PWONY ME ANYAMA ME 48
Itwero Bedo ki Tekcwiny ni Jehovah Bikonyi i Kare me Peko
“‘Wubed ki tekcwiny, . . . pien atye kwedwu,’ man lok pa Rwot me mony kikome.”—AG. 2:4.
WER 118 “Med Niyewa”
GIN MA WABINYAMOa
1-2. (a) I yo ma nining ma kwowa rom aroma ki kwo pa Lujudaya ma gudwogo cen i Jerucalem? (b) Tit kong wiye wiye jami mogo mutimme i nge dwogo pa Lujudaya i Jerucalem. (Nen bok ma wiye tye ni “Kare pa Aggai, Jekaria, ki Ejira.”)
TIKA i kare mogo ibedo ki par pi anyim? Gwok nyo irwenyo ticci dok itye ka paro kit ma ibimiyo kwede jami ma mitte pi lupaconi. Itwero bedo ka paro pi ber bedo pa lupaconi pi kukukuku ma tye i lobowu, nyo aunauna ma kitye ka keto i kom Lucaden pi tito kwena. Tika itye ka kato ki i peko mo i kin magi? Ka tye kit meno, ci ibinongo cuko cwiny ki i nyamo kit ma Jehovah okonyo kwede Luicrael i kare macon ma gukato ki i pekki marom aroma.
2 Onongo mitte ni Lujudaya ma gubedo i Babilon pi kare me kwogi ducu gubed ki niye matek me a woko ki jalo lonyo kacel ki kwo mayot ma onongo gitye kwede kunnu, wek gucit i lobo ma onongo polgi pe gingeyo. Ma pe orii i kare ma guo i Jerucalem, gucako nongo ni tek me miyo jami ma mitte pi lupacogi. Kukukuku me wibye bene onongo tye i Ker me Percia, kacel ki adegadega ma oa ki bot rok ma orumogi. Pi meno, jo mogo i kingi gunongo ni tek me keto cwinygi i kom tic me gero ot pa Jehovah odoco. Dong, i kine ka mwaka 520 K.M.P., Jehovah ooro lunebi aryo, Aggai ki Jekaria, me tugo miti pa dano pi tic pa Jehovah. (Ag. 1:1; Jek. 1:1) Kit ma wabineno kwede, tic pa lunebi magi onyako nyige adada. Ento lacen i nge mwaki 50, Lujudaya ma onongo gudok cen i Jerucalem dok gukwe woko. Pi meno, Ejira, ma obedo karan ma ladiro i kobo Cik pa Moses, oa ki i Babilon ci obino i Jerucalem ka cuko cwiny jo pa Lubanga me keto pi woro me ada mukwongo i kwogi.—Ejira 7:1, 6.
3. Lapeny mene ma wabinyamogi? (Carolok 22:19)
3 Kit macalo Aggai ki Jekaria gukonyo jo pa Lubanga i kare mukato angec me medde ki geno Jehovah kadi bed gukemme ki aunauna, lokgi konyowa i kare-ni bene me bedo ki tekcwiny ni Jehovah bikonyowa kadi bed wakat ki i peko ma nining. (Kwan Carolok 22:19.) Ka wawoto ki nyamo kwena pa Lubanga ma Aggai ki Jekaria gutito kun wanyamo bene labol pa Ejira, wabigamo lapeny magi: Peko ma Lujudaya magi gukato ki iye ogudogi nining? Pingo omyero waket cwinywa i kom tiyo miti pa Lubanga i kare ma nongo kwo tek? Dok watwero dongo genwa i kom Jehovah i kare me peko nining?
PEKKI OWEKO LUJUDAYA GURWENYO MIT KOMGI WOKO
4-5. Ngo ma twero bedo ni oweko Lujudaya gurwenyo mit komgi pi tic me gero ot pa Lubanga woko?
4 I kare ma Lujudaya ma gudwogo cen guo i Jerucalem, onongo gitye ki tic mapol me atima. Oyotoyot gin gucano keno tyer pa Jehovah dok guketo guti me te ot pa Lubanga. (Ejira 3:1-3, 10) Ento gubedo ki pekki mapol ma oweko gurwenyo mit komgi woko. Medo i kom tic me gero ot pa Lubanga, onongo bene mitte ni guger odigi, gucak pur, dok gumi cam bot jo me odigi. (Ejira 2:68, 70) Medo i kom meno, gukemme ki adegadega ma oa ki bot lumonegi, ma gupiro lok me juko woko tic me gero ot pa Lubanga.—Ejira 4:1-5.
