Sigarette—Wys jy dit van die hand?
’n Nasie wat tabak aan die wêreld help bekend stel het, neem die voortou met waarskuwings oor die gevare daarvan.
“TABAK”, het ’n geskiedkundige geskryf, “het voor die ontdekking van Amerika geen opgetekende geskiedenis gehad nie.” Inboorlinge van die Karibiese Eilande het dit aan Columbus gegee. Die uitvoer daarvan het die voortbestaan van Jamestown, die eerste permanente Britse kolonie in Noord-Amerika, verseker. Die verkope daarvan het die Amerikaanse Revolusie help finansier. En die vroeë Amerikaanse presidente, George Washington en Thomas Jefferson, was tabakboere.
In meer onlangse tye het Hollywood sigarette gebruik as ’n simbool van avontuur, sjarme en manlikheid. Amerikaanse soldate het dit aan mense gegee wat hulle teëgekom het in lande waar hulle geveg het. En daar word gesê dat sigarette ná die Tweede Wêreldoorlog “van Parys tot Peking” as ruilmiddel gebruik is.
Maar dinge het verander. Op 11 Januarie 1964 het die Amerikaanse geneesheer-generaal ’n verslag met 387 bladsye vrygestel wat rokery verbind het met emfiseem, longkanker en ander ernstige siektes. Kort daarna het die landswet vereis dat die woorde “Waarskuwing: Sigaretrokery kan jou gesondheid benadeel” op elke pakkie sigarette verskyn wat in die Verenigde State verkoop word. Nou is rokery na bewering die oorsaak van ’n geraamde 434 000 sterftes per jaar in die Verenigde State. Dit is meer as al die Amerikaners wat gedurende die afgelope eeu in gevegte gesneuwel het!
Beperkings word ingestel
Meer as tien jaar gelede het Aspen, Colorado, ’n gewilde wintervakansieplek, rokery in sy restaurante verbied. Sedertdien het nie-rookgedeeltes algemener geword in restaurante, werksplekke en ander openbare plekke. ’n Paar jaar gelede het ’n Kaliforniër sy dogter gevra waar die nie-rookgedeelte in ’n restaurant in Virginië is. “Pa”, het sy geantwoord, “dit is tabakwêreld dié!” Met sy volgende besoek was die helfte van daardie restaurant vir nie-rokers gereserveer. Onlangs het hy niemand daar sien rook nie.
Maar om afsonderlike gedeeltes vir rokers te hê, het nie die probleem opgelos nie. Groot staatsondersteunde reklameborde langs vername Kaliforniese hoofweë het gevra: “Dink jy rook weet hoe om in die rookgedeelte te bly?”
Toe die stad New York rokery in sy groter restaurante verbied het, het eienaars gekla dat toeriste uit Europa waar daar, volgens hulle, min regulasies is wat rokery beheer, nie daarheen sou kom nie. Tog het ’n vroeëre opname getoon dat 56 persent van alle Amerikaners eerder na ’n restaurant sal gaan waar rook verbode is, terwyl net 26 persent minder geneig sal wees om dit te doen.
In die moltreine van die stad New York is daar ’n teken wat sê: “In enige taal is die boodskap dieselfde: Rook verbode, enige tyd, enige plek, in ons stasies of op ons treine. Dankie.” Die teken het hierdie boodskap nie net in Engels nie, maar ook in 15 ander tale.
Is dit werklik so ’n ernstige saak? Ja. As 300 mense in ’n groot ramp sou sterf, sal dit dae lank, dalk selfs weke lank, in die nuus wees. Maar ’n artikel in The Journal of the American Medical Association het gesê dat 53 000 Amerikaners na raming elke jaar sterf aan die langtermyngevolge daarvan om ander mense se sigaretrook in te asem. Dít, het die tydskrif gesê, sal die inaseming van sulke tweedehandse sigaretrook, of sigaretrook in die omgewing, “die derde leidende oorsaak van voorkombare sterftes maak naas aktiewe rokery en alkohol”.
Kinders—weerlose slagoffers
Wat van rokery in die huis? Healthy People 2000, ’n publikasie van die Amerikaanse regering wat doelwitte stel om “vroeë sterftes en onnodige siekte en ongeskiktheid” te verminder, het gesê: “Tabakgebruik is verantwoordelik vir meer as een uit elke ses sterftes in die Verenigde State en is die vernaamste enkele oorsaak van voorkombare sterftes en siektes in ons gemeenskap.”
Dit het bygevoeg: “Sigaretrokery tydens swangerskap dra daartoe by dat 20 tot 30 persent van die babas by geboorte te min weeg, tot 14 persent te vroeg gebore word en ongeveer 10 persent van alle babas sterf.” Dit het gesê dat moeders wat rook die stowwe in tabakrook nie net na die baba kan oordra deur hom te borsvoed of naby hom te rook nie, maar ook deur “die baba in ’n kamer te sit waar daar onlangs gerook is”.
Vaders is ook hierby betrokke. Dieselfde publikasie het hierdie raad gegee: “As mense wat met kinders in aanraking kom, moet rook, behoort hulle buitekant te rook of in gebiede waar die rook nie gaan na plekke waar die kind dalk is nie.” Die gevaar vergroot na gelang van die getal volwassenes wat in dieselfde vertrek rook en die aantal sigarette wat gerook word. Joycelyn Elders, die voormalige Amerikaanse geneesheer-generaal, het dus gesê: “Jou kinders is die onskuldige slagoffers van jou verslawing.”
Ander mense loop ook gevaar. ’n Staatsondersteunde televisieadvertensie in Kalifornië het ’n bejaarde man gewys wat alleen sit. Hy het gesê dat sy vrou altyd oor sy rokery geneul het. “Sy het selfs gedreig om my nie meer te soen as ek nie ophou nie. Ek het gesê dat dit mý longe en mý lewe is. Maar ek was verkeerd. Ek het nie opgehou nie. Ek het geen idee gehad dat die lewe wat ek sou verloor nie myne was nie . . . Dit was hare.” Die bejaarde man het met ’n droewige uitdrukking na haar foto gekyk en bygevoeg: “My vrou was my lewe.”
Veranderde beskouing
Sulke waarskuwings het bygedra tot ’n groot afname in rokery in die Verenigde State. Verbasend genoeg het ’n geraamde 46 miljoen Amerikaners—49,6 persent van diegene wat ooit gerook het—opgehou!
Maar tabakmaatskappye het groot reklamebegrotings en veg terug. Daar is nou ’n stadiger afname wat rokery betref. Joseph A. Califano jr., van die Universiteit van Columbia se Sentrum vir Verslawing en die Misbruik van Verslawende Middels in New York, het gesê: “Die grootste bedreiging wat die tabakbedryf vir die openbare gesondheid inhou, [is] hulle gebruik van reklame en bemarking wat gerig is op kinders en tienderjariges wat ’n nuwe oes van verslaafdes aan hulle dodelike produkte verteenwoordig.”
The Journal of the American Medical Association het gesê: “’n Geraamde 3000 jongmense, meestal kinders en adolessente, word elke dag gewoonterokers. Dit verteenwoordig ongeveer 1 miljoen nuwe rokers elke jaar wat die sowat 2 miljoen rokers wat elke jaar óf ophou óf sterf gedeeltelik vervang.”
Meer as die helfte van alle rokers in Amerika begin op 14-jarige ouderdom rook. David Kessler, kommissaris van die Amerikaanse Voedsel- en Medisyneraad, het gesê dat bykans 1000 van die 3000 kinders wat elke dag begin rook uiteindelik aan rookverwante siektes sal sterf.
As jy sulke syfers kommerwekkend vind, sal dit goed wees om te onthou dat ons kinders ons voorbeeld volg. As ons nie wil hê dat hulle moet rook nie, moet ons dit ook nie doen nie.
Oorsese verkope
Hoewel sigaretverbruik in Amerika gedaal het, word die buitelandse mark groter. Die Los Angeles Times het berig dat “uitvoer meer as verdriedubbel het en dat die oorsese verkope van Amerikaanse tabak die hoogte ingeskiet het”. The New England Journal of Medicine het gesê dat daar in ontwikkelende lande “min klem gelê word op die gevare van rokery”, wat tabakmaatskappye in staat stel “om buitelandse markte vinnig binne te dring”.
