Yi 16
‘Yesu Suɔ Mɛ Kɛ Ya Si E Gbenɔ Mi’
1, 2. Kɛ Yesu kɛ e bɔfo ɔmɛ ye e nyagbe gbɔkuɛ ɔ ha kɛɛ, nɛ mɛni heje nɛ nyagbe be nɛ ɔ nɛ e kɛ mɛ hi si ɔ he hia lɛ wawɛɛ ɔ?
BENƐ Yesu bua e bɔfo ɔmɛ a nya ngɛ hiɔwe tsu asa ko nɔ ngɛ Yerusalem ɔ, e le kaa enɛ ɔ ji e nyagbe gbɔkuɛ nɛ e kɛ mɛ maa hi si. E be kɛe nɛ e maa kpale e se kɛ ho e Tsɛ ɔ ngɔ ya. Ngɛ ngmlɛfia bɔɔ mi ɔ, a maa nu Yesu nɛ a maa ka e hemi kɛ yemi ɔ wawɛɛ nitsɛ. Se kɛ̃ ɔ, gbenɔ nɛ ma ngɛ e hɛ mi ɔ po ha we nɛ e hɛ nɛ je níhi nɛ hia e bɔfo ɔmɛ ɔ a nɔ.
2 Yesu kɛ e bɔfo ɔmɛ ye sɛ momo mohu, se loloolo ɔ, e ngɛ níhi fuu nɛ e ma de mɛ konɛ e kɛ wo mɛ he wami nɛ́ a nyɛ nɛ a da níhi nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ a nya. Lɔɔ he ɔ, e ngɔ e nyagbe be nɛ he hia nɛ ɔ kɛ tsɔɔ mɛ ní kpakpahi nɛ maa ye bua mɛ konɛ a ya nɔ nɛ a ye anɔkuale. Munyuhi nɛ e tu ɔ piɛɛ e yi mi munyu kpahi nɛ e je e tsui mi nɛ e de mɛ ɔ a he. Se mɛni heje nɛ Yesu ngɛ e bɔfo ɔmɛ a he susue pe lɛ nitsɛ e he ɔ? Mɛni heje nɛ nyagbe be nɛ ɔ nɛ e kɛ mɛ maa hi si ɔ he hia lɛ wawɛɛ jã a? Munyungu kake pɛ ji heto ɔ nɛ, lɔɔ ji suɔmi. Suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha mɛ ɔ mi kuɔ.
3. Mɛni blɔ nɔ wa gu kɛ le kaa Yesu mlɛ we kɛ ya si e nyagbe gbɔkuɛ ɔ loko e je suɔmi kpo ha e se nyɛɛli ɔmɛ?
3 Jeha nyɔngma komɛ a se benɛ Mawu ha nɛ bɔfo Yohane ngɛ nɔ́ nɛ ya nɔ jamɛ a gbɔkuɛ ɔ ngmae ɔ, e je sisi ke: “Benɛ e piɛ ligbi kake loko a maa ye Hetsɔmi nyami ɔ, Yesu na kaa jehanɛ lɛɛ be ɔ su nɛ e ma si je ɔ mi kɛ ho Tsɛ ɔ ngɔ ya. Yesu suɔ nihi tsuo nɛ he lɛ ye ngɛ je ɔ mi ɔ saminya kɛ ya si e gbenɔ mi.” (Yohane 13:1) Yesu mlɛ we kɛ ya si jamɛ a gbɔkuɛ ɔ loko e je suɔmi kpo kɛ ha “nihi tsuo nɛ he lɛ ye” ɔ. Ngɛ e sɔmɔmi nítsumi ɔ mi tsuo ɔ, e ma nɔ mi ngɛ blɔ slɔɔtohi a nɔ kaa e suɔ e kaseli ɔmɛ. Se nami ngɛ he kaa wa maa kase blɔ komɛ a nɔ nɛ e gu kɛ je e suɔmi ɔ kpo ɔ, ejakaa ke wa kase lɛ ngɛ enɛ ɔ blɔ fa mi ɔ, lɔɔ tsɔɔ kaa wa ji e kaseli anɔkualetsɛmɛ.
E To E Tsui Si
4, 5. (a) Mɛni heje nɛ e he hia kaa Yesu nɛ to e tsui si bɔnɛ pee nɛ e nyɛ nɛ e kɛ e kaseli ɔmɛ nɛ a hi si? (b) Kɛ Yesu pee e ní ha kɛɛ benɛ e bɔfo ɔmɛ a kpɛti ni etɛ nyɛ we nɛ a hwɔɔ kɛ piɛɛ e he ngɛ Getsemane abɔɔ ɔ mi ɔ?
