u/ḅeph ²³ Mọ nạ usighẹ ghụn ni ikpoki phọ amị alọgh bạnk, obọ mị mamoọgh oḅạr siẹn mị arigheel bọ.’ ²⁴ Kụ odị aḅenị buphẹ omereghạ bọ okoom mọ, ‘lboọr okpoki phọ nyodị engọ nyopọ amoọgh bọ ḍioph phọ.’²⁵ Kụ bidị oḅenị nyodị mọ, ‘Sịs, oye phọ, odị amoọgh bọ ḍioph ikpoki.’​—²⁶ Kụ odị mọ, ‘Mị riḅenị ghan inyina mọ nyopọ amoọgh bọ Enaạn keloghonaạn ni oḅạr, kụ opọ u/moọgh bọ ghalamọ r’iyạl-ikpo ilọ amoọgh aani Enaạn kebonyị ni. ²⁷ Kụ isighẹ oomo phọ abuphẹ ulọgh bọ imị ḍien phọ kụ u/meera bọ mọ amị uḍighi odaạm emạ abunọ phọ eru ezẹ siẹn ghisigh amị.’ ”

AUGUST 20-26

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | LUK 21-22

“Amem Mọ Kiphẹl Bọ Inyina Osighẹ Meebeẹph”

(Luk 21:25) “Areḍeenaan kemiteghu ni siphẹ erumuḍio phọ r’unwanyụ phọ r’araanaạn phọ. Iloghi awe oomo areelhe siẹn ade phọ kepepheghụ ni. Aruugu kasiph ni bidị loor oghur r’oologh ophiịny.

kr 226 ¶9

Omhạr Phọ K’Enaạn Kasigheọgh Ni Mulhọgh-ḍien Phọ Odị

⁹ Araraạr oḍigh aḍiigu dị kemite k’akẹ. AJizọs aḅẹm ni mọ: “Ootaany katen ni ufiri, unwanyụ phọ ka/mụ mun, araanaạn phọ keḍuaghụ ni k’akẹ ekaraghụ.” Mem mọ opọ phọ, abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị phọ ko/mụ mun ghisigh awe​—ko/legheriom mun bidị idiphọ awe aḍiḅaạl. Eḍighi ni edị aJizọs aghaạph ghan ilọ araraạr oḍigh aḍiigu dị kekạr emite epẹ k’akẹ ḍughụm? Eeni siẹn. (Isa. 13:​9-11; Joel 2:​1, 30, 31) Awe phọ koḍighi ika mem dị omhiịn dị araraạr phọ iphẹn phọ remite? Ilhoghi abidị “kepepheghụ” ni loor esi dị bidị ‘ko/legheri ilọ oḍighi.’ (Luk 21:25; Zeph. 1:17) Ogbạ agey, abumulhọgh-ḍien Omhạr phọ k’Enaạn​—emhiigh ‘budaạm kụ eghị esi rebenẹ’​—oḅio abidị “kekaphagh ni kụ okanyanụ loor okori ghan ipẹ kemiteghu bọ oomo aḅirini phọ” kụ owạ ghan esi oghị aaghiạn. Kuolọ ko/miịn esi lọ ekasiạn aaghiạn, orue okpetenhaan ighạgh ilhoghi uw-emhạ phọ ayira.​—Luk 21:26; 23:30; Ogan. 6:​15-17.

(Luk 21:26) Arimiigh awe kekaphagh ni kụ okanyanụ loor okori ghan ipẹ kemiteghu bọ oomo aḅirini phọ, idị eḍighi bọ iikpọ phọ ipẹ edi bọ k’akẹ kepiigha ni.

(Luk 21:​27, 28) Kụ komiịn ni dị Oọny phọ Oye aḍuạ epẹ okuaḍio phọ kụ ratu r’iboom iikpọ r’igbogh phọ odị. ²⁸ Kụ mem dị nyina emiịn dị araraạr phọ iphẹn memiigh omiteghu yogh, imeremị rumụ anyina ephogh anyụ, idị eḍighi bọ amem mọ kiphẹl bọ inyina osighẹ meebeẹph.”

w16.01 10-11 ¶17

“Oniin Aphomoghiạn Ghan Ni Nyoniin”!