Tog het Patrick Reynolds, seun van R. J. Reynolds jr. en nakomeling van die stigter van die maatskappy wat Camel- en Winston-sigarette vervaardig, gesê dat 1 uit 5 sterftes in die Verenigde State as gevolg van rokery is. Reynolds het ook volgens berig gesê dat rokery jaarliks meer sterftes veroorsaak as kokaïen, alkohol, heroïen, vuur, selfmoord, moord, vigs en motorongelukke alles tesame en dat dit in ons era die enkele mees voorkombare oorsaak is van dood, siekte en verslawing.
Klink dit vreemd dat die nasie wat gehelp het om die wêreld te leer rook nou landswyd al hoe meer teenkanting teen tabak ondervind? Indien wel, sal dit miskien goed wees om ons af te vra: ‘Wie sal die beste antwoord hê?’
Die tydskrif Modern Maturity het van ’n vrou vertel wat meer as 50 jaar lank gerook het. Sy het gesê: “Wanneer jy verslaaf is, is jy daarin vasgevang.” Maar sy het ontslae geraak van die droombeeld wat haar destyds laat begin rook het, haar verskonings ontleed oor waarom sy wou aanhou en toe rook opgegee.
“Probeer dit”, het sy geskryf. “Dit is wonderlik.”
[Lokteks op bladsy 21]
Daar is al “geraam dat tabak tydens die negentigerjare in ontwikkelde lande die oorsaak sal wees van ongeveer 30 persent van alle sterftes onder diegene wat 35 tot 69 jaar oud is, wat dit die grootste enkele oorsaak van vroeë sterftes in die ontwikkelde wêreld maak”.—NEW ENGLAND JOURNAL OF MEDICINE
[Venster/Prent op bladsy 22]
KANKERWAARSKUWINGS
Die volgende waarskuwings kom uit die Amerikaanse Kankervereniging se brosjures Facts on Lung Cancer en Cancer Facts & Figures—1995:
• “Die gevaar van longkanker vir vrouens wat nie rook nie, is 35% hoër as hulle mans rook.”
• “’n Geraamde 90% van longkankergevalle by mans en 79% by vroue word deur sigaretrokery veroorsaak.”
• “Vir ’n roker wat twee pakkies per dag oor 40 jaar gerook het, is die kanse om aan longkanker te sterf sowat 22 keer groter as vir ’n nie-roker.”
• “Die beste beveiliging teen longkanker is om nooit te begin rook nie of om onmiddellik op te hou.”
• “Daar bestaan nie so iets soos ’n veilige sigaret nie.”
• “Die gebruik van pruimtabak of snuif vergroot die gevaar van mond-, larinks-, keel- en slukdermkanker en is ’n hoogs verslawende gewoonte.”
• “Die bykomende gevaar van kanker in die wang en tandvleis kan bykans vyftigvoudig toeneem onder mense wat snuif oor die langtermyn gebruik.”
• “Mense wat rook opgee, ongeag hulle ouderdom, leef langer as mense wat aanhou rook. Diegene wat rook opgee voordat hulle 50 is se kanse is die helfte kleiner om in die volgende 15 jaar te sterf vergeleke met diegene wat aanhou rook.”
[Venster/Prent op bladsy 24]
DIE BOER SE DILEMMA
Tabak het al geslagte lank gesinne onderhou wie se plase te klein is om met enige ander gewas ’n bestaan daaruit te maak. Hierdie feit het natuurlik gewetenskwellinge by baie mense laat ontstaan. Stanley Hauerwas, ’n professor van teologiese etiek aan die Duke-universiteit, ’n universiteit wat deur ’n tabakbaron tot stand gebring is, het gesê: “Ek dink die grootste foltering vir mense wat met tabak boer, is dat . . . hulle, toe hulle daarmee begin boer het, nie geweet het dat dit enigeen sou doodmaak nie.”
[Prent op bladsy 23]
Rook bly nie in die rookgedeelte nie
[Prent op bladsy 23]
Rokery tydens swangerskap dra daartoe by dat ongeveer 10 persent van alle babas sterf