4 Suɔmi kɛ tsui si tomi lɛ nyɛɛ. A de ngɛ 1 Korintobi 13:4 ke: “Suɔmi toɔ e tsui si”; tsui si tomi biɔ nihi a he tsui nami. Anɛ Yesu hia tsui si tomi bɔnɛ pee nɛ e nyɛ nɛ e kɛ e kaseli ɔmɛ nɛ a hi si lo? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e to e tsui si! Kaa bɔnɛ wa na ngɛ Yi 3 ɔ mi ɔ, bɔfo ɔmɛ nyɛ we nɛ́ a kase he si bami mla. A sã nya si abɔ ngɛ nɔ nɛ nɔ kuɔ pe kulaa ngɛ a kpɛti ɔ he. Kɛ Yesu pee e ní ha kɛɛ? Anɛ e mi mi fu nɛ e kɛ abofu tu mɛ munyu lo? Dɛbi, benɛ “nya sami” ba a kpɛti ngɛ sane nɛ ɔ he ngɛ nyagbe gbɔkuɛ nɛ e kɛ mɛ hi si ɔ po ɔ, e to e tsui si nɛ e kɛ mɛ susu níhi a he!—Luka 22:24-30; Mateo 20:20-28; Marko 9:33-37.
5 Pee se jamɛ a nyagbe gbɔkuɛ ɔ benɛ Yesu kɛ e bɔfo anɔkualetsɛmɛ 11 ɔ ho Getsemane abɔɔ ɔ mi ya a, bɔfo ɔmɛ kpale ya ka Yesu tsui si tomi ɔ. Yesu si bɔfohi kpaanyɔ ngɛ se nɛ e ngɔ Petro, Yakobo, kɛ Yohane kɛ piɛɛ e he nɛ a ho abɔɔ ɔ mi tsitsaa ya. Yesu de mɛ ke: “Aywilɛho nɛ nya wa miɔ nɛ e maa gbe mi; nyɛɛ hi si ngɛ hiɛ ɔ, nɛ nyɛɛ kɛ mi nɛ fɔ nyɔ.” E ya e hɛ mi bɔɔ nɛ e bɔni sɔlemi wawɛɛ. Benɛ e sɔle saii ɔ, e kpale e se kɛ ba bɔfo etɛ ɔmɛ a ngɔ. Mɛni e ba na mɛ nɛ a ngɛ pee? Ngɛ ka be nɛ mi wa nɛ ɔ mi ɔ, a hwɔ mahe pɔ̃pɔɔpɔ! Anɛ e kã a hɛ mi ngɛ hwɔɔmi nɛ a nyɛ we nɛ a hwɔɔ ɔ he lo? Dɛbi, e to e tsui si nɛ e wo mɛ he wami. Mi mi jɔmi munyu nɛ e tu ɔ tsɔɔ kaa e nu sisi kaa pɔtɔ a he nɛ a gbɔjɔ hulɔ.a E de ke: “Mumi ɔ lɛɛ e suɔ kaa e maa pee jã, se helo ɔ gbede.” Yesu ya nɔ nɛ e to e tsui si jamɛ a gbɔkuɛ ɔ benɛ e kpale ba na mɛ si enyɔ sɔuu kaa a hwɔ mahe ɔ!—Mateo 26:36-46.
6. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yesu ngɛ bɔnɛ waa kɛ nihi hii si ha a mi?
6 E ji he wami womi nɔ́ kaa wa ma kadi kaa Yesu kɔni mi jɔ̃ we ngɛ e bɔfo ɔmɛ a he. Nyagbe ɔ, e tsui si tomi ɔ wo yiblii, ejakaa nyumuhi anɔkualetsɛmɛ nɛ ɔmɛ kase bɔnɛ e he hia ha kaa e sa nɛ a ba a he si nɛ́ a pee klaalo. (1 Petro 3:8; 4:7) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yesu ngɛ bɔnɛ waa kɛ nihi hii si ha a mi? Asafo mi nikɔtɔmahi titli ji nihi nɛ sa kaa a ná tsui si tomi. Eko ɔ, nyɛmimɛ Odasefoli maa ngɔ a haomihi kɛ ba fɔ asafo mi nɔkɔtɔma ko hɛ mi ngɛ be mi nɛ lɛ nɔkɔtɔma a nitsɛ hu ngɛ haomi ko ngɛ e kuɛ nɔ. Be komɛ ɔ, eko ɔ, nihi nɛ a hia yemi kɛ buami ɔ ngɔɛ ga womihi kɛ tsu we ní mla. Se kɛ̃ ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi nɛ toɔ a tsui si ɔ kɛ “mi mi jɔmi” tuɔ munyu kɛ tsɔɔ nihi, nɛ a ‘hɛɛɔ asafo ɔ blɛuu.’ (2 Timoteo 2:24, 25; Bɔfo ɔmɛ A Nítsumi 20:28, 29) Se nami ngɛ he kaa fɔli hu maa kase Yesu nɛ a ná tsui si tomi, ejakaa be komɛ ɔ, e ma nyɛ maa ba kaa jokuɛwi komɛ be ga womi loo tsɔsemi ngɔe kɛ tsu ní mla. Ke fɔli ngɛ suɔmi nɛ a toɔ a tsui si ɔ, lɔɔ ma ha nɛ a kɔni be gboe ngɛ a bimɛ ɔmɛ a tsɔsemi he. Se nami agbo ma nyɛ maa je tsui si tomi nɛ ɔ mi kɛ ba.—La 127:3.
