Ngo ma Timme i Kom Gin Makwo i To?
“Pwony man ni gin makwo pe twero to dok medde ki kwo inge to pa dano ki top dok ket pa kome ni obedo guti acel me ryeko ayenya ki pwony me dini pa Lukricitayo.”—“NEW CATHOLIC ENCYCLOPEDIA.”
1. Ngo ma New Catholic Encyclopedia ye iye madok i kom gin makwo ni loyo to?
C OC ma gicoyo maloni, kono ye ni “tam man ni gin makwo kwo inge to ni niang iye tek i Baibul.” Ngo, dong, ma Baibul pwonyo adadani i kom ngo ma timme i kom gin makwo i to?
Jo Muto pe Gingeyo Gin Mo
2, 3. Kit ango ma jo ma oto tye iye, ki gin acoya mene ma nyutu man?
2 Kit ma jo ma oto tye kwede ginyuto kamaleng i Latitlok 9:5, 10, ka ma wakwano ni: “Jo muto pe ngeyo gin mo . . . pe tye gin me atima, pe tye yub mo, pe tye ngec nyo ryeko mo, i i bur lyel.” (Moffatt) To, dong pimeno, obedo kit me bedo pe. Laco Jabuli ocoyo ni ka dano oto, “dok i ngom ka ma yam oa ki iye; yubbe ducu ma yam oyubo rwenyo woko liweng i nino meno kikome.”—Jabuli 146:4.
3 Dong jo muto pe gingeyo gin mo, pe gitimo gin mo. I kare matye ka kwano bal iwi Adam, Lubanga owacci: “In apwa dok bene ibidok i apwa.” (Acakki 3:19) Ma peya Lubanga oyube ki i apwa me ngom ci omiye kwo, Adam onongo pe tye. Kare ma en oto, Adam odok i kit meno. Pwodde onongo to—pe dak i kwo mukene.
Gin Makwo Twero To
4, 5. Mi lapor ki i Baibul ma nyutu ni gin makwo twero to.
4 I kare ma Adam oto, ngo ma otimme i kom gin makwo-ne? Perac, po ni i Baibul lok ni “gin makwo” i yo mayot pol kare mere tiyo pi dano. Dong ka wa wacci Adam oto, nongo wa tye ka wacci gin makwo ma nyinge Adam oto. Man twero winye calo gin manyen bot ngat ma ye i gin makwo ni pe twero to. Ento, Baibul wacci: “Dano [“gin makwo,” NW] ma timo bal bito.” (Ejekiel 18:4) Lulevi 21:1 loko pi [“gin makwo,” NW] “ma oto” (“kom lyel,” Jerusalem Bible). Ki ajula pa Lubanga giwacci gi ni myero pe gunyik cok ki “dano [“gin makwo,” NW] muto” (“kom lyel,” Lamsa).—Wel 6:6.
5 Lok i kom gin makwo ma calo meno nonge i 1 Luker 19:4. Elia oloko ma iye oton tutwal “openyo ni kwany kwona [“gin makwo na,” NW] woko.” Kit meno, Yona “okwayo ni twora eto [“gin makwo ne oto,” NW], kun waco tyen mapol ni: ‘Bedo ber ka ato kato ma abedo kwo.’” (Yona 4:8) Ki Yecu otiyo ki lok ma cek ni “kinek [“gin makwo,” NW] woko” ma The Bible in Basic English gonyo ni “me neko.” (Marako 3:4) Dong to pa gin makwo i yo macek tere ni to pa ngati moni.
“Aa Woko” ki ‘Dwogo Cen’
6. Ngo ma Baibul onongo niango ma owacci gin makwo pa Lakeri onongo tye “ka aa woko”?
6 Ento to pa Lakeri ma obedo lit, ma otimme ma en onywalo wode me aryoni kono? I Acakki 35:18, wakwano ni: “Ma cwinye dong cok ka tum, [“gin makwo ne onongo tye ka aa woko,” NW] ocako nying latinne ni Benoni; ento wonne ocako nyinge ni Benjamin.” Lok macekki mono nyutu ni Lakeri onongo tye ki gin mo makwo i i kome ma oa woko i tone? Pe matwal. Po, Lok ni “gin makwo” twero tic bene pi kwo ma ngat moni tye kwede. Dong i lok eni “gin makwo” pa Lakeri ni tyene aye “kwo-ne” i yo macek. En aye omiyo Baibul mukene gonyo lok maceki ni “gin makwo ne onongo tye ka rweny” calo “kwo ne oa woko” (Knox), “en oywe yweyo ne me agikki” (Jerusalem Bible), ci “kwo ne oa ki i kome” (Bible in Basic English). Pe tye onyutte ni kom Lakeri mo oloyo to iyo ma pe niange.
