Nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ taˬ jawˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗awˬ

1. Aˬ jeˬ˗euˬ baˬ da neh iˇ cuꞈ shawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

Nawˇ nawˬ˗ahˇ muiˬ dui dui˗eu jeˬ gʼawˬ mya jeˬ biꞈ˗awˇ ziˇ jiˇ biꞈ˗euꞈ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ miˇ˗a loˇ? Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ bi mawˇ mawꞈ miˇ˗a laˬ? Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu heu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Teu baˬ da neh nawˬ˗euˬ Aˬda jiˇ pyeuꞈ˗awˇ nawˬ˗euˬ cawˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ miˇ neh sheuˬ hehˇ nehˬ˗awˇ, haw piˇ nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 73:24; Iˇsaˬyaˇ 43:1, 2) A nehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu iˇ cuꞈ shawˇ˗eu jeˬ heu naˇ nawˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za ni caw ba nehˬ˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 3:21.

2. Aˬ dui heu kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

² Nawˇ aˬ jeˬ baˬ da neh iˇ cuꞈ maˬ shawˇ nya ni jawˇ luꞈ de? Teu loꞈ˗ehˇ jawˇ luꞈ˗eu nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya lam gʼaˬ jiˇ iˇ cuꞈ shawˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗awˇ nui noeˬ jiˇ beˬ paˇ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ leh jeh˗awˇ mˇ luꞈ˗eu meh. Nawˇ dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ haw ma.

Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ iˇ cuꞈ shawˇ

3. Iˇ cuꞈ shawˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ tiˬ deuˬ na aˬ jeˬ jahˇ˗eu loˬ nga?

³ Saˬmaˬliˆ lehˇ ehˇ˗eu heu˗aˬ, Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ zahˇ tiˬ zahˇ˗ahˇ ehˇ˗eu meh. Zahˇ teu˗ahˇ tawˬ taˬ˗euˬ deuˬ naˇ, Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ laꞈ taˆ paw jaˆ˗eu Sheˬkmˬ hawˇ˗eu Saˬmaˬliˆ meuˬ˗euˬ dawˬ peh dawˬ dzeˇ gʼawˬ mya ni jawˇ˗eu meh. Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ deuˬ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ jeˬ hu ya siˬ nya˗eu meh. Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, Aˇdahˬbeh˗eu sahˬ boꞈ˗ahˇ neh Dawˬmehˬmehˬ˗eu sahˬ boꞈ˗ahˇ keuˆ ni Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ heu 5 dmˬ tehꞈ˗ehˇ Miˬyehˇ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ lehˇ ha geuꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ha geuꞈ˗eu Jaˇliꞈ paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ neh, Yawˇshuˆ sahˬ boꞈ jiˇ ahˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Dawˬmehˬmehˬ˗eu 18:18-19 laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Meˬsiˇya oe meh lehˇ jah˗eu meh. (Yoˇhaˬ 4:25) Aˬ yawꞈ maꞈ iˇ cuꞈ shawˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ tmˬ luꞈ˗eu Meˬsiˇya˗aˬ, Yeˬsuˇ pyeuꞈ meh lehˇ ya jah˗eu meh. ‘Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni’ Yeˬsuˇ˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ maˇ diˇ jah laˇ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 4:39) Ehˇ kʼawꞈ Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ na Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ziꞈ leˇ taˬ˗euˬ nui ma baw˗eu jeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ˗eu ya leh jeh˗eu meh.—Luˇkaꞈ 9:52-54.

4. Gʼaˬkʼehˇ 8:5, 6, 14-ahˇ haw ngeh, Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ tiˬ deuˬ na Piˇliˇpuˆ tsaꞈ gaˬ gaˇ aˬ joˆ˗ehˇ ha geuꞈ˗euˬ nga?

