Wie vorm jou denke?

“NIEMAND sê vir my wat om te dink nie! En niemand sê vir my wat om te doen nie!” As iemand dit so nadruklik sê, beteken dit gewoonlik dat hy baie vertroue in homself en sy eie oordeel het. Is dit hoe jy voel? Dit is te verstane dat niemand anders besluite vir jou moet neem nie. Maar is dit verstandig om voetstoots te verwerp wat moontlik goeie raad is? Kan hoegenaamd niemand jou ooit help om wyse besluite te neem nie? Hoe dit ook al sy, kan jy werklik seker wees dat iemand nie miskien, sonder dat jy selfs daarvan bewus is, jou denke vorm nie?

Voor die Tweede Wêreldoorlog het Joseph Goebbels, Hitler se propagandaleier, beheer oor Duitsland se rolprentbedryf oorgeneem. Waarom? Omdat hy besef het dat dit hom ’n uiters kragtige wapen sou gee waarmee hy “mense se oortuigings en gevolglik hulle gedrag [kon] beïnvloed” (Propaganda and the German Cinema 1933-1945). Jy is waarskynlik bewus van die afgryslike doeltreffendheid waarmee hy dit en ander middele gebruik het om gewone, redelike mense te manipuleer om die Nazi-filosofie blindelings te volg.

Dit is ’n feit dat jou denkwyse, en gevolglik jou optrede, altyd op die een of ander wyse deur die gevoelens en beskouings beïnvloed word van diegene na wie jy luister. Dit is natuurlik nie noodwendig ’n slegte ding nie. As dit mense is wat jou belange op die hart dra—soos onderwysers, vriende of ouers—sal hulle raad en advies baie voordelig wees. Maar as hulle mense is wat slegs hulle eie voordeel soek en wat self mislei is of wie se denke verdorwe is, “bedrieërs van die verstand”, soos die apostel Paulus hulle beskryf het, moet jy op jou hoede wees!—Titus 1:10; Deuteronomium 13:6-8.

Moet dus nie oorgerus word en meen dat niemand jou ooit kan beïnvloed nie. (Vergelyk 1 Korintiërs 10:12.) Dit gebeur waarskynlik alreeds—meer dikwels as wat jy dalk wil erken—sonder dat jy eens daarvan bewus is. Neem die eenvoudige voorbeeld van watter produk jy besluit om te koop wanneer jy inkopies doen. Is dit altyd ’n besluit wat heeltemal persoonlik en redelik is? Of beïnvloed ander mense, wat jy dikwels nie sien nie, jou keuse op subtiele maar kragtige wyse? Die navorsingsjoernalis Eric Clark dink so. “Hoe meer ons deur reklame gebombardeer word”, sê hy, “hoe minder merk ons dit op, en tog is dit onvermydelik dat ons daardeur beïnvloed word.” Hy berig ook dat “die meeste mense”, wanneer hulle gevra word hoe doeltreffend hulle dink reklame is, “saamstem dat dit werk, maar nie op hulle nie”. Mense is geneig om te dink dat almal behalwe húlle kwesbaar is. “Hulle is blykbaar die enigstes wat immuun is.”—The Want Makers.

Word jy in Satan se vorm gedruk?

Of jy deur alledaagse reklame beïnvloed word of nie, sal dalk nie ernstige gevolge hê nie. Daar is egter ’n ander invloed wat baie gevaarliker is. Die Bybel toon duidelik dat Satan die meestermanipuleerder is (Openbaring 12:9). Sy filosofie is basies dieselfde as die denkwyse van ’n reklameagent wat gesê het dat daar twee maniere is om klante te beïnvloed—“deur hulle te mislei of deur hulle te kondisioneer”. As propagandiste en adverteerders sulke subtiele tegnieke kan gebruik om jou denke te vorm, hoeveel bedrewener moet Satan tog nie wees in die gebruik van soortgelyke taktiek nie!—Johannes 8:44.

Die apostel Paulus het dit geweet. Hy het gevrees dat party van sy mede-Christene hulle waaksaamheid sou verslap en slagoffers van Satan se misleiding sou word. Hy het geskryf: “Ek is bang dat, soos die slang Eva deur sy listigheid verlei het, julle verstande op die een of ander wyse verderf sal word, weg van die opregtheid en die kuisheid af wat die Christus toekom” (2 Korintiërs 11:3). Neem daardie waarskuwing ernstig op. Anders kan jy soos daardie mense wees wat glo dat propaganda en kondisionering wel werk—“maar nie op hulle nie”. Die feit dat sataniese propaganda wel werk, kan duidelik oral om ons gesien word in die wreedheid, verdorwenheid en huigelary wat hierdie geslag kenmerk.

Paulus het sy mede-Christene gevolglik gesmeek om “op [te hou] om na hierdie stelsel van dinge gevorm te word” (Romeine 12:2). Een Bybelvertaler het Paulus se woorde soos volg omskryf: “Moenie dat die wêreld om jou jou in sy vorm druk nie” (Romeine 12:2, Phillips). Satan sal enigiets probeer om jou in sy vorm te druk, soos die pottebakker van die ou tyd wat die klei in ’n oop gietvorm gedruk het sodat dit die patrone en vorm sou aanneem wat hy dit wou gee. Satan het die wêreld se politiek, handel, godsdiens en vermaak ingestel om dit te doen. Presies hoe verreikend is sy invloed? Dit is so wydverspreid soos dit in die apostel Johannes se dag was. “Die hele wêreld”, het Johannes gesê, “lê in die mag van die bose.” (1 Johannes 5:19; sien ook 2 Korintiërs 4:4.) As jy enigsins twyfel oor Satan se vermoë om mense te mislei en hulle denke te verderf, moet jy onthou met watter sukses hy dit gedoen het aan ’n hele volk, Israel, wat aan God toegewy was (1 Korintiërs 10:6-12). Kan dieselfde met jou gebeur? Dit kan gebeur as jy jou verstand aan Satan se misleidende invloed blootstel.

Wees bewus van wat aangaan

Gewoonlik sal sulke listige invloede slegs ’n uitwerking op jou denke hê as jy toelaat dat dit gebeur. Vance Packard het die volgende in sy boek The Hidden Persuaders gesê: “Ons het nog steeds ’n sterk verweer teen sulke [versluierde] oorreders: ons kan kies om nie oorreed te word nie. In feitlik alle situasies het ons nog die keuse, en ons kan nie te erg gemanipuleer word as ons bewus is van wat aangaan nie.” Dit is ook waar van propaganda en misleiding.

Om “bewus te wees van wat aangaan”, moet jy natuurlik ontvanklik bly vir goeie invloede. ’n Gesonde verstand, net soos ’n gesonde liggaam, moet goed gevoed word om behoorlik te werk (Spreuke 5:1, 2). ’n Gebrek aan inligting kan net so gevaarlik soos verkeerde inligting wees. Hoewel dit dus waar is dat jy jou verstand teen misleidende idees en filosofieë moet beskerm, moet jy probeer om nie ’n negatiewe en siniese beskouing van alle raad of inligting wat jy ontvang te ontwikkel nie.—1 Johannes 4:1.

Eerlike oorreding is nie dieselfde as versluierde propaganda nie. Die apostel Paulus het die jong man Timoteus beslis gewaarsku om op sy hoede te wees vir “goddelose mense en bedrieërs [wat] sal voortgaan van kwaad tot erger, terwyl hulle mislei en mislei word”. Maar Paulus het bygevoeg: “Bly jy egter in die dinge wat jy geleer het en oortuig is om te glo, aangesien jy weet by watter persone jy dit geleer het” (2 Timoteus 3:13, 14). Aangesien alles wat jy in jou verstand inneem jou in ’n sekere mate gaan beïnvloed, is die sleutel om te ‘weet by watter persone jy dinge leer’, om seker te wees dat hulle mense is wat jou belange op die hart dra, nie hulle eie nie.

