Nyɛɛ Suɔ Nyɛ Sibi Wawɛɛ Nitsɛ

1. Mɛni fami pɔtɛɛ nɛ Yesu kɛ ha e kaseli ɔmɛ? (Hyɛ foni nɛ ngɛ womi ɔ hɛ mi ɔ.)

NYƆ mi nɛ e nɔ jena Yesu ma gbo ɔ, e kɛ fami pɔtɛɛ ko ha e kaseli ɔmɛ. E de mɛ ke: “Kaa bɔ nɛ i suɔ nyɛ ɔ, nyɛ hu nyɛɛ suɔ nyɛ sibi jã nɔuu.” E de hu ke: “Ke suɔmi ngɛ nyɛ kpɛti ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ nihi tsuo maa le kaa nyɛ ji ye kaseli.”​—Yoh. 13:34, 35.

2. Mɛni he je nɛ e he hia kaa waa suɔ wa sibi ɔ?

² Yesu tsɔɔ kaa ke e kaseli ɔmɛ suɔ a sibi kaa bɔ nɛ e suɔ mɛ ɔ, nihi tsuo maa na kaa e kaseli ji mɛ. Jamɛ a munyu ɔ ji anɔkuale ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi, nɛ mwɔnɛ ɔ hu ɔ, e ji anɔkuale. Enɛ ɔ he je nɛ e he hia kaa waa suɔ wa sibi ke e he wa ha wɔ kaa wa maa pee jã po!

3. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

³ Mluku nɛ wa yi ɔ haa nɛ e he waa kaa wa maa suɔ wa sibi kɛ je wa tsui mi tɔɔ. Se e sa nɛ wa mia wa hɛ mi nɛ waa kase Kristo. Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa maa na bɔ nɛ suɔmi maa ye bua wɔ ha konɛ waa di tue mi jɔmi se, wa ko hla nihi a mi, nɛ waa pee nihi nubwɔ. Nyɛmimɛ komɛ ya nɔ nɛ a je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ a sibi be mi nɛ e he wa ha mɛ po kaa a maa pee jã. Ke o ngɛ o he dlae kɛ ha ní kasemi nɛ ɔ, mo bi o he ke: ‘Mɛni ma nyɛ ma kase ngɛ a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi?’

MOO DI TUE MI JƆMI SE

4. Kaa bɔ nɛ a tsɔɔ ngɛ Mateo 5:23, 24 ɔ, mɛni he je nɛ e sa kaa wa ha nɛ tue mi jɔmi nɛ hi waa kɛ nihi nɛ a pee wɔ nɔdɔ nɔ́ ko ɔ wa kpɛti?

⁴ Yesu ha nɛ wa le bɔ nɛ e he hia kaa waa kɛ nihi nɛ a tɔ̃ wa nɔ ɔ maa hi si ngɛ tue mi jɔmi mi ha. (Kane Mateo 5:23, 24.) E ma nɔ mi kaa loko wa ma nyɛ maa sa Mawu hɛ mi ɔ, jã wa ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa hi waa kɛ ni kpahi a kpɛti. Ke wa bɔɔ mɔde nɛ wa dlaa nyagbahi nɛ baa ngɛ waa kɛ wa nyɛmimɛ wa kpɛti ɔ, Yehowa bua jɔɔ. Ke wa ngmɛɛ we sanehi a he, aloo wa ha we nɛ tue mi jɔmi nɛ hi waa kɛ wa nyɛmimɛ wa kpɛti ɔ, Yehowa bua be jami nɛ wa jaa lɛ ɔ he jɔe.​—1 Yoh. 4:20.

5. Mɛni ha nɛ e he wa ha nyɛminyumu ko kaa e ma dla e kɛ nyɛminyumu kpa ko a kpɛti ɔ?

⁵ Eko ɔ, e he maa wa ha wɔ kaa waa kɛ nihi maa hi si ngɛ tue mi jɔmi mi. Mɛni he je? Mo susu Markb sane ɔ he nɛ o hyɛ. Nyɛminyumu ko tu munyu kɛ si Mark, nɛ e tu e he lakpa munyuhi kɛ tsɔɔ nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ hulɔ. Enɛ ɔ dɔ Mark wawɛɛ nitsɛ. Kɛ Mark pee e ní ha kɛɛ? E de ke, “Ye mi mi fu, nɛ i kɛ lɛ tu munyu basabasa.” Pee se ɔ, Mark pia e he ngɛ nɔ́ nɛ e pee ɔ he, nɛ e bɔ mɔde kaa e ma kpa nyɛminyumu ɔ pɛɛ, konɛ a dla a kpɛti. Se nyɛminyumu ɔ kplɛɛ we nɛ a dla sane ɔ. Benɛ e ba jã a, Mark de e he ke, ‘Mɛni he je e sa nɛ ma ya nɔ nɛ ma hi lɛ pɛɛ kpae be mi nɛ e sume nɛ tue mi jɔmi nɛ ba wa kpɛti ɔ?’ Se kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ko wo Mark he wami kaa e kɔni mi nɛ ko jɔ̃. Mɛni Mark pee?

6. (a) Mɛni nɛ Mark pee kɛ di tue mi jɔmi se? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Mark kɛ munyu nɛ ngɛ Kolose Bi 3:13, 14 ɔ tsu ní?

⁶ Benɛ Mark susu e ní peepee ɔ he ɔ, e yɔse kaa e bɛ e he si, nɛ be komɛ ɔ, e buɔ e he dalɔ. E na kaa e he hia nɛ e tsake e ní peepee. (Kol. 3:8, 9, 12) E ya na nyɛminyumu ɔ ekohu, nɛ e je he si bami mi nɛ e kpa lɛ pɛɛ ngɛ bɔ nɛ e pee e ní ha a he. Jehanɛ hu ɔ, Mark ngma sɛ womi kɛ ha nyɛminyumu ɔ, nɛ e ha nɛ e le kaa e pia e he ngɛ bɔ nɛ lɛ nitsɛ e pee e ní ha a he, nɛ e suɔ nɛ a dla a kpɛti ekohu. Mark he nɔ́ ko nɛ e susu kaa nyɛminyumu ɔ bua maa jɔ he kɛ ya ke lɛ. Se aywilɛho sane ji kaa nyɛminyumu nɛ ɔ ngmɛɛ we sane ɔ he. Se Mark kɔni mi jɔ̃ we, e ya nɔ nɛ e bu fami nɛ Yesu kɛ ha kaa e suɔ e nyɛmimɛ nɛ e ngɔ a tɔmihi kɛ ke mɛ ɔ tue. (Kane Kolose Bi 3:13, 14.) Ke wa ngɛ mɔde bɔe kaa wa ma dla waa kɛ ni kpahi wa kpɛti konɛ tue mi jɔmi nɛ ba, nɛ a kplɛɛ we po ɔ, suɔmi nitsɛnitsɛ nɛ wa ngɛ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa ya nɔ maa ngɔ a tɔmi kɛ ke mɛ, nɛ wa maa sɔle kaa nɔ́ kpakpa ko nɛ je mi kɛ ba.​—Mat. 18:21, 22; Gal. 6:9.

7. (a) Mɛni Yesu wo wɔ he wami kaa waa pee? (b) Mɛni si fɔfɔɛ ko nɛ mi wa nɛ nyɛmiyo ko kɛ kpe?