E Tsu A Hiami Níhi A He Ní Ha Mɛ
7. Mɛni blɔ nɔ Yesu gu kɛ lɛ e kaseli ɔmɛ nɛ e ha mɛ níhi nɛ hia mɛ ngɛ?
7 Suɔmi ha we nɛ nɔ peeɔ kpɛle. (1 Yohane 3:17, 18) E “fo we lɛ nɔ kake too e nɔ́ mi.” (1 Korintobi 13:5) Suɔmi ha nɛ Yesu lɛ e kaseli ɔmɛ nɛ e ha mɛ níhi nɛ hia mɛ. E peeɔ níhi nɛ hia mɛ kɛ haa mɛ loko mɛ po a deɔ. Benɛ e na kaa pɔtɔ a he ɔ, e wo mɛ ga kaa a piɛɛ e he kɛ ho ‘he ko banee ya nɛ a ya jɔɔ a he bɔɔ.’ (Marko 6:31) Benɛ e yɔse kaa hwɔ ngɛ e kaseli ɔmɛ yee ɔ, e sɛ hlami nɛ e ha a kɛ nimli akpe komɛ nɛ a ba bu e ní tsɔɔmi ɔ tue ɔ niye ní.—Mateo 14:19, 20; 15:35-37.
8, 9. (a) Mɛni tsɔɔ kaa Yesu le níhi nɛ a he hia e kaseli ɔmɛ ngɛ Mawu jami mi nɛ e tsu he ní ha mɛ? (b) Benɛ Yesu ngɛ sɛumi tso ɔ nɔ ɔ, mɛni blɔ nɔ e gu kɛ tsɔɔ kaa e susu e nyɛ ɔ nɔ yami he wawɛɛ?
8 Yesu yɔse Mawu jami mi níhi nɛ e kaseli ɔmɛ hia a nɛ e tsu he ní ha mɛ. (Mateo 4:4; 5:3) Ke e ngɛ ní tsɔɔe ɔ, e pɔɔ a he susumi wawɛɛ. E kaseli ɔmɛ a he titli nɛ e tu Yoku ɔ nɔ Fiɛɛmi munyu ɔ nɛ. (Mateo 5:1, 2, 13-16) Ke e ngɔ nɔ́ hetomi níhi kɛ tsu ní ngɛ e ní tsɔɔmi mi nɛ e ‘piɛ e kɛ e kaseli ɔmɛ pɛ ɔ, e tsɔɔ mɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ sisi.’ (Marko 4:34) Yesu gba kɛ fɔ si kaa e ma hla “tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ” ko, nɛ́ e lɛ E se nyɛɛli ɔmɛ saminya kɛ mumi mi niye ní ngɛ nyagbe be nɛ ɔmɛ a mi. Tsɔlɔ anɔkualetsɛ nɛ ɔ, nɛ a ji Yesu nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a kɛ mumi ɔ pɔ mɛ nu nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a kpɛti kuu nyafii ɔ, ngɔ mumi mi ‘ngma kɛ ngɛ hae ngɛ be nɛ sa mi’ kɛ je jeha 1919 M.B. mi.—Mateo 24:45.