⁴ Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh iˇ cuꞈ shawˇ nya˗euˬ nga? Guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu Piˇliˇpuˆ “kʼoeˇ gaˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Ka li gaˇ kawˆ dawˬ mehˬ mehˬ” ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ gʼaˬ na “Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ kawˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗euˬ” meh. (Gʼaˬkʼehˇ 8:5, 6, 14-ahˇ gui.) Piˇliˇpuˆ naˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ gaˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗aˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗a lehˇ Peˬtaˬtiˬ˗uˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ gaˇ noeˬ taˬ˗euˬ miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 10:17-19) Piˇliˇpuˆ Ka li gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ tsaꞈ gaˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ “nui ma keuˆ˗awˇ, yaw muiˬ paˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗euˬ meh.” Aˬ yawꞈ maꞈ Piˇliˇpuˆ naˇ˗eu deuˬ˗ahˇ laˆ saˆ taˬ nehˬ˗awˇ, nehꞈ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ teh doˆ nehˬ˗awˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gʼawˬ mya jeˬ jahˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, Miˬyehˇ Piˇliˇpuˆ nehˬ˗ehˇ jawˇ ngaˇ lehˇ aˬ yawꞈ maꞈ ha geuꞈ˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 8:7.

5. Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁵ Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ deuˬ Piˇliˇpuˆ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, Piˇliˇpuˆ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ gaˬ haw˗euˬ miˇ neh, maˬ ha geuꞈ˗eu lehˇ tseˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ˗aˬ. Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ deuˬ Piˇliˇpuˆ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mehˬ luꞈ˗eu lehˇ jah˗eu miˇ neh, nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ maˬ jawˇ ni iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ Ka li gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ Piˇliˇpuˆ mehˬ gaˇ aˬ yawꞈ maꞈ jah laˇ˗awˇ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ maˬ ehˇ, zaˬ miˬ zaˬ maˬ ehˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 8:12) Nawˇ tawˇ neh Jaˇliꞈ˗aˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mehˬ˗eu lehˇ jah miˇ˗a laˬ? Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ ni maˇ diˇ Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ laˇ˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ luꞈ˗eu lehˇ nawˇ jah miˇ˗a laˬ? (Yoˇhaˬ 13:35) Jah miˇ˗a lehˇ ngeuˇ naˇ, nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ maˬ jawˇ ni iˇ cuꞈ shawˇ˗awˬ. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh.

6. Luˇbeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁶ Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ Luˇbeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ koeˇ huiˬ laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawˬ yaw nyiˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ maˇ diˇ jawˇ maˬ jawˇ˗eu lehˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ yaw duˬ maˬ baw ni pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ meh. Yaw duˬ bi baw laˇ paˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? Luˇbeˬ aˬ yawꞈ yaw duˬ yaw ciˇ ciˇ lehˇ maˬ siˬ nya˗eu miˇ neh, nui ma poˆ poˆ laˆ laˆ˗ehˇ gʼeh nya lehˇ laꞈ daˬ˗awˇ heu naˆ maˬ tseˇ paˇ poˆ tseˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗euˬ meh. Luˇbeˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ ya siˬ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu jeˬ jahˇ˗euˬ ma. Ngaˇ tiˬ jeˬ˗ahˇ neh tiˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tseˇ˗awˇ gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ gʼawˬ mya poˆ poˆ tseˇ˗euˬ ma.” Luˇbeˬ Nawˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu Beh˗euˬ yaw sahˇ tiˬ gʼaˬ jawˇ ngaˇ laˬ? lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ gui˗euˬ meh. Paˇ dmˬ heu Luˇbeˬ˗ahˇ gʼawˬ naˆ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. ‘Yeˬhawˇbaˬ maˇ diˇ jawˇ˗eu’ lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ Saˇ naˇ dawˬ pehˬ hmˬ˗ahˇ gʼa˗iˇ ngeh, miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ mehˬ bawˬ gm gaˇ ya mawˇ ngeh, aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼoꞈ keuˆ laˇ ngeh, aˇ kʼoꞈ 17 kʼoꞈ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Nawˇ jiˇ nawˬ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ jah coeˇ ni poˆ poˆ laˆ laˆ˗ehˇ gʼeh luꞈ naˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ poˆ tseˇ˗awˬ. Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ nya naˇ nui ma poˆ poˆ laˆ laˆ˗ehˇ maˬ paˇ gʼeh meh. (Eˇpeˇsu 4:13, 14) Aˬ dui miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗awˇ mehˬ bawˬ gm˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ ngeh maˬ ehˇ, yawˬ ha˗euˬ myaˆ neh aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ ya mawˇ ngeh maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ˗eu meh.

Daˬsuˆ meuˬ zaˬ Sawˇluˆ iˇ cuꞈ shawˇ

7. Sawˇluˆ aˬ jeˬ˗euˬ maˬ tsaˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ laˆ paˇ˗eu loˬ˗eu nga?

⁷ Aˬ dui Daˬsuˆ meuˬ zaˬ Sawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw kaˇ˗euˇ. Sawˇluˆ naˇ Yuˇdaˆ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ paw nya dui dui˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yuˇdaˆ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ yaw zeu taˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 1:13, 14; Piˇliˇpiˆ 3:5) Teu ngeh saˇ ka˗ahˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ puiˬ˗euˬ deuˬ lehˇ sawˇ˗eu meh. Sawˇluˆ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ haw˗eu miˇ neh, Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ teh teh˗ehˇ kʼehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ kʼehˬ kʼehˬ˗ehˇ cah˗eu teu naˇ Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ ni mˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ ma lehˇ noeˬ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 8:3; 9:1, 2; 26:9-11) Teu ngeh Sawˇluˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ jah laˇ˗awˇ ha geuꞈ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗awˇ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ law nmˇ, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu deuˬ neh aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ bi kʼehˬ bi kʼaˆ˗eu yaw duˬ baw meh.

8. (a) Sawˇluˆ aˬ jeˬ˗euˬ baˬ da neh iˇ cuꞈ shawˇ nya˗euˬ nga? (b) Gʼaˬkʼehˇ 22:12-16-ahˇ haw ngeh, Sawˇluˆ˗ahˇ Aˬnaˬniˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁸ Sawˇluˆ aˬ jeˬ miˇ neh iˇ cuꞈ shawˇ nya˗euˬ nga? Yeˬsuˇ mˬ kʼoeˇ taˆ˗ahˇ neh dawˬ ngehˬ ngeh, ja pyuˬ ni yaw shehꞈ tiˬ hmˬ tahˬ leꞈ˗awˇ, Sawˇluˆ˗euˬ myaˆ nuiˆ behꞈ˗iˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 9:3-9) Aˬ yawꞈ smˬ nah byah ni maˬ dzaˬ maˬ dawˇ nya ni ga˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ya puˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ kʼoꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ ya puˬ˗euˬ miˇ neh, Yeˬsuˇ naˇ Meˬsiˇya pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euꞈ mehˬ nah caw teh˗eu deuˬ jiˇ tsaˬ˗eu zahˇ˗ahˇ caw teh˗eu deuˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jah ziꞈ laˇ˗euˬ meh. Saˬteˬpaˬ˗ahˇ sehꞈ ngeh tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ uiˬ leˇ˗awˇ nui ma tsaˬ˗euˬ gaˇ, aˬ yawꞈ nui ma maˬ saˇ maˇ saˇ˗ehˇ gʼeh˗eu yaw duˬ baw meh. (Gʼaˬkʼehˇ 22:20) Smˬ nah byah laˇ ngeh, Sawˇluˆ jawˇ gaˇ Aˬnaˬniˇ laˇ keuˆ˗awˇ, myaˆ nuiˆ mawˇ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Teu ngeh nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ maˬ jawˇ ni iˇ cuꞈ shawˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 22:12-16-ahˇ gui.) Aˬnaˬniˇ ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ Sawˇluˆ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ naˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ taˬ aw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ngaˇ.—Gʼaˬkʼehˇ 9:17, 18.

9. Aˬ dui Sawˇluˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁹ Aˬ dui Sawˇluˆ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ nui ma huiˬ˗eu baˬ da neh maˬ ehˇ, tsawˇ haˬ˗ahˇ guˆ˗eu nui ma baˬ da neh maˬ ehˇ, iˇ cuꞈ maˬ shawˇ ni jawˇ mawꞈ naˇ jawˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ mˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 26:14, 19) Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ gaˇ ya daˬ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ mˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 9:15, 16; 20:22, 23) Iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ naˇ kʼah paw jiˇ lawˬ haw laˇ˗eu gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼaˬ gʼoe˗euˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 4:7-10) Nawˇ jiˇ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui jah˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ Miˬyehˇ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ luꞈ˗uˇ.—Piˇliˇpiˆ 4:13.

10. Aˬnaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁰ Yuˇloꞈ nahˇ ma doˆ kʼehˬ paw jawˇ˗eu Keuˇdiꞈ˗cuiˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu Aˬnaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬnaˬ˗euˬ aˬ ma iˇ cuꞈ shawˇ˗awˇ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ ngeh, Aˬnaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da˗ahˇ aˬ kawˬ˗aˬ shaˇ˗awˇ aˇ kʼoꞈ 9 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh Jaˇliꞈ dzaw dahˬ beh˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Aˬnaˬ Jaˇliꞈ dzaw luꞈ ngeh, tiˬ nymˇ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ jawˇ˗eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ laˆ tsoeˬ˗eu meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ da aˬ ma neh tawˬ ka leꞈ˗euˬ zahˇ˗ahˇ byehˇ˗awˇ zahˇ tawˬ paˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ daˬ ga˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw˗eu miˇ neh meh. Ehˇ kʼawꞈ Aˬnaˬ Jaˇliꞈ dzaw daˆ leꞈ˗awˇ 12 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ ngeh, iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ nya lehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da˗ahˇ aˬ kawˬ˗aˬ shaˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da Aˬnaˬ˗ahˇ nawˇ yawˬ ha neh noeˬ tsehˆ˗euˬ ma laˬ, tiˬ gʼaˬ gʼaˬ neh bi ka tiˇ˗euˬ miˇ neh de laˬ lehˇ naˇ haˬ ngeh, Aˬnaˬ “Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh ma” lehˇ ehˇ kʼoꞈ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ kawˬ˗aˬ biˬ nehˬ˗euˬ meh. Aˬnaˬ iˇ cuꞈ shawˇ gʼaˬ ngeh yuiꞈ nyiˇ deuˬ yaw beh naˆ maˬ tseˇ cehꞈ lehꞈ ka˗awˇ maˬ muiˬ˗eu gʼawˬ mya jeˬ mˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ bawˇ tiˬ gʼaˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ “Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗iˇ ngeh to˗aˬ, mawˇ do ahˬ˗iˇ˗eu, ya kʼawˬ dawˇ˗eu lawˬ muˇ jahˇ naˇ maˬ gaˇ dzehˬ ngaˇ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬnaˬ aˬ joˆ˗ehˇ kamˬ daˬ nya˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ “Ngaˇ kamˬ daˬ coeˇ ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Ngaˬ da ngaˬ ma jiˇ ngaˇ jawˇ paw yawꞈ daˬ nehˬ laˬ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬnaˬ Yeˬhawˇbaˬ neh kʼaˇ caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ boꞈ taˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ luꞈ˗eu lehˇ maˬ ngehˇ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ haw poˆ kʼoꞈ˗eu meh. Nawˇ jiˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ guˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ taˬ ngehˇ.—Heˬbyehˇ 13:6.

Gawˬneˬliˇ iˇ cuꞈ shawˇ

11. Gawˬneˬliˇ˗ahˇ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ peuˬ ni bi nyi naˬ˗eu aˬ jeˬ jaˆ˗eu nga?

¹¹ Gawˬneˬliˇ jawˇ gaˇ neh jiˇ dzaw geuꞈ˗eu jeˬ jaˆ meh. Gawˬneˬliˇ˗aˬ, Loˇmaˆ˗euˬ yehˇ tiˬ yaˇ gʼaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu “yaw huiˬ yaw mahˇ tiˬ gʼaˬ meh.” (Gʼaˬkʼehˇ 10:1) Aˬ yawꞈ˗aˬ yaw huiˬ yaw mahˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh myaˆ pyawˬ naˇ mehˇ jaˆ˗awˇ, guiˇ maꞈ laꞈ kʼoeˇ teˇ doˆ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ ‘shaˬ˗eu zahˬ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ caw ba˗eu’ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 10:2) Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ kʼehˇ gʼeh˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ bi tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗euˬ meh. Gawˬneˬliˇ yawˬ ha neh za taˬ˗euˬ aˇ yaˬ˗ahˇ deuˬ laˇ gaˇ guˆ˗eu miˇ neh, iˇ cuꞈ maˬ shawˇ peuˬ ni nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ jawˇ ngaˇ laˬ?

