DUL ME 2
In Itwero Bedo ma Cwinyi Ngoli Kop Kakare Nining?
“Wubed ma cwinywu leng.”—1 PETERO 3:16.
1, 2. I yo ango ma gwok romo bedo me kony, dok kiromo porone ki cwiny ma ngoliwa kop-pi nining?
KET kong ni laco mo tye ka ywayo nino mere mot i wi kabutone i dye wor. Ento i dye wor meno, gwokke owinyo ngat mo tye ka bino ci ocako gweyo, ci ngat ca olokke odok woko cen. Laco-ni opye ki i wi kabutone ci ocako ngiyo piny ento pe onongo gin mo. Ngat ca ocito woko. Cwiny laco-ni odwogo cen. Itamo ni ngo ma onongo romo timme ka wang gwok-ki ki ite onongo pe obedo twolo ci ocako gweyo? Onongo kiromo yako, wano nyo neko laco-ni woko.
2 Jo mapol gipito gwok i pacigi pi gwokogi. Ka gwok magi gibedo ma giciko itgi ki wangi, ci giromo bedo me kony. Man kiromo porone ki mic mo ma pire tek ma Jehovah ominiwa—cwiny ma ngoliwa kop-pi. (Yakobo 1:17) Labongo cwiny ma ngoliwa kop-pi, wan wabedo i peko. Ka watiyo kwede maber, ci konyowa me wot i yo matir me kwo kun gwokowa me bedo iye. Kong dong wanenu ngo ma cwiny ma ngoliwa kop-pi obedo ki kit ma tiyo kwede. Ka dong watwero nyamo pen lok magi: (1) Kit ma cwiny ma ngoliwa kop-pi kitwero pwonyone kwede, (2) Gin mumiyo omyero watam pi cwiny ma ngolo kop pa jo mukene, ki (3) Kit ma cwiny ma ngoliwa kop kakare-ni keliwa mot.
GIN MA CWINY MA NGOLIWA KOP-PI OBEDO KI KIT MA TIYO KWEDE
3. Nyig lok me leb Grik ma kigonyo ni ‘cwiny ma ngoliwa kop-pi,’ tyene obedo ngo, dok nyuto kit teko ango ma wan dano watye kwede?
3 I Baibul, nyig lok me leb Grik ma kigonyo ni ‘cwiny ma ngoliwa kop-pi’ tyene i atir atir obedo “ngec me aryone, nyo ngec ma ngat moni bedo kwede i kome kene.” Wan dok wapat ki ginacweya mukene ma gikwo i lobo-ni, pien wan watye ki teko ma Lubanga omiyowa me ngeyo komwa. Wan olo watwero cung, ci wangine kekenwa kun wapimme me neno ka ce kitwa tye atir. Cwiny man tiyo macalo caden i komwa kekenwa, nyo calo langol kop, me ngiyo ticwa, tamwa, ki jami ma wan wayero. Romo telowa terowa i moko tam maber nyo cikowa i kom moko tam maracce. Ingeye, romo kweyo cwinywa pi yero tam maber-re nyo pidowa ma miyo cwinywa cako poto magwar pi moko tam marac-ce.
4, 5. (a) Wan wangeyo nining ni Adam ki Kawa gubedo ki cwiny ma ngoligi kop, dok ngo ma otimme i ngeye ma gukwero winyo cik pa Lubanga? (b) Lapor ango ma nyutu ni cwiny ma ngolo kop-pi obedo ka tic i kom jo ma gukwo con ma onongo kare pa Lukricitayo pudi?
4 Teko eni kiketo i kom co ki mon nicakke i acakki. Adam ki Kawa gunyutu ni gitye ki cwiny ma ngoligi kop-pi. Lanyutte onen i lewic ma gubedo kwede i nge timo bal. (Acakki 3:7, 8) Racce obedo ni poto cwinygi-ni onongo dong pe twero konyogi. Gin onongo gukwero lubo cik pa Lubanga akaka. Gin aye guyero me timo man ma wanggi twolo me doko lujemo, lumone pa Lubanga Jehovah. Macalo dano ma gipe ki roc, gin onongo gingeyo ngo ma gitye ka timone, mumiyo onongo pe gitwero dwogo cen doki bot Lubanga.