9 Ligbi ɔ nɛ Yesu ma gbo ɔ, e tsɔɔ ngɛ blɔ nɛ ngɛ bua jɔmi nɔ kaa nihi nɛ e suɔ mɛ ɔ, a si dami ngɛ Mawu jami mi he hia lɛ wawɛɛ. Moo po nɔ́ nɛ ya nɔ ɔ he foni ngɛ o juɛmi mi nɛ o hyɛ. Yesu ngɛ sɛumi tso ɔ nɔ, nɛ e ngɛ piie wawɛɛ nitsɛ. E ngɛ heii kaa loko e ma nyɛ maa wo mumu ɔ, ja e kpa e mi. Atsinyɛ jemi ko be he kaa enɛ ɔ ha nɛ e pii wawɛɛ, ejakaa e jiɔmi ɔ ha nɛ plɛɛko nɛ a ka wo e nanewɛɛ ɔmɛ a mi ɔ gbla e lo ɔ, nɛ sɛumi tso ɔ hu ngmlã e se mi pa amɛ a nɔ. Munyu tumi maa ye ha lɛ wawɛɛ nitsɛ, ejakaa ja e wo mumu loko e ma nyɛ maa tu munyu. Se kɛ̃ ɔ, loko Yesu ma gbo ɔ, e tu munyu nɛ tsɔɔ kaa e ngɛ suɔmi nɛ mi kuɔ kɛ ha e nyɛ Maria. Benɛ Yesu na Maria kɛ bɔfo Yohane nɛ a daa si ngɛ e kasa nya a, e wo e gbi nɔ bɔnɛ nihi nɛ daa si ngɛ lejɛ ɔ maa nu, nɛ e de e nyɛ ɔ ke: “Maa, o bi ji nɛ ɔ nɛ!” Kɛkɛ nɛ e de Yohane ke: “O nyɛ ji nɛ ɔ nɛ!” (Yohane 19:26, 27) Yesu le kaa pi nɛ bɔfo anɔkualetsɛ ɔ maa lɛ Maria nɛ e ma ha lɛ e helo nya níhi nɛ hia lɛ pɛ kɛkɛ, se e maa ye bua lɛ ngɛ Mawu jami mi hulɔ.b
10. Mɛni blɔ nɔ fɔli maa gu kɛ kase Yesu ke a ngɛ níhi nɛ a he hia a bimɛ ɔ a he ní tsue ha mɛ?
10 Se nami ngɛ he kaa fɔli nɛ susuɔ a bimɛ a he ɔ, ma susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Yesu pee ɔ he. Tsɛ nɛ suɔ e weku saminya a ma ha mɛ a helo nya níhi nɛ hia mɛ. (1 Timoteo 5:8) Wekuyihi nɛ a ngɛ suɔmi nɛ a toɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ he blɔ nya pɛpɛɛpɛ ɔ toɔ be kɛ haa he jɔɔmi kɛ hɛja jemi. Nɔ́ nɛ he hia pe kulaa a, fɔli nɛ a ji Kristofoli tsuɔ níhi nɛ a he hia a bimɛ ɔmɛ ngɛ Mawu jami mi ɔ a he ní haa mɛ. Kɛ gu mɛni blɔ nɔ? Fɔli nɛ ɔmɛ toɔ blɔ nya nɛ a peeɔ weku Baiblo mi nikasemi daa, nɛ a bɔɔ mɔde konɛ a ha nɛ nikasemi ɔ nɛ pee nɔ́ nɛ maa fia nɔ kɛ ma si, konɛ jokuɛwi ɔmɛ a bua nɛ jɔ he. (5 Mose 6:6, 7) Fɔli guu munyu nɛ a tuɔ kɛ nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ a peeɔ ɔ nɔ nɛ a kɛ tsɔɔ a bimɛ kaa sɔmɔmi nítsumi ɔ he hia, nɛ a he nɛ a ma dla kɛ ha asafo mi kpehi, kɛ kpe nɛ ɔmɛ nɛ a maa ya a ji níhi nɛ a he hia ngɛ a Mawu jami mi.—Hebribi 10:24, 25.
