MARCH 9-15, 2026
LA 45 Ye Tsui Mi Susumi
Yehowa Ma Nyɛ Maa Ye Bua Mo Ke O Hao
“I ji nɔmlɔ nɛ e ní ngɛ mɔbɔ!”—ROM. 7:24.
OTI NƐ NGƐ NÍ KASEMI Ɔ MI
Wa maa na nɔ́ nɛ wa maa pee ke wa hao loo wa kɔni mi jɔ̃.
1-2. Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ wa kpɛti nihi fuu wa blɔ fa mi ɔ, kɛ Paulo hu nuɔ he ha kɛɛ be komɛ? (Romabi 7:21-24)
MƐNI lɛ baa o juɛmi mi ke a wo bɔfo Paulo ta? Ni komɛ naa lɛ kaa sane kpakpa fiɛɛlɔ nɛ e ngɛ kã, tsɔɔlɔ nɛ e he be, loo nɔ nɛ ngma Baiblo mi womihi fuu. Ke mo hu o naa lɛ jã a, e ji anɔkuale. Se kɛ̃ ɔ, be komɛ ɔ, lɛ hu e haoɔ, e kɔni mi jɔ̃ɔ, nɛ e yeɔ tsui kaa wɔ nɔuu.
2 Kane Romabi 7:21-24. Ngɛ sɛ womi nɛ Paulo ngma kɛ ya ha Romabi ɔmɛ mi ɔ, e ha nɛ a le bɔ nɛ e ngɛ he nue ha. Nɛ wa kpɛti nihi fuu hu nuɔ he jã nɔuu. E ngɛ mi kaa Paulo ji Kristofono nɛ e yeɔ anɔkuale mohu lɛɛ, se akɛnɛ e yi mluku he je ɔ, tsa pi be fɛɛ be nɛ e náa lɛ gbɔjɔɔ kaa e maa pee Mawu suɔmi nya ní. Jehanɛ se hu ɔ, ke Paulo kai níhi nɛ e pee loko e ba pee Kristofono ɔ, e haoɔ lɛ. Nɛ nyagba ko nɛ e kɛ ngɛ kpee ngɛ e si himi mi ɔ hu haa nɛ e peeɔ basaa.
3. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi? (Hyɛ “Munyu Nɛ A Tsɔɔ Sisi” ɔ hulɔ.)
3 Ngɛ Paulo si fɔfɔɛ nɛ ɔ tsuo se ɔ, e ha we nɛ bɔ nɛ e ngɛ he nuea ha a nɛ́ ná e nɔ he wami. Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu sane bimihi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔmɛ a he: Mɛni lɛ ha nɛ Paulo nu he kaa e “ní ngɛ mɔbɔ” ɔ? Mɛni e pee konɛ e ko hao tsɔ? Nɛ mɛni wa ma nyɛ maa pee ke wa hao?
NÍ KOMƐ NƐ HAA NƐ PAULO HAOƆ
4. Mɛni lɛ haa nɛ Paulo haoɔ?
4 Níhi nɛ e pee be ko nɛ be. Loko Paulo ma ba pee Kristofono ɔ, e pee ní yayamihi fuu. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e piɛ he nɛ a fia anɔkualetsɛ Stefano tɛ nɛ a gbe lɛ. (Níts. 7:58; 8:1) Jehanɛ hu ɔ, e nyɛɛ hɛ mi nɛ a kɛ wa Kristofo ɔmɛ yi mi wawɛɛ.—Níts. 8:3; 26:9-11.