5 Dano mapol ma gitye ki roc gubedo ki winy i kom tira ma cwiny ma ngoligi kop-pi miyo, pe calo Adam ki Kawa. Me laporre, laco ma lagen Yubu owaco ni: “Pud abicung matek kun awacci kita tye atir, pe abilokke; angeyo ki i cwinya kena ni pe tye nino mo i kwona ducu ma lewic myero omaka iye.”a (Yubu 27:6) Yubu onongo keto tamme i lubo cwiny ma ngolle kop-pi. En oweko cwiny man aye otele i ticce ki tam ma en moko. Pi meno, en onongo twero lok labongo gung cwiny mo ni cwinye pe pide, nyo poto pi bal mo. Nen kong apokapoka i kin Yubu ki Daudi. I kare ma Daudi pe onyutu woro bot Caulo ma onongo obedo kabaka ma Jehovah owiro, “lacen cwiny Daudi opoto, pien oniang ni etimo bal.” (1 Camuel 24:5) Poto cwiny eno-ni okonyo Daudi, opwonye me bedo ki winy lacen.
6. Ngo ma nyutu ni cwiny ma ngoliwa kop-pi obedo mic bot dano?
6 Mic man me cwiny ma ngoliwa kop-pi mono tye bot lutic pa Jehovah keken? Nen kong lok ma lakwena Paulo ocoyo ni: “Ka lurok ma gipe ki cik gitiyo gin ma cik mito pi kitgi ma ginywalogi kwede, meno nongo dong gin kikomgi gudoko wegi cik, kadi bed cik pa Moses pe botgi. Ginyutu ni gin ma cik mito dong gicoyo woko i cwinygi, dok ngec ma gitye kwede ma nyutu botgi balgi bene aye bedo caden kacel kwedgi, kun tamgi bedo ka yokke ayoka; mogo ngolo ni kop oloyogi, ki mogo nongo cwakogi acwaka.” (Jo Roma 2:14, 15) Kadi wa jo ma pe gingeyo cik pa Jehovah kulu akula i cawa mukene bene giromo timo gin ma lubbe ki cik pa Lubanga pi teko pa caden ma tye i igi-ni.
7. Pingo cwiny ma ngoliwa kop-pi pe bedo atir i kare mogo?
7 Ento, i kare mukene cwiny ma ngoliwa kop-pi twero bwolowa. Pingo? Ket-ti gwok ca pe ciko ite dok bedo ma wange pe twolo, ci konye nongo bedo pe. Nyo ka rwode pe paro apara dong kulu kadi bed ni ogwe, man ducu nongo twero weko kwone bedo ka mading. I yo acel-lu, ka watye i lyeto magwa ma a ki i miti marac me cwinywa, cwiny ma ngoliwa kop-pi romo bwolowa. Dong ka watiyo kwede labongo tira ma a ki i Lok pa Lubanga, ci pe wabitwero poko kin gin maber ki marac i lok mogo ma pigi tego mapol. Pi meno, wek cwiny ma ngoliwa kop-pi oti maber, omyero wabed ki tira pa cwiny maleng pa Jehovah. Paulo ocoyo ni: “ngec ma i cwinya ma nyutu balla bota bene bedo caden kacel ki cwiny maleng.” (Jo Roma 9:1) Wan kono watwero weko cwiny ma ngoliwa kop-pi bedo ma rwatte ki cwiny maleng pa Jehovah nining? Watwero timo man ki pwonyone.
KIT MA WATWERO PWONYO KWEDE CWINY MA NGOLIWA KOP-PI
8. (a) Gin ma tye i iwa twero gudu cwiny ma ngoliwa kop-pi nining, dok ngo ma myero pire obed tek loyo i moko tamwa? (b) Pingo bedo ma cwinywa pe poto kare mukene pe romo pi Lakricitayo? (Nen lok ma tye i tere piny.)
8 In itwero moko tam ma rwatte ki cwiny ma ngoliwa kop-pi nining? Jo mukene gingiyo tamgi dok gipimo kit ma giwinyo kwede ki i igi ci gimoko gin ma omyero gitim. Ci giromo wacci, “ginne gire pe weko cwinya poto.” Miti me cwinywa twero bedo matek adada, ma gomo wa cwiny ma ngoliwa kop-pi woko. Baibul waco ni: “Cwiny dano en aye gin ma bwolo dano ma kato gin mukene-gu ducu, opong ki gin marac adada; anga ma twero niang iye?” (Jeremia 17:9) Pi meno, gin ma cwinywa mito omyero pe obed gin ma pire tek loyo ma omyero watam pire. Ento, wan omyero watam pi gin ma yomo cwiny Lubanga Jehovah, mukwongo.b
9. Lworo Lubanga obedo ngo, dok bedo kwede gudu cwiny ma ngoliwa kop-pi nining?
9 Ka tam moni ma wamoko-ni cung i kom cwiny ma ngoliwa kop ma kipwonyo, ci binyutu lworowa pi Lubanga ento pe cung i mitiwa aye. Nen kong lapor acel ma rwatte adada. Gabuna ma lagen Nekemia onongo tye ki twero me coko mucoro mogo ki bot jo ma gikwo i Jerucalem. Ento en okwero woko. Pingo? En onongo cwinye dag tam me diyo jo pa Lubanga ma meno onongo romo kelle akemo pa Jehovah. En owaci: “An pe atimo kumeno, pien abedo ka lworo Lubanga.” (Nekemia 5:15) Lworo Lubanga ki cwinywa ducu kacel ki lworo wango cwiny Wonwa me polo pire tek. Kodi lworo ma kit meno terowa i yenyo tira ma a ki i Lok pa Lubanga ka tam mo tye ma omyero wamoki.
10, 11. Cik mene me Baibul ma gudu lok kom mato kongo, dok wan watwero nongo tira pa Lubanga pi ketogi i tic nining?
10 Me labolle, tam kong lok i kom kongo. Man aye obedo tam ma myero wamok ka watye i ka namo-gu, omyero amati nyo pe? Mukwongo, omyero kong wapwonye kekenwa. Cik mene me Baibul ma gudu lok man? Tye kono gire ni Baibul pe gengo mato kongo i yo mupore. Dok pako Jehovah pi mic me kongo vino aye. (Jabuli 104:14, 15) Ento, Baibul kwero mato kongo wa i labyel kweri ki woo ma rubbe i kine-gu. (Luka 21:34; Jo Roma 13:13) Medo i kom meno, Baibul keto mero i kin bal maraco calo tim tarwang ki aborgi-ni.c—1 Jo Korint 6:9, 10.
11 Cik ma igi lac kit magi pwonyo cwiny Lakricitayo ma ngoligi kop-pi. Dong ka orwatte ni omyero wamoku tamwa i kom mato kongo i ka gure mo, omyero wapenye kekenwa ni: ‘Kodi gure ango ma kitye ka yubone-ni? Twere mono ni gure man romo weko wange woko, ma doko gure me mat ma orubbe ki woo-gu? An kono gorona tye ka kwene? Cwinya mono pukke i kongo, kwona jenge iye, atiyo kwede me doro kwona ki kita? Tika atye ki kero me jukke kena me mat i yo mupore?’ Ka watye ka tam i kom cik me Baibul kacel ki lapeny ma bino i wiwa, ber me lega pi tira pa Jehovah. (Kwan Jabuli 139:23, 24.) I yo ma kit man, nongo watye ka lego Jehovah wek otirwa ki cwiny mere maleng. Nongo bene watye ka pwonyo cwinywa ma ngoliwa kop-pi me bedo ma lubbe ki cik pa Lubanga. Tye dok gin mo mukene ma omyero watam iye ki diro ma lubbe ki lok me moko tamwa.