⁷ Yesu wo wɔ he wami kaa níhi nɛ wa suɔ nɛ nihi nɛ a pee ha wɔ ɔ, e sa nɛ wɔ hu waa ya nɔ nɛ waa pee ha mɛ. Jehanɛ hu ɔ, e ha nɛ wa le kaa e sɛ nɛ wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ nihi nɛ a suɔ wɔ ɔ pɛ. (Luka 6:31-33) Waa ngɔ lɛ kaa nyɛmi ko ngɛ asafo ɔ mi nɛ ke e na mo ɔ, e nga we mo, nɛ e pui o nya mi hulɔ. E ngɛ mi kaa si fɔfɔɛ nɛ ɔ pɔɛ he mohu lɛɛ, se nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Lara a ná enɛ ɔ mi níhi a si kpami. E de ke: “Nyɛmiyo ko ngɛ asafo ɔ mi nɛ ke e na mi ɔ, e pui ye nya mi, se i li nɔ́ he je. Enɛ ɔ gbaa ye nya wawɛɛ, nɛ e ha nɛ ye bua jɔɛ he kaa ma ya asafo mi kpe.” Sisije ɔ, Lara de e he ke: ‘I pee we lɛ nɔ́ ko. Nyɛmimɛ kpahi hu nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ po naa lɛ kaa e woɔ e he.’

8. Mɛni nɛ Lara pee kɛ di tue mi jɔmi se, nɛ mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ e sane ɔ mi?

⁸ Lara pee ní komɛ konɛ e kɛ dla a kpɛti. E sɔle kɛ ha Yehowa, nɛ e mwɔ e yi mi kpɔ kaa e kɛ nyɛmiyo ɔ maa sɛɛ ní. A sɛɛ nyagba a he ní, a fua a sibi, nɛ a dla a kpɛti. E ngɛ kaa nɔ́ nɛ tue mi jɔmi ba. Lara de ke: “Se pee se ɔ, nyɛmiyo ɔ kpale kɛ ya e blema mi. Ye kɔni mi jɔ̃ wawɛɛ nitsɛ.” Sisije ɔ, Lara susu kaa loko e bua maa jɔ ɔ, jã nyɛmiyo ɔ tsake e subai. Nyagbenyagbe ɔ, Lara yɔse kaa nɔ́ nɛ hi pe kulaa nɛ e ma nyɛ maa pee ji kaa e maa ya nɔ nɛ e je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ nyɛmiyo ɔ, nɛ e “ngɔ kɛ pa [lɛ] faa.” (Efe. 4:32–5:2) Lara kai kaa suɔmi nitsɛnitsɛ “kɛ tɔmi wui e mi, e daa níhi tsuo a nya, e heɔ níhi tsuo yeɔ, e ngɔɔ e hɛ kɛ fɔɔ níhi tsuo a nɔ, e fĩɔ si ngɛ níhi tsuo a mi.” (1 Kor. 13:5, 7) Lara susuu we nyagba a he hu. Pee se ɔ, nyɛmiyo ɔ kɛ lɛ ba pee huɛ. Ke o ya nɔ nɛ o ha nɛ tue mi jɔmi hi o kɛ nyɛmimɛ nyɛ kpɛti, nɛ o ya nɔ nɛ o suɔ mɛ ɔ, o ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa “suɔmi kɛ tue mi jɔmi Mawu ɔ kɛ [mo] maa hi si.”​—2 Kor. 13:11.

KOO HLA NIHI A MI

9. Ngɛ Ní Tsumi 10:34, 35 ɔ nya a, mɛni he je nɛ e sɛ nɛ waa hla nihi a mi ɔ?

⁹ Yehowa hlɛ nihi a mi. (Kane Ní Tsumi 10:34, 35.) Ke wa hyɛ we nihi a hɛ mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ji Mawu bimɛ. Ke wa yeɔ fami nɛ ji kaa waa suɔ wa sibi kaa bɔ nɛ wa suɔ wɔ nitsɛmɛ wa he ɔ nɔ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ tue mi jɔmi maa hi waa kɛ wa nyɛmimɛ wa kpɛti.​—Rom. 12:9, 10; Yak. 2:8, 9.

10-11. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ nyɛmiyo ko nyɛ nɛ e je susumi nɛ dɛ kɛ je e juɛmi mi?

