O Kɛ Yehowa Nɛ Tsu Ní Daa Ligbi

1. Mɛni ji ní tsumi komɛ nɛ wa ma nyɛ maa piɛɛ Yehowa he kɛ tsu?

SISIJE Ɔ, Bɔlɔ ɔ to e yi mi kaa adesahi nɛ a ye mluku ɔ kɛ lɛ nɛ pee kake kɛ tsu e yi mi tomi ɔ he ní. E ngɛ mi kaa mwɔnɛ ɔ, adesahi yi mluku mohu lɛɛ, se a kpɛti nihi nɛ a yeɔ anɔkuale ɔ kɛ Yehowa ma nyɛ maa pee kake kɛ tsu ní daa ligbi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa fiɛɛɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a, nɛ wa peeɔ nihi kaseli ɔ, lɛɛ wa ji “nihi nɛ a piɛɛ Mawu he kɛ ngɛ ní tsue.” (1 Kor. 3:5-9) E ji he blɔ ngua nɛ wa ná kaa wa piɛɛ hiɔwe kɛ zugba Bɔlɔ ɔ he kɛ ngɛ ní tsumi nɛ e he hia lɛ wawɛɛ ɔ tsue! Se tsa pi fiɛɛmi kɛ kaselɔ peemi ní tsumi ɔ pɛ ji ní tsumi nɛ wa ma nyɛ maa piɛɛ Yehowa he kɛ tsu. Ngɛ munyu nɛ ɔ mi ɔ, wa maa na ní kpa komɛ hu nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa piɛɛ Yehowa he kɛ ngɛ ní tsue. Ní nɛ ɔmɛ ji wa weku mi bi kɛ wa nyɛmimɛ Kristofohi nɛ wa maa ye bua, nihi nibwɔ nɛ wa maa pee, wa he nɛ wa maa ngɔ kɛ ha kɛ tsu asafo ɔ tsu mami ní tsumihi, kɛ wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi nɛ wa ma bli.​—Kol. 3:23.

2. Mɛni he je nɛ nile be mi kaa wa maa ngɔ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee ha Yehowa a kɛ to ni kpahi a nɔ́ he ɔ?

² Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa suɔ nɛ wa kai kaa e sɛ nɛ waa ngɔ wa he kɛ to ni kpahi a he. Ejakaa e slo jeha nɛ nɔ fɛɛ nɔ ye kɛ e nɔmlɔ tso mi he wami. Jehanɛ hu ɔ, wa si fɔfɔɛ ngɛ ekpaekpa, nɛ e slo nɔ́ nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ le peemi. Mawu mumi ɔ ha nɛ bɔfo Paulo ngma ke: “Nyɛ ha nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e hyɛ lɛ nitsɛ e ní tsumihi a mi, kɛkɛ ɔ, lɛ nitsɛ pɛ e ma ná nɔ́ ko nɛ e maa da nɔ kɛ nya nɛ pi kaa e kɛ e he ngɛ nɔ kpa ko he toe.”​—Gal. 6:4.

MOO YE BUA O WEKU MI BI KƐ O NYƐMIMƐ KRISTOFOHI

3. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ ke nɔ ko ngɛ e weku nɔ hyɛe ɔ, wa ma nyɛ ma de ke e kɛ Mawu ngɛ ní tsue ɔ?