¹⁷ “R’oḍuom ologhi.” (Bạl Hibru 13:6.) Oḍuomolhoghi phọ yira omhoọgh bọ oghị esi aJihova rungọ ghan ni iyira akpọ oḅio okaran atorobọ ipaanhaạn dị yira osoman. Odọ akpọ oḅio phọ ophọn aḅilhẹ kẹn raḍighi ghan iyaạr dị yira komoọgh egey ephoghom araraạr. Ephomhoghiạn abumor phọ ayira ḅilhẹ r’egey ephoghom araraạr phọ yira omhoọgh bọ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh olhọgh ophophe ḅilhẹ r’oodereghị abumor r’abumaranhi ph’ayira. (1 Tẹs. 5:​14, 15) Ghalhamọ r’amem dị araraạr eeph elhoghorinhaạn buọ aḅirinhi phọ mem igbogh iiḅaghamhị phọ, yira ‘komeremhị ni rumhụ ayira opogh anyụ,’ idị eḍighi bọ amem mọ kuphẹl bọ iyira meebeẹph.​—Luk 21:​25-28.

w15 7/15 17-18 ¶13

“Amem Mọ Kiphẹl Bọ Inyina Osighẹ Meebeẹph”!

¹³ Arutụ phọ koḍighi ika mem dị bidị komiịn bọ mọ bidị mosoman ‘muphe dị eekuna i/lo’? Bidị “komoọgh ni otọ.” (Mat 24:30) Kuolọ mem mọ opọ phọ, abumor phọ aKraist r’arighirị ph’abidị okpẹ bọ oḍuomolhoghi koḍighi aani ika? R’omheeraam dị akpạr ri iboom esi aJihova r’Oọny phọ odị, Jizọs Kraist, bidị kodaphạn ni itọ phọ aJizọs eḅẹm bọ mọ: “Kụ mem dị nyina emiịn dị araraạr phọ iphẹn memiigh omiteghu yogh, imeremị rumụ anyina ephogh anyụ, idị eḍighi bọ amem mọ kiphẹl bọ inyina osighẹ meebeẹph.” (Luk 21:28) Ii, yira komoọgh ni egey ephoghom araraạr, kụ oḍuomolhoghi mọ kutagharạn ni iyira.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Luk 21:33) Akẹ phọ r’ade phọ kepe ni, ikpo onhụ phọ amị ke/pe aani.”

nwtsty araraạr ituughạ dị edi Luk 21:33

Akẹ phọ r’ade phọ kepe ni: Inhọn ariisi aBaibul ekaạph ni egananami mọ akẹ phọ r’ade phọ ketọl li k’agee-pọ. (Ge 9:16; Ps 104:5; Ec 1:4) Kụ iḍighi kụ ikpo onhụ phọ aJizọs iphẹn phọ ekạr remạ ghan keḍeenhaan mọ ghalhamọ akẹ phọ r’ade phọ ka/tue bọ ape, kụ aphe ni, ikpo onhụ phọ odị ke/bilhẹ dị ke/munughan. (Poghom Mat 5:18.) Toroboiperolbọ, akẹ phọ r’ade phọ oghaạph bọ oghol siẹn phọ eeni remạ ghan kẹ phọ r’ade phọ otomaạm bọ, siphẹ Ogan 21:1 eḅẹm bọ mọ “Oḅẹl akẹ phọ r’aḍiḅẹl ade phọ meten.”

ikpo onhụ phọ amị ke/pe aani: Obobọ “ikpo onhụ phọ amị ke/tue ni bịn epe.” Ikpo onhụ aGrik phọ iphẹn phọ osighẹ bọ oḍighinom remạ ghan mọ iyaạr dị ke/tue ni bịn emite, iduọn phọ pọ emạ reḍeenaan ghan mọ ikpo onhụ phọ aJizọs edi ghan bịn.

