Hulle het dit vermaak genoem
DAAR was groot opgewondenheid in die amfiteater. Tienduisende het vir een van antieke Rome se opwindendste skouspelle bymekaargekom. Vlae, rose en kleurvolle muurtapyte het die arena vrolik versier. Fonteine het geparfumeerde water uitgespuit, wat die lug met aangename geure gevul het. Die rykes was uitgedos in hulle spoggerigste klere. Tussendeur die geklets van die skare was daar harde gelag, maar die ligsinnigheid van hierdie skare het die afgryslikheid weerspreek van wat binnekort sou gebeur.
Kort voor lank het die onheilspellende geskal van die tubæ twee gladiators die teken gegee om te kom veg. Die skare was histeries terwyl die vegters mekaar met genadelose barbaarsheid aangeval het. Die gekletter van hulle swaarde kon amper nie bo die toeskouers se oorverdowende gejuig gehoor word nie. Skielik, met ’n vinnige beweging, het die een vegter sy teenstander platgeslaan. Die lot van die neergeslane gladiator was nou in die hande van die toeskouers. As hulle met hulle sakdoeke gewaai het, sou hy lewe. Met ’n enkele gebaar met hulle duime het die toeskouers—vrouens en meisies inkluis—die doodslag beveel. Oomblikke later is die lewelose liggaam van die arenavloer afgesleep, die bloeddeurweekte grond met grawe omgeskoffel, vars sand gestrooi en het die skare hulle vir die res van die bloedbad gereedgemaak.
Vir baie wat in antieke Rome gewoon het, was dit vermaak. “Nie eens die strengste moraliste het enige beswaar gemaak teen hierdie genot wat mense uit bloedvergieting geput het nie”, sê die boek Rome: The First Thousand Years. En die gladiatorspele was net een vorm van verdorwe vermaak wat Rome aangebied het. Lewensgetroue seeslae is ook uitgevoer vir die vermaak van bloeddorstige toeskouers. Selfs openbare teregstellings is gehou, waartydens die veroordeelde misdadiger aan ’n paal vasgemaak en deur uitgehongerde wilde diere verskeur is.
Vir diegene wie se smaak minder bloeddorstig was, het Rome verskeie verhoogstukke aangebied. Tydens die mimieke—kort opvoerings oor die alledaagse lewe—“was egbreuk en buite-egtelike verhoudings die hooftemas”, het Ludwig Friedländer, in Roman Life and Manners Under the Early Empire, geskryf. “Die taal was vol vulgêre uitdrukkings en die humor was grof, en hulle het voortdurend gesigte getrek, vuil gebare gemaak en, bowenal, eienaardige danse op fluitmusiek uitgevoer.” Volgens The New Encyclopædia Britannica “bestaan daar bewyse dat daar in die tyd van die Romeinse Ryk in werklikheid egbreuk op die mimiekverhoog gepleeg is”. Friedländer het die mimiek tereg “die mees onbeskaamde van al die klugspele [genoem] wat onsedelikheid en onbetaamlikheid betref”, en hy het bygevoeg: “Die wellustigste tonele is die hardste toegejuig.”a
Wat van vandag? Het die mens se smaak verander wat vermaak betref? Beskou die getuienis wat in die volgende artikel bespreek word.
[Voetnoot]
a Soms is ’n teregstelling op die verhoog voltrek om ’n opvoering realisties te maak. Die boek The Civilization of Rome sê: “Dit was nie ongewoon vir ’n misdadiger wat ter dood veroordeel is om op die kritieke oomblik die plek van die akteur in te neem nie.”
[Foto-erkenning op bladsy 3]
The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck