Izrạl Iḍiodi Phọ Ee Ghan Ni Raaghạm—Uḍighi Ika Kụ Yira Ro/be Aani Ghan Bọ?
SIPHẸ omhunhenhiom iyạl Eghạm Oomo Aḅirinhi phọ, oniin onyọ eghạm abuọ aNazi phọ, aḅenhi ni egu Abugbaanhaạn mọ: “Eḍighi maạr dị oniin onyọ anyinha u/meera ukị ubian buọ aFrance obobọ England, pọ oomo phọ anyinha kemugh ni!” Ghalhamọ r’iduọn awe abuọ eghạm aNazi phọ ophạm bọ ni silaagbạ omhereghaạm risigh Abugbaanhaạn phọ, bidị u/kiilhaan, r’oniin onyọ umor o/mheera odạph oghị eghạm mọ. P’eeghe akpọ oḅio dị abumor phọ abuẹn phọ oḍeenhaan! Eḍeenhaan phọ ephẹn phọ egananamhi ephoghom mọ Abugbaanhaạn aZihova omhoọgh bọ ilọ eghạm. Yira ro/ḍighan ghan aḅirinhi phọ ee eghạm. Ghalhamọ bidị upaạr ri ozẹ ayira, yira ropamanhạm ghan ni dọl asạm mọ ayira.
Toroboiperolbọ, k/oomo awe dị oghophora mọ abunhọn aKristẹn kụ umhoọgh ephoghom mọ epẹ phọ. Ibadị omeeraam mọ ekpẹ ni dị onyọ aKristẹn kaḍighom aani eelhe phọ odị ee eghạm. Bidị otue ni opuru mọ, ‘Awe Izrạl iḍiodi phọ oḍighi bọ we Enhaạn ee ghan bọ ni raaghạm, eeghe kụ iḍighi kụ onyọ aKristẹn ka/be aani bọ eghạm rodon?’ Nạ kapagharanhaạn ika ḍipuru phọ aḍiphẹ phọ? Na atue ni akaạph mọ adọl awe phọ Izrạl iḍiodi phọ egbatanhaạn ni iboom r’aḍiẹn awe phọ Enhaạn ḍio arodon. Ooḅeghiọn oogh ogbaranhaạn.
1. OOMO AWE PHỌ ENHAẠN IḌIODI PHỌ UḌIGHI ENIIN EELHE
Iḍiodi phọ, aZihova asaḅạr eniin eelhe bịn oḍighi awe odị—eelhe phọ Izrạl. Odị amhạgh we phọ Izrạl mọ awe odị dị “ogbatanhaạn dị odị asaḅạr esi oomo abueriphọ awe pho.” (Ex. 19:5) Enhaạn aḅilhẹ kẹn amhoọgh de dị angọ bidị. Esi iduọn phọ, mem dị aZihova angọ itọ we phọ Izrạl oghị ozuom abunhọn areelhe eghạm, bidị u/bian ghan siloor obobọ u/kị ghan uzuoghom awe dị oḍighi aani rebenhẹ aZihova idiphọ abidị.a
Rodon, abuphẹ rooḅereghị bọ aZihova eten phọ epẹ odị rawạ bọ oḍuạ oomo areelhe r’arughunhughun r’aramhạ r’arunhụ” kirokirọ kụ otu (Ogan. 7:9) Esi iduọn phọ eḍighi maạr dị awe phọ Enhaạn robe ghan eghạm pọ bidị kobian oḅilhẹ ozẹ buphẹ r’abidị rooḅereghị bọ eniin phọ Enhaạn phọ.
2. AZIHOVA KỤ ATỌ GHAN ANGỌ WE PHỌ IZRẠL OGHỊ EE EGHẠM
Iḍiodi phọ, aZihova kụ amạ ghan mem ḅilhẹ r’ephigh phọ awe phọ Izrạl kokị bọ ozuom we eghạm. Esi omaạm, Enhaạn angọ ni itọ we phọ Izrạl ophiemhi abuọ aKena phọ, loor ikarạph iḍighinhom araraạr phọ abidị eḅaramaạm bọ ooḅereghị aruru, ipesi, ḅilhẹ r’osighẹ anmụny abidị ophighironhọm arikiạ. Iphẹn phọ kụ ariphigh phọ aZihova atụ bọ atọ aḅenhị we phọ Izrạl ophiemhi awe aKena phọ, pidị bidị ko/ḍighi yogh aani raraạr phọ ipẹ phọ. (Lev. 18:24, 25) Kụ mem mọ awe phọ Izrạl moḍighi bọ siphẹ ade oguanhaan phọ Enhaạn angọ ghan ni bidị itọ oghị orupheom eghạm mulhọgh ḍien phọ abidị, oghoph asiloor phọ abidị. (2 Sam. 5:17-25) Toroboiperolbọ amem i/tọl dị aZihova angọ ghan eepoogh we phọ Izrạl dị bidị kụ kosopha oghị ee eghạm. Mem dị ogina abidị oḅetenhu oghị ee eghạm, i/nighenhaạn ghan bidị.—Num. 14:41-45; 2 Chron. 35:20-24.
Rodon, aZihova ra/ḅenhị ghan mun we oghị ee eghạm. Eniin ephigh phọ areelhe robe ghan bọ eghạm pọ owạ ilọ asuọ abidị kparipẹ r’ilọ Enhaạn. Iniin areelhe dị robe ghan eghạm eeni otuạn osighẹ ade enhọn eelhe obobọ omhoọgh iboom ikpokị ḅilhẹ rokpaariọm enhọn eelhe mọ odaphạn eten itooghị abidị. Kuolọ kokaạph ika ilọ abuphẹ otuạn bọ oghoph ekụ iiḅereghị abidị obobọ ozẹ awe dị bidị oghophora mọ amulhọgh ḍien Enhaạn kụ oghị ozuom eghạm? AZihova Enhaạn phọ kakoph ni rebenhẹ phọ odị okpẹ bọ oḍuomolhoghi phọ, kụ apiemhi mulhọgh ḍien phọ odị siphẹ eghạm mọ—Amagedọn. (Ogan. 16:14, 16) Kụ siphẹ eghạm mọ epẹ phọ, aruukpaạny phọ kụ edị aZihova kasighẹ apiemhiom mulhọgh ḍien phọ odị, ka/we phọ rooḅereghị bọ nyodị siẹn ade phọ.—Ogan. 19:11-15.
3. AWE PHỌ IZRẠL U/KIIGH GHAN OYE DỊ AMHOỌGH OMHEERAAM AGHỊ ESI AZIHOVA
Mem dị awe ḍio arodon robe eghạm, bidị robilhenhaạn ghan ni we phọ abuphẹ omhoọgh bọ omheeraam Enhaạn, idiphọ aZihova aphẹl bọ Rehab r’eghunotu phọ odị mem mọ awe phọ Izrạl ozuom bọ eghạm we phọ aJericho ḍughụm?
Iḍiodi phọ, awe phọ Izrạl unmạ ghan ni ighirigiir we dị oḍeenhaan omheeraam oghị esi Enhaạn. Kụ ozẹ ghan ogina abuphẹ aZihova masophonhaan bọ ooruẹn aḍuugh. Ooḅeghiọn iyạl areḍeenhaan. Ii ghalhamọ r’iduọn aZihova kụ angọ bọ ni itọ mọ ophiemhi Jericho, awe eghạm mọ Izrạl u/kiigh Rehab r’eghunotu phọ odị loor omheeraam mọ odị. (Josh. 2:9-16; 6:16, 17) Ḅilhẹ kẹn, awe phọ Izrạl u/zuom eghạm we phọ aGibeon loor esi omeeraam mọ ḅilhẹ r’oghiilhaan phọ bidị omhoọgh bọ oghị esi Enhaạn.—Josh. 9:3-9, 17-19.