¹⁰ Eko ɔ, e he maa wa ha ni komɛ kaa a be nihi a mi hlae. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ́ ko nɛ ba ngɛ nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Ruth ɔ blɔ fa mi. Benɛ e ji jokuɛyo ɔ, nyagba ko ba ngɛ e kɛ nɔ ko nɛ je ma kpa nɔ ɔ a kpɛti. Kɛ enɛ ɔ ná e nɔ he wami ha kɛɛ? Ruth de ke: “I hiɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ kɔɔ jamɛ a ma a he. I susu kaa ja nɛ nihi tsuo nɛ a ngɛ jamɛ a ma a mi ɔ ngɛ, nɛ jã nɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ po ngɛ.” Mɛni ye bua Ruth nɛ e nyɛ nɛ e ye su nɛ ɔ nɔ?

¹¹ Ruth yɔse kaa e nyɛ we nɛ e je susumi yaya tsuo nɛ e hɛɛ ɔ ngɛ e juɛmi mi. E kane nihi nɛ a je jamɛ a ma a mi ɔ a he sane, kɛ amaniɛ bɔmihi nɛ kɔɔ jamɛ a ma a he ɔ he ní ngɛ Yearbook ɔ mi. Kɛkɛ nɛ e de ke: “I bɔ mɔde kaa ma ná susumi nɛ da ngɛ nihi nɛ a je jamɛ a ma a mi ɔ a he. I ba na kaa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ jamɛ a ma a mi ɔ kɛ kã ngɛ Yehowa sɔmɔe. I ba na heii kaa mɛ hu a piɛɛ wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ a he.” Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, Ruth yɔse kaa e sa nɛ e wlua lɛ nɛ e je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ nɔ nɛ e kɛ lɛ ná sane be ko nɛ be ɔ. Ruth de ke: “Be fɛɛ be nɛ i kɛ nyɛminyumu ko aloo nyɛmiyo ko nɛ je jamɛ a ma a mi ɔ maa kpe ɔ, i bɔɔ mɔde kaa ma je huɛ bɔmi su kpo kɛ tsɔɔ lɛ. I kɛ mɛ sɛɛɔ ní konɛ ma le mɛ saminya.” Mɛni lɛ je mi kɛ ba? E de ke: “Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, susumi nɛ dɛ nɛ i hɛɛ ngɛ a he ɔ laa.”

12. Kɛ nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Sarah a peeɔ e ní ha kɛɛ?

¹² Eko ɔ, ni komɛ ngɛ nɛ a hlaa nihi a mi, se a li. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Sarah susu kaa akɛnɛ e hyɛ we nɔ ko he womi nɔ su loo ma nɔ nɛ nɔ ko je, sika nɛ nɔ ko ngɛ, kɛ he blɔ nɛ nɔ ko ngɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ he je ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa e hlɛ nihi a mi. Se e de ke: “Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, i ba yɔse kaa ngɛ anɔkuale mi ɔ, i hlaa nihi a mi.” Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Sarah weku mi bimɛ ɔmɛ ya sukuu kɛ ya tsitsaa, lɔ ɔ he ɔ, e suɔ nɛ e kɛ nihi nɛ mɛ hu a ya sukuu kɛ ya tsitsaa a nɛ bɔ. Be ko ɔ, e de e huɛ ko ke: “I kɛ nihi nɛ a ya sukuu kɛ ya tsitsaa ngɛ asafo ɔ mi ɔ lɛ bɔɔ. I kɛ nihi nɛ a yɛ sukuu kɛ yɛ tsitsaa a bɔɛ.” Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e he hia nɛ Sarah nɛ tsake e ní peepee nɛ ɔ. Ngɛ mɛni blɔ nɔ?

13. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ bɔ nɛ Sarah tsake e ní peepee ha a mi?