12. Gawˬneˬliˇ aˬ jeˬ miˇ neh iˇ cuꞈ shawˇ nya˗euˬ nga?

¹² Gawˬneˬliˇ aˬ jeˬ miˇ neh iˇ cuꞈ shawˇ nya˗euˬ nga? Jaˇliꞈ˗ahˇ “Aˬ yawꞈ˗aˬ, guiˬ lahˬ saꞈ laˇ paw gʼaˬ kʼaˆ˗awˇ, aˬ yawꞈ hawˇ˗eu miˬ sawˇ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ, Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Gawˬneˬliˇ aˬ myah luꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 10:2) Beˬtuˇluˇ Gawˬneˬliˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬsuˇ Ka li˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ, taˆ lehˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 10:47, 48) Gawˬneˬliˇ aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, laˆ poˆ laˆ paˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ laˆ poˆ laˆ paˇ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.—Yawˇshuˆ 24:15; Gʼaˬkʼehˇ 10:24, 33.

13. Aˬ dui Gawˬneˬliˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹³ Gawˬneˬliˇ naˇ Sawˇluˆ loꞈ˗ehˇ za taˬ˗euˬ aˇ yaˬ baˬ da neh, iˇ cuꞈ maˬ shawˇ ni jawˇ mawꞈ naˇ jawˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Nawˇ tawˇ neh, iˇ cuꞈ shawˇ˗eu gʼaˇ duˬ nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ huiˬ dui dui˗eu laˆ poˆ laˆ paˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jaˆ meh laˬ? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗awˇ guiˬ lahˬ biꞈ nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ luꞈ˗uˇ.

14. Aˬ dui mehˇ nmˇ Suˬyoˬshiˬ neh ya puˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁴ Jaˬpaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ Suˬyoˬshiˬ aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, gaˇ˗ahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ ya mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ naˇ Eˬgaˬnoˬboˬ lehˇ kuˇ˗eu tsawˇ myahˇ doˆ˗eu aˇ yehˆ jaˬ laˬ jahˇ˗eu dzaw nymˇ˗ahˇ naˬ ba nyiꞈ kʼaˇ huiˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh. Tsawˇ shiˇ˗euˬ yaw bui˗ahˇ aˇ yehˆ jaˬ laˬ ya jahˇ nehˬ˗iˇ ngeh, pehˇ shuiˇ˗euˬ zahˇ jaˆ˗eu loꞈ˗ehˇ gm leˇ˗awˇ ya mˇ ya shaˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ gʼeh gaˇ yaw huiˬ gʼaˬ maˬ iˇ nya ngeh, Suˬyoˬshiˬ aˬ yawꞈ ya mˇ nehˬ˗iˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tsawˇ shiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ nya laˇ ngeh, aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu zahˇ jahˇ gaˇ maˬ keuˬ leˇ nya nga lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ gʼeh gaˇ maˬ paˇ gm leˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 6:15, 16) Aˬ yawꞈ yaw huiˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Teu gaˇ neh naˇ aˬ yawꞈ zahˇ jahˇ gaˇ keuˬ leˇ gm leˇ˗eu maˬ loˬ ni gaˇ teu laꞈ kʼoeˇ paˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗euˬ meh. Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗euˬ tiˬ kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni naˇ aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh.a Nawˇ tawˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ neh bi ha geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ jeˬ paˬ laˆ poˆ laˆ paˇ˗eu loˬ luꞈ meh laˬ? Nawˇ hawˇ˗eu nawˬ˗euˬ nymˇ jiˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ luꞈ˗uˇ.—Ja ceuˬ 127:2; Maꞈtehˬ 6:33.

Gawˇliˬtu meuˬ zaˬ deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ

15. Gawˇliˬtu meuˬ zaˬ deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh yaw awˬ maˬ ngeuˇ nga?

¹⁵ Gaˇ hu Gawˇliˬtu meuˬ zaˬ deuˬ naˇ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ gaˬ˗eu meh. Dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ maˬ ya leˇ˗eu jeˬ˗ehˇ yaw dehꞈ dehꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, awˬ˗eu gaˇ kawˆ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ laˇ keuˆ˗awˇ Yeˬsuˇ Ka li˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ ngeh, “Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni Miˬyehˇ dawˬ kawˬ ya gaˬ˗awˇ, jah˗eu laꞈ kʼoeˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh.” (Gʼaˬkʼehˇ 18:7-11) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ Pawˇluˆ˗ahˇ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ “meuˬ heu meuˬ laꞈ kʼoeˇ ngaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni jawˇ ma” lehˇ ehˇ˗eu miˇ neh, Pawˇluˆ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ tiˬ kʼoꞈ taꞈ ba la koꞈ siˬ paˇ tsaꞈ gaˬ˗euˬ meh.