(Luk 22:​28-30) “Nyina kụ irolạn bọ omạn amị oomo phọ amem mọ odẹgh ophogh phọ uteẹny ghan bọ imị. ²⁹ Igina phọ idiphọ Odẹ phọ amị mungọ bọ imị iikpọ odạ phọ kụ edị mị katuụgh kẹn ni ingọ aani inyina. ³⁰ Nyina kele ni epughọl epẹ omạr phọ amị, kụ nyina ketolọm ni sigadạ odaạm emạ eegbo iiruẹn engọ ḍioph r’iyạl arughunughun phọ Izrạl.”

w14 10/15 16-17 ¶15-16

Nyinha keḍighi “Omạr Abupinyọn Rikiạ”

¹⁵ AJizọs rophighi bọ eḍigheeny Eḍien Adulhe Uw-emoọgh phọ, odị aghiran ni iyọ dị oghol mọ iyọ Omhạr phọ r’abumatuạn phọ odị okpẹ bọ oḍuomolhoghi phọ. (Bạl Luk 22:​28-30.) Dị i/tọl aani idiphọ iphorị phọ iyọ phọ reḅarạm aani ghan bọ aJihova, iphẹn phọ aJizọs bịn kụ aghiran r’abuphẹ mosagharạn bọ uwaloor iigbia phọ. Mem mọ aJizọs aḅẹm bọ mọ, “Igina phọ idiphọ Odẹ phọ amị mungọ bọ imị iikpọ odạ phọ,” p’iduọn phọ odị aghaạph ghan ilọ iyọ phọ aJihova aghiran bọ r’odị, mọ odị kaḍighi “opinyọn rikiạ k’agee-pọ siphẹ abaạy abupinyọn rikiạ phọ k’aMelkisidẹk.”​—Hib. 5:​5, 6.

¹⁶ Ḍioph r’oniin abutelhedom mọ okpẹ bọ oḍuomolhoghi phọ ‘urọl li omhạn aJizọs oomo amem odẹgh ophogh ph’odị.’ Iyọ Omhạr phọ ikuphom bidị owol mọ bidị kotolhọm ni sigadạ odaạm emhạ ḅilhẹ oḍighi bupinyọn rikiạ kụ otooghị r’aJizọs epẹ k’akẹ. Toroboiperolbọ, 11 abutelhedom mọ aJizọs bịn kụ ka/budị kokeel k’akẹ. Epẹ kụ iyaạr phọ r’oghuenhi bọ Jizọs epẹ k’akẹ r’omhạn, odị amitenhaan ni otelhedom mọ Jọn uḍien, kụ aḅenhị nyodị mọ: “Kụ opọ kakpạr bọ apu, mị kangọ ni iikpọ orolạn amị siphẹ agadạ odaạm emạ phọ amị, idiphọ mị makpạr bọ ni apu kụ mị marolạn aani bọ Odẹ phọ amị siphẹ agadạ odaạm emạ phọ odị.” (Ogan. 3:21) Kụ iḍighi kụ, iyọ Omhạr phọ okiran r’144,000 aKristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ. (Ogan. 5:​9, 10; 7:4) Loor esi iduọn phọ, iyọ Omhạr phọ kụ imiteom bọ eepoogh dị bidị kotue bọ ni otooghị r’aJizọs epẹ k’akẹ. Iphẹn phọ ekịgh idiphọ amem dị onyanhị ogbogh oye dị aạl uw-emhạ dị ratooghị kamiigh aani bọ ni otooghị r’olom mọ odị. Okạr oghaạph, aḍinyạ iigbia phọ ekol Kristẹn phọ abuphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ mọ “onyanị phọ” aKraist kapin bọ, “osẹr-sẹr esina onyanị” dị oguan onhughenyạn aKraist.​—Ogan. 19:​7, 8; 21:9; 2 Kọr. 11:2.