7. I yo ango ma gin makwo pa wod pa dato ma ocerri “odwogo cen i kome”?
7 Rom aroma ki cer pa wod pa dato mo, ma gicoyo i 1 Luker cura 17. I tyeng 22, wakwano ni ma Elia olego pi awobi matidi ni, “Rwot owinyo koko pa Elia, omiyo tipo [“gin makwo,” NW] kom latin odwogo cen i kome, ka cwinye odwogo.” Dok aye, lok ni “gin makwo” tere ni “kwo.” Dong, New American Standard Bible kwane ni: “Kwo pa latini odwogo i kome dok ocako ngeyo kome.” Ada, onongo obedo kwo, pe gin mo ma tipo tipo, ma odwogo i kom awobi-ni. Man rwatte ki ngo ma Elia owaco ki min awobi ni: “Nen, wodi [ngat makulu] tye makwo ene.”—1 Luker 17:23.
Anyoba Nyoba pi “Kit Ma i Dyere”
8. Ngo ma jo ma gilwonge ni gibedo Lukricitayo giponyo ni bitime i kare me ce?
8 Jo mapol ma gilwonge ni gibedo Lukricitayo pwonyo ni cer bibedo tye i anyim i kare ma kom biribe ki gin makwo ma pe twero to. Ka dong, jo mucer kibipoko gi pi gin matye kakurogi—dong mot pi jo ma obedo ki kwo maber nyo pwod pi lubal.
9. Ngo ma niange ki lok ni “kit ma i dyere,” ki ngo ma jo mukene waco ni timme i kom gin makwo i kare man?
9 Tam man winye mayot. Ento jo ma moko i yee i gin makwo ni petwero to-ni tye ki peko i tito ngo ma timme i kom gin makwo i dye kare me to ki cer. Ada, “kit ma i dyere” man, kit ma pol kare gilwongo kwede, okelo tam abyeka pi cencwari mapol. Jo mukene wacci i kare man gin makwo cito i kalonyo ka ma gitwero lonnye ki i bal ma rep rep me wek obed marwate pi polo.a
10. Pingo pe rwate ki coc me Baibul me pwonyo ni gin makwo galle i kalonyo inge to, dok gin ma otimme i kom Lajaro moko man nining?
10 Ento, kit ma waneno kwede, gin makwo obedo ngati moni i yo macek. Ka ngate oto, gin makwo to. Dong, pe tye bedo ki ngec mo inge to. Ada, ma Lajaro oto, Yecu Kricito pe owacci en onongo tye i kalonyo, Limo, nyo “kit ma i dyere” mo. Kono doki, Yecu owacco macek: “Lajaro dong onino.” (Jon 11:11, New English Bible) Nen kamaleng, Yecu, ma onongo ngeyo ni Lajaro onongo ngeyo ada i kom ngo ma timme i kom gin makwo i to, onongo yee ni Lajaro onongo pe ngeyo gin mo, pe tye.
Cwiny Obedo Gin Ango?
11. Pingo lok ni “cwiny-nyi” pe tiyo pi gin ma loyo to ma opokke ki i dul kom ngati moni?
11 Baibul wacci ka dano oto, “[“cwinye a woko,” NW] dok i ngom ka ma yam oa ki iye.” (Jabuli 146:4) Man mono nyuttu ni cwiny ma opokke ki kom i atir-ne aa ci medde ki kwo i nge to pa ngati moni? Man pe twero bedo, pien laco Jabuli owaco ingeye ni: “Yubbe ducu ma yam oyubo rwenyo woko liweng i nino meno kikome” (“tamme ducu gik woko,” NEB). Ngo, kong, ma cwiny obedo, dok en “aa woko” ki i i ngati moni i cawa-ne me to nining?