¹³ Kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ko ye bua Sarah nɛ e susu e ní peepee ɔ he saminya. Sarah de ke: “E je ye yi ngɛ anɔkuale yemi nɛ i kɛ ngɛ Yehowa sɔmɔe, bɔ nɛ i haa sanehi a heto nɛ e nuɔ tso ha, kɛ bɔ nɛ i kaseɔ Baiblo ɔ ha a he. Kɛkɛ nɛ e tsɔɔ nya kaa ke wa ngɛ wa hɛ mi yae ngɛ Yehowa he ní nɛ wa ngɛ kasee ɔ mi ɔ, e he hia nɛ waa ba wa he si, waa pee wa he humi, nɛ waa na nihi mɔbɔ.” Sarah susu kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ɔ munyu ɔ he saminya, nɛ e de ke: “I ba yɔse kaa nɔ́ nɛ he hia titli ji kaa wa maa pee nihi kpakpa nɛ wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ.” Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, e bɔni juɛmi nɛ da nami ngɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ a he. E de ke: “I bɔ mɔde kaa ma le su kpakpahi nɛ a ngɛ nɛ ha nɛ a he jua wa kɛ ha Yehowa a.” Wɔ hu nɛɛ? E sɛ nɛ wa ha nɛ he nɛ wa ya sukuu kɛ su ɔ nɛ ha nɛ waa nu he kaa wa nɔ kuɔ pe ni kpahi! Ke wa “suɔ nyɛmimɛ a kuu ɔ tsuo” wawɛɛ ɔ, wa be nihi a mi hlae.​—1 Pet. 2:17.

MO JE NUBWƆ PEEMI SU KPO

14. Ngɛ Hebri Bi 13:16 nya a, kɛ Yehowa naa nubwɔ peemi su kpo nɛ wa jeɔ ɔ ha kɛɛ?

¹⁴ Ke wa je nubwɔ peemi su kpo ɔ, Yehowa bua jɔɔ. (Kane Hebri Bi 13:16.) E naa lɛ kaa e ji wa jami ɔ fã, titli ke wa ye bua nihi nɛ e fĩ mɛ ɔ. (Yak. 1:27; 2:14-17) Enɛ ɔ he ɔ, Ngmami ɔ woɔ wɔ he wami kaa waa “nyɛɛ nibwɔ peemi blɔ ɔ nɔ.” (Rom. 12:13) Ke wa je nubwɔ peemi su kpo kɛ tsɔɔ ni kpahi ɔ, e tsɔɔ kaa wa suɔ mɛ, wa susuɔ a he saminya, nɛ wa suɔ nɛ waa kɛ mɛ nɛ bɔ huɛ. Ke waa kɛ nihi bla kɛ nu nɔ́ ko bɔɔ, loo wa ye ní, loo wa ná be nɛ waa kɛ nihi sɛɛ ní ɔ, e haa nɛ Yehowa bua jɔɔ. (1 Pet. 4:8-10) Se ní komɛ ngɛ nɛ ma nyɛ ma ha nɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa ma je nubwɔ peemi su kpo.

15-16. (a) Mɛni he je nɛ eko ɔ, ni komɛ be suɔe nɛ a je nubwɔ peemi su kpo ɔ? (b) Mɛni nɛ ye bua Edit nɛ e je nubwɔ peemi su kpo?

¹⁵ Eko ɔ, si fɔfɔɛ nɛ wa ngɛ mi ɔ ma ha nɛ wa be suɔe kaa wa ma je nubwɔ peemi su kpo. Nyɛ ha nɛ wa susu yalɔyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Edit nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he nɛ waa hyɛ. Loko e ba pee Odasefo no ɔ, e kɛ nihi bɔɛ tsɔ. E susu kaa ni kpahi ma nyɛ maa pee nihi nibwɔ pe lɛ.