5 Lujudaya ma gudwogo-ni bene gukemme ki peko me can lim kacel ki kukukuku me wibye. Lobogi onongo dong tye i te Ker me Percia. I nge to pa Kabaka Ciro me Percia i mwaka 530 K.M.P., kabaka ma oleyo kakare, ma nyinge Cambyses, onongo mito turo Ejipt. I wotte me cito i Ejipt, lumonye nen calo gukato ki i lobo Icrael dok gudiyo Luicrael me miyogi cam, pii, ki kabuto, ma meno oweko kwo obedo tek adada bot Luicrael. I kare ma Kabaka Dario me Acel oleyo kakare, pekki onongo pud pol ata, calo tim me jemo ki kukukuku i te Ker me Percia. Jami magi ducu oweko Lujudaya ma gudwogo cen gubedo ki par i kom kit me gwoko jo me odigi. Pi pekki ducu ma gubedo ka kato ki iye, Lujudaya mogo guwinyo calo kare peya oromo me gero ot pa Jehovah odoco.—Ag. 1:2.
6. Pekki mukene ango ma Lujudaya gukato ki iye, dok Jekaria ocuko cwinygi nining? (Jekaria 4:6, 7)
6 Kwan Jekaria 4:6, 7. Medo i kom can lim ki kukukuku me wibye, onongo bene mitte ni Lujudaya gukany aunauna. I mwaka 522 K.M.P., lumonegi gubito luloc me Percia me keto kigeng i kom tic me gero ot pa Jehovah. Ento Jekaria ocuko cwiny Lujudaya ni Jehovah bitic ki Cwiny mere maleng me kwanyo ariya mo keken ma tye i nyimgi. I mwaka 520 K.M.P., Kabaka Dario oye ni Lujudaya gumedde ki tic me gero ot pa Lubanga dok omiyogi cente me cobo tic man. En bene omiyo rukca bot luloc mapatpat me konyogi.—Ejira 6:1, 6-10.
7. I kare ma Lujudaya ma gudwogo cen guketo pi tic pa Jehovah mukwongo, mot ango ma gunongo?
7 Jehovah otiyo ki Aggai ki Jekaria me cuko cwiny jone ni ebimiyo botgi cwak ka guketo pi tic me gero ot pa Lubanga obedo mukwongo. (Ag. 1:8, 13, 14; Jek. 1:3, 16) Pi cuko cwiny ma gunongo ki bot lunebi pa Lubanga, Lujudaya ma gudwogo cen-ni gucako gero ot pa Lubanga odoco i mwaka 520 K.M.P. dok ma mwaki abic peya oromo, onongo dong gutyeko gero ot man woko. Pien Lujudaya guketo pi tic pa Jehovah mukwongo kadi bed ariya obedo mapol, Jehovah okonyogi ki minigi jami me kom kacel ki me cwiny. Macalo adwogine, gumedde ki tic pi Jehovah ki yomcwiny.—Ejira 6:14-16, 22.
KET CWINYI I KOM TIMO MITI PA LUBANGA
8. Lok ma nonge i Aggai 2:4 twero konyowa nining me keto cwinywa i tiyo miti pa Lubanga? (Nen bene lok ma tye i tere piny.)
8 Kit macalo twon can madit atika-ni dong cok, pire tek adada ni walub cik me cito woko ka tito kwena. (Mar. 13:10) Ento, watwero nongo ni tek me keto cwinywa i tic me pwony ka watye ki peko me can lim nyo aunauna pi ticwa me pwony. Ngo ma twero konyowa me keto pi tic pa Jehovah mukwongo? Medde ki bedo ki tekcwiny ni “Rwot [Jehovah] me mony”b tye kwedwa. En bikonyowa ka wamedde ki keto pi Ker-ri mukwongo. Pi meno, pe omyero walwor gin mo.—Kwan Aggai 2:4.