E Suɔ Kaa E Maa Ngɔ Tɔmihi Kɛ Pa
11. Mɛni Yesu tsɔɔ e se nyɛɛli ɔmɛ nɛ kɔɔ nihi a tɔmihi nɛ a kɛ maa pa mɛ ɔ he?
11 Nɔ́ kake ko hu nɛ ngɛ suɔmi he ji kaa e ngɔɔ yayami kɛ paa. (Kolosebi 3:13, 14) A tsɔɔ ngɛ 1 Korintobi 13:5 kaa, suɔmi “kɛ nɔ ko tɔmi wui e mi.” Yesu tsɔɔ e se nyɛɛli ɔmɛ si abɔ kaa se nami ngɛ yayami nɛ a kɛ paa a he. E wo mɛ he wami konɛ a ngɔ nihi a tɔmihi kɛ pa mɛ, pi “si kpaago, se mohu si kpaago totoe nyingmi kpaago”—enɛ ɔ tsɔɔ kaa a kɛ pa daa. (Mateo 18:21, 22) E tsɔɔ mɛ kaa ke a kã nɔ nɛ e tɔ̃ ɔ hɛ mi nɛ e pia e he ɔ, e sa nɛ a ngɔ e tɔmi ɔ kɛ pa lɛ. (Luka 17:3, 4) Se Yesu be kaa Farisibi osatotsɛmɛ ɔmɛ nɛ a ngɔɔ a nya kɛ deɔ se a pee we ɔ; Yesu lɛɛ níhi nɛ e deɔ ɔ, e yeɔ nɔ. (Mateo 23:2-4) Nyɛ ha nɛ waa hyɛ bɔnɛ Yesu je e tsui mi nɛ e ngɔ e huɛ ko nɛ e he lɛ ye ɔ tɔmi kɛ pa lɛ ha benɛ e kua lɛ ɔ.
12, 13. (a) Kɛ Petro plɛ kɛ kua Yesu nyɔ mi nɛ a nu Yesu ɔ kɛɛ? (b) Benɛ a tle Yesu si se ɔ, kɛ e plɛ kɛ ngɔ munyu nɛ e fiɛɛ kaa a ngɔ nihi a tɔmihi kɛ pa mɛ ɔ kɛ tsu ní ha kɛɛ?
12 Huɛ bɔmi gbagbanii ngɛ Yesu kɛ bɔfo Petro, nyumu nɛ suɔ nɔmlɔ nɛ be komɛ e ná we tsui ɔ a kpɛti. Yesu yɔse su kpakpahi nɛ Petro ngɛ ɔ nɛ e ngɔ sɔmɔmi he blɔhi kɛ wo e dɛ. Petro, Yakobo, kɛ Yohane na nyakpɛ ní komɛ nɛ Yesu pee nɛ́ bɔfo 12 ɔmɛ a kpɛti ni nɛmɛ nɛ piɛ ɔ a nɛ́. (Mateo 17:1, 2; Luka 8:49-55) Kaa bɔnɛ wa kadi kɛ sɛ hlami ɔ, Petro piɛɛ bɔfohi nɛ a nyɛɛ Yesu se kɛ ho Getsemane abɔɔ ɔ mi tsitsaa ya nyɔ mi nɛ a nu lɛ ɔ a he. Se jamɛ a nyɔ ɔ mi nɔuu ɔ, benɛ a tsɔɔ Yesu se blɔ nɛ a nu lɛ ɔ, Petro kɛ bɔfo kpa amɛ tu fo kɛ je Yesu he. Pee se ɔ, Petro pee kã bɔnɛ sa, nɛ e da si ngɛ se be mi nɛ a ngɛ Yesu kojoe ngɛ blɔ nɛ dɛ nɔ ɔ. Se sawale nu Petro nɛ e pee tɔmi ko nɛ hɛdɔ ngɛ he—e ye lakpa si etɛ nɛ e de ke e li Yesu! (Mateo 26:69-75) Kɛ Yesu pee e ní kɛɛ? Ke mo ɔ, kɛ o ko pee o ní ha kɛɛ ke o huɛ ko nɛ o suɔ lɛ wawɛɛ je o se jã?
13 Yesu pee klaalo kaa e maa ngɔ Petro tɔmi ɔ kɛ pa lɛ. E le kaa Petro hao wawɛɛ ngɛ tɔmi nɛ e tɔ̃ ɔ he. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Petro pia e he, e “hao, kɛkɛ nɛ e wo ya.” (Marko 14:72) Ligbi ɔ nɛ a tle Yesu si ɔ, e je e he kpo kɛ tsɔɔ Petro, eko ɔ, bɔnɛ pee nɛ e kɛ wo bɔfo ɔ bua nɛ e wo lɛ he wami. (Luka 24:34; 1 Korintobi 15:5) Pee se loko nyɔhiɔ enyɔ maa su ɔ, Yesu wo Petro hɛ mi nyami nɛ e ha nɛ e nyɛɛ bɔfo ɔmɛ a hɛ mi kɛ ye nimli asafo ɔ odase ngɛ Yerusalem ngɛ Pentekoste ligbi ɔ nɔ. (Bɔfo ɔmɛ A Nítsumi 2:14-40) Nyɛ ha nɛ wa kai hu kaa, Yesu ná we bɔfo ɔmɛ a he abofu kaa a je e se. Se mohu ɔ, benɛ a tle lɛ si se ɔ, e ya nɔ nɛ e tsɛ mɛ ke “ye nyɛmimɛ.” (Mateo 28:10) Niinɛ, Yesu ngɔ munyu nɛ e fiɛɛ kaa a ngɔ nihi a tɔmihi kɛ pa mɛ ɔ kɛ tsu ní!