Ibạl ABaibul

(Luk 22:​35-​53) Kụ aJizọs apuru bidị mọ, “Mem mọ irom bọ inyina dom mọ, kụ nyina i/pạm bọ oḍigh ikpoki r’okuru r’arokoro iyaạr ikuom ni inyina ḍughụm?” Kụ bidị mọ, Iyaạr iyoor i/kuom” ³⁶ Kụ aJizọs mọ, “Kụ nyiidiphọ, torobọ oye lọ amoọgh oḍigh ikpoki r’okuru asighẹ ni! Oye lọ u/moọgh elool-eghạm aal asuomạ odị aghoom nyeniin, ³⁷ idị eḍighi bọ mị riḅenị ghan inyina mọ oghaạph aḍinyạ iigbia phọ ophọn katu ni inẹ ilọ ekpisi amị mọ, ‘Ologhọm ni nyodị esi awe phọ abuphẹ osoroghu bọ iilogh phọ.’ Ipẹ mogẹ bọ ilọ amị retu ni omite.” ³⁸ Kụ abumatuạn phọ oḅenị nyodị mọ, “Omoọgh-we, pogh. Poonọ iyạl arolool-eghạm.” Kụ odị mọ, “Mekasiạn ni.” ³⁹ Kụ aJizọs atuạn ni eegharạ phọ odị amite aghị eeḅarạph phọ Olịvs, kụ abumatuạn phọ udạph ni nyodị oghị aani. ⁴⁰ Mem dị odị aru bọ asi esi phọ, odị aḅenị ni bidị mọ, “Iiḅereghị mọ nyina ki/meel iḍighanaan odẹgh ophogh.” ⁴¹ Kụ odị atenom bidị asi esi dị emạn oroph ekpo osiemi, kụ akpuḍian aaḅereghị mọ, ⁴² “Odẹ, mọ eḅeraạn nyinạ, pọ uaạr imị egọ iminimiịn phọ ephẹn, kuolọ ka/ḍighi ipẹ iḅeraạn bọ imị, ḍighi ghụn ni ipẹ eḅeraạn bọ nyinạ.” ⁴³ Kụ ookpaạny Enaạn amite aru, angọ nyodị inyaạm. ⁴⁴ R’amukum ologhi kụ odị aaḅereghiọm r’iikpọ akananaạm. Iteph elhoman ikilogh ni loor odị idiphọ iḅaạl, kụ emeleghu ghan ude ⁴⁵ Odị roḅetenu esi iiḅereghị phọ, kụ aḅula ateẹny bumatuạn phọ kụ amịin dị bidị ronaanị yogh loor oboom otọ. ⁴⁶ Kụ odị apuru bidị mọ, “Nyina itụ eeghe kụ renaanị yogh bọ? Iḅerenu eeḅereghị mọ nyina ki/meel iḍighanaan odẹgh ophogh.” ⁴⁷ Odị odi ni rakaạph, kụ aḍita awe oru osi. AJudas, oniin siphẹ aḍioph r’iyạl abumatuạn phọ, kụ aḍiemiom bidị kụ odị aru ateẹny Jizọs ilọ okpụn okpo phọ. ⁴⁸ Kụ aJizọs aḅenị mọ, “Nạ asighẹ ḍikpụn kụ raboolom Moọny phọ Oye ḍughụm?” ⁴⁹  Mem dị abumatuạn phọ abuphẹ orolạn bọ r’aJizọs omiịn bọ ipẹ kemite bọ, bidị upuru ni mọ, “Omoọgh-we, yoor oruphogh rolool-eghạm mọ ayoor obenoghom ḍughụm?” ⁵⁰ Kụ oniin onyọ abidị asighẹ elool eghạm abenom aḅeri eliom ebenẹ uw-emụ opinyọn rikiạ phọ asoph. ⁵¹ Kụ aJizọs mọ, “Iphẹn phọ mekasiạn,” kụ aḅọgh aḅeri oye phọ bịn atulan. ⁵² Ku aJizọs apuru buọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’abugbogh awe siphẹ abukoriom ogiga phọ, r’ikumor awe phọ oru bọ osiph nyodị mọ, “Nyina esighenọm mọ mị oḅạ ḍughụm, kụ ephạm bọ rolool-eghạm r’araḅạm kụ erumom bọ siẹn phọ? ⁵³ Aḍio etum ḍio mị r’anyina kụ irolạn ghan ni siphẹ otu iiḅereghị phọ, kụ nyina i/piigha ipuẹ osiph amị, kụ muẹn phọ kụ amem mọ anyina r’iikpọ ufiri.”

AUGUST 27–SEPTEMBER 2

ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | LUK 23-24

“Sạr Ghan Awilhenhaạn Bunhọn”

(Luk 23:34) Kụ aJizọs mọ, “Odẹ, sạr ikarạph phọ abidị awilenaạn bidị, idị eḍighi bọ bidị u/legheri ipẹ bidị roḍighi bọ.” Bidị usaaghị ni elhẹl odianam iinmenan phọ aJizọs.

cl 297 ¶16

“Elegheriom Ephomoghiạn Phọ AKraist”

