Die gevolge van trots—Hoe ernstig?

HET jy al ooit met iemand te doen gehad wat jou opsetlik probeer verkleineer het? Dalk ’n bestuurder, ’n baas, ’n opsiener of selfs ’n familielid wat op jou neergesien het en jou uiters minagtend behandel het? Hoe het jy oor hierdie persoon gevoel? Was jy aangetrokke tot sy persoonlikheid? Beslis nie! Waarom nie? Omdat trots struikelblokke veroorsaak en kommunikasie belemmer.

Trots veroorsaak dat ’n mens almal verkleineer, sodat jy altyd beter as ander lyk. Iemand met so ’n gesindheid sê selde iets goeds oor ander. Daar is altyd die een of ander negatiewe kwalifiserende frase—“ja, dit is dalk waar, maar hy het hierdie probleem of daardie fout”.

In Thoughts of Gold in Words of Silver word trots beskryf as “’n euwel wat altyd afbreek. Dit verteer ’n mens en laat baie min oor om te bewonder.” Is dit enigsins verbasend dat niemand op hulle gemak voel by ’n trotse persoon nie? Trouens, die gevolg is dikwels dat ’n trotse persoon baie min ware vriende het. “Daarenteen”, sê dieselfde boek verder, “is die wêreld lief vir nederige mense—nie nederige mense wat trots is daarop nie, maar dié wat werklik nederig is.” Die Bybel sê gepas: “Die trotsheid van ’n mens verneder hom, maar die nederige van gees sal eer verkry.”—Spreuke 29:23.

Maar nog belangriker as vriendskap of eer van mense, hoe raak trots ’n mens se verhouding met God? Hoe beskou God die trotses, die hoogmoediges en die verwaandes? Trotsheid of nederigheid—maak dit vir hom saak?

’n Les in nederigheid

Die geïnspireerde skrywer van Spreuke sê: “Trotsheid kom voor die verbreking, en hoogmoed kom voor die val. Dit is beter om nederig van gees te wees saam met die ootmoediges as om buit te verdeel met die trotsaards” (Spreuke 16:18, 19). Die wysheid van hierdie woorde word goed bevestig deur die voorbeeld van die Siriese generaal Naäman, wat in die tyd van die Israelitiese profeet Elisa geleef het.

Naäman was melaats. In sy soeke na genesing het hy na Samaria gereis met die gedagte dat Elisa hom persoonlik te woord sou staan. Maar die profeet het sy kneg na Naäman gestuur om vir hom te sê om hom sewe maal in die Jordaanrivier te was. Naäman het hom vererg oor die behandeling en raad. Waarom kon die profeet nie uitkom en self met hom praat pleks van ’n kneg te stuur nie? En enige Siriese rivier was tog sekerlik net so goed soos die Jordaan! Sy probleem was trotsheid. Die gevolg? Gelukkig het hy na wyse raad geluister. “Daarop het hy afgeklim en sewe maal in die Jordaan ondergeduik volgens die woord van die man van God, en sy vlees het teruggekeer soos die vlees van ’n jong seun, en hy het rein geword.”—2 Konings 5:14.

Partykeer hou net ’n bietjie nederigheid groot voordele in.

Die gevolge van verwaandheid

Die gevolge van trots kan egter baie ernstiger wees as om bloot iets voordeligs te verbeur. Daar is nog ’n soort trots wat uitgedruk word deur die woord “hubris”, wat omskryf word as “oordrewe trots of selfvertroue wat dikwels vergelding tot gevolg het” (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary). Hierdie woord kom direk uit Grieks, en volgens die Grekis William Barclay, “is hubris ’n kombinasie van trots en wreedheid . . . , die verwaande minagting wat veroorsaak dat [mense] die harte van [hulle] medemens vertrap”.

’n Duidelike voorbeeld van hierdie soort oordrewe trots verskyn in die Bybel. Dit is die geval van Hanun, die koning van Ammon. Insight on the Scriptures verduidelik: “Weens die liefderyke goedhartigheid wat Nahas aan hom betoon het, het Dawid boodskappers gestuur om Hanun oor die verlies van sy vader te vertroos. Maar Hanun, wat deur sy vorste oortuig is dat Dawid dit bloot vir die skyn gedoen het sodat hy die stad kon verken, het Dawid se knegte oneer aangedoen deur die helfte van hulle baard af te skeer en hulle klere in die helfte te sny tot by hulle sitplekke en het hulle toe weggestuur.”a Aangaande hierdie voorval sê Barclay: “Daardie behandeling was hubris. Dit was ’n kombinasie van ’n belediging, smaad, openbare vernedering.”—2 Samuel 10:1-5.

Ja, die trotse persoon is in staat tot hubris, om vermetel te wees, om ander te verneder. Hy geniet dit om mense op ’n koue, onpersoonlike manier seer te maak en verlustig hom dan in die ander persoon se ongemak en skande. Maar om iemand se selfrespek te ondermyn of te vernietig, is ’n tweesnydende swaard. Dit veroorsaak dat ’n mens ’n vriend verloor en, heel waarskynlik, ’n vyand maak.