³ Yehowa hyɛɔ blɔ kaa e sɔmɔli maa hyɛ a weku mi bimɛ a nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, e sa nɛ o tsu ní kɛ hyɛ o weku ɔ. Binyɛmɛ babauu hii we mi, nɛ a hyɛɛ a bimɛ tsɔwi ɔmɛ a nɔ. Be komɛ ɔ, bimɛ nɛ a wa a hyɛɛ a fɔli nɛ a gbɔjɔ ɔ a nɔ. Ní tsumi nɛ ɔmɛ a he hia wawɛɛ. Mawu Munyu ɔ de ke: “Ke nɔ ko hyɛ we lɛ nitsɛ e nihi a nɔ ɔ, titli ɔ, ni nɛmɛ nɛ a ji e we mi bimɛ ɔ, lɛɛ e kua hemi kɛ yemi ɔ, nɛ e ji nɔmlɔ yayami kulaa pe nɔ nɛ e be hemi kɛ yemi.” (1 Tim. 5:8) Ke ní tsumi nɛ ɔmɛ eko fɔɔ si ngɛ o kuɛ nɔ ɔ, o be be fuu náe kɛ tsu sɔmɔmi ní tsumi ɔ kaa bɔ nɛ o suɔ nɛ o tsu ɔ. Se koo ye tsui, ejakaa ke o ngɛ o weku nɔ hyɛe ɔ, Yehowa bua jɔɔ lɔ ɔ hu he.​—1 Kor. 10:31.

4. Mɛni Mawu jami mi otihi nɛ fɔli ma nyɛ maa ngɔ kɛ ma a hɛ mi, nɛ mɛni ma nyɛ maa je mi kɛ ba?

⁴ Fɔli nɛ a ji Kristofohi ma nyɛ maa piɛɛ Yehowa he kɛ tsu ní ke ji kaa a ye bua a bimɛ nɛ a ngɔ Mawu jami mi otihi kɛ ma a hɛ mi. Fɔli fuu nɛ a pee jã a tsɔɔ kaa pee se ɔ, a bimɛ ɔmɛ ngɔ a he kɛ wo be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi. Ni komɛ po ya sɔmɔɔ ngɛ hehi nɛ kɛ a weku li a he kɛ. Ni komɛ ngɛ sɔmɔe kaa ma se sane kpakpa fiɛɛli, blɔ gbali ngɛ hehi nɛ fiɛɛli fuu a he hia ngɛ, nɛ ni komɛ hu ngɛ sɔmɔe ngɛ Betel. Akɛnɛ ni komɛ ngɛ sɔmɔe ngɛ tsitsaa he je ɔ, a be nyɛe ma ya hi a weku li slaae kpamkpam. Se kɛ̃ ɔ, fɔli nɛ a ngɛ he kɛ afɔle sami su ɔ woɔ a bimɛ ɔmɛ he wami kaa a fĩ si ngɛ a sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi. Mɛni he je? Fɔli ɔmɛ a bua jɔɔ ejakaa a le kaa a bimɛ ɔmɛ kɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ngɛ kekleekle blɔ he yee ngɛ a si himi mi. (3 Yoh. 4) Eko ɔ, fɔli nɛ ɔmɛ a ti nihi fuu ma de kaa bɔ nɛ Hana de ngɛ e bi Samuɛl he ɔ. Hana de ke: ‘I ngɔ lɛ ba ha Yehowa.’ (1 Sam. 1:28) Fɔli nɛ ɔmɛ naa Yehowa he nɛ a piɛɛ kɛ ngɛ ní tsue ɔ kaa he blɔ nɛ se be.

5. Mɛni nɛ eko ɔ, o ma nyɛ maa pee kɛ ye bua nihi nɛ a hia yemi kɛ buami ngɛ nyɛ asafo ɔ mi? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

⁵ Ke weku blɔ nya ní tsumi tsɔ ko be o nɔ ɔ, anɛ o ma nyɛ maa ye bua nyɛmimɛ Kristofohi nɛ a be he wami aloo a bwɔ, kɛ nyɛmimɛ nɛ a hia yemi kɛ buami kpahi ɔ lo? Anɛ o ma nyɛ maa ye bua nihi nɛ a ngɛ nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ a nɔ hyɛe ɔ lo? O ma nyɛ maa hyɛ nyɛ asafo ɔ mi kaa o maa na nyɛmi ko nɛ hia o yemi kɛ buami lo. O ma nyɛ ma ya slaa nyɛmi ko nɛ e bwɔ nɛ a ngɛ e nɔ hyɛe ɔ konɛ nɔ nɛ ngɛ e nɔ hyɛe ɔ nɛ ná be kɛ pee ní kpahi. Eko ɔ, o ma nyɛ ma ya ngɔ nyɛmi ko nɛ e hia yemi kɛ buami ɔ kɛ ya asafo mi kpe, aloo o ma ya ye jua ha lɛ, aloo o kɛ lɛ ma ya slaa nɔ ko ngɛ hiɔ tsami he. Eko ɔ, lɔ ɔ nɛ o maa pee ɔ ma ha nɛ Yehowa maa gu o nɔ kɛ ha nɔ ko sɔlemi heto.​—Kane 1 Korinto Bi 10:24.