¹⁶ AJizọs aaghironhaan ni ephomhoghiạn odẹ phọ odị enhọn imạ eten​—odị ‘asạr ghan awilhenhaạn’ ikarạph abunhọn. (Psalm 86:5) Eegharạ osạr ghan owilhenhaạn phọ odị amhoọgh bọ, ikạr kụ eganhanha ghalhamọ r’amem mọ okạn bọ nyodị siphẹ oreeny phọ. Okạn bọ iḍugh phọ raghaạgh r’aruwol ph’odị, kụ rokiigh bọ ḍuugh umugholoor, aJizọs aḅạ ni ekarạph ekpo-onhụ ḍughụm? Odị amhạgh ni aJihova aḅenhị m’alhiọm buphẹ phọ rokiigh bọ nyodị ḍughụm? Ikpo onhụ phọ aJizọs aḅạ bọ asughanham omhạn ekạr kụ eḍeenhaan mọ i/ḍighi idiphọ. Odị aḅẹm mọ: “Odẹ, sạr ikarạph phọ abidị awilenaạn bidị, idị eḍighi bọ bidị u/legheri ipẹ bidị roḍighi bọ.”​—Luk 23:34.

(Luk 23:43) Kụ aJizọs aḅenị nyodị mọ, “Mị akạr raḅenị ghan nyinạ mọ rodon nạ r’amị kụ kotọl epẹ ooḅi omạr phọ.”

g 2/08 11 ¶5-6

Enaạn Rasạr Ghan Ni Ikarạph Dị Ebụgh Kawilhenhaạn Ḍughụm?

AJihova ra/pogh ghan ikarạph phọ bịn oo, kuolọ rapoghom ghan ni ipẹ oye phọ azọ bọ. (Isaiah 1:​16-19) Tuutughiạn ilọ iyạl abuḍighinhom ikarạph phọ okạn bọ r’aJizọs. Iyạl phọ abidị ukạr kụ oḍighi igbogh ikarạph, oniin onyọ abidị aḅẹm mọ: “iiruẹn phọ iphẹn ayira ekpẹ ni, idị eḍighi bọ iphẹn kụ iikpiạ ikarạph phọ yira oḍighi bọ; kụ oye phọ ophọn [aJizọs] ikarạph o/ḍighi.” Ikpo onhụ oḍighinhom ikarạph phọ ophọn, eḍeenhaan mọ odị alhegheri ni ilọ aJizọs. Olhegheri odọ phọ oye phọ aJizọs aru bọ ilhoghonhaạn ni nyodị ḍighaạgh onme iitughiạn ph’odị. Onmia phọ odị akạr ri aganhanha esi ipẹ odị aaḅereghiạn bọ Jizọs mọ: “uutughiạn aani ni imị mem mọ nạ katu bọ idiphọ odaạm emạ phọ.” AJizọs amhegheron ika esi ilọm mọ ipẹ phọ? AJizọs aḅenhị nyodị mọ, “Mị akạr raḅenị ghan nyinạ mọ rodon nạ r’amị kụ kotọl epẹ ooḅi omạr phọ.”​—Luk 23:​41-43.

Miịn aạ, ikpo-onhụ dị aJizọs aḅạ asughanham omhạn pọ ikpo-onhụ oḍeenhaan onmạ ighirigiir oghị esi oye dị alhoghoma mọ onọ aḍighi ikarạph dị akpẹ ni omhugh. P’eeghe idị ipẹ phọ ephoomhị olhoghi ayira! Yira oḍuom ni olhoghi mọ, aJizọs Kraist r’odẹ phọ odị, Jihova, koḍeenhaan ni igbiririph okị esi oomo abuphẹ okạr bọ okiton r’oomo ekpom, etigheri odọ ikarạph phọ bidị oḍighi bọ.​—Rom 4:7.

(Luk 24:34) kụ roḅẹm ghan mọ, “Okạr igey ni. Omoọgh-we phọ aḅetenu ni siphẹ aḍuugh phọ. ASaimọn mamiịn ni nyodị.”

cl 297-298 ¶17-18

“Elegheriom Ephomoghiạn Phọ AKraist”