5. Kɛ Paulo nu he ha kɛɛ benɛ e susu níhi nɛ e pee be ko nɛ be ɔ he ɔ?
5 Benɛ Paulo ba pee Kristofono ɔ, be komɛ ɔ, ní yayamihi nɛ e pee kɛ be ɔ gbaa e nya. E ji nɔ ko nɛ e wa Kristofo ɔmɛ yi mi wawɛɛ nitsɛ. Enɛ ɔ he ɔ, benɛ be ngɛ mi puee ɔ, ke e kai níhi nɛ e pee ɔmɛ ɔ, e haoɔ lɛ wawɛɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ e ngma e kekleekle sɛ womi kɛ ya ha Korintobi ɔmɛ maa pee jeha 55 M.B.K ɔ, e de ke: “I sɛ kaa a tsɛɔ mi bɔfo, ejakaa i wa Mawu asafo ɔ yi mi.” (1 Kor. 15:9) Maa pee jeha enuɔ se ngɛ e sɛ womi nɛ e ngma kɛ ya ha Efesobi ɔmɛ ɔ mi ɔ, e de kaa lɛ “ji nɔmlɔ nyafii pe kulaa ngɛ ni klɔuklɔu ɔmɛ a kpɛti.” (Efe. 3:8) Benɛ e ngma sɛ womi kɛ ya ha Timoteo ɔ hu ɔ, e tsɔɔ kaa jinɛ e “ji musu bɔlɔ kɛ yi mi walɔ kɛ nɔ builɔ.” (1 Tim. 1:13) Ke o hyɛ ɔ, kɛ Paulo maa nu he ha kɛɛ benɛ e ya slaa asafo ɔmɛ nɛ e kɛ nihi nɛ e wa mɛ yi mi ɔ aloo a wekuli ya kpe ɔ?
6. Mɛni ji nɔ́ kpa ko hu nɛ́ ha nɛ Paulo hao wawɛɛ? (Hyɛ sisi ningma a hulɔ.)
6 Mio ko ngɛ e he lo ɔ mi. Paulo kɛ nɔ́ ko nɛ ngɛ lɛ haoe wawɛɛ ɔ to ‘mio ko ngɛ e he lo ɔ mi’ ɔ he. (2 Kor. 12:7) Paulo tsɔɔ we nɔ́ tutuutu nɛ ngɔ haomi ɔ kɛ ba. Se munyu nɛ e kɛ tsu ní ɔ tsɔɔ kaa eko ɔ, hiɔ loo nyagba ko nɛ nya wa lɛ ha nɛ e ngɛ haoe wawɛɛ ɔ nɛ.b
7. Kɛ mluku nɛ Paulo yi ɔ ná e nɔ he wami ha kɛɛ? (Romabi 7:18, 19)
7 Mluku nɛ e yi. Akɛnɛ Paulo yi mluku he je ɔ, e ná we si himi ɔ gbɔjɔɔ. (Kane Romabi 7:18, 19.) E ngɛ mi kaa e suɔ nɛ e pee nɔ́ nɛ da mohu lɛɛ, se mluku nɛ e yi ɔ haa nɛ e he waa kɛ haa lɛ kaa e maa pee jã. E tsɔɔ kaa be fɛɛ be nɛ e suɔ nɛ e pee nɔ́ nɛ da a, e he lo nɛ gbɔjɔ ɔ kɛ lɛ hwuɔ ta. Se kɛ̃ ɔ, e fia e pɛɛ si kaa e maa pee nɔ́ nɛ da. (1 Kor. 9:27) Moo hyɛ bɔ nɛ e kɔni mi ma nyɛ ma jɔ̃ ha ke e kpale ya pee nɔ́ ko nɛ jinɛ e ngɛ mɔde bɔe kaa e be pee hu ɔ!
NƆ́ NƐ PAULO PEE KONƐ E KO HAO TSƆ
8. Mɛni Paulo pee kɛ ye e gbɔjɔmi ɔmɛ a nɔ?
8 Wa na ngɛ Paulo sɛ womi ɔ mi kaa Mawu mumi ɔ ma nyɛ maa ye bua e kɛ e nyɛmimɛ Kristofo ɔmɛ konɛ a nyɛ nɛ a ye a gbɔjɔmi ɔmɛ a nɔ, nɛ a susu ní kpakpahi a he. (Rom. 8:13; Gal. 5:16, 17) Paulo tsɔɔ jemi bami kɛ ní peepeehi nɛ e sa nɛ Kristofohi nɛ a kua konɛ a sa Mawu hɛ mi ɔ heii. (Gal. 5:19-21, 26) Enɛ ɔ ha nɛ wa na kaa Paulo susu e gbɔjɔmi ɔmɛ a he, e hla blɔ tsɔɔmi ngɛ Ngmami ɔ mi, nɛ e na níhi nɛ e sa kaa e pee kɛ ye e gbɔjɔmi ɔmɛ a nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma de kaa lɛ nitsɛ e ngɔ ga womi nɛ e kɛ ha ni kpahi ɔ kɛ tsu ní.