Rodon, areelhe dị robe eghạm rozẹ ghan ni we dị omhoọgh omheeraam oghị esi Enhaạn. Kụ eeni amem kẹn, roḅarạm ghan ni kozẹ we dị olhogh u/soor ḅilhẹ u/ḍighi aani we eghạm.
4. AWE PHỌ IZRẠL UDẠPH GHAN IILHOGH PHỌ ENHAẠN ANGỌ BỌ BIDỊ ILỌ EGHẠM
Iḍiodi phọ, mem dị awe phọ Izrạl robe eghạm aZihova atọ mọ bidị odaphạn ghan iilhogh phọ odị angọ bọ bidị ilọ eghạm. Esi omaạm, Enhaạn aḅenhị ni we phọ Izrạl mọ bidị oḅenhị ghan ni eelhe dị bidị rowạ ozuom eghạm “raraạr dị eelhe phọ koḍighi pidị ko/zuom bidị”. (Deut. 20:10) AZihova aḅilhẹ kẹn ni atọ aḅenhị we eghạm mọ Izrạl mọ bidị oḅaalhamhị ghan marugh eghạm mọ abidị kụ oḅilhẹ odaphạn siigbu phọ odị ilọ aroozọ dị eḅaạl. (Deut. 23:9-14) Mem dị areelhe phọ abuẹn okitonhom bọ we phọ Izrạl oghị ee eghạm r’awe inhọn areelhe bidị ubiighi ghan ni nmariịr emhạ phọ bidị ozuom bọ, kuolọ aZihova o/mheera mọ awe eghạm mọ Izrạl oḍighi edọ iyaạr dị erọl idiphọ. Okạr oghaạph, onyọ eghạm Izrạl ka/tue apin anhịr olọ emhạ dị bidị okpạr opu tutụ oniin unwanyụ aten.—Deut. 21:10-13.
Rodon, areelhe kirokirọ ogeeghiạn ni iilhogh dị bidị kodạph mem dị bidị robe eghạm. Kuolọ ghalhamọ r’iduọn olhogh phọ bidị ogeạn bọ aḍighi bọ ni ilọ oghoph abuphẹ ro/be aani ghan bọ eghạm mọ, dị eeph ni iboom ibadị amem, bidị ro/dạph ghan iilhogh phọ ipẹ phọ.
5. ENHAẠN KỤ EENHAAN GHAN EELHE PHỌ IZRẠL
Rodon Enhaạn raḍighan ghan ni eelhe ee eghạm idiphọ odị aḍighan bọ we phọ Izrạl okpạr opu aJericho ḍughụm?
Iḍiodi phọ, aZihova kụ eenhaan ghan we phọ Izrạl, kụ agbor ghan angọ bidị okpạr opu eten iiḍaạny. Esi omaạm, ika kụ edị aZihova alhoghonhaạn bọ we phọ Izrạl ḍighaạgh okpạr opu awe phọ aJericho? Idiphọ aZihova atọ bọ aḅenhị bidị oḍighi phọ, mem mọ awe phọ Izrạl “olọ bọ ḍiolọ eghạm mọ, iikpe phọ aJericho imhelheghunhi,” bịn edughanhaan bidị ozuoghom r’okpạr opu emhạ phọ. (Josh. 6:20) Kụ ika kụ idị bidị okpạr bọ opu we phọ Amon? “AZihova aḍighi idị ibikpo egharaghiọm bidị . . . Okạr oghaạph, awe phọ ibikpo phọ ezẹ bọ kụ upu buphẹ awe phọ Izrạl ozeọm bọ elhool eghạm mọ abidị.”—Josh. 10:6-11.