14. Mɛni heje nɛ e sa kaa waa kase bɔnɛ a ngɔɔ nihi a tɔmihi kɛ paa mɛ ha a, nɛ kɛ wa ma plɛ kɛ ná suɔmi konɛ waa ngɔ nihi a tɔmihi kɛ pa mɛ kɛɛ?
14 Akɛnɛ wa ji Kristo kaseli heje ɔ, e sa nɛ waa kase bɔnɛ wa maa ngɔ nihi a tɔmihi kɛ pa mɛ ha. Mɛni heje? Wɔɔ lɛɛ wa be kaa Yesu, wa yi mluku kaa bɔnɛ nihi nɛ a tɔ̃ɔ wa nɔ ɔ hu a ji ɔ. Wa pɔɔ tɔmi ngɛ wa munyu tumi kɛ wa ní peepeehi a mi. (Romabi 3:23; Yakobo 3:2) Ke e sa kaa waa na nihi mɔbɔ nɛ́ waa ngɔ a tɔmihi kɛ pa mɛ nɛ wa pee jã a, lɔɔ ma ha nɛ Mawu hu maa ngɔ wa he yayamihi kɛ pa wɔ. (Marko 11:25) Lɛɛ kɛ wa ma plɛ kɛ ná suɔmi konɛ waa ngɔ nihi nɛ eko ɔ, a ma tɔ̃ wa nɔ ɔ a tɔmihi kɛ pa mɛ kɛɛ? Ngɛ behi fuu a mi ɔ, suɔmi yeɔ bua wɔ nɛ wa maa wa hɛngmɛ kɛ fɔɔ nihi a fã tɔmihi kɛ a tɔmi tsɔwitsɔwihi a nɔ. (1 Petro 4:8) Ke nihi nɛ a tɔ̃ wa nɔ ɔ je a tsui mi nɛ a pia a he kaa bɔnɛ Petro pee ɔ, atsinyɛ jemi ko be he kaa wa maa kase Yesu nɛ wa maa pee klaalo kaa wa maa ngɔ kɛ pa mɛ. Nile ngɛ mi kaa wa maa ngmɛɛ abofu ɔ he mohu pe nɛ́ wa ma ná a he abofu ngɛ wa tsui mi. (Efesobi 4:32) Ke wa peeɔ jã a, lɔɔ ma ha nɛ tue mi jɔmi maa hi asafo ɔ mi, nɛ wɔ nitsɛmɛ hu wa ma ná tue mi jɔmi kɛ bua jɔmi.—1 Petro 3:11.
E Ngɛ Hɛ Kɛ Nɔ Fɔmi
15. Ngɛ Yesu kaseli ɔmɛ a fã tɔmihi tsuo se ɔ, mɛni heje nɛ e he mɛ ye?
15 Suɔmi kɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi lɛ nyɛɛɔ. Suɔmi “heɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ yeɔ.”c (1 Korintobi 13:7) E ngɛ mi kaa Yesu kaseli ɔmɛ yi mluku mohu lɛɛ, se suɔmi ha nɛ Yesu he mɛ ye. E ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ a mi nɛ e he ye kaa ngɛ a tsui mi ɔ, a suɔ Yehowa nitsɛnitsɛ, nɛ a suɔ nɛ́ a pee e suɔmi nya ní. Ke a tɔ̃ po ɔ, Yesu yi mi pee we lɛ enyɔɔnyɔ ngɛ a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ bɔfo Yakobo kɛ Yohane ya de a yayo kaa e ba kpa Yesu pɛɛ nɛ e ha nɛ a hi e hiɔ nɔ kɛ e muɔ nɔ ngɛ e Matsɛ Yemi ɔ mi ɔ, Yesu ji a we anɔkuale yemi ɔ he atsinyɛ, nɛ e fiee we mɛ kɛ ji e bɔfo ɔmɛ a kpɛti hulɔ.—Mateo 20:20-28.
16, 17. Mɛni blɔ nya nítsumihi lɛ Yesu kɛ wo e kaseli ɔmɛ a dɛ?