PINGO OMYERO WATAM PI CWINY JO MUKENE?
Cwiny ma ngolo kop ma kipwonyo ki Lok pa Lubanga twero konyi me moko tammi ka myero imat kongo nyo pe
12, 13. Tyen lok mogo mumiyo cwiny ma ngolo kop i Lukricitayo bedo patpat-ti obedo ngo, dok omyero water jo mapat pat-ti nining?
12 Cawa mukene itwero bedo ki ur mada pi kit ma cwiny pa Lukricitayo ngoligi kop i yo mapat pat. Ngat moni romo neno ni tim me tekwaro moni pe ber; ento ngat mukene nongo niange mada dok neno ni pe tye gin mo marac iye kulu. Me laporre, i lok madok i kom mat kacel ki jo mukene, ngat moni romo nongone ni mat ki luwote mogo manok pi galo wangi i wi otyeno nongo niango wiye mada; ento ngat mukene romo nongone ni tim ma kit meno poto cwinye mada. Apokapoka man tye pingo, dok man omyero ogud tam ma wamoko nining?
13 Dano pokke pi tyen lok mapol. Kit ma gudongo kwede nongo patpat. Me laporre, jo mukene gingeyo goro ma gitye kwede ma nongo guyelle kwede i kare mukato angec, ento nongo mogo oloyo wanggi woko. (1 Luker 8:38, 39) Ka odok i lok kom kongo, jo ma kit meno giromo bedo ma nongo gigwokke mada. Ka kodi dano ma kit meno obino ka lim i gangi, cwiny ma ngolle kop-pi romo weko en kwero kongo ma imiye woko. Cwinyi mono omyero ocwer? Omyero idiye tektek? Pe. Kadi bed ingeyo tyen lok mumiyo en pe mito matone onyo pe, mar me omego pe bimiyo idiye.
14, 15. Cwiny ma ngolo kop pa jo me kacokke me cencwari me acel onongo opokke i lok kom ngo, dok Paulo owacci yat me cangone obedo ngo?
14 Lakwena Paulo oneno ci onongo ni cwiny ma ngolo kop-pi tye mapat pat i Lukricitayo me cencwari me acel. I kare maca, camo cam mogo ma kityero bot cal apaya onongo miyo cwiny Lukricitayo mogo poto. (1 Jo Korint 10:25) Paulo onongo cwinye pe poto i camo kodi cam ma kit meno ma kicatogi i cuk-gu. Ki tung bote, cal apaya onongo pe gin mo; cam ducu oa ki bot Jehovah, cal apaya pe ki gin mo. Ento, Paulo oniang ni jo mukene onongo pe gitye ki kodi tamme-ni i lok meno. Oromo bedo ni jo mukene onongo gudonyo matut i woro cal apaya ma peya gudoko Lukricitayo. Ki tung botgi, gin mo keken ma okubbe ki woro cal apaya nongo dong rac. Yat me cangone obedo ngo?
15 Paulo owacci: “Wan jo matek myero wakonyu jo ma goro i gin ma loyogi, ento pe watamu pi yomo cwinywa kekenwa. Pien Kricito yam pe oyomo cwinye kekene.” (Jo Roma 15:1, 3) Paulo owaco ni wan omyero waket miti pa omegiwa mukwongo ma kato mewa, kit ma Kricito otimo kwede. I lok ma cal ki man, Paulo owacci twora dong pe ecamo ringo matwal me kaka doko ariya i nyim romo ma pire tek ma Kricito oto pire.—Kwan 1 Jo Korint 8:13; 10:23, 24, 31-33.
16. Pingo jo ma cwinygi gengogi i timo jami mapol pe myero gubed ka ngolo kop i wi jo ma nongo cwinygi opokke woko ki meggi?