9-10. I yo ma nining ma luot mo gumoko ada pa lok pa Yecu ma nonge i Matayo 6:33?
9 Nen kong gin mutimme i kom Oscar ki Irene,c luot mo ma gitiyo macalo lupainia. I kare ma gukobo i kabedo mukene me miyo kony i kacokke ma can lutit kwena tye iye, gurwenyo ticgi woko pi peko me can lim ma tye i lobogi. Kadi bed gubedo labongo tic ma genne pi mwaka acel kulu, ento kare ducu guwinyo ni Jehovah obedo ka konyogi dok i kare mogo gunongo kony ki bot omege ki lumege. Ngo ma okonyogi me kanyo pekki magi? Oscar, ma i acakkine obedo ki turcwiny, owaco ni, “Tero kare malac i tic me pwony kit ma watwero kwede okonyowa me keto cwinywa i kom gin ma pire tek loyo i kwo.” I kare ma en ki dakone gubedo ka yenyo tic, gumedde bene ki tic me tito kwena.
10 I nino mo acel ma gudwogo ki i tic me pwony, guniang ki bot jiranigi ni laremgi mo owoto pi kilomita 160 (mairo 100) me keligi gutiya aryo me cam. Oscar owaco ni: “I nino meno, waneno odoco kit ma Jehovah kacel ki jo me kacokke giparo kwede piwa. Watye ki gen matek ni Jehovah wiye pe wil i kom luticce, kadi bed nen calo dong gipe ki gen mo keken.”—Mat. 6:33.
11. Gin ango ma watwero bedo ki gen iye ka waketo cwinywa i tiyo miti pa Lubanga?
11 Jehovah mito ni waket cwinywa i tic me laro kwo pa dano kun wamedde ki tito kwena. Kit ma kitito kwede i paragraf me 7, Aggai ocuko cwiny jo pa Jehovah me cako ticgi me gero ot pa Jehovah odoco. Ka gutimo kit meno, ci Jehovah ocikke me ‘minigi mot.’ (Ag. 2:18, 19) Wan bene watwero bedo ki gen ni Jehovah bigoyo laane i kom tutewa ka waketo pi tic ma en ominiwa bedo mukwongo.
KIT ME DONGO GENWA I KOM JEHOVAH
12. Pingo onongo mitte ni Ejira kacel ki Lujudaya luwote gubed ki niye matek?
12 I mwaka 468 K.M.P., Ejira kacel ki gurup me aryo pa Lujudaya gua ki i Babilon ci gubino i Jerucalem. Onongo mitte ni Ejira kacel ki jo ma guwoto kwede gubed ki niye matek me cobo wot man. Onongo gutingo jabu ki ryal madwong ma kabaka omiyo macalo mot pi ot pa Lubanga. Pi meno, onongo twero bedo yot pi lukwo me yakogi i wanga yo. (Ejira 7:12-16; 8:31) Medo i kom meno, guniang oyotoyot ni kadi wa Jerucalem onongo pe tye ki gwok muromo. Onongo tye jo manok keken ma gibedo i boma man, dok cel kacel ki dogcel me boma man onongo mito ayuba. Pwony ango ma watwero nongo ki bot Ejira ka odok i kom dongo genwa i kom Jehovah?
13. Ejira odongo genne i kom Jehovah nining? (Nen bene lok ma tye i tere piny.)
13 Ejira onongo oneno kit ma Jehovah ogwoko kwede Jone i kare me peko. Mwaki mogo angec, i mwaka 484 K.M.P., Ejira nen calo onongo bedo i Babilon i kare ma Kabaka Akacwero ogolo rukca ni omyero kinek Lujudaya ducu ma gibedo i te Ker me Percia. (Esta 3:7, 13-15) Kwo pa Ejira onongo tye ka mading! Macalo adwogi me cik man, Lujudaya ma gibedo “i dul lobo acel acel” gurii kec dok gukumo, dok labongo akalakala mo gulego Jehovah pi tira. (Esta 4:3) Go kong kit ma Ejira kacel ki Lujudaya luwote guwinyo kwede i kare ma jo ma gugoyo pulan me neko Lujudaya aye dok kinekogi! (Esta 9:1, 2) Gin mutimme i kare meno nen calo oyubo Ejira pi pekki mukene ma en onongo bikato ki iye i anyim dok omine tekcwiny ni Jehovah tye ki teko me gwoko Jone.d