9-10. Mɛni ji ní komɛ nɛ ye bua Paulo nɛ e nyɛ ye bɔ nɛ e ngɛ he nue ha a nɔ? (Efesobi 1:7) (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)
9 E ngɛ mi kaa Paulo kɔni mi jɔ̃ be komɛ mohu lɛɛ, se e ha we nɛ lɔ ɔ nɛ puɛ e bua jɔmi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ a ba de lɛ ní kpakpahi nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ asafo ɔmɛ a mi ɔ, e bua jɔ wawɛɛ. (2 Kor. 7:6, 7) Huɛ bɔmi nɛ ngɛ Paulo kɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ a kpɛti ɔ hu ha nɛ e bua jɔɔ. (2 Tim. 1:4) Nɛ e le hu kaa Yehowa kplɛɛ e nɔ. Ee, Paulo ngɛ bua jɔmi ejakaa e le kaa e kɛ “he nile nɛ e he tsɔ” ngɛ Mawu sɔmɔe. (2 Tim. 1:3) Benɛ a wo lɛ tsu ngɛ Roma a po ɔ, Paulo wo e nyɛmimɛ ɔmɛ he wami kaa a “nya ngɛ Nyɔmtsɛ ɔ mi.” (Flp. 4:4) Ke o susu munyuhi nɛ e tu ɔmɛ a he ɔ, o be yɔsee po kaa e kɛ nyagbahi ngɛ kpee. E ngɛ heii kaa, ke níhi nɛ jɔ̃ɔ nɔ kɔni mi ba e juɛmi mi ɔ, e bɔɔ mɔde kaa e ma susu ní kpakpahi a he o ya nɔuu konɛ e ná bua jɔmi ekohu.
10 Nɔ́ kpa ko nɛ ye bua Paulo nɛ e nyɛ ye bɔ nɛ e ngɛ he nue ha a nɔ ji kaa, e na kpɔmi nɔ́ ɔ kaa nike ní nɛ a ngɔ kɛ ha ngɛ e he. (Gal. 2:20; kane Efesobi 1:7.) Enɛ ɔ he ɔ, e ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa ngɔ e he yayami ɔmɛ kɛ ke lɛ kɛ gu Yesu Kristo nɔ. (Rom. 7:24, 25) E ngɛ mi kaa Paulo yi mluku nɛ e peeɔ tɔ̃tɔ̃mihi mohu lɛɛ, se e ya nɔ nɛ e kɛ bua jɔmi ‘sɔmɔ Mawu ngɛ blɔ klɔuu’ nɔ.—Heb. 9:12-14.
E ngɛ mi kaa Paulo sa si himi ɔ hao lɛ mohu lɛɛ, se kpɔmi nɔ́ ɔ he nɛ e susu ɔ ye bua lɛ (Hyɛ kuku 9-10)
11. Mɛni he je nɛ Paulo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ woɔ wɔ he wami ɔ?
11 Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ Paulo blɔ fa mi ɔ, eko ɔ, wa maa nu he kaa e sa nɛ be fɛɛ be ɔ wa ha nɛ wa munyu tutui, wa ní peepee kɛ níhi nɛ wa susuɔ he ɔ nɛ sa Mawu hɛ mi. Eko ɔ, wɔ hu wa maa nu he kaa wa ní ngɛ mɔbɔ! Benɛ nyɛmiyo ko nɛ e ye jeha 20 kɛ se nɛ a tsɛɛ lɛ ke Eliza ac kɛ si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa ngɛ kpee ɔ, e de ke: “Ke i susu Paulo si fɔfɔɛ ɔ he ɔ, e woɔ mi he wami. Lemi nɛ i ba le kaa pi imi pɛ nɛ i ngɛ he nue jã a ha nɛ ye nɔ gbagba te. Enɛ ɔ hu kaiɔ mi kaa Yehowa le si fɔfɔɛhi tsuo nɛ e sɔmɔli ngɛ mi gblee ɔ.” Kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ wɔ hu wa ná he nile kpakpa, nɛ wa bua nɛ jɔ ke wa kɔni mi jɔ̃ po?