¹⁷ Kotue kẹn ni omiịn enhọn emạ eḍeenhaan osạr owilhenhaạn phọ aJizọs esi ipẹ odị asạr bọ awilhenaạn otelhedom mọ Pita. Ekạr ri eegholaan mọ aPita aphomhoghiạn ni Jizọs. Ḍio phọ aḍiphẹ eḍighi bọ Nisan 14, ḍughul phọ aḍiphẹ eḅaạl bịn kokiigh bọ Jizọs, aPita aḅenị ni nyodị mọ: “Omoọgh-we, mị anyạ ni odạph anạ oghị ikoli, ḅilẹ kẹn r’omugh.” Kuolọ, iyạl ikpo awạ reten bịn, aPita apharanhaạn nyodị iraạr amem, mọ onọ o/lhegheri r’olhegheri Jizọs! ABaibul phọ uḅenhị ni iyira ipẹ emite bọ mem mọ aPita apharanhaạn bọ omhunenhiom iraạr amem mọ: “Kụ Omoọgh-we phọ akiton aphogh Pita.” Odị rolhoghoma ikarạph phọ odị, aPita “amite kụ amoghi igey.” Mem mọ aJizọs amhugh bọ ḍio phọ aḍiphẹ phọ, otelhedom mọ aPita aatughiạn ghan ni siphẹ ekpom mọ odị mọ, ‘Omoọgh-we phọ asạr ri uwilhenhaạn imhị ḍughụm?’​—Luk 22:​33, 61, 62.

¹⁸ I/bia iboom, bịn aPita amhiịn ophagharanhaạn phọ. AJizọs aḅetenhu siphẹ aḍuugh phọ ḍiroọr aNisan 16, ḍio ḍio phọ aḍiphẹ phọ, odị r’aloor aghị ni ateẹny oginha aPita. (Luk 24:34; 1 Korịnt 15:​4-8) Eeghe kụ iḍighi kụ aJizọs aḍeenhaan bọ ogbolhomaam aghị esi otelhedom mọ ophọn akạr bọ apharanhaạn Nyodị? Eeni aJizọs aḍighi iduọn phọ oḍeenhaan aPita phọ ophọn makiton bọ ni, mọ Omoọgh-we phọ apomhoghiạn ni aḅilhẹ amaghamhị maạr nyodị. Kuolọ aJizọs aḍighi ni idị epelhom siẹn okpoomhị oḅio Pita mọ onọ masạr ri abilhenhaạn nyodị.

Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ

(Luk 23:31) I/ḍigh bịn eghẹr, kụ aghiọm ologhi.”

nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Luk 23:31

mem dị amuụm odi ni olhoghi oreeny phọ, . . . mem lọ m’agharaghạr [NWT]: Siẹn phọ aJizọs rakaạph ghan ilọ eelhe aJu phọ. Bidị urọl idiphọ oreeny dị ramugh kụ oọny amuụm asugha siphẹ azin phọ, loor esi dị aJizọs odi bọ ni r’abidị, ibadị awe aJu phọ umhoọgh ni omheeraam oghị esi odị. Toroboiperolbọ, moọny amem bịn kokiigh Jizọs, ḅilhẹ osagharạn uwaloor iigbia Ju phọ abuphẹ okpẹ bọ oḍuomolhoghi phọ dị koḍighi pakirị Izrạl phọ k’Enaạn. (Rom 2:​28, 29; Gal 6:16) Mem mọ opọ phọ, eelhe phọ Izrạl komugh eten aruwaloor, idiphọ oreeny dị magharaghạr amhugh.​—Mat 21:43.

(Luk 23:33) Bidị roghị rosi esi dị oghol mọ akpaḍi igbaany arumụ, kụ okạn nyodị loor oreeny phọ kụ ogim, kụ uḅarạm aani ni iyạl phọ abuerị phọ awe phọ, oniin ekeeny, oniin eliom.

nwtsty ilọ omhiịn r’ilọ onhaghanhạm arurụ

Oḍugh Dị Okạn Oḅararạ Eeghim

Afoto dị aḍeenhaan oḅararạ eeghim oye dị okạn oḍugh dị apel li ḍidoọny aḍunhụgh aḍighaạgh oye (4.5 in.). Oḍugh phọ ophọn phọ umhiịn lhạ phọ 1968, mem dị roguphogh raraạr epẹ esiinyọm aJeruselem, kụ eḍeenhaan mọ oye phọ amhugh mem itooghị awe aRom. Iphẹn owaaghị bọ omhiịn eḍeenhaan mọ ibadị amem usighẹ ghan ni oḍugh kụ okanhạm ruwol r’araghaạgh oye lọ rowạ oghiigh aloor oreeny. Oḍugh phọ ophọn phọ akịgh nyophọ awe eghạm mọ aRom osighẹ bọ okanhạm Jizọs. Eeghim mọ ephẹn phọ umhiịn olhoghi igbe dị oḍighinhom ḍighiigh, esi dị oroḅolhoghi ghan iḅararạ awe dị momhuughu, siphẹ phọ kụ edị romiịn ghan igharaghạr iḅararạ awe dị moḅoroghụ. Iphẹn phọ emạ emiteom mọ oye lọ okạn loor oreeny kotue ni osighẹ okị oḍi.