MOO PEE NIHI NIBWƆ

6. Mɛni nibwɔ peemi tsɔɔ?

⁶ A le Mawu sɔmɔli kaa nihi nɛ a peeɔ nihi nibwɔ. Ngɛ Kristofohi a Hela Ngmami ɔ mi ɔ, munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke “nibwɔ peemi” ɔ tsɔɔ “mi mi himi kpo nɛ a jeɔ kɛ tsɔɔ nibwɔhi.” (Heb. 13:2; sisi ningma) Nɔ hyɛmi níhi ngɛ Mawu Munyu ɔ mi nɛ tsɔɔ bɔ nɛ wa ma nyɛ maa pee nihi nibwɔ ha. (1 Mose 18:1-5) Be fɛɛ be nɛ wa ma ná he blɔ ɔ, e sa nɛ waa ye bua nihi nɛ “a kɛ wɔ ngɛ hemi kɛ yemi ɔ mi,” kɛ nihi nɛ a kɛ wɔ be mi.​—Gal. 6:10.

7. Ke o pee be tsuo sɔmɔli nibwɔ ɔ, kɛ o ma ná he se ha kɛɛ?

⁷ Anɛ o ma nyɛ maa pee be tsuo sɔmɔli nɛ a ba yeɔ be bɔɔ ngɛ o kpɔ ɔ mi ɔ nibwɔ lo? Jã nɛ o maa pee ɔ tsɔɔ kaa o piɛɛ Mawu he kɛ ngɛ ní tsue. (Kane 3 Yohane 5, 8.) Enɛ ɔ ma ha nɛ nyɛ ná he blɔ kɛ ‘wo nyɛ sibi he wami.’ (Rom. 1:11, 12) Mo susu Olaf níhi a si kpami ɔ he nɛ o hyɛ. Benɛ e ji jokuɛ ɔ, kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ko nɛ e sɛ we gba si himi mi ya slaa asafo nɛ e ngɛ mi ɔ. Se nyɛmimɛ ɔmɛ ná we he ko ha lɛ nɛ e to. Olaf bi e fɔli nɛ tsa pi Odasefohi ji mɛ ɔ ke ji kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ɔ ma nyɛ ma ba to a we ɔ mi. E fɔli ɔmɛ kplɛɛ nɔ, se e ma bi nɛ Olaf nɛ hwɔ sɛ ɔ mi ngɛ asa a nɔ konɛ kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ɔ nɛ hwɔ Olaf tsu ɔ mi. Olaf pee jã, nɛ e pia we e he. Olaf de ke: “Ye bua jɔ wawɛɛ ngɛ jamɛ a otsi ɔ mi! Daa ligbi ɔ, i teɔ si mla, nɛ ke wa ngɛ mɔtu ní yee ɔ, i kɛ kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ɔ sɛɛɔ níhi fuu a he ní. Ní sɛɛmi ɔ wo mi he wami nɛ i ba ná suɔmi kɛ ha be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ.” Olaf kɛ jeha 40 sɔuu sɔmɔ kaa ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ ngɛ mahi fuu a nɔ.

8. Ke wa pee nihi kpakpa nɛ a je we hɛsa kpo ɔ, mɛni he je nɛ e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa pee mɛ kpakpa a? Mo ha nɔ hyɛmi nɔ́.