Hoe kan enige ware Christen sulke skadelike trots openbaar, aangesien sy Meester hom beveel het dat ‘hy sy naaste moet liefhê soos homself’? (Matteus 7:12; 22:39). Dit is eenvoudig teenstrydig met alles wat God en Christus voorstaan. Om dié rede maak Barclay die ernstige opmerking: “Hubris is die trots wat veroorsaak dat ’n mens God verontagsaam.” Dit is die trots wat sê: “Daar is geen God nie” (Psalm 14:1). Of soos Psalm 10:4 sê: “Die goddelose, met sy neus in die hoogte, sê: Hy ondersoek nie: daar is geen God nie—dit is al sy gedagtes!” Sulke trots, of hoogmoed, vervreem nie net vriende en familielede van ’n mens nie, maar ook God. Inderdaad ernstige gevolge!

Moenie toelaat dat trots jou aantas nie

Trots kom in baie vorme voor—trots wat voortspruit uit nasionalisme, uit rassisme, uit klasse- en kasteverskille, uit opvoeding, rykdom, aansien en mag. Trots kan jou maklik op verskillende maniere aantas en jou persoonlikheid bederf.

Baie mense lyk nederig wanneer hulle met hulle meerderes of selfs hulle gelykes te doen het. Maar wat gebeur wanneer die skynbaar nederige persoon in ’n gesagsposisie kom? Skielik word hy ’n despoot wat die lewe onaangenaam maak vir dié wat hy meen sy minderes is! Dit gebeur dalk met party wanneer hulle ’n uniform aantrek of ’n kenteken dra wat mag impliseer. Selfs regeringswerkers kan ’n trotse houding begin aanneem in die manier waarop hulle die publiek behandel en dink dat die publiek daar is om húlle te dien en nie andersom nie. Trots kan jou hardvogtig en ongevoelig maak; nederigheid kan jou goedhartig maak.

Jesus kon trots en hardvogtig teenoor sy dissipels gewees het. Hy was ’n volmaakte man, die Seun van God, wat met onvolmaakte, impulsiewe, voortvarende volgelinge te doen gehad het. Maar watter uitnodiging het hy aan diegene gerig wat geluister het? “Kom na my toe, almal wat swoeg en swaar belaai is, en ek sal julle verkwik. Neem my juk op julle en leer by my, want ek is saggeaard en nederig van hart, en julle sal verkwikking vir julle siele vind. Want my juk is sag en my vrag is lig.”—Matteus 11:28-30.

Probeer ons altyd om Jesus se voorbeeld na te volg? Of vind ons dat ons hardvogtig, onbuigsaam, despoties, onbarmhartig, trots is? Probeer soos Jesus ander verkwik, nie onderdruk nie. Weerstaan die verwoestende uitwerking van trots.

Is alle trots dan in die lig van die voorgaande verkeerd?

Selfrespek teenoor verwaandheid

Trots is ook “’n redelike of geregverdigde selfrespek” (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary). Selfrespek beteken dat ’n mens jouself respekteer. Dit beteken dat jy wel besorg is oor wat ander mense van jou dink. Jy is besorg oor jou voorkoms en jou reputasie. Die Spaanse spreekwoord is waar: “Sê vir my saam met wie jy loop en ek sal vir jou sê wie jy is.” As jy verkies om met mense om te gaan wat slordig, lui en ongepoets is en vuil taal gebruik, sal jy soos hulle word. Hulle gesindhede sal jou beïnvloed, en jy sal, soos hulle, ’n gebrek aan selfrespek hê.

Daar is natuurlik die ander uiterste—trots wat tot verwaandheid of ydelheid lei. Die skrifgeleerdes en Fariseërs in Jesus se dag was trots op hulle tradisies en hulle hipergodsdienstige voorkoms. Jesus het aangaande hulle gewaarsku: “Al die werke wat hulle doen, doen hulle om deur die mense gesien te word; want hulle maak die geskriftedosies wat hulle as beskermmiddel dra breër, en hulle vergroot die fraiings van hulle klere [om vromer voor te kom]. Hulle hou van die vernaamste plek by aandmaaltye en die voorste sitplekke in die sinagoges en die begroetinge op die markpleine en om deur die mense Rabbi genoem te word.”—Matteus 23:5-7.

Gepaste trots is dus ’n gebalanseerde gesindheid. Onthou ook dat Jehovah die hart sien, nie net die uiterlike vertoon nie (1 Samuel 16:7; Jeremia 17:10). Eiegeregtigheid is nie dieselfde as God se geregtigheid nie. Maar nou is die vraag: Hoe kan ons ware nederigheid aankweek en die ernstige gevolge van trots vermy?

[Voetnoot]

[Prent op bladsy 4]

’n Bietjie nederigheid het vir Naäman groot voordele meegebring