Dit is jou keuse. Jy kan kies om “na hierdie stelsel van dinge gevorm te word” deur toe te laat dat hierdie wêreld se filosofieë en waardesisteem jou denke beheers (Romeine 12:2). Maar hierdie wêreld dra nie jou belange op die hart nie. “Pas op”, waarsku die apostel Paulus dus, “miskien is daar iemand wat julle as sy prooi sal wegvoer deur die filosofie en leë bedrog volgens die oorlewering van mense” (Kolossense 2:8). Om op hierdie wyse in Satan se vorm gedruk te word, of om ‘as sy prooi weggevoer te word’, verg geen inspanning nie. Dit is soos passiewe rook. Jy kan aangetas word deur bloot die besoedelde lug in te asem.

Andersins kan jy keer dat jy daardie “lug” inasem (Efesiërs 2:2). Volg eerder Paulus se raad: “Word verander deur julle verstand te hervorm, dat julle julle van die goeie en aanneemlike en volmaakte wil van God kan vergewis” (Romeine 12:2). Dit verg wel inspanning (Spreuke 2:1-5). Onthou, Jehovah is nie ’n manipuleerder nie. Hy stel al die nodige inligting beskikbaar, maar as jy daarby wil baat vind, moet jy daarna luister en toelaat dat dit jou denke beïnvloed (Jesaja 30:20, 21, NW; 1 Tessalonisense 2:13). Jy moet bereid wees om jou verstand te vul met die waarheid in “die heilige geskrifte”, God se geïnspireerde Woord, die Bybel.—2 Timoteus 3:15-17.

Laat Jehovah jou vorm

Toe Jehovah vir die profeet Jeremia gesê het om die werkswinkel van ’n pottebakker te besoek, het hy kragtig toegelig hoe belangrik dit is dat jy gewillig en gehoorsaam moet reageer as jy by sy vormende invloed wil baat vind. Jeremia het gesien hoe die pottebakker van gedagte verander oor wat hy met een voorwerp wou maak toe dít wat hy probeer maak het, “misluk” het. Jehovah het toe gesê: “Sal Ek nie soos hierdie pottebakker met julle kan maak nie, o huis van Israel? . . . Kyk, soos klei in die hand van die pottebakker, so is julle in my hand, o huis van Israel!” (Jeremia 18:1-6). Het dit beteken dat mense in Israel net soos stukke lewelose klei in Jehovah se hande was wat hy na willekeur in die een of ander voorwerp kon vorm?

Jehovah gebruik nooit sy almagtige krag om mense dinge teen hulle sin te laat doen nie; hy is ook nie verantwoordelik vir gebrekkige produkte nie, soos met ’n mensepottebakker die geval kan wees (Deuteronomium 32:4). Swakhede ontstaan wanneer mense Jehovah se leiding weerstaan terwyl hy hulle op positiewe wyse probeer vorm. Dit is een groot verskil tussen jou en ’n lewelose stuk klei. Jy het wilsvryheid. Wanneer jy dit uitoefen, kan jy kies of jy op Jehovah se vormende invloed gaan reageer en of jy dit opsetlik gaan verwerp.

Wat ’n ernstige les! Hoeveel beter is dit tog om eerder na Jehovah se stem te luister as om verwaand te sê: “Niemand sê vir my wat om te doen nie”! Ons het almal Jehovah se leiding nodig (Johannes 17:3). Ons moet soos die psalmis Dawid wees wat gebid het: “HERE, maak my u weë bekend; leer my u paaie” (Psalm 25:4). Onthou wat koning Salomo gesê het: “’n Wyse sal luister en meer onderrig inneem” (Spreuke 1:5, NW). Sal jy luister? Indien wel, “sal denkvermoë oor jou wag hou [en] onderskeidingsvermoë jou beveilig”.—Spreuke 2:11, NW.