⁸ Ke o je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ nibwɔhi, nɛ a je we hɛsa kpo po ɔ, o ma nyɛ maa gu blɔ kpahi a nɔ kɛ je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ Spain ɔ kɛ yo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Yesica nɛ e je Ecuador ɔ ngɛ Baiblo ɔ kasee ɔ, e na kaa Yesica ngɛ ya foe. Nyɛmiyo ɔ bi lɛ nɔ́ he je. Yesica tsɔɔ nya kaa loko e maa ba Spain ɔ, e ye ohia wawɛɛ, nɛ ligbi ko po ɔ, a be nɔ́ ko nɛ a maa ye. Nyu pɛ nɛ e ha e bi nyafii ɔ. E pee níhi nɛ ma ha nɛ e bi ɔ nɛ hwɔ mahe, nɛ e sɔle hulɔ konɛ Mawu nɛ ye bua lɛ. Be bɔɔ se ɔ, Odasefohi enyɔ ya slaa Yesica, se e ha we mɛ hɛ mi, nɛ e gba womi tɛtlɛɛ nɛ a ha lɛ ɔ. E bi nyɛmiyi ɔmɛ ke: “Niye ní nɛ ma kɛ ha ye bi ɔ ji nɛ ɔ lo?” Nyɛmi yi ɔmɛ bɔ mɔde kaa a maa wo e bua, se yaka tsuaa. Pee se ɔ, a ngɔ niye ní kɛ ya ma e tsu ɔ nya. Enɛ ɔ ta Yesica tsui he wawɛɛ. Benɛ e kai ngɛ Baiblo ní kasemi ɔ mi kaa Mawu ha e sɔlemi ɔ heto, se lɛ nɛ e yɔse we ɔ, e dɔ lɛ wawɛɛ. Enɛ ɔ he je nɛ e ngɛ ya foe ɔ nɛ. Amlɔ nɛ ɔ lɛɛ, e fia e pɛɛ si kaa e ma sɔmɔ Yehowa. Hyɛ bɔ nɛ nyɛmi yi ɔmɛ a kpakpa peemi ɔ wo yiblii ha!​—Fiɛlɔ 11:1, 6.

NGƆƆ O HE KƐ HA FAA KƐ MA ASAFO Ɔ TSUHI

9, 10. (a) Mɛni ji ní tsumi komɛ nɛ blema Israel bi ɔmɛ ná he blɔ kɛ tsu? (b) Mwɔnɛ ɔ, mɛni ji ní tsumi komɛ nɛ nyumuhi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ ma nyɛ maa ye bua kɛ tsu?

⁹ Blema a, e he ba hia nɛ Israel bi ɔmɛ nɛ a ngɔ a he kɛ ha konɛ a tsu ní tsumi komɛ. (2 Mose 36:2; 1 Kron. 29:5; Neh. 11:2) Mwɔnɛ ɔ, mo hu o ma nyɛ maa ngɔ o be, he lo nya níhi nɛ o ngɛ, kɛ o nguɛ nya ní tsumi kɛ ye bua nyɛmimɛ. Ke o pee jã a, o bua maa jɔ, nɛ o ma ná jɔɔmihi babauu.

¹⁰ Mawu Munyu ɔ woɔ nyumuhi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ he wami kaa a bɔ mɔde konɛ a he nɛ su kɛ ha sɔmɔmi he blɔhi. (1 Tim. 3:1, 8, 9; 1 Pet. 5:2, 3) Nihi nɛ a peeɔ jã a náa he blɔ kɛ yeɔ bua nyɛmimɛ ngɛ he lo nya kɛ Mawu jami mi tsuo. (Níts. 6:1-4) Anɛ nikɔtɔma amɛ bi mo kaa o bua maa jɔ he kaa o ma tsu ní tsumi komɛ lo? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, a suɔ nɛ o ye bua kɛ kpee nibwɔhi, aloo o ye bua kɛ to nyɛ zugba kpɔ ɔ he blɔ nya. Aloo eko ɔ, a suɔ nɛ o hyɛ womihi a nɔ, loo o ye bua kɛ dla níhi ngɛ Matsɛ Yemi Asa a he. Nyɛmimɛ nyumuhi nɛ a tsuɔ ní tsumi nɛ ɔmɛ ma de mo ke a náa bua jɔmi ngɛ ní tsumi nɛ ɔmɛ a mi wawɛɛ.