14. Pwony ango ma laminwa mo acel onongo ma oneno gwok pa Jehovah i kare ma kwo tek?
14 Ka waneno kit ma Jehovah gwokowa kwede i kare me peko, ci watwero bedo ki gen ni en bigwokowa i kare me anyim bene. Nen kong gin mutimme i kom laminwa Anastasia, ma bedo i lobo mo ma tye Tung Kunyango me Ulaya. En oweko dog ticce woko pien lutic luwote gubedo ka keto dic i kome me donyo i tim me wibye. En owaco ni: “Meno aye tyen mukwongo i kwona ma abedo labongo cente mo kwicikwici.” Ci en omedo ni: “Alego bot Jehovah ci aneno kit ma en ogwoka kwede. Ka dok ni arweny ticca i anyim, pe abibedo ki lworo mo. Ka Wora me polo ogwoka tin, ci en bene bigwoka diki.”
15. Gin ango ma okonyo Ejira me bedo ki gen matek i kom Jehovah? (Ejira 7:27, 28)
15 Ejira oneno kit ma Jehovah obedo ka konye kwede. Ma Ejira obedo ka tam i kom tyen mapol ma Jehovah ogwokke kwede i kare mukato angec, man okonye me dongo genne i kom Jehovah. Nen kong lok man ni, “Rwot [Jehovah] Lubangana onongo tye ka konya.” (Kwan Ejira 7:27, 28.) Ejira owaco lok ma kit meno tyen abic mukene i buk me Baibul ma en ocoyo.—Ejira 7:6, 9; 8:18, 22, 31.
I kare macalo mene ma watwero neno kit ma Jehovah tye ka konyowa kwede? (Nen paragraf 16)e
16. I kare macalo mene ma watwero neno kit ma Jehovah tye ka konyowa kwede? (Nen bene cal.)
16 Jehovah twero konyowa ka wakemme ki ariya mo i kwowa. Me labolle, ka mitte ni wapeny ladit ticwa wek ominiwa kare me cito i gure madit, nyo otim alokaloka i cawa me ticwa wek wabed tye i cokkewa ducu, ci watwero neno kit ma Jehovah konyowa kwede. Watwero bedo ki ur i kom kit ma Jehovah bikonyowa kwede. Macalo adwogine, genwa i kom Jehovah bidongo matek.
Ejira tye ka kok kun woto ki lega i ot pa Lubanga, ma cwinye otur adada pi bal pa lwak. Lwak bene gitye ka kok matek. Ci Cekania okweyo cwiny Ejira kun cuko cwinye ni: “Jo Icrael pud gitye ki gen. . . . Wan bene wacung i ngeyi.”—Ejira 10:2, 4 (Nen paragraf 17)
17. Ejira onyuto mwolo nining i kare ma onongo kwo tek? (Nen cal ma i pok ngeye.)
17 Ejira olego bot Jehovah pi kony. Kare ducu ma Ejira obedo ki par pi tic madit ma tye i wiye, en olego bot Jehovah. (Ejira 8:21-23; 9:3-5) Pien Ejira ojenge i kom Jehovah, oweko jo mukene bene gubedo atera me mine cwak ki me lubo lanen me niyene. (Ejira 10:1-4) Ka wawinyo calo paro pi jami ma mitte pi lupacowa kacel ki ber bedogi onurowa woko, ci omyero walokke bot Jehovah i lega.
18. Ngo ma twero konyowa me dongo genwa i kom Jehovah?
18 Ka wayenyo kony ki bot Jehovah dok waye ni omegiwa ki lumegiwa gukonywa, ci genwa i kom Lubanga bidongo. Laminwa Erika, ma tye ki lutino adek, omedde ki bedo ki gen ni Jehovah bigwokke i kare ma en okato ki i can malit adada. I kin kare manok keken, latin ma i iye oto, dok lacen cware bene oto woko. Madok i kom jami mutimme magi, en owaco ni: “Pe itwero ngeyone con kit ma Jehovah bikonyi kwede. Kony twero bino i yo ma pe ibyeko. Aneno ni Jehovah otiyo ki lurema me gamo legana ki i gin mo ma guwaco nyo gutimo. Ka atito ki lurema gin ma tye ka timme i kwona, ci gitwero konya oyotoyot.”