Rodon, aZihova ra/ḍighan ghan eelhe eenhaan eghạm. Omhạr phọ odị aZizọs kụ aḍigh bọ Uw-emhạ, “ke/Iọ aḅirini phọ ophọn.” (Jọn 18:36) Ḍieriphọ aḍighaạgh phọ, aSetan kụ raaḅakị itooghị abirinhi phọ ophọn phọ. Araaghạm mọ edi bọ siẹn aḅirinhi phọ ekạr kụ eḍeenhaan odọ oye phọ aSetan aru bọ.—Luk 4:5, 6; 1 Jọn 5:19.
ABUGẸY AKRISTẸN AWE DỊ ROWẠ GHAN EEPHỌ
Iduọn yira mooḅeghiọn bọ omhiịn, adọl phọ ḍiẹn ayira egbatanhaạn ni iboom r’aḍiphẹ awe phọ Izrạl iḍiodi phọ. Kuolọ toroboiperolbọ, ogbaranhaạn phọ yira mooḅeghiọn bọ bịn kụ ko/gina ariphigh phọ yira otuạn bọ kụ ro/be ghan bọ eghạm. Inhọn edi ni. Esi omaạm, Enhaạn aḅẹm ni mọ siḍio eekunha phọ, buphẹ odị kụ atughemhị bọ “ko/tuughạ mun ilọ ee eghạm,” kụ esugha oḅẹm mọ ophinhom aani abin ee eghạm. (Isa. 2:2-4) Oḅarạm isiphẹ, aKraist aḅenhị ni butelhedom mọ odị mọ, “nyina ka/pakirị aḅirini phọ ophọn phọ”; bidị ko/pinom aani ghan bin ee eghạm siẹn aḅirinhi phọ.—Jọn 15:19.
AKraist aḅilhẹ ni kẹn aḅenhị bumatuạn phọ odị oḍighi idị epelhom siphẹ. Odị atọ aḅenhị bidị mọ bidị oghel raagharạ dị ketorori bidị engọ oḍighi oḅulhemhian, oghạgh olhoghi, ḅilhẹ r’eghạm. (Mat. 5:21, 22) Kụ odị aḅilhẹ aromha bidị mọ bidị oḍighi we dị ‘rowạ ghan eephọ’ kụ oḅilhẹ ophomhoghiạn buphẹ olhọgh bọ bidị ḍien phọ.—Mat. 5:9, 44.
Ika kụ idị yira kotue osighẹ iphẹn phọ oḍighinhom siẹn asidọl aghuḍum mọ ayira? Ii etu ni inẹ mọ yira ko/mighironhom okị ee eghạm, kuolọ areeghe edi ni siphẹ ekpom mọ ayira dị eḍeenhaan mọ yira olọgh ḍien onyọ umor dị kekọm madia siphẹ ookpomhoghan phọ ḍughụm? Oghị ghisigh osigheọgh odọ areeghe phọ ipẹ phọ siphẹ ekpom mọ ayira.—Jems. 4:1, 11.
Kparipẹ r’ophinomaan abin raaghạm aḅirinhi phọ ophọn phọ, yira okị ghisigh rowạ ghan eephọ ḅilhẹ r’ephomhoghiạn siẹn igbo phọ ayira. (Jọn 13:34, 35) Eḍighi idị yira kosopha ophamhanhạm adọl asạm mọ ayira kụ okoriom ghan ḍio phọ aZihova kasiemhi bọ eekunha oomo araaghạm k’agee-pọ.—Ps. 46:9.
a Eniin amem, eniin eghun siphẹ eelhe phọ Izrạl, uzuom ni enhọn eghun eghạm, eghạm mọ ephẹn phọ bidị obe bọ siphẹ igbo phọ abidị iphin ni esi aZihova. (1 Ki. 12:24) Kuolọ eeni amem Enhaạn angọ ghan ni ogẹl dị enhọn eghun kokị ozuom eghạm enhọn eghun siphẹ eelhe phọ Izrạl, kụ iphẹn phọ imite ghan mem dị eghun phọ epẹ phọ ogbagharạn nyodị obobọ oḍighi ikarạph dị eeph iboom.—Judg. 20:3-35; 2 Chron. 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8.