¹⁶ Benɛ e ba pee Odasefo no ɔ, e tsake e susumi. E pee níhi nɛ ma ha nɛ e nyɛ nɛ e pee nihi nibwɔ. E de ke: “Benɛ a ngɛ wa Matsɛ Yemi Asa a mae ɔ, asafo mi nɔkɔtɔma ko de mi ke, nyɛminyumu ko kɛ e yo ma ba ye bua wɔ. Lɔ ɔ he ɔ, e bi mi ke ji ma na he ko ha mɛ nɛ a hwɔ otsi enyɔ. I kai bɔ nɛ Yehowa jɔɔ yalɔyo nɛ e je Zarefat ɔ ha a.” (1 Ma. 17:12-16) Nyɛmiyo Edit ha nyɛminyumu ɔ kɛ e yo ɔ he ko nɛ a hwɔ. Anɛ Yehowa jɔɔ lɛ lo? E de ke: “Otsi enyɔ ɔ ba plɛ nyɔhiɔ enyɔ. Wa ba pee huɛmɛ nɛ nyu bi ngɛ wa kpɛti ngɛ nyɔhiɔ enyɔ nɛ ɔ mi.” Edit ba ná huɛmɛ kpakpahi fuu ngɛ asafo ɔ mi. Amlɔ nɛ ɔ, e ji daa blɔ gbalɔ, nɛ e bua jɔɔ kaa e maa fɔ nihi nɛ e kɛ mɛ yaa fiɛɛmi ɔ nine kɛ ba e we mi konɛ a je a hɛ ja bɔɔ. E de ke: “Nɔ́ hami haa mi bua jɔmi! Nɛ ngɛ anɔkuale mi ɔ, i náa jɔɔmi babauu ngɛ mi.”​—Heb. 13:1, 2.

17. Mɛni nɛ Luke kɛ e yo ɔ ba yɔse?

¹⁷ Eko ɔ, wa peeɔ nihi nibwɔ, se anɛ wa ma nyɛ maa pee babauu pe jã lo? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Luke kɛ e yo peeɔ nihi nibwɔ wawɛɛ. A pɔɔ a fɔli, a weku li, a huɛmɛ kɛ kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ɔ nine fɔmi kɛ baa a we mi. Se Luke de ke, “Wa yɔse kaa nihi nɛ waa kɛ mɛ bɔɔ ɔ pɛ nɛ wa fɔɔ mɛ nine.” Mɛni nɛ Luke kɛ e yo ɔ pee nɛ ha nɛ a ya a hɛ mi ngɛ su nɛ ɔ kpo jemi mi?

18. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Luke kɛ e yo ɔ ya a hɛ mi ngɛ nubwɔ peemi mi?

¹⁸ Luke kɛ e yo ɔ susu Yesu munyu nɛ ji, “Ke nyɛ suɔ nihi nɛ a suɔ nyɛ ɔ, mɛni hiɔwo nyɛ ma ná?” a he. Nɛ enɛ ɔ ha nɛ a na nɔ́ nɛ nubwɔ peemi nitsɛnitsɛ tsɔɔ. (Mat. 5:45-47) A yɔse kaa e sa nɛ a kase Yehowa, nɔ nɛ peeɔ nihi tsuo kpakpa a. Enɛ ɔ he ɔ, a mwɔ a yi mi kpɔ kaa a maa fɔ nyɛmimɛ kpahi hu nine kɛ ba a we mi. Luke de ke: “Ke waa kɛ nyɛmimɛ ɔmɛ bla kɛ je wa hɛ ja a, wɔ tsuo wa bua jɔɔ wawɛɛ. Wa woɔ wa sibi he wami, nɛ wa nɔ gbagba tee.”

19. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa ji Yesu kaseli, nɛ mɛni o fia o pɛɛ si kaa o maa pee?

¹⁹ Wa na bɔ nɛ suɔmi nɛ mi wa nɛ wa ma je kpo kɛ tsɔɔ wa nyɛmimɛ ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ ha konɛ waa di tue mi jɔmi se, wa ko hla nihi a mi, nɛ wa je nubwɔ peemi su kpo. E sa nɛ wa je susumi nɛ dɛ tsuo kɛ je wa tsui mi, nɛ waa suɔ wa nyɛmimɛ wawɛɛ kɛ je wa tsui mi. Ke wa pee jã a, wa bua maa jɔ, nɛ lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa ji Yesu kaseli niinɛ.​—Yoh. 13:17, 35.