11. Kɛ nyɛmiyo ko ná huɛmɛ nɛ e ná kɛ je Matsɛ Yemi Asahi a mami mi ɔ he se ha kɛɛ?

¹¹ Ke a ngɛ Matsɛ Yemi Asahi loo tsu kpahi mae ɔ, behi fuu ɔ, nyɛmimɛ nɛ a ngɔɔ a he kɛ haa a náa huɛmɛ ngɛ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ Margie ngɔ e he kɛ ha kɛ ma Matsɛ Yemi Asahi jeha 18. Ke a ngɛ asa ko mae ɔ, e gblaa yihewi ɔmɛ kɛ woɔ e he, nɛ e tsɔseɔ mɛ. E ba yɔse kaa ní tsumi nɛ ɔmɛ haa nɛ nyɛmimɛ náa he blɔ kɛ woɔ a sibi he wami. (Rom. 1:12) Pee se nɛ e kɛ nyagbahi kpe ngɛ e si himi mi ɔ, huɛmɛ nɛ e ná ngɛ tsu mami ní tsumi ɔ mi ɔ wo lɛ he wami. Anɛ o ngɔ o he kɛ ha kɛ ma asafo ɔ tsu ko hyɛ lo? Ke o ngɛ nguɛ nya ní tsumi ko jio, o be eko jio, mo hu ma nyɛ maa ngɔ o he kɛ ha.

12. Mɛni o ma nyɛ maa pee kɛ ye bua nihi nɛ oslaa ba a nɔ?

¹² Ke oslaa ko ba a, Mawu we bi náa he blɔ kɛ piɛɛɔ Mawu he kɛ tsuɔ ní. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? A náa he blɔ kɛ yeɔ bua a nyɛmimɛ nɛ oslaa ba a nɔ ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a ngɔɔ sika kɛ yeɔ bua mɛ. (Yoh. 13:34, 35; Níts. 11:27-30) Jehanɛ hu ɔ, a náa he blɔ kɛ ya dlaa níhi nɛ puɛ ɔ, nɛ a maa tsu ehehi kɛ haa a nyɛmimɛ ɔmɛ. Be ko ɔ, oslaa ko ba nyɛmiyo ko nɛ e je Poland nɛ a tsɛɛ lɛ ke Gabriela a nɔ. Nyu puɛ e níhi, nɛ lɔ ɔ ji kaa e tsu ɔ tsuo hule. Se benɛ nyɛmimɛ nɛ a je asafo kpahi a mi ɔ ya ye bua lɛ ɔ, e bua jɔ wawɛɛ. Gabriela de ke: “I sume nɛ ma tu níhi nɛ a hɛ mi kpata a he munyu. A ji he lo nya níhi kɛkɛ. I suɔ nɛ ma de nyɛ níhi nɛ i ná mohu. Níhi a si kpami nɛ ɔ ha nɛ i ná nɔ mi mami kaa ke nɔ ko piɛɛ asafo nɛ ɔ he ɔ, e ji he blɔ ngua nitsɛ nɛ e ná, nɛ e ma ná bua jɔmi hulɔ.” Nyɛmimɛ babauu nɛ oslaa ba a nɔ nɛ a ná yemi kɛ buami ɔ hu deɔ kaa be nɛ ɔmɛ a mi mohu nɛ a ná bua jɔmi ko nɛ a ná we hyɛ. Nihi nɛ a piɛɛɔ Yehowa he kɛ yeɔ bua nihi ɔ hu náa bua jɔmi nitsɛnitsɛ.​—Kane Ní Tsumi 20:35; 2 Korinto Bi 9:6, 7.