16. Gawˇliˬtu meuˬ zaˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh iˇ cuꞈ shawˇ nya˗euˬ nga? (2 Gawˇliˬtu 10:4, 5)

¹⁶ Gawˇliˬtu meuˬ zaˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh iˇ cuꞈ shawˇ nya˗euˬ nga? (2 Gawˇliˬtu 10:4, 5-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ huiˬ duiˬ duiˬ˗eu laˆ poˆ laˆ paˇ˗eu jeˬ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ hawˇ˗eu muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 4:12) Ka li˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗eu Gawˇliˬtu meuˬ zaˬ deuˬ naˇ, dzaˬ yehꞈ dawˇ bo˗eu jeˬ, kʼoeˬ˗eu jeˬ, dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu jeˬ, heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ muiˬ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ byehˇ nya˗euˬ meh.—1 Gawˇliˬtu 6:9-11.b

17. Gawˇliˬtu meuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁷ Gawˇliˬtu meuˬ zaˬ tiˬ deuˬ na dehꞈ doeˇ dui dui luꞈ kʼawꞈ, Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ˗eu heu naˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗a lehˇ maˬ noeˬ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ jaˆ gaˇ sheuˬ doˆ gʼeh nehˬ˗eu suꞈ˗eu gaˇ ma˗ahˇ laˇ keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 7:13, 14) Nawˇ tawˇ neh iˇ cuꞈ shawˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, maˬ muiˬ˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ laˆ byoˆ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ de laˬ? Toˆ˗ehˇ naˇ gʼaˬ taˬ baˬ, leh jeh daˆ leꞈ˗awˬ. Maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ mawꞈ˗eu nui ma˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni, Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ shaˇ˗awˬ.

18. Aˬ dui Mawˇniˬkaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁸ Jawˇjeˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ Mawˇniˬkaˬ iˇ cuꞈ shawˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, maˬ muiˬ˗eu dawˬ deuˬ hawˇ˗eu byawˬ gʼa mo gʼa˗eu jeˬ maˬ haw ni byehˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh dui dui˗euˬ meh. Mawˇniˬkaˬ “Zaˬ guˬ ngeh ngaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ naˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu meh. Yeˬhawˇbaˬ ngaˇ tsaˬ˗eu jeˬ mˇ mawꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗awˇ, ngaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ caw ba˗awˇ sheuˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Mawˇniˬkaˬ 16 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Nawˇ tawˇ neh Yeˬhawˇbaˬ ha geuꞈ˗eu jeˬ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ laˆ poˆ laˆ paˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ jaˆ meh laˬ? Dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼaˬ shaˇ˗awˬ. Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh.—Yoˇhaˬ 3:34.

Nui jah ahˇ naˇ gawˬ jawˬ˗ahˇ bi jiˆ˗iˇ nya

19. Gawˬ jawˬ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁹ Nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ laˆ tsoeˬ˗eu aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu maˬ kaˬ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ bi pyeuꞈ mawꞈ˗eu lehˇ jah ziꞈ nya meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ “Naw maꞈ jah˗eu jeˬ gʼawˬ paꞈ aˇ nuiˆ hui ni ahˇ naˇ, gawˬ jawˬ heu jawˬ˗ahˇ kʼoeˇ paw dzeˇ jiˆ˗iˇ˗awˬ lehˇ ehˇ nehˬ ngeh, jiˆ˗iˇ tehꞈ˗a. Naw maꞈ maˬ jahˇ nya˗eu tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ baw˗aˇ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 17:20) Zaˬ lahˇ deuˬ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu maˬ myahˇ laˇ˗euˬ siˬ miˇ neh, nui jah huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu loˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui jah myaˬ laˇ naˇ, gawˬ jawˬ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ meh lehˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ dahˬ beh˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nawˬ˗ahˇ jiˇ caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh.

20. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ nya?

²⁰ Nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ laˆ tsoeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ naˇ, maˬ nyi naˬ ni teu˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˬ. Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ neh gʼaˬ yuˇ geuꞈ˗awˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ neh nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ ni bi laˆ noeˬ luꞈ˗uˇ. Heu naˇ nawˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.