16 Yesu ngɔ blɔ nya nítsumi slɔɔtohi kɛ wo e kaseli ɔmɛ a dɛ kɛ tsɔɔ kaa e he mɛ ye. Si enyɔ nɛ́ Yesu gu nyakpɛ blɔ nɔ nɛ e ha nɛ niye ní hiɛ fuu nɛ e kɛ lɛ nimli asafo ɔ, e ha nɛ e kaseli ɔmɛ gba niye ní ɔ kɛ ha ni ɔmɛ. (Mateo 14:19; 15:36) E hla Petro kɛ Yohane konɛ a ya Yerusalem nɛ́ a ya to níhi a he blɔ nya kɛ ha e nyagbe Hetsɔmi ɔ yemi. A hyɛ saminya nɛ a to wai ɔ, to bi ɔ, abolo nɛ masa be mi ɔ, ba nɛ duɔ ɔ, kɛ ní kpahi nɛ a he maa hia a he blɔ nya pɛpɛɛpɛ. Enɛ ɔ pi nítsumi nyafii, ejakaa Mose Mlaa a biɔ kaa a ye Hetsɔmi ɔ ngɛ blɔ nɛ da nɔ, nɛ e sa kaa Yesu nɛ́ e ye Mlaa nɛ ɔ nɔ sisiisi. Jehanɛ hu ɔ, pee se ngɛ jamɛ a gbɔkuɛ ɔ, Yesu ngɔ wai ɔ kɛ abolo nɛ masa be mi ɔ kɛ da si kaa okadi peemi níhi nɛ a he hia benɛ e ngɛ e gbenɔ ɔ Kaimi ɔ sisi toe ɔ.—Mateo 26:17-19; Luka 22:8, 13.
17 Yesu na kaa e hi kaa e maa ngɔ blɔ nya nítsumihi nɛ a mi jiɔ po kɛ wo e kaseli ɔmɛ a dɛ. Kaa bɔnɛ wa yɔse kɛ sɛ hlami ɔ, e ngɔ blɔ nya nítsumi nɛ he hia kɛ wo e se nyɛɛli nɛ a pɔ mɛ nu nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a kpɛti kuu nyafii ko a dɛ konɛ a to mumi mi niye ní he blɔ nya nɛ a gba kɛ ha Mawu webi. (Luka 12:42-44) Mo kai kaa e ngɔ nítsumi nɛ mi jiɔ nɛ ji, a ya fiɛɛ nɛ a pee nihi kaseli ɔ hu kɛ wo e kaseli ɔmɛ a dɛ. (Mateo 28:18-20) Amlɔ nɛ ɔ po ɔ, e ngɛ mi kaa Yesu ngɛ matsɛ yee ngɛ hiɔwe nɛ wa be nyɛe maa na lɛ kɛ wa hɛngmɛ mohu, se e ngɔ e we asafo ɔ nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ kɛ wo nyumuhi nɛ a nane pi si ngɛ Mawu jami mi nɛ́ e ngɔ mɛ kɛ ha kaa “nike ní” ngɛ asafo ɔ mi ɔ a dɛ.—Efesobi 4:8, 11, 12.
18-20. (a) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ tsɔɔ kaa wa he wa nyɛmimɛ Odasefoli ye nɛ wa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ a mi? (b) Kɛ wa ma plɛ kɛ kase Yesu ngɛ bɔnɛ e je e tsui mi nɛ e ngɔ nítsumi kɛ wo nihi a dɛ ha a kɛɛ? (d) Mɛni he wa ma susu ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi?
18 Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ nyɛɛ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ se ngɛ bɔnɛ waa kɛ nihi hii si ha a mi? Ke wa heɔ wa nyɛmimɛ Kristofoli yeɔ nɛ wa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ a mi ɔ, lɔɔ tsɔɔ kaa wa suɔ mɛ. Nyɛ ha nɛ wa kai kaa suɔmi hlaa ní kpakpahi ngɛ nihi a he se pi ní yayamihi. Bɔ tsuaa bɔ nɛ ji ɔ, nihi maa pee níhi nɛ wa sume, se ke e ba jã a, suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha mɛ ɔ be hae nɛ waa kɛ oya yemi nɛ susu kaa a hɛɛ juɛmi yaya. (Mateo 7:1, 2) Ke wa hɛɛ juɛmi kpakpa ngɛ wa nyɛmimɛ a he ɔ, lɔɔ ma ha nɛ wa maa pee níhi nɛ maa wo mɛ he wami se pi níhi nɛ ma jɔ̃ a kɔni mi.—1 Tesalonikabi 5:11.