16 Ki tung cel, jo ma cwiny man gengogi timo jami mapol omyero pe gubed ka cayo jo mukene-ni, kun girido ni jo ducu omyero gunen jami ducu kit ma gin cwinygi ngolo kwede. (Kwan Jo Roma 14:10.) Dong, cwiny man omyero wati kwede me ngolo kop i wiwa kekenwa, ento pe me ngolo kop i wi jo mukene. Po i kom lok pa Yecu ni: “Pe wungol kop i kom jo mukene, wek wun bene pe kingol kop i komwu.” (Matayo 7:1) Jo ducu me kacokke omyero pe guwek lok ma kwako cwiny ma ngolo kop bot ngat acel acel-li odok twon lok madit. Ma ka meno, omyero wayeny yo me dongo mar kacel ki note, kun wajingo luwotwa, ento pe wakelo apokapoka.—Jo Roma 14:19.
KIT MA CWINY MA NGOLIWA KOP KAKARE KELO KWEDE MOT
Cwiny ma ngoliwa kop kakare twero telowa i wotwa me kwo kun keliwa yomcwiny ki kuc
17. Ngo ma otimme i kom cwiny ma ngolo kop pa jo mapol?
17 Lakwena Petero ocoyo ni: “Wubed ma cwinywu leng.” (1 Petero 3:16) Cwiny ma tye maleng i wang Lubangawa Jehovah obedo twon mot madit atika. Pe obedo calo cwiny ma ngolo kop pa jo mapol i kare-ni. Paulo oloko i kom jo ma “tam ma i igi ma nyutu botgi balgi oding woko macalo del kom dano ma giwango ki nyonyo malyet.” (1 Temceo 4:2) Nyonyo malyet wango del kom, kelo poyo, dok kakare ding woko. Jo mapol gitye ki cwiny ma ngoligi kop ma nongo dong oto woko, nongo tye ki poyo dok oding ma pe twero konyo, juko, nyo poto cwiny ngat mutimo bal. Jo mapol i kare-ni rom ma gitye ka waco ki cwiny man ni “oto ber.”
18, 19. (a) Poto cwiny nyo lewic romo bedo ki ber ango? (b) Ngo ma watwero timone ka cwinywa bedo ka poto pi bal ma okato angec ma kitimiwa iye kica woko?
18 I ada, poto cwiny twero bedo yo ma cwiny ma ngoliwa kop-pi wacciwa kwede ni watimo bal. Ka kodi cwiny man weko labal ngut i kom balle, ci kadi balle dit ma rom mene kitwero timme iye kica. Me laporre, cwiny kabaka Daudi obedo ka poto pi bal madit ma en otimo ento kitime iye kica pien ongut ki i cwinye. Dago yone marac-ci kacel ki moko tamme me lubu cik pa Jehovah cakke i kare meno medde kwede i anyim omiyo en oneno ki wange ni Jehovah ‘ber dok weko bal pa dano.’ (Jabuli 51:1-19; 86:5) Ento ka poto cwiny pud dok medde matek i nge ngut ma bene dong kitimowa kica woko kono?
19 Kare mukene cwiny ma ngoliwa kop-pi dok dotowa kato woko, kun uno labalo moni-ni ma miyo cwinye bedo ka poto pi kare malac i nge cobo ticce maber-ri. I kare ma kit meno, omyero wami cwiny meno onge ni Jehovah dok dit kato kit ma dano winyo kwede ki i cwinygi. Omyero waket genwa kun waye marre ki timo kicane, kit ma wacuko kwede cwiny jo mukene me timone-ni. (Kwan 1 Jon 3:19, 20.) Ki tung cel, bedo ma cwinywa ngoliwa kop kakare kelo kuc, wic ma opye mot, ki yomcwiny ma pe nonge atata i lobo-ni. Jo mapol ma yam gubedo ka timo bal madongo dong gunongo kodi kwe cwiny man dok bene gitwero bedo ma cwinygi pe poto ka gitye ka tic pi Lubanga Jehovah.—1 Jo Korint 6:11.