NƆ́ NƐ WA MA NYƐ MAA PEE KE WA NGƐ HAOE
12. Mɛni e sa nɛ waa pee be fɛɛ be konɛ waa ya nɔ nɛ wa ná bua jɔmi?
12 O kɛ o he nɛ wo Mawu jami mi níhi a mi be fɛɛ be. Ke wa pee níhi nɛ ma ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi waa kɛ Mawu wa kpɛti ɔ, lɔ ɔ haa nɛ wa náa juɛmi nɛ da ngɛ níhi a he. Waa kɛ enɛ ɔ ma nyɛ maa to níhi nɛ wa peeɔ be fɛɛ be konɛ wa ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa a he. Ke wa yeɔ niye ní kpakpa, wa gbɔleɔ wa kpɔ mi be fɛɛ be, nɛ wa hwɔɔ mahe bɔ nɛ sa a, wa náa he wami. Jã a kɛ̃ nɛ Mawu Munyu ɔ nɛ wa kaneɔ be fɛɛ be, wa he nɛ wa dlaa kɛ haa asafo mi kpe, sanehi a heto nɛ wa haa ke wa ya asafo mi kpe, kɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɛ waa kɛ wa he woɔ mi ɔ haa nɛ wa bua jɔɔ. Ní nɛ ɔmɛ yeɔ bua wɔ konɛ wa ko hao ngɛ si himi ɔ mi.—Rom. 12:11, 12.
13-14. Kɛ nyɛmimɛ komɛ ná Mawu jami mi níhi nɛ a kɛ a he wo mi be fɛɛ be ɔ he se ha kɛɛ?
13 Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo susu John nɛ e ye jeha 39 nɛ e ná kansa a he nɛ o hyɛ. Sisije ɔ, e ye gbeye, nɛ e hao wawɛɛ. E bi e he ke: ‘Kɛ e ba lɛ kɛɛ nɛ imi niheyo wayoo nɛ ɔ i ná kansa a?’ Jamɛ a be ɔ mi ɔ, e binyumu ye jeha etɛ pɛ. Mɛni lɛ ye bua John nɛ e nyɛ nɛ e da haomi nɛ ɔ nya? E de ke, “Ngɛ haomi nɛ ɔ tsuo se ɔ, i bɔ mɔde wawɛɛ nɛ i kɛ ye weku ɔ wa pee níhi nɛ ma ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa maa hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti. Wa yaa asafo mi kpe, wa yaa fiɛɛmi, nɛ wa peeɔ wa weku Mawu jami be fɛɛ be. Wa peeɔ ní nɛ ɔmɛ ke e he wa ha wɔ po kaa wa maa pee jã.” Pee se ɔ John de ke: “Ngɛ behi nɛ a mi wa mi ɔ, eko ɔ sisije ɔ, wa maa hao wawɛɛ, se i ba na kaa benɛ be ngɛ mi puee ɔ, wa ma ba na kaa Yehowa suɔ wɔ nɛ e ngɛ wɔ ye buae kɛ da nya. Yehowa ma nyɛ maa wo mo he wami kaa bɔ nɛ e pee ha mi ɔ.”
14 Eliza nɛ wa tu e he munyu kɛ sɛ hlami ɔ de ke: “Be fɛɛ be nɛ ma ya asafo mi kpe nɛ ma pee ye dɛ he ní kasemi ɔ, i náa nɔ mi mami kaa Yehowa buɔ mi tue nɛ e suɔ mi niinɛ. Enɛ ɔ haa nɛ ye bua jɔɔ.” Nolan nɛ e ji kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ngɛ Afrika a de ngɛ e kɛ e yo Diane a he ke: “Ke wa kɔni mi jɔ̃ po ɔ, níhi nɛ wa peeɔ ngɛ Mawu jami mi ɔ lɛɛ, wa kpa we. Yehowa yeɔ buaa wɔ nɛ wa náa bua jɔmi be fɛɛ be. Wa le kaa Yehowa maa ye bua wɔ nɛ e maa jɔɔ wɔ kokooko, se wa li blɔ nɔ e maa gu kɛ pee jã”