12. Ngo ma onongo kiniango ki i lok i leb Ibru ki Grik ma kigonyo ni “cwiny” i Baibul-li?
12 I Baibul lok ma gigonyo ni “cwiny” (Ibru, ruʹach; Grik, pneuʹma) tyene mapire tek obedo “yweyo.” Dong, ma kaka “cwinye aa woko” en ma R. A. Knox ogonyo tiyo ki lok macek ni “yweyo aa weko kome.” (Jabuli 145:4, Knox) Ento lok ni “cwiny-nyi” nyutu kato tim me yweyo kikomeni. Me lapor, ma tye ka titto neko dano ki kwo pa leyi i kare me Pii Aluka i wi lobo, Acakki 7:22 wacci: “Gin ducu ma yam gitye ki yweyo [nyo, cwiny; i leb Ibru, ruʹach,] me kwo i umgi, ma i wi tura, guto woko.” Dong “cwiny” romo tic pi teko-mekwo ma tye ka tic i gin acweya ducu ma kwo, dano ki lei ducu, dok ni kigwoko ki yweyo.
13. I yo ango ma kitwero poro kwede cwiny ki mol pa alingtwic?
13 Me poro: Teko me alingtwic ma tye ka mol miyo teko ki cuma moni ma mitte me tic. Ka molle ojuke, cuma moni ma mitte me tic-ci juko tic. Teko-ni pe dok cako kwo i wiye kene. Marom aroma, ka ngati moni oto, cwinye ni juko miyo kwo i remo kome. Pe weko kome ci woto i kwo mukene.—Jabuli 104:29.
14, 15. Cwiny dok bot Lubanga i kare me to nining?
14 Pingo, dok Latitlok 12:7 titto ni ka ngati moni oto, “cwiny dano dok bot Lubanga ma yam omiyo-ni”? Man mono nyuto ni cwiny i atir-re cito kato malo maneni pil wa bot Lubanga kikome? Gin mo ma kit meno pe tye. Po, cwiny obedo teko-mekwo. Teke teko-mekwo-ni oa, Lubanga kene aye tye ki teko me dwoko-ne. Dong cwiny man “dok bot Lubanga” i niango ni kit gen mo me anyim pi ngati moni-ni dong nongo ocung i cing Lubanga kene.
15 Lubanga kene aye twero dwoko cwiny, nyo teko-mekwo, me miyo ngati moni dwogo cen i kwo. (Jabuli 104:30) Ento Lubanga tye ki mitti me timo kumeno?
[Lok ma tye piny]
a Ki tung bot New Catholic Encyclopedia, “Paddi (Kanica) macon polle ginyutu ni gimoko tye pa kalonyo kamaleng.” Ento, lok macon man bene ye ni “pwony pa Katoli pi kalonyo jenge i kom kwer, pe Coc Maleng.”
[Cal ma tye i pot karatac 23]
PO pi Kwo ma Okato Angec
KA GIN mo pe loyo to pa kom, ci dong po pi kwo ma okato angec ma jo mukene waco ni gitye kwede-ni kono?
Lahindu Nikhilananda ma okwano wacci ‘gin ma otimme inge to pe twero titte ki miyo tyen lok.’ I pwony “Lanyut me Niye i Labed Naka i Dini,” ngat ma okwano dini Hans Küng onyuto woko ni: “Pe tye kom lok—ma polle aa bot litino nyo ki i lobo ka ma pwony ni dano kitiko nywalo ne odoco inge to—pi ngec ma kipo pi kwo ma okato angec ma kitwero nyuto-ne ni ada.” En medo: “Pol pa [luyeny te jammi ma gitiyo ki cwiny-gi ducu i yo me ryeko me science] giye ni gin ma otimme ma dong gin gimoko-ni pe miyo guti me lanyut me yengo pi nwone me kwo i lobo.”
Ento ka iwinyo ni i tye ki jami ma i po iye piri keni i kom kwo macon kono? Kodi winy kit meno twero bedo pi tyen lok mapol. Lok mapol ma dong pe wangeyo pien nongo pe watye ki gin mo me atiya kwed-gi i atir nyo cut cut. Ka tam ma wic owil iye-ni odwogo, jo mukene gonyo magi calo lanyut pi kwo macon. Kadi bed ningo, i atir tye ni pe watye ki gin ma otimme ma kitwero nyuto-ne ni ada me kwo mapat ki ma watye kakwo iye kombedi ni. Pol pa dano ma tye kwo i lobo pe gitye ki ngec ma miyo gipo matwal ni gin gikwo con; pe bene gitamo ni otwero bedo ni gikwo i kwo ma man onongo pwodi.