20, 21. (a) Bukki kicoyo me konyi me timo gin ango? (b) Macalo Lukricitayo, wan walimo kodi bedo agonya ango, ento omyero wati kwede nining?
20 Buk man kicoyo me konyi wek inong yomcwiny meno, wek ibed ma cwinyi leng i kare man marac me agikki me lobo pa Catan-ni. Tye kono ni buk man pe tito cik ducu ma omyero watam pigi dok waketgi i tic i jami ducu ma warwatte kwedgi i kwowa me nino ducu. Medo i kom meno, pe omyero watam ni wabinongo cik ma nongo tito gin me atima atir i lok madok i kom cwiny ma ngoliwa kop-pi. Kicoyo buk man pi tyen lok me konyowa me pwonyo cwiny man ma ngoliwa kop-pi ki kwano matut kit me tic ki Lok pa Lubanga i kwowa me nino ducu. Pe calo Cik pa Moses, “cik pa Kricito” cuko cwiny jo ma lubo me kwo ma lubbe ki cwiny ma ngoligi kop-pi kacel ki pwony me Baibul. (Jo Galatia 6:2) Pi meno, Jehovah miyo twon bedo agonya mo madit bot Lukricitayo. Ento, Lokke poyo wiwa ni pe omyero wati ki bedo agonya meno “pi timo gin marac.” (1 Petero 2:16) Dong, bedo agonya ma kit meno miyowa kare maber me nyutu marwa pi Jehovah.
21 Ka ibedo ka tamo kit ma itwero kwo kwede ma lubbe ki cik me Baibul kun iketo i lega, dok iketo tammi-ni i tic, ci ibimedde ki timo tic maber ma icako timone i kare ma ikwongo ngeyo kwede Jehovah. “Ryekoni” bipwonnye ki “ketone i tic.” (Jo Ibru 5:14) Cwinyi ma ngoli kop ma opwonye ki lok me Baibul-li bibedo mot madit boti i kwoni me nino ducu. Calo gwok ma gweyo ki i cwiny dyewor me miyo ngec i kom gin mo marac-ci, cwiny ma ngoli kop-pi bikonyi me moko tam ma yomo cwiny Jehovah. Man aye yo maber me bedo i mar pa Lubanga.
a Pe tye nyig lok mo ma kitiyo kwede pi ‘cwiny ma ngoliwa kop-pi’ i Ginacoya me leb Ibru. Ento, tic pa cwiny ma ngoliwa kop-pi nen ka maleng i lapor calo magi. Lok ni “cwiny” polle cung pi dano moni-ni. I lapor macalo man, lok man nongo cung pi gin ma i ngat moni-ni—cwiny ma ngolle kop-pi. I Ginacoya me leb Grik, nyig lok me Grik ma gonye ni ‘cwiny ma ngoliwa kop-pi’ tye tyen 30 kulu.
b Baibul nyutu ni bedo ma cwinywa pe poto kare ducu pe romo. Me labolle, Paulo owacci: “Angeyo ni cwinya leng, ento man pe twero miyo aloyo kop. Rwot [Jehovah] aye ma ngolo kop i koma.” (1 Jo Korint 4:4) Kadi wa jo ma giuno Lukricitayo, kit macalo Paulo yam otimo, giromo timone labongo poto cwiny mo pien gitamo ki i cwinygi ni Lubanga cwako timgi-ni. Pire tek me bedo ma cwinywa pe pidowa ki i wangwa kacel ki i wang Lubanga.—Tic pa Lukwena 23:1; 2 Temceo 1:3.
c Omyero wange ni dokto mapol giwacci mato kongo i yo mupore pe twere pi jo ma mer jwijwi; pi jo magi, mato kongo “mupore” pe obedo mato kongo dong kulu.