15. Mɛni wa ma nyɛ maa pee ke wa hao? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.
15 Ke wa hao aloo wa kɔni mi jɔ̃ ɔ, ní kpahi komɛ hu ngɛ nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ da nya. Nɔ́ he tomi nɔ́ ko ji nɛ ɔ nɛ. Moo ngɔ lɛ kaa o se tso ngɛ mo yee. Nɛ akɛnɛ o suɔ nɛ hiɔ ɔ nɛ jɔ he je ɔ, o gbɔleɔ o kpɔ mi bɔɔbɔɔbɔɔ. Se ke o suɔ nɛ o le nɔ́ nɛ ngɛ mo pee nɛ́ o ná tsopa kɛ to he ɔ, e ma bi nɛ o pee níhi a mi hlami ngɛ hiɔ ɔ he aloo o ya na dɔkita. Jã kɛ̃ nɛ ke wa suɔ nɛ waa le nɔ́ nɛ wa maa pee kɛ da haomihi nɛ waa kɛ ngɛ kpee ɔmɛ a nya a, e ma bi nɛ wa hla níhi a mi ngɛ Baiblo ɔ kɛ asafo womi ɔmɛ a mi, aloo wa bi yemi kɛ buami kɛ je Kristofono ko nɛ e nane pi si ɔ ngɔ. Mo ha waa hyɛ ní kpa komɛ hu nɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ.
16. Mɛni lɛ e ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o le níhi nɛ haoɔ mo? (La 139:1-4, 23, 24)
16 Moo sɔle ha Yehowa nɛ e ye bua mo nɛ o le nɔ́ tutuutu nɛ ngɛ mo haoe. Matsɛ David le kaa Yehowa le lɛ saminya. Enɛ ɔ he ɔ, e bi Yehowa kaa e ye bua lɛ konɛ e le “susumihi nɛ haoɔ” lɛ ɔ. (Kane La 139:1-4, 23, 24.) Mo hu o ma nyɛ ma bi Yehowa nɛ e ye bua mo konɛ o le níhi nɛ haoɔ mo, kɛ nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa pee kɛ da nya. O ma nyɛ ma bi o he sanehi komɛ kaa, ‘Mɛni lɛ haa nɛ i haoɔ ngɛ si himi mi? Anɛ nɔ́ ko ngɛ nɛ ke i kai ɔ, e haa nɛ i haoɔ wawɛɛ lo? Anɛ i yaa nɔ nɛ i susuɔ níhi nɛ haoɔ mi ɔ a he be kɛkɛɛ mohu pe nɛ ma je ye juɛmi ngɛ nɔ oya nɔuu lo?
17. Mɛni ji munyuyi komɛ nɛ woɔ nɔ he wami nɛ o ma nyɛ maa kase a he ní? (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)
17 Moo kase níhi nɛ kɔɔ o si fɔfɔɛ ɔ he ngɛ o dɛ he ní kasemi mi. Be komɛ ɔ, e maa hi wawɛɛ kaa o maa kase Yehowa su ɔmɛ ekomɛ a he ní. Ke o pee jã a, o ma ná he se wawɛɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ bɔfo Paulo pue e yi mi tɛ ngɛ kpɔmi nɔ́ ɔ kɛ bɔ nɛ Yehowa kɛ yayami keɔ ha a he ɔ, e ná he se wawɛɛ. Mo hu o ma nyɛ maa pee jã. O ma nyɛ ma hla níhi a mi ngɛ Research Guide for Jehovah’s Witnesses ɔ, Watch Tower Publications Index ɔ, aloo asafo ɔ womihi nɛ a ngɛ o je gbi mi ɔ mi. Ke o na munyuyi komɛ nɛ maa ye bua mo ɔ, moo ngma kɛ fɔ si. O ma nyɛ maa ngɔ kɛ mɛtɛ he nɛ e he be wae ha mo kaa o maa na, konɛ ke o nu he kaa o hao ɔ, o nyɛ nɛ o kane kɛ wo o bua. Bɔɔ mɔde konɛ o ngɔ nɔ́ nɛ o kane ɔ kɛ to o si fɔfɔɛ ɔ he.—Flp. 4:8.