13. Ke wa ngɔ wa he kɛ ha kɛ ye bua ní kpahi ɔ, kɛ lɔ ɔ haa nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Yehowa a mi waa ha kɛɛ? Mo ha nɔ hyɛmi nɔ́.

¹³ Stephanie kɛ nyɛmimɛ komɛ a bua jɔ kaa a piɛɛ Yehowa he kɛ ye bua Odasefohi nɛ a ya sa we ngɛ United States ɔ. A ye bua kɛ hla tsuhi, nɛ a dla tsu ɔmɛ a mi kɛ ha nyɛmimɛ nɛ ta fiee mɛ kɛ je a ma mi ɔ. Stephanie de ke: “Bua jɔmi nɛ a ná kɛ hɛsa kpo nɛ a je ngɛ bɔ nɛ nyɛmimɛ ye bua mɛ ha a he ɔ ha nɛ wɔ hu wa bua jɔ. A susu kaa wa ye bua mɛ, se ngɛ anɔkuale mi ɔ, mɛ mohu nɛ a ye bua wɔ wawɛɛ. A suɔmi ɔ, a hemi kɛ yemi ɔ, kɛ a hɛ nɛ a kɛ fɔ Yehowa nɔ ɔ ha nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Yehowa a mi ba wa wawɛɛ. Enɛ ɔ ha nɛ wa bua jɔ níhi nɛ Yehowa guɔ e we asafo ɔ nɔ kɛ peeɔ ha wɔ ɔ he wawɛɛ nitsɛ.”

MO BLI O SƆMƆMI NÍ TSUMI Ɔ MI

14, 15. (a) Mɛni su nɛ gbalɔ Yesaya je kpo? (b) Kɛ Kristofohi ma plɛ kɛ kase Yesaya ha kɛɛ?

¹⁴ Anɛ o suɔ nɛ o piɛɛ Yehowa he kɛ tsu ní pe bɔ nɛ o ngɛ pee ɔ lo? Anɛ o ma nyɛ maa hia kɛ ya he nɛ fiɛɛli fuu a he hia ngɛ konɛ o ya ye bua ngɛ lejɛ ɔ lo? Niinɛ, tsa pi fɛɛ be nɛ e he maa hia kaa Mawu sɔmɔli nɛ a hia kɛ ya he ko tsitsaa loko a ma nyɛ maa ye bua ni kpahi. Se nyɛmimɛ komɛ a si fɔfɔɛ ngmɛɔ mɛ blɔ nɛ a nyɛɔ nɛ a ya sɔmɔɔ ngɛ tsitsaa. Nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ ngɛ gbalɔ Yesaya su ɔ eko. Benɛ Yehowa bi ke: “Mɛnɔ ma tsɔ? Mɛnɔ maa ya?” a, Yesaya ha heto ke: “I ngɛ hiɛ ɔ! Moo tsɔ mi!” (Yes. 6:8) Anɛ mo hu o si fɔfɔɛ maa ngmɛ mo blɔ konɛ o ngɔ o he kɛ ha faa kɛ tsu teokrase ní tsumihi lo? Mɛni ji ní komɛ nɛ o ma nyɛ maa pee kɛ ye bua?

¹⁵ Yesu de ngɛ fiɛɛmi kɛ kaselɔ peemi ní tsumi ɔ he ke: “Ní nɛ a ma kpa a hiɛ, se ní tsuli ɔmɛ a he pi. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ kpa Ngmɔtsɛ ɔ pɛɛ konɛ e wo ní tsuli blɔ nɛ a ba kpa ní ha lɛ.” (Mat. 9:37, 38) Anɛ o ma nyɛ ma ya sɔmɔ kaa blɔ gbalɔ ngɛ he nɛ fiɛɛli babauu a he hia ngɛ lo? Anɛ o ma nyɛ maa ye bua nɔ ko konɛ e pee jã lo? Nyɛmimɛ babauu na kaa blɔ nɛ hi pe kulaa nɛ a ma nyɛ maa gu nɔ kɛ tsɔɔ kaa a suɔ Mawu kɛ a nyɛmi nɔmlɔ ji kaa a ma sɔmɔ kaa blɔ gbali ngɛ hehi nɛ fiɛɛli babauu a he hia ngɛ. Anɛ o le blɔ kpa komɛ hu nɛ o ma nyɛ maa gu nɔ nɛ bli o sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi lo? Ke o pee jã a, o bua maa jɔ wawɛɛ nitsɛ.