19 Anɛ wa ma nyɛ maa kase suɔmi nɛ Yesu ngɛ kaa e maa ngɔ nítsumihi kɛ wo nihi a dɛ ɔ lo? Se nami ngɛ he kaa nihi nɛ a kɛ blɔ nya nítsumihi wo a dɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ maa ngɔ nítsumihi nɛ sa kɛ ha ni kpahi konɛ a tsu kɛ ye bua mɛ, nɛ a ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ a mi kaa a ma nyɛ ma tsu ní ɔ saminya. Asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ níhi a si kpami ɔ ma nyɛ ma tsɔse nihewi nɛ a ngɛ a he mɔde bɔe kaa a ma sɔmɔ ngɛ asafo ɔ mi ɔ konɛ a he nɛ ba se nami. (1 Timoteo 3:1; 2 Timoteo 2:2) Tsɔsemi kaa kikɛ ɔ he hia. Akɛnɛ Yehowa ha nɛ Matsɛ Yemi ɔ he nítsumi nɛ wa ngɛ tsue ɔ ngɛ hɛ mi yae mlamlaamla heje ɔ, e he hia nɛ a tsɔse nyumuhi nɛ sa konɛ a da asafo ɔ nya.—Yesaya 60:22.
20 Yesu pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha wɔ ngɛ bɔnɛ wa ma plɛ kɛ je suɔmi kpo kɛ ha nihi ha a he. Ngɛ blɔ slɔɔtohi a nɔ nɛ wa ma nyɛ maa gu kɛ nyɛɛ e se ɔ a kpɛti ɔ, suɔmi nɛ e ngɛ nɛ wa maa kase ɔ ji nɔ́ nɛ he hia pe kulaa. Ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, wa ma susu suɔmi agbo nɛ pe kulaa nɛ e je kpo ha wɔ ɔ he. Lɔɔ ji e tsui mi nɛ e je kaa e kɛ e wami ma ha a.
[Sisi ningmahi]
a Pi pɔtɔtɔɛ kɛkɛ nɛ ha nɛ bɔfo ɔmɛ hwɔ mahe ɔ. Munyu nɛ ɔ nɔuu nɛ́ a ngma ngɛ Luka 22:45 ɔ tsɔɔ kaa, Yesu “na mɛ nɛ́ aywilɛho nu mɛ, nɛ a hwɔ mahe.”
b E ngɛ pãa kaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, Maria huno ɔ gbo, nɛ e bimɛ kpa amɛ hu ba pee we Yesu kaseli lolo.—Yohane 7:5.
c Ngɛ anɔkuale mi ɔ, enɛ ɔ tsɔɔ we kaa suɔmi heɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ yeɔ kɛkɛ, loo e maa e hɛngmɛ kɛ fɔɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ nɔ. Mohu ɔ, e tsɔɔ kaa suɔmi tui munyu kɛ si nihi ngɛ blɔ nɛ dɛ nɔ, nɛ e yi mi hu pee we lɛ enyɔɔnyɔ ngɛ nihi a he. Suɔmi yi oya kɛ kojo we nihi a juɛmihi nɛ a hɛɛ, loo nɛ́ e maa ma nya si kaa a hɛɛ susumi yaya.
Mɛni Blɔ Nɔ O Maa Gu Kɛ Nyɛɛ Yesu Se?
● Mɛni heje nɛ e he hia kaa waa bu ga womi nɛ Yesu kɛ ha nɛ kɔɔ nihi a tɔmihi nɛ wa ma kɛ pa mɛ ɔ he ɔ tue?—Mateo 6:14, 15.
● Mɛni blɔ nɔ wa maa gu konɛ waa ngɔ oti nɛ ngɛ Yesu nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ mi nɛ tsɔɔ kaa e he hia nɛ waa ngɔ nihi a tɔmihi kɛ pa mɛ ɔ kɛ tsu ní?—Mateo 18:23-35.
● Mɛni blɔ nɔ Yesu gu kɛ tsɔɔ kaa e susu e kaseli ɔmɛ a he, nɛ kɛ wa ma plɛ kɛ kase lɛ kɛɛ?—Mateo 20:17-19; Yohane 16:12.
● Mɛni blɔ nɔ Yesu gu kɛ ha nɛ Petro le kaa e ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ e mi, nɛ mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ nihi a mi?—Luka 22:31, 32.
[Fonihi ngɛ bafa 164, 165]
Fɔli nɛ a susuu a bimɛ a he ɔ toɔ a tsui si nɛ a tsuɔ níhi nɛ hia a bimɛ ɔmɛ ɔ a he ní kɛ haa mɛ
[Ba fa mluku foni ngɛ ba fa 166]