Ibạl ABaibul

(Luk 23:​1-​16) Kụ oomo aḍita awe phọ uḅerenu ni osighẹ Jizọs oghiomonaạn Pailet. ² Kụ bidị omiigh ogbạ oḅạm emụ odị mọ, “Yoor usiph oye phọ ophọn, dị maphueghị iloghi awe phọ ayoor. Odị aḅenị ghan bidị mọ ku/sogh ghan iisogh uw-emạ phọ aRom, kụ aḅilẹ ghan kẹn rakola mọ onọ aKraist odaạm emạ.” ³ Kụ aPailet apuru nyodị mọ, “Nạ kụ odaạm emạ abuọ aJu phọ ni?” Kụ odị mọ, “Nạ kụ maḅẹm iduọn phọ.” ⁴ Kụ aPailet aḅenị buọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’awe phọ mọ, “Erugh i/pum oye phọ ophọn.” ⁵ Kụ bidị uḅilẹ ghụn ni bịn ookonoghiạn opu iḅẹl phọ mọ, “Itughemị phọ odị regbaragbaramị ghan iloghi awe. Odị amiigh ni k’aGalili kụ aghaạph aleenye oomo aJudia, kụ nyiidiphọ odị maru bọ asi aani ephẹn.” ⁶ APailet anaghạn bọ iduọn phọ apuru ni mọ, “Oye phọ ophọn onyọ aGalili ḍughụm?”. ⁷ Mem dị odị anaghạn bọ mọ aJizọs olọ eelhe phọ epẹ aHerọd kụ adạ bọ, odị alọgh ni we dị osighẹ nyodị oghiomonaạn Herọd. AHerọd arọl aani ni epẹ Jeruselem mem mọ opọ phọ. ⁸ Iḅaạl li ologhi aHerọd iboom, mem dị odị amịin bọ Jizọs, idị eḍighi bọ odị managhạn ghan ni ilọ odị, kụ awạ ghan omiịn odị k’amem dị mebia ni. Odị awạ ghan ni omiịn iiḍaạny lọ aJizọs kaḍighi. ⁹ Kụ aHerọd apuru ni Jizọs ibadị asipuru, kụ odị o/phagharanaạn r’aḍiniin. ¹⁰ Kụ abuọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’abutughemiạ iilogh phọ umite ni kụ ogbạ iikparạ asiagbạ iilogh oḅạm emụ odị. ¹¹ Kụ aHerọd r’aweye eghạm mọ odị uphogh ni nyodị osooromi, oḅilẹ ogilaạm. Uunmenemi ni nyodị ikuakuạ iinmenan kụ oḅulemi oghiomaạn Pailet. ¹² Kụ ḍio phọ aḍiphẹ phọ bịn aHerọd r’aPailet oḍighi righirị, kụ arị obọ epomoghiạn phọ abidị mitọl li eghiọm ghisigh. ¹³ APailet amạgh ni buọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’abuọ itooghị phọ r’awe phọ aakpomoghi ¹⁴ kụ aḅenị bidị mọ, “Nyina isighẹ oye phọ ophọn iruomonaan imị kụ egbạ mọ odị rapueghị ghan iloghi awe phọ. Kụ nyiidiphọ, mi awạ amịin siẹn ghisigh anyina mọ erugh nyodị i/pum esi oomo phọ iphẹn nyina regbạ bọ keḅamaghị emụ odị. ¹⁵ AHerọd kẹn o/soph iiruẹn ophume nyodị. Odị aḅulemi nyodị uruom iyira. Iyaạr dị oye phọ ophọn aḍighi dị akpẹ oghiigh i/lo. ¹⁶ Loor iphẹn phọ, mị kagurọgh nyodị bịn aseere dị agheel.”