16, 17. Mɛni ji blɔ kpa komɛ nɛ o ma nyɛ maa gu nɔ kɛ bli o sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi?

¹⁶ Anɛ o bua be he jɔɛ kaa o ma sɔmɔ ngɛ Betel loo asafo ɔ tsu mami ní tsumi ɔ mi lo? Eko ɔ, o ma nyɛ maa je we mi kɛ hi yae, aloo o ma nyɛ ma ya ye bua ligbi kake loo enyɔ ko ngɛ otsi ɔ mi. Be fɛɛ be ɔ, Yehowa asafo ɔ hia nihi nɛ a pee klaalo kaa a ma ya sɔmɔ ngɛ he fɛɛ he nɛ asafo ɔ maa tsɔ mɛ, nɛ́ a tsu ní tsumi fɛɛ ní tsumi nɛ a ma ha mɛ. E ma nyɛ maa ba kaa nɔ ko le ní tsumi ko he ga saminya, se be komɛ ɔ, e ma bi nɛ e tsu ní tsumi ko e li he nɔ́ ko kulaa. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa bua jɔ nihi nɛ a ngɔɔ a he kɛ sãa afɔle nɛ a ya sɔmɔɔ ngɛ he fɛɛ he nɛ yemi kɛ buami he hia ngɛ ɔ he wawɛɛ.​—La 110:3.

¹⁷ Anɛ o suɔ nɛ a tsɔse mo konɛ o nyɛ nɛ o tsu o sɔmɔmi ní tsumi ɔ saminya lo? Ke jã a, o ma nyɛ ma ná he blɔ kɛ ya Sukuu Kɛ Ha Matsɛ Yemi Sane Kpakpa Fiɛɛli ɔ eko. A to sukuu nɛ ɔ he blɔ nya konɛ a kɛ tsɔse nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a bua jɔ mumi mi níhi a he, nɛ́ a ngɛ be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi ɔ konɛ Yehowa asafo ɔ nɛ ngɔ mɛ kɛ tsu ní saminya. Loko nɔ ko maa ya sukuu nɛ ɔ eko ɔ, e sa nɛ e pee klaalo kaa ke e gbe sukuu ɔ nya a, e ma ya sɔmɔ ngɛ he fɛɛ he nɛ asafo ɔ maa tsɔ lɛ. Anɛ o suɔ nɛ o ya sukuu nɛ ɔ eko konɛ o nine nɛ su sɔmɔmi he blɔhi fuu a nɔ lo?​—1 Kor. 9:23.

18. Ke o kɛ Yehowa tsu ní daa ligbi ɔ, mɛni jɔɔmihi o ma ná?

¹⁸ Akɛnɛ Yehowa sɔmɔli ji wɔ he je ɔ, wa suɔ nɛ waa ye bua nihi, waa pee mɛ kpakpa, nɛ́ wa je mi mi jɔmi kɛ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ. Wa susuɔ nihi a he be fɛɛ be. Jã nɛ wa peeɔ ɔ haa nɛ wa náa bua jɔmi kɛ tue mi jɔmi. (Gal. 5:22, 23) Bɔ fɛɛ bɔ nɛ o si fɔfɔɛ ngɛ ha a, o ma nyɛ ma ná bua jɔmi. Moo ye bua nihi kaa bɔ nɛ Yehowa peeɔ ɔ, nɛ́ o piɛɛ Yehowa he kɛ tsu ní.​—Abɛ 3:9, 10.