Moo kase níhi nɛ ma wo mo he wami (Hyɛ kuku 17)
18. Kɛ níhi a mi hlami nɛ nyɛmimɛ komɛ pee ɔ ye bua mɛ ha kɛɛ?
18 Eliza nɛ wa tu e he munyu kɛ sɛ hlami ɔ hla níhi a mi kɛ kɔ Hiob sane ɔ he. E de ke: “Ye si fɔfɔɛ ɔ ngɛ kaa Hiob nɔ ɔ. E kɛ nyagbahi kpe nɔtonɔto. E ngɛ mi kaa Hiob li nɔ́ nɛ ngɔ haomi ɔ kɛ ba e nɔ mohu lɛɛ, se e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ ngɛ behi nɛ a mi wa wawɛɛ po mi.” (Hiob 42:1-6) Diane nɛ wa wo e ta kɛ sɛ hlami ɔ de ke: “I kɛ ye huno ɔ wa kase Yehowa su ɔmɛ a he ní ngɛ asafo ɔ womi ɔmɛ a mi. Wa bua jɔ kaa Yehowa ngɛ wɔ yee buae konɛ waa pee wa ní kaa lɛ. Ke wa pee tɔ̃tɔ̃mihi komɛ nɛ wa kɔni mi jɔ̃ ɔ, wa kaiɔ kaa Yehowa ngɛ wɔ dlae konɛ wa ná su kpakpahi. Enɛ ɔ ha nɛ wa hɛ kɛ su e he wawɛɛ.”—Yes. 64:8.
O KƐ NƆ MI MAMI NƐ HYƐ HWƆƆ SE BLƆ
19. Kɛ wa ma nyɛ maa nu he ka kɛɛ be komɛ, nɛ mɛni nɔ mi mami wa ma nyɛ ma ná?
19 Ke waa kɛ ga womihi tsuo nɛ a kɛ ha ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ tsu ní po ɔ, be komɛ ɔ, wa ma nyɛ maa hao, nɛ wa kɔni mi ma nyɛ ma jɔ̃. Se ke wa nu he jã po ɔ, ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, wa ma nyɛ maa da nya. Akɛnɛ huɛ bɔmi kpakpa ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti, nɛ e bua jɔ nɔ́ nɛ wa nyɛɔ peeɔ kɛ haa lɛ ɔ he he je ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa wa si himi maa pee kpakpa, nɛ wa bua maa jɔ.
20. Mɛni o fia o pɛɛ si kaa o maa pee?
20 Nyɛ ha nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa be hae nɛ nyagbahi nɛ waa kɛ ngɛ kpee, níhi nɛ wa pee be ko nɛ be, aloo wa gbɔjɔmihi nɛ puɛ bua jɔmi nɛ wa ngɛ ɔ kɔkɔɔkɔ. Ke wa hao po ɔ, Yehowa maa ye bua wɔ kɛ da nya. (La 143:10) Wa ngɛ be nɛ e be kɛe nɛ wa ma susu ní kpakpahi sɔuu a he ɔ blɔ hyɛe. Jamɛ a be ɔ, wa be haoe hu, nɛ wa bua maa jɔ kaa wa ngɛ Yehowa, Mawu nɛ e ngɛ suɔmi ɔ sɔmɔe.
LA 34 Ma Pee Nɔ́ Nɛ Da
a MUNYU NƐ A TSƆƆ SISI: Ní kasemi nɛ ɔ kɔɔ nihi nɛ be komɛ ɔ, a haoɔ loo a bua jɔɛ ɔ a he. Tsa pi nihi nɛ a ngɛ hao be kɛkɛɛ nɛ lɔ ɔ ná a juɛmi nɔ he wami, nɛ́ a hia dɔkitahi a yemi kɛ buami ɔ a he nɛ e kɔɔ.
b Munyuhi nɛ Paulo ngma a tsɔɔ kaa e hɛngmɛ hyɛ we nɔ kpakpa ko. Enɛ ɔ ha nɛ e he wa ha lɛ kaa e maa ngma sɛ womi kɛ ya ha asafo ɔmɛ, nɛ e he wa ha lɛ hu kaa e maa hia blɔ kɛ ya fiɛɛ. (Gal. 4:15; 6:11) Eko ɔ, Paulo hao ejakaa lakpa tsɔɔli tu munyu kɛ si lɛ. (2 Kor. 10:10; 11:5, 13) Wa li nyagba nɛ ɔmɛ a kpiti nɔ́ nɛ ha nɛ Paulo hao mohu lɛɛ, se wa le kaa jamɛ a ní ɔmɛ ha nɛ e kɔni mi jɔ̃ɔ be komɛ.
c A tsake biɛ ɔmɛ ekomɛ.