MEDDE KI GENO JEHOVAH NIO WA I AGIKKI
19-20. Pwony ango ma wanongo ki bot Lujudaya ma onongo pe gitwero dok cen i Jerucalem?
19 Watwero nongo pwony ma pire tek ki bot Lujudaya ma onongo pe gitwero dok cen i Jerucalem. Jo mogo i kingi onongo pe gitwero dok cen pien gutii woko nyo gitye ki tic me gwoko jo me odigi. Kadi bed kit meno, cwinygi onongo yom me cwako jo ma gibidok cen ki miyogi pol pa jami ma mitte pi ot pa Lubanga. (Ejira 1:5, 6) Nen calo mwaki ma romo 19 i nge dwogo pa gurup mukwongo pa Lujudaya, jo ma gudong cen i Babilon onongo pud gitye ka medde ki cwalo mot i Jerucalem.—Jek. 6:10.
20 Kadi bed pe watye ki kero me timo jami ducu ma wamito pi Jehovah, pud watwero bedo ki gen ni en neno jami ma watimo ki cwinywa ducu. Wangeyo man nining? I kare pa Jekaria, Jehovah owaco ki lanebine meno ni oyub lalukana kun tiyo ki jabu kacel ki ryal ma Lujudaya ma gibedo i Babilon gucwalo. (Jek. 6:11) “Lalukana meno” onongo bibedo “macalo gin me poyo wic” pi mot ma gumiyo. (Jek. 6:14) Watwero bedo ki gen ni Jehovah wiye pe biwil i kom tutewa ki cwinywa ducu me wore i kare ma nongo kwo tek.—Ibru 6:10.
21. Ngo ma bikonyowa me bedo ki gen matek i kom Jehovah kadi bed gin ango otimme i anyim?
21 Labongo akalakala mo, wabimedde ki kato ki i kwo matek i kare man me agikki-ni, dok jami bidoko rac medde ameda i anyim. (2 Tem. 3:1, 13) Ento, pe mitte ni wabed ki par mukato kare woko. Wi opo i kom lok pa Jehovah bot jone i kare pa Aggai, ni: “Atye kwedwu. . . . Pe wulwor.” (Ag. 2:4, 5) Wan bene watwero bedo ki gen ni Jehovah bibedo kwedwa ka ce watute ki kerowa ducu me timo mitine. Ka waketo i tic pwony ma wanongo ki i lok pa lanebi Aggai ki Jekaria kacel ki labol pa Ejira, ci wabibedo ki gen matek i kom Jehovah kadi bed wakat ki i peko ma nining i anyim.
WER 122 Wucung Matek ma Pe Wuyenge!
a Pwony man kiyubo wek okonywa me jingo genwa i kom Jehovah ka watye ka kato ki i peko me can lim, kukukuku me wibye, nyo kiketo kigeng i kom ticwa me pwony.
b Lok man ni “Rwot me mony” tye nonge tyen 13 i buk pa Aggai. Man opoyo wi Lujudaya dok poyo wiwa bene ni Jehovah tye ki teko ma lapore pe dok tye ki lwak mony mapol adada i te twerone.—Jab. 103:20, 21.
c Nying mogo kiloko woko.
d Ejira onongo obedo karan ma ladiro i kobo Cik pa Lubanga. Macalo adwogine, en onongo tye ki gen matek i lok pa lunebi ma Jehovah omiyo kadi wa i kare ma en peya ocito i Jerucalem.—2 Tekwaro 36:22, 23; Ejira 7:6, 9, 10; Jer. 29:14.
e LOK I KOM CAL: Omego mo tye ka penyo ladit ticce wek omine kare me cito i gure madit ento ladit ticce okwero woko. En olego pi kony kacel ki tira i kare ma tye ka yubbe me penyo ladit ticce doki. En onyuto ki ladit ticce karatac me lwongo pi gure madit, kun tito ber pa nongo pwonnye me Baibul. Lok man ogudo cwiny ladit ticce dok oweko oloko tamme woko